BiBlioteka Jak rozliczyć księgi rachunkowe za rok obrotowy Obowiązki sprawozdawcze Ujmowanie aktywów i pasywów w pozycjach bilansu Elementy tworzenia rachunku zysków i strat Inwentaryzacja Ustawa o rachunkowości Agnieszka Pokojska
Autor Agnieszka Pokojska Redaktor prowadzący Renata Krasowska-Kłos Korekta Mirosława Jasińska-Nowacka Projekt graficzny Kinga Pisarczyk Skład i łamanie Joanna Archacka Copyright by INFOR Biznes Sp. z o.o. Wydanie I/2012, październik 2012 r. ISBN 978-83-63360-66-5 Adres redakcji: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72 www.dziennik.pl, www.gazetaprawna.pl, www.forsal.pl Biuro Obsługi Klienta: 05-270 Marki, ul. Okólna 40 tel. 22 761 30 30, 801 626 666, e-mail: bok@infor.pl Druk: Totem
SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1. Ewidencja zdarzeń gospodarczych...7 ROZDZIAŁ 2. Obowiązki sprawozdawcze...13 1. Odpowiedzialność za rachunkowość...13 2. Terminy przypadające w dzień wolny...15 3. Zestawienie obrotów i sald...16 4. Naczelne zasady rachunkowości...17 5. Wyjaśnienia Komitetu Standardów Rachunkowości...19 6. Uproszczenia w sporządzaniu raportów...21 7. Jednostki powiązane...21 8. Elementy sprawozdania finansowego...23 9. Informacja dodatkowa... 24 10. Sprawozdanie z działalności... 26 Niezbędne dane... 26 Obliczanie wskaźników...27 11. Zaokrąglanie wartości liczbowych...27 12. Dane porównawcze... 28 13. Podpis pod sprawozdaniem... 28 14. Zamknięcie ksiąg rachunkowych... 29 15. Zatwierdzenie raportu przez organ... 30 16. Publikacja sprawozdań finansowych...31 17. Złożenie raportu do urzędu...32 18. Archiwizacja dokumentów...33 19. Podatek odroczony... 34 20. Koszty na przełomie roku...37 Rezerwy a rozliczenia międzyokresowe bierne...40 21. Poprawianie błędów... 42 Określone zdarzenia... 42 Zatwierdzenie sprawozdania... 44 ROZDZIAŁ 3. Inwentaryzacja... 47 1. Uczestnictwo rewidenta w inwentaryzacji... 47 2. Terminy inwentaryzacji... 48 3. Dokumentacja inwentaryzacyjna... 50 4. Metody inwentaryzacji...51
Uzyskanie potwierdzenia sald... 52 5. Inwentaryzacja aktywów...53 Znaczna liczba aktywów trwałych... 54 Obcy majątek w firmie... 54 Rozliczenie wyników spisu... 55 Potwierdzenie należności... 56 Aktywa obrotowe...57 Różnice w ilości towarów... 59 Określanie norm ubytków...60 Materiały w kosztach... 63 Obce zapasy... 64 Weryfikacja kasy... 64 6. Inwentaryzacja pasywów... 66 Rozliczenia międzyokresowe... 66 Rezerwy na zobowiązania... 67 Różnego rodzaju zobowiązania... 67 Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych... 67 Podpisanie dokumentacji...68 7. Odpowiedzialność pracowników... 69 ROZDZIAŁ 4. Bilans...71 1. Aktywa bilansu...71 1. Wartości niematerialne i prawne A.I...71 2. Rzeczowe aktywa trwałe A.II... 78 3. Należności długoterminowe A.III... 87 4. Inwestycje długoterminowe A.IV...88 Wartości niematerialne jako inwestycje...91 5. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe A.V... 94 6. Zapasy B.I... 96 7. Należności krótkoterminowe B.II...101 8. Inwestycje krótkoterminowe B.III... 104 9. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe B.IV...107 2. Pasywa bilansu... 108 1. Kapitał (fundusz) własny A... 108 2. B.I. Rezerwy na zobowiązania... 111 3. B.II. Zobowiązania długoterminowe... 115 4. B.III. Zobowiązania krótkoterminowe...118
ROZDZIAŁ 5. Rachunek zysków i strat...127 1. Działalność operacyjna...127 2. Pozostała działalność operacyjna... 128 Aktualizacja aktywów... 130 Otrzymane kwoty pieniężne...132 3. Działalność finansowa podmiotu...133 Skutki zbycia inwestycji...133 Odsetki...134 4. Zdarzenia nadzwyczajne...135 5. Obciążenie wyniku finansowego...136 6. Rezultat działań...137 USTAWA z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości...139 Załączniki do ustawy z dnia 29 września 1994 r.... 247 Indeks rzeczowy...286
ROZDZIAŁ 1 Ewidencja zdarzeń gospodarczych Prowadzenie ksiąg rachunkowych wiąże się z koniecznością stworzenia stosownej dokumentacji. Konieczne jest opracowanie odpowiedniej polityki rachunkowości, za którą odpowiedzialność ponosi kierownik jednostki. Zgodnie z art. 10 ustawy o rachunkowości obejmuje ona przede wszystkim: określenie roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych, spis wszystkich stosowanych w jednostce metod wyceny aktywów i pasywów bez względu na to, czy ustawa daje możliwość wyboru, czy nie, oraz ustalanie wyniku finansowego. Dokumentacja ta musi też opisywać sposoby prowadzenia ksiąg rachunkowych. Obejmuje to wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej. Istotna będzie również konstrukcja zakładowego planu kont. Jeżeli operacje gospodarcze nie są odpowiednio klasyfikowane, tworzone na ich podstawie sprawozdanie finansowe nie będzie rzetelnie odzwierciedlało sytuacji finansowej i majątkowej jednostki. Plan kont musi uwzględniać przede wszystkim specyfikę danej firmy, a także rodzaj prowadzonej działalności. Przykładowo, dla przedsiębiorstwa wytwórczego duże znaczenie mają konta zespołu 6. Na nich ujmuje się efekty uzyskane w wyniku produkcji. W tego typu przedsiębiorstwie ważne są również oba zespoły kont kosztów. W przypadku zaś jednostek handlowych uwypukla się konta w zespole 7, związane ze sprzedażą oraz konta zespołu 3, dotyczące zapasów. Oznacza to, że należy rozbudować ewidencję, która dotyczy podstawowej działalności, a pozostałą część zminimalizować. Ważne jest również, aby uwzględnić wielkość jednostki. W przypadku małych firm rozbudowa kont nie jest konieczna. Nie wymagają one również tak obszernego komentarza wymaganego przy tworzeniu zakładowego planu kont. Poniżej przedstawiony jest przykładowy plan kont, który został wykorzystany do ewidencji zdarzeń gospodarczych ujętych w książce. Przykładowy zakładowy plan kont Zespół 0 Aktywa trwałe 010 Środki trwałe 011 Ujawnione środki trwałe 020 Wartości niematerialne i prawne 030 Długotrwałe aktywa finansowe i inne inwestycje 040 Nieruchomości inwestycyjne
8 Jak rozliczyć księgi rachunkowe za rok obrotowy 046 Umorzenie i odpisy aktualizujące inwestycji w nieruchomości 050 Umorzenie środków trwałych/odpisy aktualizujące wartość środków trwałych 051 Umorzenie ujawnionych środków trwałych 053 Umorzenie pozostałych środków trwałych 060 Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych 070 Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe 080 Środki trwałe w budowie Konta pozabilansowe 091 Środki trwałe w likwidacji 091 Obce środki trwałe Zespół 1 Środki pieniężne 100 Kasa 130 Rachunek bankowy 135 Rachunek bankowy środków ZFŚS 139 Inne rachunki bankowe 140 Inne aktywa pieniężne 149 Środki pieniężne w drodze 150 Krótkoterminowe aktywa finansowe 160 Inne inwestycje krótkoterminowe 170 Kredyty bankowe 171 Kredyty bankowe długoterminowe. 172 Kredyty bankowe krótkoterminowe 180 Udziały lub akcje własne Zespół 2 Rozrachunki 201 Rozrachunki z odbiorcami 202 Rozrachunki z dostawcami 220 Rozrachunki publicznoprawne 224 Rozliczenie VAT należnego 225 Rozliczenie VAT naliczonego 230 Rozrachunki z pracownikami 231 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń 234 Rozrachunki z pracownikami z tytułu płatności kartami 237 Należności od pracowników z tytułu niedoborów 238 Roszczenia sporne od pracowników nieobjęte postępowaniem sądowym 239 Należności od pracowników objęte postępowaniem sądowym
Rozdział 1. Ewidencja zdarzeń gospodarczych 9 245 Inne rozrachunki z pracownikami 240 Inne rozrachunki 254 Rozrachunki ze wspólnikami z tytułu dopłat 262 Zobowiązania wekslowe 264 Rozliczenie niedoborów 265 Rozliczenie nadwyżek 270 Rozrachunki z właścicielami 280 Odpisy z tytułu aktualizacji wartości należności Konta pozabilansowe 290 Należności i zobowiązania warunkowe 291 Należności warunkowe 292 Zobowiązania warunkowe Zespół 3 Materiały i towary 300 Rozliczenie zakupu 303 Rozliczenie zakupu towarów 310 Materiały 330 Towary 340 Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów i towarów 347 Odpisy aktualizujące wartości towarów Konta pozabilansowe 391 Zapasy obce Zespół 4 Koszty według rodzaju 400 Amortyzacja 410 Zużycie materiałów i energii 420 Usługi obce 429 Pozostałe usługi obce 430 Wynagrodzenia 440 Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 450 Podatki i opłaty 460 Pozostałe koszty rodzajowe 490 Rozliczenie kosztów Zespół 5 Koszty według typów działalności 501 Koszty działalności podstawowej 530 Koszty działalności pomocniczej
10 Jak rozliczyć księgi rachunkowe za rok obrotowy 540 Koszty działalności bytowej i utrzymania obiektów socjalnych 550 Koszty ogólnego zarządu 580 Rozliczenie kosztów działalności Zespół 6 Produkty i rozliczenia międzyokresowe 600 Wyroby gotowe i półfabrykaty 620 Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów 640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów operacyjnych 645 Rozliczenia międzyokresowe kosztów czynne 646 Rozliczenia międzyokresowe kosztów bierne 648 Pozostałe rozliczenia międzyokresowe 650 Rozliczenia międzyokresowe kosztów finansowych 670 Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego Zespół 7 Przychody i koszty ich osiągnięcia 700 Sprzedaż produktów 710 Koszty sprzedaży produktów 730 Przychody ze sprzedaży towarów 735 Wartość sprzedanych towarów 750 Przychody finansowe 756 Koszty finansowe 760 Pozostałe przychody operacyjne 761 Przychody ze sprzedaży i likwidacji niefinansowych składników aktywów trwałych 766 Pozostałe koszty operacyjne 770 Zyski nadzwyczajne 775 Straty nadzwyczajne 790 Obroty wewnętrzne 791 Koszty obrotów wewnętrznych Zespół 8 Kapitały (fundusze) własne, fundusze specjalne, rezerwy i wynik finansowy 800 Kapitały (fundusze) podstawowe 802 Kapitał zapasowy 803 Kapitał z aktualizacji wyceny 805 Kapitał rezerwowy z dopłat wspólników 820 Rozliczenie wyniku finansowego 830 Fundusze specjalne (...)