Kuratorium Owiaty w Białymstoku -2005 r. Informacja o I etapie wdroenia 4 godziny wychowania fizycznego w województwie podlaskim (klasa IV SP) oraz warunkach realizacji wychowania fizycznego w szkołach Opracowanie : Andrzej Korolczuk Wizytator Kuratorium Owiaty w Białymstoku Współpraca: Tomasz Kamyszek Wiz. K.O. oddział Suwałki Elbieta Jakubiak Wiz. K.O. oddział Łoma 1
Informacje uzyskano w padzierniku i listopadzie 2004 z autodiagnozy przeprowadzonej na zlecenie Departamentu Sportu Powszechnego MEN i S na terenie szkół podstawowych woj. podlaskiego. 1. Podstawy prawne USTAWA z dnia 30 padziernika 2002 r. o zmianie ustawy o kulturze fizycznej. Art. 1. W ustawie z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej (Dz. U. z 2001 r. Nr 81, poz. 889 i Nr 102, poz. 1115 oraz z 2002 r. Nr 4, poz. 31, Nr 25, poz. 253, Nr 74, poz. 676, Nr 93, poz. 820 i Nr 130, poz. 1112) w art. 61 ust. 1 otrzymuje brzmienie: "1.Obowizkowy wymiar zaj wychowania fizycznego okrelony w art. 19 ust. 2 stosuje si: 1) dla klas IV szkół podstawowych - od dnia 1 wrzenia 2003 r., 2) dla klas V i VI szkół podstawowych - od dnia 1 wrzenia 2004 r., 3) dla gimnazjów - od dnia 1 wrzenia 2005 r.". Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 grudnia 2003 r. w sprawie dopuszczalnych form realizacji czwartej godziny obowizkowych zaj wychowania fizycznego. Na podstawie art. 61 ust. 3 ustawy z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej (Dz. U. z 2001 r. Nr 81, poz. 889, z pón. zm. 2)) zarzdza si, co nastpuje: 1. Czwarta godzina obowizkowych zaj wychowania fizycznego w ramach tygodniowego wymiaru godzin moe by realizowana w formie: 1) zaj sportowych i rekreacyjnych; 2) gier i zabaw ruchowych; 3) zaj korekcyjno-wyrównawczych; 4) aktywnych form turystyki; 5) imprez rekreacyjnych i rozgrywek sportowych; 6) udziału w szkoleniach młodzieowych organizatorów sportu i sdziów sportowych; 7) uczestnictwa w wanych dla rodowiska wydarzeniach sportowych. 2. Zajcia wychowania fizycznego, o których mowa w 1, mog by organizowane przez szkoł jako zajcia lekcyjne, pozalekcyjne lub pozaszkolne. 3. 1. Dyrektor szkoły, w uzgodnieniu z organem prowadzcym i po zaopiniowaniu przez rad pedagogiczn, rad szkoły lub rad rodziców, przygotowuje propozycje wskazujce formy realizacji czwartej godziny zaj wychowania fizycznego, w ramach form wymienionych w 1, do wyboru przez. 2. Propozycje, o których mowa w ust. 1, powinny uwzgldnia: 1) potrzeby zdrowotne, ich zainteresowania oraz osignicia sportowe w danej dziedzinie sportu bd aktywnoci ruchowej; 2) uwarunkowania lokalne; 3) miejsce zamieszkania ; 4) tradycje sportowe szkoły i rodowiska 5) moliwoci kadrowe. 4. Dopuszcza si moliwo łczenia czwartych godzin zaj wychowania fizycznego organizowanych w formach okrelonych w 1 pkt 4-7 z zachowaniem liczby godzin przeznaczonych na te zajcia w okresie nie dłuszym ni 4 tygodnie. 2. Zakres badania Badaniami objto wszystkie szkoły podstawowe, których stan organizacyjny obejmował oddziały klasy IV. Z uwagi na uwarunkowania wynikajce z wielkoci i rodowiska funkcjonowania placówek, szkoły zostały kategoryzowane nastpujco: 1. Szkoły wiejskie z liczb do 100 2. Szkoły wiejskie z liczb ponad 100 3. Szkoły miejskie z liczb do 300 4. Szkoły miejskie z liczba ponad 300 Dane liczbowe szkoła na wsi wielko szkoły Liczba oddziałów Liczba Liczba oddziałów klasy IV Liczba w klasach IV ilo szkół do 100 1008 11877 204 2008 220 ponad 100 1080 23103 174 3798 117 do 300 179 3265 25 528 20 ponad 300 2100 52372 374 9218 83 suma 4367 90617 777 15552 440 2
Dane procentowe szkoła na wsi wielko szkoły Liczba oddziałów Liczba Liczba oddziałów klasy IV Liczba w klasach IV ilo szkół do 100 23% 13% 26% 13% 50% ponad 100 25% 25% 22% 24% 27% do 300 4% 4% 3% 3% 5% ponad 300 48% 58% 48% 59% 19% suma 100% 100% 100% 100% 100% 3. Metodologia badania : metoda sondau diagnostycznego. technika bada ankietowych narzdzie -kwestionariusz badawczy tzw. Raport 4. Podstawowe informacje o sieci szkół podstawowych w woj. podlaskim liczba w szkołach podstawowych szkoła na wsi do 100 szkoła w miecie ponad 300 szkoła na wsi ponad 100 szkoła w miecie do 300 szkoła w miecie ponad 300 Liczba szkół podstawowych szkoła w miecie do 300 szkoła na wsi ponad 100 szkoła na wsi do 100 3
rednia liczba w kl IV w szkołach podstawowych woj. podlaskiego 21,83 22,00 24,65 20,04 9,83 szkoła na w si ponad 100 do 300 ponad 300 Analiza porównawcza powyszych informacji pozwala na sformułowanie nastpujcych uwag: 38% ogółu uczszcza do szkół wiejskich, które stanowi 77% ogólnej liczby placówek tego typu w woj. podlaskim 62% uczszcza do szkół w miecie, które stanowi 23% ogółu placówek tego typu w woj. podlaskim 13% szkół podstawowych uczszcza do małych szkół wiejskich z liczebnoci poniej 100, które to stanowi 50% ogólnej liczby placówek tego typu w województwie. Przykładowa rednia liczba w oddziale klasy IV w takiej szkole wynosi 10 osób Jednoczenie 58% szkół podstawowych uczszcza do szkół miejskich z liczebnoci powyej 300, które to stanowi 19% ogólnej liczby placówek tego typu w województwie. Przykładowa rednia liczba w oddziale klasy IV w takiej szkole wynosi 25 osób 25% szkół podstawowych uczszcza do małych szkół wiejskich z liczebnoci powyej 100, które to stanowi 27% ogólnej liczby placówek tego typu w województwie. Przykładowa rednia liczba w oddziale klasy IV w takiej szkole wynosi 22 osoby Jednoczenie 4% szkół podstawowych uczszcza do szkół miejskich z liczebnoci poniej 300, które to stanowi 5 % ogólnej liczby placówek tego typu w województwie. Przykładowa rednia liczba w oddziale klasy IV w takiej szkole wynosi równie 22 osoby 4
5. Wdroenie 4 godziny wychowania fizycznego w klasie IV wg. miejsca i czasu realizacji oraz formy zaj czas i miejsce realizacji 4 godziny wf w klasie IV w roku szkolnym 2003/2004 93% 5% 2% zajcia lekcyjne zajcia pozalekcyjne zajcia pozaszkolne Zdecydowana przewaga tradycyjnego (klasowo-lekcyjnego) sposobu realizacji wystpuje bez wzgldu na wielko i rodowisko szkoły formy realizacji zaj lekcyjnych 50% 36% 3% 2% 6% 0% 2% zajcia sportowe i rekreacyjne gry i zabawy ruchowe zajcia korekcyjno wyrównawcze aktywne formy turystyki imprezy rekreacyjne i rozgrywki sportowe szkolenia organizatorów sportu i sdziów sportowych udział w wanych dla rodowiska wydarzeniach sportowych 5
60% 50% 40% zajcia pozalekcyjne zajcia sportowe i rekreacyjne gry i zabawy ruchowe zajcia korekcyjno wyrównawcze aktywne formy turystyki imprezy rekreacyjne i rozgrywki sportowe szkolenia organizatorów sportu i sdziów sportowych udział w wanych dla rodowiska wydarzeniach sportowych 30% 20% 10% 0% szkoła na w si pow yej 100 do 300 pow yej zajcia sportowe i rekreacyjne gry i zabawy ruchowe zajcia korekcyjno wyrównawcze aktywne formy turystyki zajcia pozaszkolne 70% imprezy rekreacyjne i rozgrywki sportowe szkolenia organizatorów sportu i sdziów sportowych 60% udział w wanych dla rodowiska wydarzeniach sportowych 50% 40% 30% 20% 10% 0% szkoła na wsi do 100 szkoła na wsi powyej 100 do 300 powyej 300 6
% zaj łczonych -dłuszych ni 1godzina lekcyjna wskanik wojewódzki 4% ponad 300 5% do 300 0% szkoła na wsi ponad 100 szkoła na wsi do 100 3% 3% 6. Warunki realizacji zaj ruchowych: % szkół z sal gimnastyczn 146% 89% 75% 79% 48% szkoła na wsi do 100 szkoła na wsi ponad 100 do 300 ponad 300 wskanik wojewódzki 7
wskanik wojewódzki 5% 19% 55% ponad 300 16% 37% 93% sale uniw ersalne o w ymiarach pow yej 36x18m. do 300 szkoła na wsi ponad 100 szkoła na wsi do 100 0% 20% 7% 0% 2% 36% 45% 55% 46% sale uniw ersalne o w ymiarach od 24x12m. do 36x18m. pomocnicze o w ymiarach poniej 24x12m. 7. Nauczyciele wychowania fizycznego % nauczycieli bez kwalifikacji do prowadzenia zaj wf w szkołach podstawowych 26% ponad 300 7% do 300 2% szkoła na w si ponad 100 22% 58% 8
% nauczycieli szkół podstawowych z kwalifikacjami zawodowymi do kształcenia zintegrowanego i wychowania fizycznego 4% ponad 300 3% do 300 3% szkoła na w si ponad 100 5% 6% 8. Sportowe zajcia dodatkowe (SKS, UKS, inne) rednia-roczna liczba godzin sportowych zaj pozalekcyjnych w szkołach 79,32 ponad 300 287,92 do 300 szkoła na w si ponad 100 31,50 12,82 64,58 9
rednia -roczna liczba godzin sportowych zaj pozalekcyjnych na 1 ucznia ponad 300 0,12 0,14 do 300 0,08 szkoła na w si ponad 100 0,12 0,08 9. Zajcia gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej % uczestniczacych w zajciach korekcyjnowyrównawczych w szkołach ponad 300 12% 13% do 300 20% szkoła na w si ponad 100 13% 9% 10
Liczba w szkole kwalifikujcych si do zaj korekcyjno-wyrównawczych w stosunku do liczby uczszczajcych ponad 300 do 300 szkoła na w si ponad 100 0,86 1,19 1,35 1,09 1,18 Stosunek liczby potencjalnych i liczby rzeczywistych uczestników zaj powinien wynosi 1(co oznacza pełne zaspokojenie potrzeb w tym zakresie). Wskanik o wysokoci 1 oznacza niepełne zaspokojenie potrzeb. zajcia korekcyjno wyrównawcze w ramach 4 godziny wychowania fizycznego w kl IV w roku szk. 2003/2004 wskanik wojewódzki 5% ponad 300 6% do 300 9% szkoła na wsi ponad 100 szkoła na wsi do 100 3% 3% 11
10. Skala zwolnie z zaj % zwolnionych z zaj wf ponad 300 0,75% 0,86% do 300 0,58% szkoła na w si ponad 100 0,71% 0,39% 11. Poziom ocen klasyfikacyjnych rednia ocen z wychowania fizycznego w szkołach podstawowych 4,46 4,54 4,30 4,65 4,49 szkoła na w si do 100 szkoła na w si ponad 100 do 300 ponad 300 w skanik w ojew ódzki 12
12. Główne wyniki bada: -dotyczce wdroenia czwartej dodatkowej godziny wychowania fizycznego w klasie IV szkoły podstawowej: a) Zajcia czwartej dodatkowej godziny wychowania fizycznego w szkołach podstawowych zostały wprowadzone we wszystkich placówkach tego typu w województwie podlaskim. b) 93 % godzin zaj dodatkowych wychowania fizycznego została zrealizowana jako zajcia lekcyjne, 5% jako zajcia pozalekcyjne, a 3% zajcia pozaszkolne. c) 4% tych zaj zrealizowano w formach dłuszych ni 1 godzina lekcyjna z wykorzystaniem zasady kumulowania zaj. -dotyczce warunków realizacji wychowania fizycznego w szkole podstawowej: d) Zrónicowana liczebno w oddziałach: -10 w klasie IV w małej wiejskiej szkole powoduje konieczno tworzenia grup wiczeniowych midzyklasowych - 25 w duej szkole miejskiej -potencjalnie bez koniecznoci podziału na grupy wiczeniowe. e) Zrónicowany dostp do sal gimnastycznych: -48% małych szkół wiejskich nie ma sali gimnastycznej. - Blisko połowa duych szkół miejskich posiada dostp do dwóch lub wicej sal gimnastycznych. f) rednio w województwie wychowania fizycznego naucza 26% nauczycieli bez kwalifikacji (58% w małych wiejskich szkołach). g) 4% nauczycieli wychowania fizycznego posiada równie kwalifikacje do kształcenia zintegrowanego. h) Liczba szkolnych, sportowych zaj pozalekcyjnych wynosi rednio w skali roku ok. 80 godzin co w praktyce oznacza 2 godziny w tygodniu w skali szkoły podlaskiej. i) rednio w województwie 12% uczszcza na zajcia korekcyjnowyrównawcze. Potrzeby w tym zakresie nie s zaspokajane w pełni na poziomie wikszych szkół wiejskich. j) Poniej 1% szkoły podstawowej w województwie jest zwolnionych w semestrze lub przez rok z zaj wychowania fizycznego. k) Czwórka z plusem (4,49) to rednia ocena z wychowania fizycznego w podlaskich szkołach podstawowych. 13
Mocne strony wychowania fizycznego w szkołach podstawowych: 1. Wdroenie zaj dodatkowych nastpiło we wszystkich badanych szkołach. 2. Zarejestrowano niewielki odsetek zwolnionych semestralnie lub rocznie z zaj wychowania fizycznego. 3. Potencjalny dostp do sal gimnastycznych w duych szkołach miejskich jest bardzo dobry. 4. Zaspokojenie potrzeb w zakresie zaj korekcyjno-wyrównawczych na terenie wikszoci szkół. 5. Niski odsetek zwalnianych z aktywnego udziału w lekcji wychowania fizycznego Problemy wychowania fizycznego w szkołach podstawowych: 1. Tradycyjna realizacja zaj dodatkowych 4 godziny w systemie klasowolekcyjnym. Ograniczony zakres zaj pozalekcyjnych i pozaszkolnych. Ograniczony zakres organizacji form dłuszych - kumulowania zaj. 2. Procent nauczycieli prowadzcych zajcia wychowania fizycznego bez kwalifikacji. 3. Ilo godzin sportowych zaj pozalekcyjnych w szkole. 4. Znaczne zrónicowanie warunków realizacji wychowania fizycznego w zalenoci od wielkoci i rodowiska szkoły (dostp do sali sportowej, liczebno oddziałów, poziom kadry nauczajcej i inne). 5. Poza-standardowe znaczne odchylenia i rónice w warunkach realizacji wychowania fizycznego s przejawem segregacji dziecka w obrbie systemu edukacyjnego (w kształtowaniu rozwoju psychoruchowego dziecka szkoły podstawowej ) 14