Finanse ubezpieczeń społecznych Wykład 4. Procesy demograficzne a polityka społeczna Averting... rozdz. 1, Clark et al. (2004)
Społeczeństwo się starzeje. Coraz więcej osób dożywa starości, ale również ludzie starsi żyją coraz dłużej. Obciążenie systemów ubezpieczeń społecznych rośnie. Wypłacalność systemów zależy od relacji demograficznych.
Udział osób najstarszych w społeczeństwie Kraj 1975 2000 2030 1975 2000 2030 Chiny 0,6 0,9 2,9 12,5 13,1 18,3 Francja 2,5 3,7 7,5 18,3 23,3 31,2 Indie 0,3 0,6 1,4 8,1 13,1 15,7 Japonia 1,1 3,7 11,1 13,5 21,7 39,3 Niemcy 2,2 3,5 7,2 14,6 21,6 28,1 Stany Zjednoczone 2,1 3,3 5,3 20,4 26,5 26,4 Szwecja 2,7 5 8,6 17,8 29,2 34,3 Wielka Brytania 2,4 4 7 17 25,5 29,7 Włochy 1,9 4 9 16 22,2 32,1 źródło: Clark et al. (2004) Procent populacji w wieku 80 lat i starszej 80latkowie i starsi jako procent ludzi od 65 roku życia
Struktura wiekowa w Polsce (2015) ogółem mężczyźni kobiety 0-17 6901795 3541933 3359862 18-44 15153113 7688622 7464491 45-59 7579377 3730319 3849058 60-64 2726536 1269678 1456858 65-79 4509323 1886531 2622792 80-89 1360575 432705 927870 90-206520 48203 158317 38437239 18597991 19839248 0-17 17,96% 19,04% 16,94% 18-44 39,42% 41,34% 37,62% 45-59 19,72% 20,06% 19,40% 60-64 7,09% 6,83% 7,34% 65-79 11,73% 10,14% 13,22% 80-89 3,54% 2,33% 4,68% 90-0,54% 0,26% 0,80% GUS, Rocznik Demograficzny (2016)
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 Miliony Prognoza ludności na lata 2014-2050 dr Grzegorz Kula, 40 35 30 90+ 80-89 25 70-79 60-69 20 50-59 40-49 15 30-39 20-29 10 10-19 0-9 5 0 GUS (2014), Prognoza ludności na lata 2014-2050
Starzenie się populacji w różnych regionach świata Procent populacji w wieku 65 lat i więcej Region 2000 2015 2030 Europa 15,5 18,7 24,3 Ameryka Pn. 12,6 14,9 20,3 Oceania 10,2 12,4 16,3 Azja 6 7,8 12 Ameryka Łacińska 5,5 7,5 11,6 Bliski Wschód/Afryka Pn. 4,3 5,3 8,1 Afryka Subsaharyjska 2,9 3,2 3,7 źródło: Clark et al. (2004)
Aktualna i prognozowana dzietność kobiet Region lub kraj 1990 2000 2025 Świat 3,4 2,8 2,3 Regiony rozwinięte 1,9 1,6 1,7 Regiony rozwijające się 3,7 3,1 2,4 Chiny 2,2 1,8 1,7 Francja 1,8 1,8 1,4 Indie 3,8 3,1 2,2 Japonia 1,5 1,4 1,6 Niemcy 1,5 1,4 1,3 Stany Zjednoczone 2,1 2,1 2,2 Szwecja 2,1 1,5 1,5 Wielka Brytania - 1,7 1,4 Włochy - 1,2 1,3 dr Grzegorz Kula, źródło: Clark et al. (2004)
Wyjściem może wydawać się import siły roboczej, czyli imigracja: W wielu krajach bez emigracji nastąpi spadek liczby ludności. Problem polityczny chronimy nasz rynek pracy. Może niedługo nie będzie skąd brać młodych ludzi do pracy. W 2050 roku na świecie będzie po raz pierwszy więcej ludzi ponad 60, niż młodych poniżej 15 roku życia.
Dependency ratio stopa zależności demograficznych Alternatywnie stopa zależności demograficznych jest definiowana jako: W Europie obecnie średnio 4 pracujących na emeryta. W 2050 r. już tylko 2 pracujących na emeryta. W Japonii 2 pracujących na emeryta już w 2020 r. W Polsce obecnie prawie 4,2 osoby w wieku 18 64 na jedną osobę w wieku 65 lat lub starszą. Ale mamy tylko ok. 2,5 pracującego na jednego emeryta.
http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/european_economy/2015/pdf/ee3_en.pdf dr Grzegorz Kula,
http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/european_economy/2015/pdf/ee3_en.pdf dr Grzegorz Kula,
Struktura ludności w Polsce 1975 r., populacja 34,2 mln 1985 r., populacja 37,3 mln http://swaid.stat.gov.pl/demografia_dashboards/raporty_predefiniowane/rap_dbd_dem_18.aspx
Źródło: Averting (1994) dr Grzegorz Kula,
Tempo starzenia się społeczeństwa Czas, w którym udział ludzi w wieku 65 lat i więcej w społeczeństwie wzrósł z 7 do 14 procent Kraj Okres Liczba lat Kraje rozwinięte Francja 1865-1980 115 Szwecja 1890-1975 85 Stany Zjednoczone 1944-2013 69 Wielka Brytania 1930-1975 45 Hiszpania 1947-1992 45 Japonia 1970-1996 26 Kraje rozwijające się Chiny 2000-2027 27 Singapur 2001-2028 27 Chile 2000-2025 25 Tajlandia 2003-2025 22 Brazylia 2011-2032 21 Kolumbia 2017-2037 20 źródło: Clark et al. (2004)
Źródło: Averting (1994) dr Grzegorz Kula,
http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/european_economy/2015/pdf/ee3_en.pdf dr Grzegorz Kula,
http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/european_economy/2015/pdf/ee3_en.pdf dr Grzegorz Kula,
Im więcej starszych osób nie pracuje, tym mniej pracuje osób młodych! Na świadczenia, renty, emerytury i zasiłki muszą zarobić ci, którzy jeszcze pracują. Im wcześniej ludzie kończą swoją aktywność zawodową, tym większe obciążenia pracujących. Im dłużej ludzie na emeryturze żyją, tym większe obciążenia pracujących. Zatrudnianie nowych pracowników jest zbyt drogie.
Jak przekonać starszych ludzi by później przechodzili na emeryturę? Ograniczając sposoby wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Likwidując motywację do wcześniejszych emerytur. Ułatwiając podjęcie pracy ludziom starszym. Średni efektywny wiek emerytalny - w krajach OECD między 60 a 63, - w Polsce około 60 lat, - w USA mniej więcej równy oficjalnemu wiekowi emerytalnemu 65, - w Japonii i Korei wyższy od oficjalnego wieku emerytalnego odpowiednio 69 i 67 lat.
Dochody ludzi starszych: Teoria: Im człowiek bogatszy i im lepiej wykształcony, tym mniejszy udział publicznej emerytury w jego dochodach na emeryturze. Praktyka: - większość emerytów żyje z emerytury otrzymywanej z ZUS, - wiele osób pracujących na własny rachunek żyje głównie z własnych dochodów i pracuje długo po osiągnięciu wieku emerytalnego, - coraz więcej ludzi oszczędza i żyje z oszczędności.