Raport metodologiczny projektu badawczego: Kaliski rynek pracy szanse i zagrożenia

Raport metodologiczny projektu badawczego: Kaliski rynek pracy szanse i zagrożenia 1

Kalisz, grudzieo 2010 Spis treści WPROWADZENIE... 3 CELE I PROBLEMATYKA BADAWCZA... 4 Hipotezy badawcze... 10 METODOLOGIA BADAO... 13 Zadania badawcze... 14 Metody i techniki badawcze... 18 Sposoby i metody opracowania i analizy danych... 31 Metody doboru i wielkości prób... 32 Operaty doboru prób i źródła materiału badawczego... 34 2

WPROWADZENIE Prezentowane opracowanie metodologiczne powstało w ramach realizacji Projektu pt. Kaliski rynek pracy szanse i zagrożenia, który jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich, Działanie 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności zawodowej w regionie, Poddziałanie 6.1.2 Wsparcie powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy w realizacji zadao na rzecz aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych w regionie). Przedmiotowy Projekt jest realizowany przez Powiatowy Urząd Pracy w Kaliszu oraz Gminę Brzeziny w partnerstwie z Biurem Handlowym Euroconsult. W ramach realizacji Projektu zaplanowany został szereg działao o charakterze badawczym, na które składają się m.in. bezpośrednie wywiady kwestionariuszowe z mieszkaocami i pracodawcami Kalisza i powiatu kaliskiego, indywidualne wywiady pogłębione z przedsiębiorcami, przedstawicielami lokalnych i regionalnych organizacji pracodawców, związków zawodowych oraz organizacji pozarządowych, przedstawicielami instytucji rynku pracy i władz lokalnych, a także zogniskowane wywiady grupowe z pracodawcami. Ponadto w zakres zadao badawczych weszły także studium przypadku polityki rynku pracy na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego oraz analizy danych zastanych, których przedmiotem będą m.in. analiza ofert pracy w portalach internetowych i prasie regionalnej, analiza oferty edukacyjnej i szkoleniowej oraz prognozowana sytuacja na rynku pracy. Rezultatami działao badawczych będą raporty cząstkowe z poszczególnych zadao badawczych oraz raport koocowy z badao. Szczegółowa metodologia badao, opis 3

zastosowanych metod i technik badawczych oraz problematyka badawcza i hipotezy zostały szczegółowo przedstawione i opisane w prezentowanym opracowaniu. CELE I PROBLEMATYKA BADAWCZA Główny i szczegółowe cele projektu Celem głównym projektu jest poprawa sytuacji na rynku pracy powiatu kaliskiego, dzięki opracowaniu kompleksowej diagnozy rynku pracy powiatu kaliskiego i obszarów z nim bezpośrednio związanych oraz przygotowanie rekomendacji koniecznych do wdrożenia działao w roku 2011. Diagnoza rynku pracy powiatu kaliskiego w szczególnym stopniu dotyczy także sytuacji na rynku pracy poszczególnych kategorii społecznych (w tym w szczególności kategorii zagrożonych wykluczeniem społecznym na rynku pracy: kobiet, długotrwale bezrobotnych, niepełnosprawnych, absolwentów). Cel główny zostanie osiągnięty dzięki realizacji celów szczegółowych, takich jak: - analiza kierunków kształcenia w odniesieniu do zapotrzebowania zgłaszanego przez pracodawców oraz wyników badania zawodów nadwyżkowych i deficytowych, - diagnoza sytuacji na kaliskim rynku pracy i w obszarze pomocy społecznej, - analiza barier w dostępie do oferty szkoleniowej i do ofert pracy, - sytuacja poszczególnych grup społecznych, w tym tzw. grup zagrożonych wykluczeniem społecznym (kobiety, długotrwale bezrobotni, osoby niepełnosprawne), - poprawa sytuacji w/w grup w okresie 1 roku od wdrożenia rekomendacji, 4

- opracowanie rekomendacji do wdrożenia przez instytucje systemu rynku pracy, edukacji i pomocy społecznej oraz JST, - promocja wyników badania poprzez publikację raportu, stronę internetową oraz konferencję podsumowującą. Projekt zakłada osiągnięcie następujących rezultatów: - przeprowadzenie diagnozy aktualnej sytuacji na rynku pracy powiatu kaliskiego, - przeprowadzenie analizy dostosowania oferty edukacyjnej do zapotrzebowania pracodawców, - opracowanie prognozy zapotrzebowania na zawody i kwalifikacje pracowników, - wypracowanie rekomendacji dla działao publicznych służb zatrudnienia, - opracowanie raportu badawczego uwzględniającego sytuację poszczególnych gmin, - zwiększenie poziomu wiedzy społeczeostwa o sytuacji na lokalnym rynku pracy, - uświadomienie społeczeostwa lokalnego na temat zmian zachodzących na rynku pracy i konieczności podnoszenia kwalifikacji, - podniesienie poziomu wiedzy min. 40% pracowników instytucji rynku pracy o trendach zmian rynku pracy oraz możliwościach wdrożenia skutecznych narzędzi aktywizujących. Aby osiągnąd główny cel projektu oraz cele szczegółowe opracowane zostały główne problemy (zagadnienia badawcze). Są to następujące pytania: 5

I. Jak przedstawia się sytuacja gospodarcza oraz demograficzna Kalisza i powiatu kaliskiego? II. Jak przedstawiają się zmiany w strukturze gospodarczej regionu w ostatnich latach? III. Jak przedstawia się popyt na pracę w Kaliszu i powiecie kaliskim? IV. Jak przedstawia się stopieo rotacji pracowników w firmach? V. Jak przedstawia się sytuacja w odniesieniu do wynagrodzeo i świadczeo w firmach funkcjonujących na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego? VI. Jak przedstawia się ocena sytuacji na rynku pracy przez pracodawców i pracowników, oczekiwania płacowe oraz postawy wobec kształcenia i zmiany kwalifikacji zawodowych wśród mieszkaoców Kalisza i powiatu kaliskiego? VII. Jak kształtuje się polityka rynku pracy w Kaliszu i powiecie kaliskim? VIII. Jak przedstawia się aktualna oferta edukacyjna i szkoleniowa w Kaliszu i powiecie kaliskim? IX. Jak przedstawia się sytuacja na rynku pracy osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (kobiet, długotrwale bezrobotnych, niepełnosprawnych, absolwentów) oraz ich ocena sytuacji na lokalnym rynku pracy? W celu uzyskania odpowiedzi na postawione problemy badawcze poddano je dalszemu uszczegółowieniu poprzez przyporządkowanie zmiennych i wskaźników, a tym samym opracowanie listy poszukiwanych informacji. W poniższej tabeli znajduje się lista zagadnieo (problemów) badawczych z przyporządkowanymi zmiennymi i wskaźnikami (lista poszukiwanych informacji): 6

Lp. Lista poszukiwanych informacji I. Sytuacja gospodarcza Kalisza i powiatu kaliskiego. Podstawowe dane demograficzne 1. Dane demograficzne mieszkaoców aglomeracji kaliskiej 2. Stopa bezrobocia w aglomeracji kaliskiej. 3. Trudności i zagrożenia związane z bezrobociem 4. Struktura bezrobocia w aglomeracji kaliskiej. 5. Terytorialne zróżnicowanie bezrobocia 6. Liczba i odsetek osób pracujących (w gospodarce narodowej) 7. Liczba i odsetek osób pracujących w przedsiębiorstwach (w tym - w średnich przedsiębiorstwach) 8. Liczba pracujących w głównym miejscu pracy 9. Aktywnośd ekonomiczna ludności 10. Wynagrodzenia 11. II. Zmiany w strukturze gospodarczej regionu Liczba podmiotów gospodarczych w aglomeracji kaliskiej według rejestru REGON (w tym nowo zarejestrowane i wyrejestrowane z rejestru REGON) 12. Zmiany w poziomie wykształcenia ludności 13. Migracje ludności w świetle m. in. Narodowego Spisu Powszechnego i danych GUS 7

14. Struktura gospodarcza regionu i jej zmiany 15. Majątek trwały. Inwestycje 16. Procesy innowacyjne w gospodarce regionu III. Popyt na pracę 17. Plany, co do zatrudnienia nowych pracowników 18. Powody zatrudnienia nowych pracowników 19. Wymagania, co do nowych pracowników 20. Zawody deficytowe i nadwyżkowe 21. Trudności w znalezieniu osób spełniających wymagane kwalifikacje 22. Współpraca z instytucjami rynku pracy 23. Sposoby poszukiwania nowych pracowników IV. Stopieo rotacji pracowników w firmach 24. Zwolnieni w ostatnim roku pracownicy, 3 latach 25. Pracownicy, którzy odeszli w ostatnim roku 26. Określenie częstotliwości zwolnieo pracowników 27. Określenie częstotliwości odejśd pracowników na własne życzenie 28. Przyczyny ewentualnej częstej rotacji pracowników w firmach usługowych 29. Określenie proporcji pomiędzy zwalnianymi pracownikami, a pracownikami, którzy na własne życzenie zmieniają miejsce pracy V. Wynagrodzenia i świadczenia 8

30. Widełki wynagrodzenia za pracę na określonych stanowiskach 31. Dodatkowe świadczenia stosowane przez pracodawców 32. Częstotliwośd udzielania dodatkowych świadczeo 33. Powody udzielania dodatkowych świadczeo 34. Planowane wynagrodzenie dla nowych pracowników VI. Ocena sytuacji na rynku pracy, oczekiwania płacowe oraz postawy wobec kształcenia i zmiany kwalifikacji zawodowych. 35. Ocena sytuacji na lokalnym rynku pracy. 36. Oczekiwania płacowe mieszkaoców Kalisza i powiatu kaliskiego. 37. Postawy wobec kształcenia ustawicznego i zmiany/uzupełniania kwalifikacji zawodowych. 38. Ocena sytuacji gospodarczej Kalisza i powiatu kaliskiego. VII. Polityka rynku pracy 39. Kształtowanie oferty edukacyjnej. 40. Oferta edukacyjna a potrzeby rynku pracy. 41. Mocne i słabe strony oraz uwarunkowania polityki rynku pracy. 42. Wykorzystanie narzędzi polityki rynku pracy oraz ocena ich skuteczności. 43. Partnerstwa lokalne na rzecz polityki rynku pracy przykłady dobrych praktyk. VIII. Oferta edukacyjna i szkoleniowa 44. Oferta edukacyjna szkół ponadgminazjalnych i wyższych. 9

45. Oferta szkoleniowa instytucji rynku pracy. 46. Dopasowanie oferty edukacyjnej i szkoleniowej do potrzeb rynku pracy. 47. 48. IX. Ocena sytuacji na rynku pracy osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (kobiet, długotrwale bezrobotnych, niepełnosprawnych, absolwentów) oraz ich ocena sytuacji na lokalnym rynku pracy. Sytuacja na kaliskim rynku pracy kobiet, długotrwale bezrobotnych, osób niepełnosprawnych i absolwentów. Metody aktywizacji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz kategorii społecznych charakteryzujących się trudną sytuacją na kaliskim rynku pracy. Efektywnośd zatrudnieniowa aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu ze 49. szczególnym uwzględnieniem działao skierowanych do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Hipotezy badawcze Na podstawie postawionych problemów badawczych wyprowadzone zostały następujące hipotezy, a więc propozycje odpowiedzi na postawione pytania badawcze, które zostaną zweryfikowane dzięki przeprowadzonym badaniom. Hipoteza główna brzmi następująco: Kaliski rynek pracy stanowi jedną z głównych osi rozwoju gospodarczego regionu Wielkopolski i cechuje go wysoki potencjał rozwojowy, wynikający z bardzo dobrze rozwiniętej małej i średniej przedsiębiorczości. 10

Hipotezy szczegółowe: 1) Sytuacja gospodarcza Kalisza oraz powiatu kaliskiego na tle regionu oraz kraju przedstawia się korzystnie, jednak bardzo wyraźnie dostrzegalna jest różnica w potencjale rozwojowym obu jednostek administracyjnych (powiat grodzki/powiat ziemski). 2) Sytuacja demograficzna Kalisza oraz powiatu kaliskiego stanowi odzwierciedlenie tendencji demograficznych charakterystycznych dla podobnych aglomeracji w Polsce (byłe miasta wojewódzkie liczące od kilkudziesięciu do 200 tys. mieszkaoców otoczone powiatem ziemskim), a cechują ją głównie: stały odpływ najlepiej wykształconych mieszkaoców w wieku 20-30 lat oraz wzrost liczby i odsetka osób w wieku poprodukcyjnym. 3) Pomimo dośd niekorzystnych tendencji demograficznych Kalisza i powiatu kaliskiego w ostatnich latach zmiany w strukturze gospodarczej regionu przedstawiają się korzystnie, co znajduje swoje odzwierciedlenie m.in. w spadku bezrobocia (szczególnie wśród absolwentów i osób bez doświadczenia zawodowego) oraz stałym wzroście liczby podmiotów gospodarczych przypadających na 100 mieszkaoców. 4) Popyt na pracę w Kaliszu i powiecie kaliskim w ostatnich kilku latach cechował się stałym wzrostem aż do roku 2009, w którym to nastąpił wyraźny spadek liczby ofert pracy. 5) Kaliski rynek pracy charakteryzuje relatywnie niski stopieo rotacji pracowników w firmach, co jest w dużym stopniu związane ze stosunkowo dużą liczbą małych i średnich przedsiębiorstw. 6) Średni poziom wynagrodzeo w firmach funkcjonujących na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego jest wyższy niż średni poziom wynagrodzeo w Wielkopolsce i niższy od średniego poziomu wynagrodzeo w kraju. 11

7) Firmy funkcjonujące na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego cechują się stosunkowo niską ofertą świadczeo dodatkowych dla pracowników, jednak świadomośd pracodawców w zakresie wykorzystywania tego typu czynników motywujących wobec pracowników jest stosunkowo wysoka. 8) Zarówno pracodawcy, jak i pracownicy dobrze oceniają aktualną sytuację na rynku pracy. 9) Oczekiwania płacowe pracowników na kaliskim rynku pracy są zawyżone w stosunku do możliwości oferowanych przez pracodawców. 10) Zarówno po stronie pracodawców, jak i pracowników zauważalna jest stosunkowo niska świadomośd znaczenia kapitału ludzkiego oraz gotowości do kształcenia ustawicznego i zmiany kwalifikacji zawodowych. 11) Polityka rynku pracy prowadzona przez instytucje rynku pracy, a zwłaszcza przez publiczne służby zatrudnienia, w dużym stopniu odpowiada potrzebom rynku pracy, jednak w zbyt małym stopniu wykorzystywane są w niej te z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu, które cechują się najwyższą efektywnością zatrudnieniową (staże i dofinansowanie działalności gospodarczej). 12) Aktualna oferta edukacyjna i szkoleniowa w Kaliszu i powiecie kaliskim cechuje się niedopasowaniem do potrzeb rynku pracy oraz stosunkowo niskim poziomem elastyczności. 13) Wśród osób (kategorii społecznych) zagrożonych wykluczeniem społecznym i charakteryzujących się najtrudniejszą sytuacją na kaliskim rynku pracy znajdują się przede wszystkim kobiety i długotrwale bezrobotni. 12

METODOLOGIA BADAŃ W celu uzyskania wiarygodnych wyników przeprowadzonych badao oraz udzielenia pełnej odpowiedzi na postawione pytania badawcze i weryfikację hipotez, niezbędne będzie przeprowadzenie wieloetapowego badania i połączenie w analizie różnorodnych rodzajów danych oraz różnorodnych metod badawczych, tzn. zastosowanie triangulacji 1 rozumianej jako zwielokrotnienie: metod i technik badawczych (triangulacja metodologiczna) polegająca na kontrolowaniu spójności wniosków formułowanych przy wykorzystaniu różnych metod gromadzenia danych, źródeł informacji (triangulacja źródeł informacji) polegająca na zwielokrotnieniu źródeł informacji w ramach tej samej metody ich gromadzenia, perspektyw badawczych osób realizujących badanie (triangulacja analityczna) związaną ze zwiększeniem liczby osób analizujących wnioski z badao. Podejście takie pozwoli na uchwycenie różnych aspektów badanego przedmiotu, np. udzielenie odpowiedzi na pytania o skalę zjawisk (dzięki zastosowaniu metod ilościowych) oraz głębsze zrozumienie specyfiki problemów (dzięki zastosowaniu metod jakościowych). Pozwoli również na wykorzystanie mocnych stron każdej metody, przy wzajemnej neutralizacji ich słabości. 1 M. Jasioski, M. Kowalski, Fałszywa sprzeczność: metodologia jakościowa czy ilościowa? [w.:] Ewaluacja expost. Teoria i praktyka badawcza, pod. red. Agnieszki Haber, Warszawa 2007, s. 101. 13

Zadania badawcze Na procedurę badawczą składa się kilka etapów, które zostały ustrukturyzowane w ramach wydzielonych zadao badawczych. Schemat zadao badawczych został przedstawiony w poniższej tabeli: Lp. Zadania badawcze I. OPRACOWANIE TRYBU (SZCZEGÓŁOWEJ METODOLOGII) PRAC BADAWCZYCH. OPRACOWANIE NARZĘDZI BADAWCZYCH, DOBÓR PRÓB, SZKOLENIA ANKIETERÓW, ITD. II. ANALIZA ŹRÓDEŁ ZASTANYCH 1. Analiza ofert pracy w portalach internetowych, dotyczących rynku pracy w aglomeracji kaliskiej (diagnoza zawodów popytowych i deficytowych, poszukiwani pracownicy, konfrontacja ofert pracy z kierunkami studiów/ofertą edukacyjną szkół ponadgimnazjalnych, porównanie z ofertami pracy w prasie i PUP) 2. Analiza ofert pracy w prasie regionalnej (diagnoza zawodów deficytowych, poszukiwani pracownicy, konfrontacja ofert pracy z kierunkami studiów/ofertą edukacyjną szkół ponadgimnazjalnych, porównanie z ofertami w Internecie) 3. Analiza oferty edukacyjnej i szkoleniowej na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego (uczniowie i absolwenci z podziałem na kierunki/zawody oraz typy szkół, szkoły wg typów, oferty szkoleniowe instytucji rynku pracy, szkolenia prowadzone przez PUP) 14

4. Analiza porównawcza i ekonometryczna rynku pracy Kalisza i powiatu kaliskiego - trendy na rynku pracy, zapotrzebowanie na pracowników w określonych branżach, porównanie z innymi rynkami pracy w Polsce, analiza badao dotyczących rynku pracy, struktura bezrobocia (z podziałem na: płed, wiek, wykształcenie, długośd pozostawania bez pracy, staż pracy, porównanie z innymi aglomeracjami w Polsce), stopa bezrobocia, dynamika bezrobocia, rynek pracy w ramach określonych sektorów, branż, liczba podmiotów gospodarczych w aglomeracji kaliskiej (z podziałem na: sektor własności, sekcje PKD, wielkośd, uwzględnienie spółek z udziałem kapitału zagranicznego). Liczba osób pracujących (w gospodarce narodowej), liczba osób pracujących w przedsiębiorstwach (w tym - w średnich przedsiębiorstwach), liczba pracujących w głównym miejscu pracy, aktywnośd ekonomiczna ludności. Analiza danych demograficznych. Sytuacja gospodarcza oraz kształtowanie się relacji edukacja-rynek pracy. 5. Analiza prognostyczna rynku pracy Kalisza i powiatu kaliskiego z uwzględnieniem tzw. salda migracyjnego III. BADANIA JAKOŚCIOWE 6. Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) z przedsiębiorcami reprezentującymi zróżnicowane branże i wielkości przedsiębiorstw (50 IDI). Określenie profilu pracowników, na jakich przewiduje się wzrost zapotrzebowania. Plany, co do zatrudnienia nowych pracowników w firmach. Wymagania, co do nowych pracowników. Zawody deficytowe i nadwyżkowe. Zwolnieni w ostatnim roku pracownicy. Pracownicy, którzy odeszli w ostatnim roku. Określenie częstotliwości zwolnieo pracowników. Określenie częstotliwości odejśd pracowników na własne 15

życzenie. Przyczyny ewentualnej częstej rotacji pracowników w firmach usługowych. Określenie proporcji pomiędzy zwalnianymi pracownikami, a pracownikami, którzy na własne życzenie zmieniają miejsce pracy. 7. Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) z przedstawicielami lokalnych i regionalnych organizacji pracodawców, związków zawodowych oraz organizacji pozarządowych (15 IDI). Określenie profilu pracowników, na jakich przewiduje się wzrost zapotrzebowania. Zawody deficytowe i nadwyżkowe. Ocena sytuacji na rynku pracy i dopasowania oferty edukacyjnej do potrzeb pracodawców. 8. Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) z przedstawicielami instytucji rynku pracy i władz lokalnych (przedstawiciele Urzędów Pracy, Ochotniczych Hufców Pracy, instytucji dialogu społecznego, agencji zatrudnienia, instytucji szkoleniowych oraz władz gmin i powiatów). (15 + 15 IDI) Trendy i aktualna sytuacja na rynku pracy. Polityka zapobiegania bezrobociu oraz dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy. 9. Zogniskowane wywiady grupowe z pracodawcami (FGI) reprezentującymi zróżnicowane branże i wielkości przedsiębiorstw (2 FGI). Określenie profilu pracowników, na jakich przewiduje się wzrost zapotrzebowania. Plany, co do zatrudnienia nowych pracowników w firmach. Wymagania, co do nowych pracowników. Zawody deficytowe i nadwyżkowe. Określenie częstotliwości zwolnieo pracowników. Określenie częstotliwości odejśd pracowników na własne życzenie. Przyczyny ewentualnej częstej rotacji pracowników w firmach usługowych. 16

10. Studium przypadku polityki rynku pracy na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego. Polityka zapobiegania bezrobociu oraz dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy. IV. BADANIA ILOŚCIOWE 11. Wywiady kwestionariuszowe z pracodawcami reprezentującymi zróżnicowane branże i wielkości przedsiębiorstw (1200). Określenie profilu pracowników, na jakich przewiduje się wzrost zapotrzebowania. Zawody deficytowe. Plany, co do zatrudnienia nowych pracowników w firmach. Wymagania, co do nowych pracowników. Zawody deficytowe i nadwyżkowe. Zwolnieni w ostatnim roku pracownicy. Pracownicy, którzy odeszli w ostatnim roku. Określenie częstotliwości zwolnieo pracowników. Określenie częstotliwości odejśd pracowników na własne życzenie. Przyczyny ewentualnej częstej rotacji pracowników w firmach usługowych. Określenie proporcji pomiędzy zwalnianymi pracownikami, a pracownikami, którzy na własne życzenie zmieniają miejsce pracy. Widełki wynagrodzenia za pracę na określonych stanowiskach. Dodatkowe świadczenia stosowane przez pracodawców. 12. Bezpośrednie wywiady kwestionariuszowe z mieszkaocami Kalisza i powiatu kaliskiego (5000). Ocena sytuacji na lokalnym rynku pracy. Ocena umiejętności i kwalifikacji mieszkaoców. Oczekiwania płacowe. Postawy i oczekiwania wobec pracodawców, zmiany kwalifikacji, kształcenia ustawicznego. V. WNIOSKI I REKOMENDACJE 13. Praca analityczna ukierunkowana na wypracowanie rekomendacji w oparciu o literaturę przedmiotu oraz dane zastane. Analiza wyników badao empirycznych w 17

oparciu o badania własne oraz reinterpretacja innych badao. Opracowanie raportów cząstkowych i koocowego. Metody i techniki badawcze W ramach badao, oprócz metod jakościowych i ilościowych wykorzystane zostaną także źródła zastane takie, jak dane statystyczne czy też literatura przedmiotu, które posłużą do sporządzenia analizy zmian na rynku pracy. Przeprowadzona zostanie także analiza porównawcza sytuacji na rynku pracy w Polsce i krajach, które odczuły wcześniej efekty przystąpienia do Unii Europejskiej. Analiza ta obejmie obecny kształt rynku pracy oraz przeobrażenia na tym rynku w wybranych krajach europejskich, będących w bardziej zaawansowanym stadium rozwoju ekonomicznego niż Polska. Analiza zostanie przeprowadzona na podstawie sprawozdawczości statystycznej, empirycznych badao socjologicznych i ekonomicznych oraz wybranych średniookresowych prognoz zatrudnienia. Badania jakościowe vs badania ilościowe Różnica między badaniami wykorzystującymi metody ilościowe (badania sondażowe), a metodami jakościowymi dotyczy różnych obszarów badania, zaczynając od wykorzystywanych narzędzi badawczych, koocząc na sposobie interpretacji i wyciągania wniosków na podstawie wyników. Podstawowa różnica między metodami ilościowymi i 18

jakościowymi dotyczy odmiennego zakresu problemów i pytao badawczych, które są przedmiotem badania każdej z metod, co obrazuje poniższa tabela: Różnice w metodach ilościowych i jakościowych METODY ILOŚCIOWE METODY JAKOŚCIOWE Odpowiadają na pytanie ile Odpowiadają na pytania: co, jak, dlaczego Narzędzie pomiaru kwestionariusz (pytania o stałej, ustalonej formie, przewaga pytao zamkniętych) Większośd pytao rozstrzygających ( czy ) Dobór próby: losowy, kwotowy Swobodny sposób pozyskiwania informacji (scenariusz i pytania jako zarys wywiadu, pytania otwarte) Koncentracja na pytaniach eksploracyjnych (dlaczego, jak, po co?) Większe próby badawcze (200-1000 Dobór próby: celowy osób) Mniejsze próby (20-50 osób) Mniejszy wpływ osoby prowadzącej 19

na przebieg badania Większy wpływ osoby prowadzącej (moderatora) na przebieg badania Możliwośd ilościowej generalizacji wyników na populację Brak możliwości ilościowej generalizacji wyników na populację Metoda interpretacji: z wykorzystaniem analiz statystycznych bardziej obiektywna Metoda interpretacji: bez wykorzystania analiz statystycznych bardziej subiektywna i swobodna Źródło: D. Maison, Zogniskowane wywiady grupowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001 Zalety i wady badao ilościowych i jakościowych Badania jakościowe często są traktowane jako gorsza metoda badao. Zarzuca się im przede wszystkim brak możliwości przełożenia wniosków osób biorących udział w badaniu na wnioski ogólne, dotyczące populacji. Poza tym zarzuca się im subiektywnośd analizy i interpretacji wyników. Jednak na uwadze należy mied fakt, że badania jakościowe służą innym celom niż badania ilościowe: tzn. rozumieniu rzeczywistości, a nie pomiarowi zjawisk. Nie można powiedzied, że jedna z tych metod jest lepsza lub gorsza, każda z nich służy innym celom, dzięki temu uzupełniają się, a łączenie tych metod stało się standardem badawczym. Zaletą badao jakościowych jest to, że pozwalają na bardziej bezpośredni kontakt z respondentem. Zadawane pytania mają na celu ukierunkowanie wypowiedzi osoby badanej, 20

ale nie narzucają mu niczego z góry i dają mu możliwośd mówienia o tym, co respondentowi się nasuwa. W ten sposób można dotrzed do tego, co rzeczywiście jest dla niego ważne. Celem wywiadów jest uzyskanie bliższych informacji. Często badania jakościowe są wykorzystywane w celu rozpoznania hipotezy, pewnych zjawisk, a badania ilościowe służą do pomiaru i weryfikacji. Bywa też tak, że najpierw stosuje się badania ilościowe jako pierwsze, w celu pomiaru, natomiast w następnej kolejności badania jakościowe, w celu pogłębienia, interpretacji. 2 Jakościowe techniki badawcze: Zogniskowane wywiady grupowe (FGI) Za szczególną technikę badawczą posłużą pogłębione wywiady grupowe (FGI tzw. wywiady zogniskowane). Są to wywiady jakościowe, w których nie chodzi o uzyskanie wyników liczbowych, procentowych, ale o stworzenie charakterystyki, opisu zjawiska, połączonego z obserwacją. Zogniskowany wywiad grupowy to innymi słowy dyskusja prowadzona przez tzw. moderatora, w której uczestniczy jednocześnie kilka osób. Zadaniem moderatora jest odpowiednie ukierunkowanie wywiadu, tak aby dowiedzied się jak najwięcej na temat, który jest przedmiotem badania. W grupie fokusowej (składającej się na ogół od 8-12 osób) zbiera się uczestników razem, zazwyczaj w specjalnej sali, w celu nawiązania ukierunkowanej dyskusji na jakiś temat. W porównaniu do innych metod wywiady grupowe 2 R. Maytnz, K. Holm, P. Hübner, Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1985, s. 245. 21

są elastyczne, tzn. w trakcie badania można zmienid przebieg badania, zmienid kolejnośd pytao itp. Mają wysoką trafnośd oraz szybko zapewniają wyniki. Dynamika grupy często ujawnia takie aspekty tematu, których badacz by nie przewidział, i które nie pojawiłyby się w wywiadach z jednostkami. W trakcie analizy moderator kieruje się przy tym ustalonym scenariuszem i w oparciu o niego dokonuje opisu. Wnioski z analizy mają charakter sprawozdawczy, nie mogą służyd do szerszych uogólnieo, przenoszonych na całą populację. Służą wychwyceniu pewnych tendencji w określonej grupie badanych. Analiza wywiadów zogniskowanych zakooczona jest pisemnym raportem z badao. Pogłębione wywiady indywidualne Istotą indywidualnego wywiadu pogłębionego jest uzyskiwanie szczegółowych informacji od jednego respondenta, bez wpływu osób trzecich. Wywiady przeprowadzane są przez przeszkolonych ankieterów według scenariusza wywiadu, w którym zawarte są tylko i wyłącznie pytania otwarte. Stosowanie pytao otwartych oznacza, że badacz w ograniczonym jedynie zakresie nadaje kierunek udzielanym odpowiedziom to respondent decyduje w jaki sposób udzielad będzie odpowiedzi, co jego zdaniem jest najważniejsze w kontekście poruszanych zagadnieo. Wypowiedzi badanych są w dużej mierze spontaniczne, dzięki czemu pozwalają na zrekonstruowanie rzeczywistych poglądów, sposobów myślenia, postaw występujących w badanej zbiorowości. Jednocześnie osoba prowadząca wywiad ma możliwośd zadawania dodatkowych, pogłębiających pytao, co prowadzi do dużej wartości i wyczerpującego charakteru uzyskiwanych informacji. 22

Studium Przypadku Studium przypadku (tzw. case study) obejmuje pogłębioną analizę jakiegoś zagadnienia, którego obraz staramy się uzyskad. Dany przypadek bada się z różnorodnych perspektyw, które mogą odpowiadad zastosowanym rozmaitym metodom zbierania danych (zarówno ilościowych, jak też jakościowych) lub wynikad z odmiennych punktów widzenia poszczególnych stron uczestniczących w badaniu. Studium przypadku jest powszechnie uznawane za skuteczną metodę całościowej analizy kompleksowych sytuacji *Ewaluacja NPR i programów operacyjnych, s. 59] 3. Analiza danych (źródeł zastanych) Analiza danych (źródeł) zastanych opiera się na kwerendzie dostępnych danych pochodzących z różnych opracowao, raportów z badao danych statystycznych, literatury przedmiotu, itp. Narzędziem wykorzystanym przy użyciu metody analizy danych zastanych był wykaz poszukiwanych informacji związanych z problematyka badawczą. Wykaz ten miał charakter listy poszukiwanych informacji wraz ze szczegółowym opisem wynikającym z postawionych celów i problemów badawczych. Do każdej z poszukiwanych informacji przyporządkowane zostały źródła, na podstawie których pozyskany został materiał badawczy. 3 Ewaluacja Narodowego Planu Rozwoju i programów operacyjnych w Polsce. Poradnik. Krajowa Jednostka Oceny Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej, MGiP, Warszawa maj 2005. 23

Uzasadnieniem wykorzystania tego narzędzia badawczego przy analizie danych zastanych jest relatywnie szeroki zakres informacji, jakie można pozyskad stosując tą metodę. Określenie listy poszukiwanych informacji wynikających wprost z postawionych celów i pytao badawczych pozwoli na adekwatny, celowy i spójny logicznie wybór materiału badawczego, który zostanie poddany dalszej analizie. Ponadto dokładne określenie źródeł materiału badawczego pozwoliło na trafny i rzetelny dobór poszukiwanych informacji. Ilościowe techniki badawcze: Wywiad kwestionariuszowy Wywiady kwestionariuszowe będą przeprowadzane przez przeszkolonych ankieterów według strukturalizowanego narzędzia, jakim jest kwestionariusz wywiadu. Zawarte są w nim zarówno pytania zamknięte, jak i otwarte. Poprzez wykorzystanie tej techniki możliwa będzie ilościowa analiza uzyskanych danych, a reprezentatywny dobór próby umożliwi uogólnienie wyników i wnioskowanie o badanej populacji. Uzupełnienie badao obejmujących analizy źródeł zastanych oraz metody jakościowe o podejście ilościowe jest współcześnie standardem badawczym, pozwalającym na uzyskanie twardych danych poddających się analizie statystycznej. Metody jakościowe, takie jak np. wywiady pogłębione, przy wszystkich swoich zaletach nie uprawniają do uogólniania wniosków na całą badaną populację. 24

W poniższej tabeli przedstawione zostały poszczególne zagadnienia badawcze wraz z przyporządkowanymi metodami i technikami, dzięki zastosowaniu których możliwe będzie pozyskanie poszukiwanych informacji, zmiennych i wskaźników: Lp. Problemy i zagadnienia badawcze Metody i techniki badawcze 4 I. Sytuacja gospodarcza Kalisza i powiatu kaliskiego. Podstawowe dane demograficzne 1. Dane demograficzne mieszkaoców aglomeracji kaliskiej DS 2. Stopa bezrobocia w aglomeracji kaliskiej. DS 3. Trudności i zagrożenia związane z bezrobociem DS, IDI, FGI 4. Struktura bezrobocia w aglomeracji kaliskiej. DS 5. Terytorialne zróżnicowanie bezrobocia DS 4 DS analiza danych zastanych, IDI indywidualny wywiad pogłębiony, FGI zogniskowany wywiad grupowy, WK wywiady kwestionariuszowe, SP studium przypadku, 25

6. 7. 8. Liczba i odsetek osób pracujących (w gospodarce narodowej) Liczba i odsetek osób pracujących w przedsiębiorstwach (w tym - w średnich przedsiębiorstwach) Liczba pracujących w głównym miejscu pracy DS DS DS 9. Aktywnośd ekonomiczna ludności DS 10. Wynagrodzenia DS, IDI, FGI, WK II. Zmiany w strukturze gospodarczej regionu 11. Liczba podmiotów gospodarczych w aglomeracji kaliskiej według rejestru REGON (w tym nowo zarejestrowane i wyrejestrowane z rejestru REGON) DS 12. 13. Zmiany w poziomie wykształcenia ludności Migracje ludności w świetle m. in. Narodowego Spisu Powszechnego i danych GUS DS DS 26

14. Struktura gospodarcza regionu i jej zmiany DS 15. Majątek trwały. Inwestycje DS 16. Procesy innowacyjne w gospodarce regionu DS, FGI, IDI, WK III. Popyt na pracę 17. Plany, co do zatrudnienia nowych pracowników FGI, IDI, WK 18. Powody zatrudnienia nowych pracowników FGI, IDI, WK 19. Wymagania, co do nowych pracowników FGI, IDI, WK 20. Zawody deficytowe i nadwyżkowe DS, FGI, IDI, WK 21. Trudności w znalezieniu osób spełniających wymagane kwalifikacje DS, FGI, IDI, WK 22. Współpraca z instytucjami rynku pracy DS, FGI, IDI, WK 27

23. Sposoby poszukiwania nowych pracowników DS, FGI, IDI, WK IV. Stopieo rotacji pracowników w firmach 24. Zwolnieni w ostatnim roku pracownicy, 3 latach FGI, IDI, WK 25. Pracownicy, którzy odeszli w ostatnim roku FGI, IDI, WK 26. Określenie częstotliwości zwolnieo pracowników FGI, IDI, WK 27. Określenie częstotliwości odejśd pracowników na własne życzenie FGI, IDI, WK 28. 29. 30. 31. Przyczyny ewentualnej częstej rotacji pracowników w firmach usługowych Określenie proporcji pomiędzy zwalnianymi pracownikami, a pracownikami, którzy na własne życzenie zmieniają miejsce pracy V. Wynagrodzenia i świadczenia Widełki wynagrodzenia za pracę na określonych stanowiskach Dodatkowe świadczenia stosowane przez FGI, IDI, WK FGI, IDI, WK DS, FGI, IDI, WK 28

pracodawców DS, FGI, IDI, WK 32. Częstotliwośd udzielania dodatkowych świadczeo DS, FGI, IDI, WK 33. Powody udzielania dodatkowych świadczeo DS, FGI, IDI, WK 34. Planowane wynagrodzenie dla nowych pracowników FGI, IDI, WK VI. Ocena sytuacji na rynku pracy, oczekiwania płacowe oraz postawy wobec kształcenia i zmiany kwalifikacji zawodowych. 35. Ocena sytuacji na lokalnym rynku pracy. WK 36. 37. 38. Oczekiwania płacowe mieszkaoców Kalisza i powiatu kaliskiego. Postawy wobec kształcenia ustawicznego i zmiany/uzupełniania kwalifikacji zawodowych. Ocena sytuacji gospodarczej Kalisza i powiatu kaliskiego. WK WK WK VII. Polityka rynku pracy 39. Kształtowanie oferty edukacyjnej. IDI, FGI, SP 40. Oferta edukacyjna a potrzeby rynku pracy. IDI, FGI, WK, SP 29

41. 42. 43. Mocne i słabe strony oraz uwarunkowania polityki rynku pracy. Wykorzystanie narzędzi polityki rynku pracy oraz ocena ich skuteczności.. Partnerstwa lokalne na rzecz polityki rynku pracy przykłady dobrych praktyk. SP IDI, FGI, SP IDI, FGI, SP VIII. Oferta edukacyjna i szkoleniowa Oferta edukacyjna szkół 44. ponadgminazjalnych i wyższych. DS, IDI, WK 45. Oferta szkoleniowa instytucji rynku pracy. DS, IDI, WK 46. Dopasowanie oferty edukacyjnej i szkoleniowej do potrzeb rynku pracy. DS, IDI, FGI, WK 47. IX. Ocena sytuacji na rynku pracy osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (kobiet, długotrwale bezrobotnych, niepełnosprawnych, absolwentów) oraz ich ocena sytuacji na lokalnym rynku pracy. Sytuacja na kaliskim rynku pracy kobiet, długotrwale bezrobotnych, osób DS, IDI, FGI, WK niepełnosprawnych i absolwentów. 48. Metody aktywizacji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz kategorii społecznych charakteryzujących się trudną sytuacją na kaliskim rynku pracy. DS, IDI, 30

Efektywnośd zatrudnieniowa aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu ze 49. szczególnym uwzględnieniem działao skierowanych do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. DS, SP Sposoby i metody opracowania i analizy danych Na podstawie uzyskanych danych ilościowych przeprowadzona zostanie analiza ilościowa z wykorzystaniem komputerowego pakietu do obliczeo statystycznych SPSS. Na podstawie uzyskanych w badaniu wyników liczbowych przeprowadzone zostanie frekwencjonowanie rozkładów odpowiedzi na wszystkie pytania umieszczone w ankiecie wraz z tabulacją wszystkich wyników. Dla wybranych zmiennych skonstruowane zostaną tabele krzyżowe, a w przypadku poszczególnych pytao badawczych przeprowadzona będzie analiza korelacji, która może potwierdzid statystyczne istotności związku pomiędzy analizowanymi wartości zmiennych niezależnych i zmiennych zależnych. Dane jakościowe zostaną poddane transkrypcji oraz analizie treści w programie Nvivo. Wyniki poszczególnych zadao badawczych zostaną przedstawione w formie raportów cząstkowych oraz raportu koocowego, których integralną częścią będą wykresy i rysunki oraz statystyczne zestawienia tabelaryczne. W celu precyzyjnego a zarazem czytelnego przedstawienia wyników badao w możliwie szerokim stopniu wykorzystane zostaną formy graficzne prezentacji danych. 31

Wszelkie analizy i opracowania zostaną ujęte w formie tabel i wykresów, a te, które nie zostaną zamieszczone w raporcie oraz publikacji ujęto będą w raportach cząstkowych. Wszystkie opracowania będą zawierad podsumowania, wnioski oraz rekomendacje i praktyczne zalecenia w przystępnej i zrozumiałej formie (zarówno graficznej, jak i pisemnej). Do prezentacji raportu koocowego zostaną wykorzystane specjalistyczne pakiety statystyczne pozwalające na przejrzyste i atrakcyjne graficznie prezentowanie wyników zgodnie ze współczesnymi standardami edycyjnymi tego typu opracowao. Metody doboru i wielkości prób Dobór próby w badaniach ilościowych W celu zachowania reprezentatywności wyników w badaniach ilościowych zastosowany zostanie kwotowo - losowy dobór próby, z zachowaniem proporcji założonych cech w populacji. Dobór próby w celu realizacji wywiadów kwestionariuszowych z pracodawcami, będzie miał charakter kwotowo - losowy z uwzględnieniem struktury podmiotów wg sekcji PKD i/lub przedziałów zatrudnienia (na podstawie bazy REGON GUS lub innej dostępnej bazy danych, np. Panorama Firm ). W ramach działao kontrolnych poza standardowymi czynnościami przeprowadzona zostanie analiza statystyczna uzyskanych odpowiedzi oraz kontrola telefoniczna zrealizowanych wywiadów. W przypadku wywiadów kwestionariuszowych z mieszkaocami zostanie zastosowany dobór metodą random-route (próba losowo-kwotowa w oparciu o zmienne: gmina zamieszkania, płed oraz wiek). Polega ona na tym, że ankieter otrzymuje wybrany adres (wyłoniony w drodze losowania, w postaci ulicy oraz numeru domu), który jest tzw. punktem 32

startowym. Od tego adresu rozpoczyna się realizacja badania, a kolejne wywiady przeprowadza się w co n-tym mieszkaniu, licząc od punktu startowego. W przypadku przedmiotowego badania był to co drugi adres (tzn. następnym mieszkaniem, w którym ankieter powinien zapytad o respondenta spełniającego kryteria płci i przedziału wieku jest mieszkanie drugie na lewo od mieszkania będącego punktem startowym, itd.) Dobór próby w badaniach jakościowych W badaniach jakościowych zastosowany zostanie celowo-kwotowy dobór próby. Zrealizowanie zakładanej liczby wywiadów pogłębionych i zogniskowanych pozwoli na dokonanie rzetelnej analizy jakościowej, uzyskanie odpowiedzi na pytania badawcze oraz możliwośd porównao pomiędzy wypowiedziami badanych reprezentujących wszystkie kategorie. Przyjęte zasady doboru próby pozwolą na uzyskanie pogłębionego obrazu sytuacji rynku pracy, mechanizmów i tendencji na nim obecnych, zrozumienie postaw najważniejszych aktorów oraz dokonanie analiz porównawczych w odniesieniu do poszczególnych kategorii uczestników badao. W celach kontrolnych dokonany zostanie zapis na nośnikach audio. 33

Operaty doboru prób i źródła materiału badawczego Poniżej zamieszczony został krótki opis dla każdej z wykorzystanych w badaniach metod i technik. Indywidualny wywiad pogłębiony W przypadku indywidualnych wywiadów pogłębionych operatem doboru próby będzie publikacja Panorama Firm, do udziału w badaniach wytypowanych zostanie 50 pracodawców reprezentujących zróżnicowane sekcje PKD, wg rozkładu sekcji PKD, jakim charakteryzuje się struktura firm funkcjonujących na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego, - dla wywiadów z przedstawicielami lokalnych i regionalnych organizacji pracodawców, związków zawodowych oraz organizacji pozarządowych na podstawie danych pochodzących z Internetu opracowany zostanie specjalny operat instytucji i organizacji, z których następnie zostanie dobrana instytucja/organizacja a po udzieleniu zgody na realizację badao wytypowany zostanie rozmówca, - dla wywiadów z przedstawicielami instytucji rynku pracy (przedstawiciele Urzędów Pracy, Ochotniczych Hufców Pracy, instytucji dialogu społecznego, agencji zatrudnienia, instytucji szkoleniowych), podobnie jak w przypadku poprzedniej kategorii opracowany zostanie specjalny operat instytucji i organizacji, z których następnie zostanie dobrana instytucja/organizacja, a po udzieleniu zgody na realizację badao wytypowany zostanie rozmówca, 34

- dla wywiadów z przedstawicielami władz lokalnych opracowany zostanie specjalny operat urzędów administracji publicznej oraz organów uchwałodawczych i wykonawczych gmin i powiatu (na podstawie stron internetowych jednostek administracji publicznej), na podstawie którego dobierani będą rozmówcy (urzędnicy odpowiedzialni za edukację, działania związane z rynkiem pracy i działalnością gospodarczą oraz radni, wójtowie, burmistrzowie, etc.). Zogniskowany wywiad grupowy Dla zogniskowanych wywiadów grupowych z pracodawcami operatem będzie baza danych Panoramy Firm, do udziału w badaniach wytypowanych zostanie od 12 do 20 pracodawców (2 grupy kontrolne) reprezentujących zróżnicowane sekcje PKD i wg proporcjonalnego ich rozkładu, jakim charakteryzuje się struktura firm funkcjonujących na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego. Wywiady kwestionariuszowe Operatem doboru próby w badaniach kwestionariuszowych z mieszkaocami będzie spis miejscowości i ulic powiatu kaliskiego oraz spis ulic Kalisza, na podstawie którego za pomocą generatora liczb losowych wylosowanych zostanie 100 adresów startowych. W przypadku badao prowadzonych z pracodawcami zastosowany zostanie operat stworzony na podstawie bazy danych Panoramy Firm. 35

Struktura próby Zakładana struktura próby w badaniach techniką wywiadu kwestionariuszowego z pracodawcami przedstawiała się następująco: Kalisz i powiat kaliski Sekcja Liczba podmiotów gospodarczych w próbie % Sekcja A 60 5% Sekcja B 0 0% Sekcja C 120 10% Sekcja D 0 0% Sekcja E 0 0% Sekcja F 108 9% Sekcja G 360 30% Sekcja H 72 6% Sekcja I 24 2% Sekcja J 24 2% Sekcja K 48 4% Sekcja L 48 4% Sekcja M 108 9% 36

Sekcja N 24 2% Sekcja O 12 1% Sekcja P 48 4% Sekcja Q 60 5% Sekcja R 24 2% Sekcja S 72 6% Sekcja T 0 0% Sekcja U 0 0% razem 1200 100% 37

Sekcja M 9% Sekcja F 9% Sekcja H 6% Sekcja Q Sekcja S 5% Sekcja A 6% 5% Sekcja K 4% Sekcja L 4% Sekcja P Sekcja 4% I 2% Inne 7% Sekcja N 2% Sekcja J 2% Sekcja R 2% Sekcja C 10% Sekcja G 30% Sekcja O 1% Sekcja ESekcja DSekcja B 0% 0% 0% Mając na uwadze możliwośd odmów udzielenia odpowiedzi i wzięcia udziału w badaniu odsetek w ramach poszczególnych kategorii może ulec zmianie na poziomie 5-10%. Zakładana struktura próby w badaniach techniką wywiadu kwestionariuszowego z mieszkaocami przedstawia się następująco: GMINA Razem w próbie 15-19 20-24 25-29 30-34 mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety Kalisz 438 13 13 16 15 18 18 19 18 Blizanów 422 18 20 22 21 21 20 20 19 38

Brzeziny 411 19 19 21 19 21 17 19 17 Ceków-Kolonia 402 17 16 21 22 21 19 19 18 Godziesze Wielkie 420 22 20 22 21 21 19 20 17 Koźminek 417 21 21 21 20 24 19 19 17 Lisków 407 20 19 23 18 18 18 18 17 Mycielin 404 17 21 21 20 20 16 17 18 Opatówek 423 19 18 20 19 20 19 20 18 Stawiszyn 416 19 18 18 21 20 20 20 20 Szczytniki 419 19 18 21 21 21 19 17 19 Żelazków 421 20 21 23 21 20 20 19 18 RAZEM 5000 224 225 250 237 245 224 227 216 GMINA Razem w próbie 35-39 40-44 45-49 50-54 mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety Kalisz 438 17 17 14 15 13 14 16 19 Blizanów 422 19 18 17 17 17 16 17 19 Brzeziny 411 20 18 16 15 19 16 17 15 Ceków-Kolonia 402 16 15 14 14 18 19 18 17 Godziesze Wielkie 420 19 19 18 17 19 17 18 16 Koźminek 417 17 18 17 17 18 17 18 17 Lisków 407 16 16 15 15 16 15 15 16 39

Mycielin 404 17 16 17 17 20 15 17 16 Opatówek 423 17 18 17 17 18 17 18 18 Stawiszyn 416 17 18 17 16 18 18 18 20 Szczytniki 419 19 17 18 15 19 15 20 18 Żelazków 421 17 16 16 17 19 19 19 18 RAZEM 5000 212 207 195 191 215 199 211 209 GMINA Razem w próbie 55-59 60-64 65-69 70 i więcej mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety Kalisz 438 16 21 13 18 8 11 32 62 Blizanów 422 16 16 10 12 6 10 19 29 Brzeziny 411 15 16 11 11 8 11 18 33 Ceków-Kolonia 402 17 16 11 12 8 8 16 30 Godziesze Wielkie 420 14 15 10 12 7 9 18 30 Koźminek 417 15 15 11 13 7 8 17 29 Lisków 407 15 16 11 13 10 11 20 36 Mycielin 404 15 14 10 11 7 8 19 34 Opatówek 423 17 18 12 15 8 11 19 28 Stawiszyn 416 16 15 11 15 8 9 17 29 Szczytniki 419 15 15 11 13 9 10 18 33 40

Żelazków 421 15 17 10 11 7 9 16 31 RAZEM 5000 186 194 134 158 93 117 228 404 Mając na uwadze możliwośd odmów udzielenia odpowiedzi i wzięcia udziału w badaniu odsetek w ramach poszczególnych kategorii może ulec zmianie na poziomie 5-10%. Studium przypadku Studium przypadku obejmujące politykę rynku pracy Kalisza i powiatu Kaliskiego jest metodą badawczą, która łączy w sobie poszczególne techniki badawcze, jak wywiady pogłębione z przedstawicielami instytucji rynku pracy, władz lokalnych, przedsiębiorców oraz różne sposoby agregacji danych zastanych. Tym samym operowano m.in. na danych wywołanych dostępnych na bazie wcześniej opisanych wielkości prób badawczych w ramach indywidualnych wywiadów pogłębionych. Jako źródła materiału badawczego posłużyły przede wszystkim dane Głównego Urzędu Statystycznego, dane a także opracowania Powiatowego Urzędu Pracy w Kaliszu. Analizowany przypadek osadzono także w kontekście koncepcji i ujęd teoretycznych związanych z ekonomicznymi i instytucjonalnymi koncepcjami rynku pracy oraz polityką rynku pracy. Analizy danych zastanych 41

Do analiz danych zastanych o charakterze ekonometrycznym i porównawczym, opracowanych w ramach badania wykorzystywane zostaną przede wszystkim dane Głównego Urzędu statystycznego i Banku Danych Lokalnych, które będą podstawą prezentacji trendów mających miejsce na kaliskim rynku pracy a także prognoz o charakterze ekonometrycznym. Wykorzystywane zostaną także opracowania Powiatowego Urzędu Pracy w Kaliszu oraz opracowania o charakterze naukowym, które odnoszą się do analiz rynku pracy i gospodarki Kalisza, bądź aglomeracji kalisko-ostrowskiej. W analizie ofert pracy w prasie regionalnej uwzględnione zostaną ogłoszenia zamieszczane od lipca do listopada w Życiu Kalisza (prasa lokalna) oraz w Głosie Wielkopolskim, co będzie miało na celu m.in. dokonanie analizy porównawczej. Analiza ofert pracy zamieszczonych w portalach internetowych przeprowadzona zostanie w ciągu 5 miesięcy od 1 lipca do 18 listopada 2010 roku, co pozwoli uchwycid zmiany w liczbie i rodzaju zamieszczanych ogłoszeo (popycie i podaży pracy). Dla celów analizy uwzględnione zostaną ogłoszenia zamieszczane w czterech portalach gromadzących oferty dla całej Polski, w których zastosowany będzie filtr wyszukiwania ofert według miejsca pracy dla hasła Kalisz : gowork.pl, pracuj.pl, infopraca.pl, gazetapraca.pl. W analizie oferty szkoleniowej i edukacyjnej Kalisza i powiatu kaliskiego wykorzystane zostaną przede wszystkim literatura i opracowania nt. polskiego rynku edukacji, reformy oświaty, Rejestr Instytucji Szkoleniowych, dane GUS, rozporządzenia Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu oraz publikacje prasowe. 42