CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał serca Niewydolność serca Wszczepiony stymulator/defibrylator Cukrzyca Pieczątka lekarza prowadzącego W razie wypadku powiadomić:... Czym jest ciśnienie tętnicze krwi? Ciśnienie tętnicze krwi jest to nacisk, jaki wywiera krew na ściany naczyń tętniczych. Przepływając przez naczynia, krew dostarcza tlen i substancje odżywcze do wszystkich narządów organizmu człowieka. Prawidłowe ciśnienie krwi zapewnia odpowiedni przepływ krwi przez te narządy. Jakie czynniki wpływają na wysokość ciśnienia tętniczego? Ciśnienie tętnicze krwi zależy w głównej mierze od wypełnienia światła naczyń tętniczych oraz od sztywności ścian tych naczyń. Nieprawidłowości lub zaburzenia tych dwóch elementów wpływają na wahania ciśnienia tętniczego, zarówno na zbyt wysokie, jak i zbyt niskie jego wartości. Kiedy ciśnienie jest prawidłowe, a kiedy wysokie? Rozróżniamy ciśnienie i. Ogólnie przyjmuje się, że ciśnienie tętnicze krwi nie powinno przekraczać wartości 140 mmhg, a 90 mmhg. To ogólne zalecenie dotyczy większości osób dorosłych, jednakże są pewne grupy pacjentów, u których zalecane docelowe wartości ciśnienia tętniczego mogą być niższe. Optymalne ciśnienie tętnicze wynosi do 120/80 mmhg. Za prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego uważa się te pomiędzy 120-129 mmhg oraz 80-84 mmhg. Istnieje jeszcze tzw. ciśnienie wysokie prawidłowe. Osiąga ono wartości między 130-139 mmhg oraz 85-89 mmhg. Zbyt wysokie ciśnienie tętnicze to kilkukrotnie stwierdzone w spoczynku wartości ciśnienia tętniczego powyżej 140/90 mmhg, przy czym nadciśnienie tętnicze pierwszego stopnia stwierdza się w przypadku wartości 140-159 mmhg i/lub 90-99 mmhg, nadciśnienie tętnicze drugiego 02 03
stopnia w przypadku wartości 160-179 mmhg i/lub 100-109 mmhg i nadciśnienie tętnicze trzeciego stopnia, kiedy wartości sięgają poziomu co najmniej 180/110 mmhg. Zarejestrowanie w kilku pomiarach powyższych wyników może być uznane za rozpoznanie nadciśnienia tętniczego. Kiedy rozpoznajemy nadciśnienie tętnicze? Nadciśnienie tętnicze możemy rozpoznać na podstawie prawidłowo wykonanych średnich pomiarów ciśnienia, kiedy jego wartości są równe lub wyższe niż 140 mmhg w przypadku ciśnienia go i/lub 90 mmhg w przypadku ciśnienia go, dokonanego w czasie przynajmniej dwóch wizyt lekarskich lub kiedy wartości są równe albo wyższe niż 180/110 mmhg, a pomiarów (przynajmniej dwóch) dokonano na tej samej wizycie. Ważne jest, że aby stwierdzić nadciśnienie w drugiej sytuacji, należy wykluczyć występowanie czynników, które te wartości podwyższają, czyli: lęk, jakikolwiek ból czy spożycie alkoholu. Lekarz może stwierdzić nadciśnienie tętnicze również na podstawie wywiadu udokumentowanych podwyższonych wartości ciśnienia czy faktu przyjmowania leków hipotensyjnych. Jak zapobiegać nadciśnieniu tętniczemu? Nadciśnieniu tętniczemu można zapobiegać już na etapie tzw. prewencji pierwotnej, czyli przed wystąpieniem pierwszych znaków podwyższonego ciśnienia. Zapobieganie rozwojowi nadciśnienia w takich sytuacjach to zazwyczaj prowadzenie zdrowego stylu życia: odpowiedniej diety oraz aktywności fizycznej. Ważnym czynnikiem jest zapobieganie procesom miażdżycowym w naczyniach. Z drugiej strony zaleca się, żeby pacjenci unikali sytuacji prowadzących do podwyższonych wartości ciśnienia tętniczego w przypadku już rozpoznanego nadciśnienia tętniczego. Wówczas, oprócz farmakoterapii, która jest zalecana przez lekarza, osoby te powinny ograniczyć spożycie zbyt dużej ilości soli kuchennej, zmniejszyć masę ciała i zadbać o odpowiedni wysiłek fizyczny. Wszystkie te zachowania wpływają na obniżenie podwyższonego ciśnienia tętniczego. U których pacjentów należy myśleć o profilaktyce nadciśnienia tętniczego? Profilaktykę nadciśnienia tętniczego prowadzi się wśród ogółu osób zagrożonych chorobą oraz wśród pacjentów zagrożonych w większym stopniu niż ogół. Zatem profilaktyka pierwotna skierowana jest na grupę osób zagrożonych chorobą: z rodzinnym obciążeniem chorób układu krążenia (udar, zawał serca, niewydolność serca), osoby z cukrzycą lub chorobą nerek, z przynajmniej dwoma czynnikami ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych i ciśnieniem wyższym niż 130/85 mmhg. 04 05
Jak często i prawidłowo dokonywać ciśnienia? Jednym z elementów kontroli podstawowych parametrów życiowych u pacjenta z chorobami sercowo-naczyniowymi jest pomiar ciśnienia. Pomiar ciśnienia tętniczego należy wykonywać u każdego pacjenta z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym, a pomiary w celu oceny prawidłowej kontroli docelowych wartości ciśnienia tętniczego powinny być regularne. Pomiar ciśnienia tętniczego u pacjentów w warunkach domowych zaleca się z zastosowaniem automatycznego aparatu pomiarowego naramiennego lub nadgarstkowego. Powinien odbywać się w spoczynku, w spokoju, w pozycji siedzącej. Prawidłowo przeprowadzony pomiar ciśnienia jest podstawą rozpoznania i ewentualnych decyzji dotyczących diagnozy i leczenia. Istotne znaczenie mają warunki prowadzenia pomiarów ciśnienia u pacjenta. Należy zwrócić uwagę, by pomiary odbywały się przynajmniej 30 minut od momentu wypicia kawy czy zapalenia papierosa i w odstępie 1-2 minut, jeżeli wartości znacznie się różnią. U osób w starszym wieku, z cukrzycą czy innymi chorobami mogącymi powodować hipotonię ortostatyczną, pomiarów należy dokonywać w 1. i 5. minucie od przyjęcia pozycji stojącej. W niektórych uzasadnionych sytuacjach wykonuje się pomiary na obu kończynach górnych lub dolnych. W wielu sytuacjach uzasadniony jest pomiar ciśnienia tętniczego wielokrotnie w ciągu dnia, gdyż docelowa kontrola ciśnienia powinna być zapewniona stale, przez 24 godziny na dobę. Na automatycznym aparacie do ciśnienia tętniczego w warunkach domowych zazwyczaj istnieje możliwość uzyskania wyniku częstości akcji serca, czyli tętna. Ogólnie przyjmuje się, że średnie prawidłowe spoczynkowe tętno wynosi około 60 uderzeń na minutę. Zbyt duże tętno może być objawem zaburzeń rytmu pracy serca, zwiększonego napięcia układu nerwowego, zaburzeń hormonalnych i innych. W warunkach gabinetowych do pomiarów ciśnienia tętniczego pacjentów należy używać regularnie kalibrowanego manometru. Jakie domowe pomiary ciśnienia tętniczego należy uznać za prawidłowe u pacjenta z nadciśnieniem tętniczym? Należy podkreślić, że domowe systematyczne pomiary ciśnienia tętniczego nie tylko zmniejszają ryzyko wystąpienia reakcji białego fartucha w gabinecie lekarskim, ale często są zgodne z wynikami, które obserwuje się podczas stałego ambulatoryjnego ciśnienia tętniczego. Wartości domowe wykazują również lepszą korelację z ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych niż wartości obserwowane w gabinecie. Nieprawidłowe ciśnienie tętnicze zmierzone w domu jest wówczas, gdy średnia wartość ciśnienia z kilku pomiarów jest równa lub przekracza wartość 130/80 mmhg. Szczególnie zaleca się mierzyć ciśnienie samodzielnie w domu w tygodniu poprzedzającym wizytę lekarską. 06 07
Jakie są zalecenia dietetyczne dla pacjentów z nadciśnieniem tętniczym? Tabela pomiarów ciśnienia Zalecenia dietetyczne to przede wszystkim zmniejszenie masy ciała osiągnięte przez zredukowanie liczby spożywanych kalorii: unikanie alkoholu, tłuszczów zwierzęcych, soli i jednoczesne zwiększenie spożycia owoców i warzyw. Redukcji masy ciała sprzyja także codzienna aktywność fizyczna. Redukcja masy ciała, zwłaszcza otyłości, prowadzi do obniżenia wartości ciśnienia tętniczego, zmniejszenia zaburzeń lipidowych i insulinooporności. Zmniejszenie wagi o 10 kg to obniżenie ciśnienia o około 5-20 mmhg, a zmniejszenie spożycia soli do 4,35-5,8 g NaCl/dobę to redukcja ciśnienia o 2-8 mmhg! Zatem zaleca się: 1. zwiększyć spożycie owoców, warzyw i innych pokarmów pochodzenia roślinnego do 4-5 porcji dziennie (300 gramów/dzień); 2. ograniczyć spożycie soli kuchennej do mniej niż 5 g NaCl/dzień. 08 09
Tabela pomiarów ciśnienia Tabela pomiarów ciśnienia 10 11
Tabela pomiarów ciśnienia Tabela pomiarów ciśnienia 12 13
Tabela pomiarów ciśnienia Tabela pomiarów ciśnienia 14 15
Tabela pomiarów ciśnienia Tabela pomiarów ciśnienia 16 17
Tabela pomiarów ciśnienia Tabela pomiarów ciśnienia 18 19
Tabela pomiarów ciśnienia Tabela pomiarów ciśnienia 20 21
Tabela pomiarów ciśnienia Zalecenia lekarskie dla pacjenta rano w południe wieczorem 22 23
Zalecenia lekarskie dla pacjenta rano Zalecenia lekarskie dla pacjenta rano w południe w południe wieczorem wieczorem 24 25
Zalecenia lekarskie dla pacjenta rano w południe wieczorem Materiał na podstawie zaleceń PTNT i ESC opracował: Dr hab. n. med. Marcin Grabowski 26 27