Problem wykorzystywania seksualnego nadal jest w Polsce tematem budzącym duŝe emocje, pomimo wielu kampanii społecznych i zainteresowania mediów. Emocje wynikają przede wszystkim z braku wiedzy na temat tego zjawiska i trudności w zrozumieniu motywów kierujących sprawcami, ale takŝe innymi osobami, które milczą na ten temat i podtrzymują tym samym tabu naduŝyć seksualnych wobec dzieci. Doświadczenie naduŝycia seksualnego przez dziecko ze strony dorosłego jest niedostosowane do stopnia jego rozwoju, nieuwzględniające jego potrzeb, niekiedy traumatyczne. MoŜe skutkować licznymi negatywnymi krótko- i długoterminowymi skutkami dla ofiary. Szacujemy, iŝ w Polsce co siódme dziecko pada ofiarą naduŝyć seksualnych, przed ukończeniem 15 roku Ŝycia. Problem dotyczy około 30% dziewcząt i 10% chłopców, z czego 4% czynów jest dokonywanych w układzie kazirodczym.

Definicja wykorzystywania seksualnego Wykorzystywaniem seksualnym dziecka jest kaŝda aktywność seksualna osoby dorosłej podjęta z dzieckiem, niezaleŝnie od okoliczności. Zachowania seksualne, będące naduŝyciem wobec dzieci, moŝna opisać na kontinuum:

Przemoc seksualna bez kontaktu fizycznego ze sprawcą: Zaczepianie na ulicy i składanie propozycji nawiązania kontaktu seksualnego Spotkanie z ekshibicjonistą Zmuszanie do oglądania pornografii Bycie podglądanym Nakłonienie do rozebrania się Zmuszanie do oglądania masturbacji Przemoc seksualna - kontakt fizyczny ze sprawcą inny niŝ stosunek seksualny: Naruszanie nietykalności z intencją seksualną Dotykanie narządów płciowych ofiary Zmuszanie ofiary do dotykania narządów płciowych sprawcy Przemoc seksualna - usiłowanie wymuszenia lub wymuszenie stosunku seksualnego przez sprawcę: waginalnego oralnego analnego

Podział objawów wykorzystywania seksualnego somatyczne i psychoseksualne (skutki) bezpośrednie i odległe specyficzne i niespecyficzne Diagnostyka dzieci i młodzieŝy w aspekcie wykorzystywania seksualnego sprowadza się do stwierdzenia, bądź wykluczenia u badanych objawów wykorzystywania.

Objawy somatyczne i psychoseksualne Podstawą oceny objawów w sferze somatycznej jest diagnostyka medyczna, jednakŝe w 90% przypadków brak jest objawów somatycznych u dzieci wykorzystywanych seksualnie.

Do objawów somatycznych, wskazujących na wykorzystywanie seksualne, naleŝą: Krwawienia pochwowe u dziewcząt przed pierwszą menstruacją Rozerwanie lub okaleczenia genitaliów Siniaki w okolicach genitaliów Powiększenie otworu pochwy, zabliźnienia błony dziewiczej Upławy i bolesność pochwy i okolic pochwy Urazy okolic odbytu (blizny, zmiany ujścia odbytnicy, rozszerzenie odbytu, rozluźnienie mięśni zwieracza) Krwawienia z kiszki stolcowej Brudzenie kałem i zaparcia Problemy z oddawaniem moczu i nawracające zakaŝenia okolic dróg moczowych Choroby przenoszone drogą płciową CiąŜa Obecność plemników w pochwie, odbycie, lub na ciele dziecka

Do objawów psychoseksualnych wykorzystywania seksualnego naleŝą: Erotyzacja dziecka: odtwarzanie zachowań seksualnych w relacjach z rówieśnikami, wytworach plastycznych, zabawach lalkami, pluszakami, inicjowanie zachowań seksualnych wobec innych dzieci lub dorosłych, częste poruszanie tematów seksualnych w rozmowie, słownictwo seksualne wykraczające poza zakres wiedzy adekwatny do etapu rozwoju dziecka, u starszych dzieci prowokujący seksualnie ubiór, styl bycia, nadmierna i/lub nieadekwatna do fazy rozwoju masturbacja Zaburzenia snu: koszmary nocne, problemy z zasypianiem, wybudzanie się ze snu

Objawy psychoseksualne wykorzystywania seksualnego c.d.: Problemy natury psychologicznej, somatyzacje: ObniŜenie nastroju, wycofanie z kontaktów, depresja Nadpobudliwość psychoruchowa Bóle (np. głowy, brzucha o wykluczonym, bądź niejasnym podłoŝu medycznym), Agresja, Moczenie nocne, Zaburzenia jedzenia (zwłaszcza bulimia), mdłości, wymioty Poczucie winy, bycia złym, niskiej wartości ObniŜenie funkcjonowania poznawczego (problemy z nauką) Zespół stresu pourazowego: Wtargnięcia flashbacki, sny dotyczące treści urazu Lęki (specyficzne i zgeneralizowane) ObniŜenie funkcjonowania w wielu zakresach, wycofanie Objawy pobudzenia związane z sytuacją traumy, reakcje nagłego przestrachu

Objawy specyficzne i niespecyficzne wykorzystywania seksualnego Objawów specyficznych, wskazujących ze 100% pewnością na wykorzystywanie seksualne jest bardzo niewiele, właściwie moŝemy do nich jedynie zaliczyć objawy somatyczne: ciąŝę, zaraŝenie chorobą przenoszoną drogą płciową, obecność plemników w pochwie, odbycie, lub na ciele dziecka oraz niektóre przejawy erotyzacji dziecka. Pozostałe objawy są objawami niespecyficznymi, które mogą, ale nie muszą, być wynikiem naduŝycia seksualnego dziecka. Dlatego teŝ przy diagnozie nigdy nie naleŝy opierać się na informacjach niepełnych, naleŝy mieć na uwadze cały zespół objawów, które mogą świadczyć o naduŝyciu seksualnym wobec dziecka.

Skutki naduŝyć seksualnych wobec dzieci Wykorzystanie seksualne moŝe być traumą, która wywiera skutek na funkcjonowanie dziecka przez długi czas po naduŝyciu, a nawet rzutować negatywnie na całe dorosłe Ŝycie ofiary. Czas i nasilenie utrzymywania się objawów zaleŝy od wielu zmiennych m.in. rodzaju naduŝycia, relacji ze sprawcą, czasu trwania naduŝycia, ilości zdarzeń, wieku dziecka, a takŝe indywidualnych cech dziecka oraz jego rodziny (np. moŝliwości otrzymania wsparcia od bliskich). Za odległe skutki naduŝycia seksualnego dziecka uznawane są te, które utrzymują się powyŝej dwóch lat od ostatniego wydarzenia wykorzystania dziecka. Dotyczą one pogorszenia funkcjonowania ofiar w zakresie emocjonalności, postrzegania i oceny siebie, seksualności, funkcjonowania interpersonalnego i społecznego.

Skutki naduŝyć seksualnych wobec dzieci Depresja Tendencje i próby samobójcze Zaburzenia lękowe (lęk chroniczny i ostry, fobie) Zaburzenia snu i koszmary nocne Zaburzenia jedzenia (anoreksja, bulimia) Zaburzenia osobowości (np. histrioniczne, borderline) Zaburzenia psychotyczne Negatywny obraz siebie i niska samoocena Zaburzenia seksualne Wysoki poziom lęku w sytuacjach społecznych Trudności we wchodzeniu w związki partnerskie Powtórna wiktymizacja (wchodzenie w rolę ofiary w relacjach z ludźmi) UzaleŜnienia Prostytucja Przekaz transgeneracyjny dotyczący kazirodztwa

Prewencja Niezwykle istotnym sposobem zapobiegania przemocy seksualnej wobec dzieci jest edukacja dzieci, rodziców, profesjonalistów mających kontakt z dziećmi.dziecko, które nie ma informacji na temat seksualności: nie potrafi zinterpretować oznak pobudzenia seksualnego, jakie moŝe odczuwać; moŝe uwaŝać się winne za ten stan; uznaje, Ŝe o sprawach związanych z seksualnością nie moŝna rozmawiać z dorosłymi; nie wie, Ŝe moŝe stanowić obiekt napaści i nie potrafi przeciwstawić się sprawcy; na skutek braku treningu nie dysponuje zasobami językowymi, by móc się porozumieć z dorosłymi w kwestiach dotyczących seksualności (w przypadku naduŝycia to utrudnia diagnozę); doświadcza konfliktu, gdyŝ nie rozmawia się z nim otwarcie o sprawach seksualności, a jednocześnie zauwaŝa ono, Ŝe tematy związane z seksem są dla dorosłych waŝne - treści nacechowane seksualnie są bowiem szeroko obecne w Ŝyciu społecznym: moda, reklama, internet, film czy obserwacje zachowań dorosłych/rodzeństwa.

Zaniechanie rozmów z dziećmi na temat seksualności skutkuje pogłębianiem się przekonania, Ŝe temat seksu jest tematem tabu. Taki stan będzie w wieku adolescencji prowadził do unikania rozmów z partnerem o seksualności nie powstrzyma jednak samego eksperymentowania z zachowaniami seksualnymi, które umoŝliwiają w wieku dorosłym świadome i udane Ŝycie seksualne. Dzieci i młodzieŝ powinni uzyskać informacje nt. seksualności i zagroŝeń związanych z przemocą seksualną od rodziców osób, z którymi pozostają w najbliŝszej relacji emocjonalnej. Dzięki temu będzie moŝliwa zmiana przekonań, Ŝe o seksie nie naleŝy rozmawiać. Rozmawiając o seksie z bliskimi młodzi ludzie uczą się otwartości przyda im się to w tworzeniu partnerskich związków i skutecznego ochraniania swych dzieci, gdy sami będą rodzicami.

Luka w informacjach na tematy związane z seksualnością wypełniana jest obecnie przez poszukiwanie informacji na własną rękę w internecie, rozmawiając za pośrednictwem chatów, przez pocztę elektroniczną, czy w rozmowach z rówieśnikami. Dostęp do pornografii moŝe prowadzić do chęci odtwarzania zachowań widzianych w materiałach pornograficznych i bezpośrednio przyczyniać się do przemocy seksualnej (wobec braku odpowiednich do wieku źródeł wiedzy). Osoby odpowiedzialne za wychowanie dzieci i młodzieŝy powinny w taki sposób kształtować ich świadomość wpływania na zachowania seksualne, by nie wynikała z nich przemoc seksualna w Ŝadnej postaci - od poniŝania i ośmieszania - do wymuszania współŝycia seksualnego.