Czasopismo bezpłatne BIULETYN INFORMACYJNY Miesięcznik Samodzielnego Publicznego Szpitala Wojewódzkiego im. Papieża Jana Pawła II w Zamościu WYDANIE SPECJALNE Szpital 1994-2014 Jubileusz 20-lecia Kardiologia Piątek 3 października 2014 r. 10.00 Kaplica Szpitalna Uroczysta Msza Święta pod przewodnictwem ks. Biskupa Mariana Rojka Ordynariusza Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej Centrum Kultury Filmowej Stylowy spotkanie okolicznościowe, z udziałem wielu zaproszonych Gości Prezentacja Szpitala i Oddziału Kardiologii Wręczenie wyróżnień i odznaczeń pracownikom Szpitala i osobom zasłużonym Konferencja Naukowo-Dydaktyczna Postępy i perspektywy Kardiologii 2014 cz. 1 z wykładami sław polskiej kardiologii i kardiochirurgii, między innymi: prof. Grzegorz Opolski, prof. Andrzej Bochenek, prof. Andrzej Januszewicz, dr Stepan Pavlyk Sobota 4 października 2014 r. Konferencja Naukowo-Dydaktyczna pt. Postępy i perspektywy Kardiologii 2014 cz. 2.
2 Bezpłatny biuletyn informacyjny Samodzielnego Publicznego Szpitala Wojewódzkiego im. Papieża Jana Pawła II Miesięcznik Wydawca SPSW im. Papieża Jana Pawła II ul. Al. Jana Pawła II, 22-400 Zamość Redaktor Naczelny Ryszard Pankiewicz, tel. 84 6773324 pankiewicz@szpital.zam.pl Foto Ryszard Pankiewicz, Sławomir Białas (zdjęcie grupowe) Skład i druk ATTYLA s.j., ul. Partyzantów 61 22-400 Zamość Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowania redakcyjnego i skracania tekstów WARTO WIEDZIEĆ Wojewódzka Przychodnia Kardiologiczna Poradnia Kardiologiczna powstała wraz z Oddziałem Kardiologii w 1994 r. Następnie 1 września 1998 r. powstała Wojewódzka Przychodnia Kardiologiczna i pod taką nazwą funkcjonuje do dnia dzisiejszego. Obecnie działają wysokospecjalistyczne poradnie: Poradnia Kardiologiczna, Kardiologii Dziecięcej, Leczenia Nadciśnienia Tętniczego, Kontroli Stymulatorów i Defibrylatorów. Na część diagnostyczną składają się pracownie odrębne dla dzieci i dorosłych, tj. pracownie elektrokardiografii, echokardiografii, holterowskie oraz testów wysiłkowych. W przychodni kompleksową opiekę ambulatoryjną nad pacjentem sprawuje łącznie 34 lekarzy, w tym 23 kardiologów oraz 8 pielęgniarek, 2 techników elektroradiologii i re- jestratorka medyczna. Codziennie przyjmujemy około 200 pacjentów. W ciągu roku udzielanych jest ok. 40 tys. porad, wykonywanych jest ok. 3 tys. badań echo, 2 tys. testów wysiłkowych, ok. 4 tys. 24 godzinnych pomiarów EKG i ciśnienia tętniczego metodą Holtera. Poradnia Kardiologii Dziecięcej Biuletyn Pielęgniarki sprostały wyzwaniom W 1994 r. pracę rozpoczynaliśmy z dwudziestoma paniami pielęgniarkami, w tym dwie z tytułem magistra. Aktualnie w Oddziale i Przychodni pracuje 79 pielęgniarek, w tym 13 z ukończonymi studiami magisterskim, 40 jest po studiach licencjackich oraz 18 posiada specjalizację. Na przestrzeni dwudziestu lat pielęgniarki musiały sprostać wielu wyzwaniom zawodowym jakie związane były z rozwojem naszego Oddziału. Na początku musiały nauczyć się obsługi skomplikowanego sprzętu nadzorującego i monitorującego pacjenta w Sali Wzmożonego Nadzoru tzw. R, następnie asysty pielęgniarskiej w Sali Wszczepienia Stymulatorów. Z kolei pielęgniarki nabyły umiejętności przygotowania pacjenta przed i po zabiegach kardiologicznych i kardiochirurgicznych, w tym udziału w procesie rehabilitacji kardiologicznej. Obecnie pielęgniarki oprócz typowej pracy pielęgniarskiej, czynnie uczestniczą we wszystkich zabiegach diagnostycznych i leczniczych nieinwazyjnych i inwazyjnych wykonywanych w Oddziale Kardiologii. Praca na naszym Oddziale jest bardzo stresująca ze względu na bardzo dużą dynamikę zdarzeń medycznych, ale z drugiej strony dająca wiele satysfakcji i radości, gdy zdrowy pacjent opuszcza nasz Oddział. mówi mgr Janina Czady, Pielęgniarka Oddziałowa Oddziału Kardiologii. J. Czady, A. Kleinrok Poradnia działa od 2003 r., i zatrudnia 2 lekarzy specjalistów kardiologii dziecięcej. W Porani przyjmowane są dzieci w wieku od urodzenia do 18-go roku życia. Wykonywane są badania diagnostyczne z zakresu chorób układu krążenia i wykrywania wad wrodzonych serca oraz zaburzeń rytmu serca. Poradnia współpracuje ściśle z Dziecięcym Szpitalem Klinicznym w Lublinie oraz z Kliniką Kardiologii IP-Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. Dzieci wymagające pilnej interwencji wysyłane są również do wysokospecjalistycznych ośrodków referencyjnych w całej Polsce. Po udanych operacjach kardiochirurgicznych mali pacjenci są kontrolowani w tutejszej poradni. Konsultowane są noworodki urodzone w naszym szpitalu oraz dzieci skierowane z innych szpitali. Rocznie realizowanych jest ok. 4,3 tys. wizyt, 2,2 tys. badań echokardiograficznych serca, ponad 1 tys. 24-godzinnych rejestracji EKG i ciśnienia tętniczego. H. Batalia, B. Zams, E. Zaremba-Flis, A. Kleinrok
Biuletyn Ludzie i wydarzenia 20 lat Oddziału Kardiologii droga do zdobycia doskonałości Z Ordynatorem Oddziału Kardiologii dr. hab. Andrzejem Kleinrokiem rozmawia Ryszard Pankiewicz 3 Panie Profesorze, niestety choroby układu krążenia nadal stanowią główną przyczynę zgonów. Co zrobić aby temu zapobiec. Rzeczywiście, choroby układu krążenia stanowią dominującą przyczynę zgonów na Świecie, ale i w Polsce. Dlatego też zapobieganie im, leczenie oraz rehabilitacja są ważną dziedziną medycyny, bo istotnie wpływającą na jakość i długość życia. Mimo postępu w zakresie diagnostyki i leczenia kardiologicznego, można przyjąć, że wielkość problemu nie zmniejszy się a wprost przeciwnie, ponieważ wydłuży się nasze życie oraz częściej będą występowały choroby powodujące uszkodzenie układu krążenia jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, zaburzenia lipidowe i inne. Stawia to duże wyzwanie wszystkim osobom odpowiedzialnym za zdrowie Polek i Polaków. Istotnym elementem wpływającym na jakość opieki zdrowotnej w całym Kraju jest skrócenie czasu oczekiwania, ale też i drogi chorego człowieka do specjalistycznych metod diagnostyki i leczenia. Nasz Szpital i Oddział Kardiologii, powiem nieskromnie jest tego przykładem. Przyzna jednak Pan, że czas oczekiwania na wizytę do kardiologa w naszym Szpitalu jest bardzo długi, często wielomiesięczny. Kolejki do kardiologa to problem medyczny i organizacyjny dotyczący wszystkich specjalistycznych ośrodków kardiologicznych. Można powiedzieć, że im wyższy poziom leczenia reprezentuje dany ośrodek, to tym większe ma kolejki do Przychodni Kardiologicznej. Kolejki do Przychodni wynikają z konieczności natychmiastowego przyjęcia pilnych pacjentów, przyjęcia pacjentów ze skomplikowanymi chorobami lub po wysokospecjalistycznym leczeniu, wreszcie przyjęcia pacjentów mających takie życzenie i prawo wyboru miejsca leczenia. Według Pana, jakie umiejętności powinien posiąść współczesny kardiolog. Kardiologia to specyficzna, można powiedzieć hybrydowa dziedzina medycyny. Kardiolog oprócz znajomości interny musi posiadać umiejętności wykonywania i interpretacji typowo kardiologicznych badań tj. echokardiografii, testów obciążeniowych, 24-godzinnych rejestracji EKG i ciśnienia tętniczego oraz innych rzadziej wykonywanych. Ale oprócz tego musi posiadać umiejętności anestezjologa, ponieważ zajmuje się stanami zagrożenia życia i intensywną terapią, musi posiadać nieco umiejętności chirurga, ponieważ wszczepia stymulatory, musi posiadać umiejętności radiologa bo wykonuje badania i zabiegi przezskórne, musi posiadać umiejętności rehabilitanta, ponieważ prowadzi proces usprawniania po ciężkich chorobach układu krążenia. Dodam jeszcze, że praca w specjalistycznym Oddziale Kardiologii Foto R. Pankiewicz jest dużym wyzwaniem dla nas wszystkich. Jest czasem stresująca i męcząca, czasem żmudna i uciążliwa, czasem wymagająca poświęcenia i własnego czasu, ale też przynosi wielką satysfakcję, co w pełni równoważy wysiłek włożony w przynoszenie ulgi w cierpieniu. Oddział Kardiologii obchodzi w tym roku 20 lecie istnienia. Czy mógłby Pan podsumować ten okres? W ciągu 20 lat pracy leczyliśmy w Oddziale Kardiologii blisko 76 tys. pacjentów, a w Przychodni ponad pół miliona, w tym 35 tys. porad udzielono w Poradni Kardiologii Dziecięcej. Zaczynaliśmy pracę dysponując 25 łóżkami, a obecnie leczymy chorych na 94, w tym 18 jest monitorowanych, a 22 w Pododdziale Szpitalnej Rehabilitacji Kardiologicznej. Badania diagnostyczne i leczenie są realizowane przez 172 osoby, w tym 43 lekarzy z których 60% posiada specjalizację z kardiologii, a 75% z interny. Wynika z tego, że zespół jest dobrze wyszkolony, ale jednocześnie młody, bo średnia wieku lekarzy wynosi 41 lat. Fakt ten stwarza perspektywy dalszego rozwoju działalności. W oddziale jest zatrudnionych 79 pielęgniarek, 6 rehabilitantów, 12 techników. A jak wygląda praca na Oddziale dzisiaj? Działalność medyczna Oddziału polega na codziennym przyjmowaniu ok. 15-20 pacjentów, w tym u ponad połowy występuje stan zagrożenia życia. Przyjmujemy pacjentów z ostrymi zespołami wieńcowymi, z niewydolnością serca, zaburzeniami rytmu oraz do planowych inwazyjnych zabiegów jak koronarografia, angioplastyka wieńcowa oraz implantacja stymulatorów i innych. Średni czas hospitalizacji wynosi 4,5 dnia. Na działalność medyczną składa się również usprawnianie pacjentów przez rehabilitację kardiologiczną. Jest ona realizowana w warunkach szpitalnych, w Ambulatoryjnym Ośrodku Rehabilitacji Kardiologicznej oraz w ramach tzw. klubu wieńcowego. Prowadzimy również rehabilitację pacjentów w warunkach domowych, mając nadzór nad jej przebiegiem. Trudno wyobrazić sobie wysokospecjalistyczną kardiologię bez kardiochirurgii. Pacjenci leczeni w naszym Szpitalu mogą się czuć bezpiecznie ponieważ Oddziały ściśle ze sobą współpracują W leczeniu chorób układu krążenia szeroko i praktycznie zawsze stosujemy leki. Jednak niektóre choroby wymagają leczenia zabiegowego. Postęp w medycynie stworzył dwie możliwości takiego leczenia, czyli na drodze operacyjnej oraz przez nakłucie naczynia. Wybór metody zależy od ryzyka zabiegu i możliwości wykonania oraz skuteczności. W większości sytuacji wybór jest prosty. Jednak u części chorych podjęcie decyzji wymaga wnikliwej analizy zagrożeń oraz korzyści. Dokonywana jest ona przez zespół, w skład którego wchodzą lekarz prowadzący, kardiochirurg, kardiolog i bardzo często specjaliści innych dziedzin medycyny. W naszym Szpitalu takie spotkania odbywają się 2 razy w tygodniu od ponad 10 lat i jest na nich zespołowo ustalany sposób dalszego leczenia. Podstawą wysokiej jakości leczenia pacjenta jest wysoko wykwalifikowana kadra. Na kierowanym przez Pana Oddziale oprócz tego, że pracownicy stale podnoszą swoje kwalifikacje i dzielą się swoją wiedzą na konferencjach krajowych i zagranicznych, to także kształcicie personel medyczny z poza Oddziału. Działalność medyczna stanowi oczywiście podstawę naszej pracy. Dodatkowo realizujemy działalność edukacyjną. Prowadzimy specjalizacje z chorób wewnętrznych i z kardiologii. Organizujemy obowiązkowe kursy do specjalizacji z kardiologii, prowadzimy zajęcia ze studentami fizjoterapii i pielęgniarstwa i wreszcie systematycznie realizujemy własny program szkoleń dla lekarzy i pielęgniarek. Znajdujemy również czas i zainteresowanie działalnością naukową. Braliśmy i bierzemy udział w ponad 50 dużych randomizowanych badaniach klinicznych. Opublikowaliśmy blisko 100 prac w czasopismach krajowych i zagranicznych. Łączna punktacja publikacji wg MNiSW wynosi ponad 350 pkt. a IF 15 pkt. Przedstawiliśmy ponad 200 prezentacji na krajowych i zagranicznych zjazdach naukowych. Dziękuję bardzo za rozmowę i życzę całemu Zespołowi Kardiologii wielu sukcesów zarówno w pracy zawodowej jak również w życiu prywatnym.
4 Warto wiedzieć Biuletyn Nieinwazyjna diagnostyka kardiologiczna nej, jeśli pacjent ma implantowany stymulator serca. Najczęściej wykonywane jest u pacjentów z podejrzeniem lub rozpoznaniem choroby wieńcowej, ponieważ badanie pozwala nam ocenić stopień niedokrwienia. Ma ona również ogromne znaczenie u pacjentów z chorobą wieńcową i uszkodzoną lewą komorą, gdyż wykrycie żywotnego mięśnia podczas testu pozwala mieć nadzieję na powrót jego funkcji po rewaskularyzacji. Należy podkreślić, że jest to metoda wykorzystywana do oceny istotności hemodynamicznej wady zastawkowej serca pomocnej w kwalifikacji do leczenia operacyjnego. W Oddziale wykonano już ok. 3,2 tys. takich badań. 24-GODZINNE MONITOROWANIE ELEKTROKARDIOGRAFICZNA PRÓBA WYSIŁKOWA Badania dodatkowe, tj. EKG i pomiar ciśnienia tętniczego oceniające funkcję układu krążenia. Zwykle są dokonywane w czasie każdej wizyty lekarskiej. Dokonana ocena nie odzwierciedla czynności układu krążenia w różnych innych sytuacjach występujących w ciągu doby. Jedną z podstawowych metod nieinwazyjnej diagnostyki kardiologicznej jest monitorowanie EKG lub ciśnienia tętniczego metodą Holtera polegające na rejestracji pracy serca w sposób ciągły w czasie całodobowej aktywności pacjenta. W naszym Szpitalu w ciągu roku wykonywanych jest ok. 8 tys. 24-godzinnych rejestracji. Wysiłek fizyczny jest największym stresem dla układu krążenia. Odpowiednio dawkowany pozwala określić sprawność reakcji układu krążenia czyli wydolność organizmu. Pozwala również wykryć niedokrwienie serca manifestujące się bólem w klatce piersiowej oraz zmianami w zapisie EKG. W ciągu roku w Szpitalu wykonuje się ok. 3 tys. badań wysiłkowych. ECHOKARDIOGRAFIA Echokardiografia jest nieinwazyjnym badaniem ultrasonograficznym służącym do oceny anatomii i czynności serca. Wykorzystywana jest do dokładnej oceny nabytych i wrodzonych wad serca, pierwotnych i wtórnych chorób mięśnia serca i osierdzia. Obecnie jest badaniem podstawowym w diagnostyce kardiologicznej, wykonywanym niemal u każdego chorego ze schorzeniem układu krążenia. W codziennej praktyce wykonuje się badania echokardiograficzne głównie metodą przezklatkową. Oddział Kardiologii dysponuje 2 aparatami echokardiograficznymi, które wyposażone są w głowice przezprzełykowe. Rocznie przeprowadza się ok. 4 tys. badań. ECHOKARDIOGRAFIA PRZEZPRZEŁYKOWA Echokardiografia przezprzełykowa uzupełnia klasyczne badanie echokardiograficzne. Badanie takie wykonuje się u ok. 10-15% pacjentów. Jest metodą endoskopową wykorzystującą bliskie położenie serca i przełyku, co pozwala na ominięcie ograniczeń wynikających z budowy klatki piersiowej. Echo przezprzełykowe wykorzystuje się w celu precyzyjnej oceny anatomii serca i naczyń, zwłaszcza małych, głębiej położonych struktur takich jak uszko lewego przedsionka, lub trudnych w ocenie przez klatkę piersiową, np. mechanicznych zastawek serca. Badanie służy także do monitorowania niektórych inwazyjnych zabiegów kardiologicznych i operacji kardiochirurgicznych. W Oddziale rocznie wykonuje ok. 150 badań. ECHOKARDIOGRAFIA OBCIĄŻENIOWA Echokardiografia obciążeniowa czyli stres, echo jest metodą diagnostyczną wykorzystującą dwuwymiarowe badanie echokardiograficzne w połączeniu z obciążeniem farmakologicznym dobutaminą lub z zastosowaniem szybkiej stymulacji elektrycz- TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA SERCA Tomografia komputerowa jest coraz częściej wykorzystywana w diagnostyce chorób układu krążenia. Dotyczy ona oceny drożności tętnic wieńcowych i by-passów, stanowiąc alternatywę dla klasycznej koronarografii, ale tylko u wybranej grupy pacjentów badanie angio-tk tętnic wieńcowych. Ponadto, do oceny morfologii serca u pacjentów z wrodzonymi wadami serca oraz oceny struktur serca i zastawek przez procedurami inwazyjnymi, takimi jak: przezskórna implantacja zastawki aortalnej (TAVI), implantacja stymulatorów resynchronizujących, ablacja migotania przedsionków i zabiegi kardiochirurgiczne. W Szpitalu badania wykonywane są od 7 lat na aparacie 64 rzędowym. Dotychczas wykonano 835 badań. REZONANS MAGNETYCZNY
Biuletyn Ludzie i wydarzenia 5 Efektywność hipotermii jest bardzo wysoka wystarczy poddać procedurze 6 chorych, aby jeden z nich odniósł korzyść kliniczną. Pierwszy taki zabieg w naszym Szpitalu miał został wykonany 7 maja 2014 r. Rezonans magnetyczny to nowoczesna i jedna z najdoskonalszych obecnie dostępnych technik obrazowania. Ma ona również coraz szersze zastosowanie w diagnostyce chorób układu krążenia. Polega na tworzeniu obrazów serca dzięki zjawisku rezonansu jądra atomowego w odpowiedzi na fale radiowe w silnym polu magnetycznym. Badanie umożliwia odpowiedź na wiele ważnych dla kardiologa pytań, dotyczących, m.in: oceny funkcji skurczowej i rozkurczowej lewej i prawej komory, oceny ukrwienia serca, określenia czy pacjent przebył zawał oraz jego lokalizację i rozległość, diagnostyki zmian zapalnych mięśnia sercowego, Intensywna terapia i nadzór nad pacjentami z ostrymi, zagrażającymi życiu chorobami układu krążenia jest najważniejszą częścią każdego oddziału kardiologii. W naszym Szpitalu do Pododdziału Intensywnej Terapii Kardiologicznej przyjmowanych jest codziennie ok. 10 pacjentów z zagrożeniem życia, głównie z ostrymi zespołami wieńcowymi. Stan tych pacjentów wymaga wykonania zabiegów ratujących życie oraz stałego monitorowania. Oddział dysponuje 18 łóżkami monitorowanymi, w tym 8 w Pododdziale Intensywnej Terapii Kardiologicznej. Do najczęściej wykonywanych w ciągu roku zabiegów intensywnej terapii należą: postępowanie resuscytacyjne (ok. 120), sztuczna wentylacja (ok. 130), czasowa stymulacja serca (ok. 60) oraz wewnątrzaortalne wspomaganie krążenia. diagnostyki guzów serca i chorób osierdzia, oceny przepływu krwi w dużych naczyniach (aorta, pień płucny) i niedomykalności zastawek serca oraz oceny złożonych wad wrodzonych serca. Badanie jest nieinwazyjne, bezpieczne dla pacjenta, nie stosuje się promieniowania jonizującego. Najważniejszym przeciwwskazaniem jest obecność metalowych implantów ferromagnetycznych (takich jak stymulatory serca, implanty ślimakowe). W Szpitalu badania wykonywane są od 3 lat na aparacie 1,5 T. H. Batalia, B. Zams, D. Plewik, E. Zaremba-Flis, D.Nowosielecka, A. Czarnopyś-Sitarz, A. Kleinrok Pododdział Intensywnej Terapii Kardiologicznej krwi w ośrodkowym układzie nerwowym. Procesy te można zwolnić i przez to zmniejszyć ich konsekwencje przez obniżenie temperatury ciała. Wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji zalecają stosowanie hipotermii terapeutycznej u pacjentów po zatrzymaniu krążenia przez kontrolowane, stopniowe obniżenie temperatury wewnętrznej ciała chorego do 32-34 O C na okres od 12-24 godz. OSTRY ZESPÓŁ WIEŃCOWY Ostry zespół wieńcowy to stan bezpośredniego zagrożenia życia. Najczęstszą przyczyną jest zakrzep tworzący się na pękniętej blaszce miażdżycowej, co powoduje zmniejszenie lub całkowite wstrzymanie przepływu krwi. W takiej sytuacji rozpoczyna się obumieranie komórek serca. Podstawą leczenia ostrych zespołów wieńcowych jest jak najszybsze udrożnienie zamkniętej lub poszerzenie zwężonej tętnicy. W naszym Szpitalu chorzy z rozpoznaniem ostrego zespołu wieńcowego kwalifikowani są bezzwłocznie do badania koronarograficznego i prawie zawsze do zabiegu angioplastyki wieńcowej. Niewielka część chorych wymaga jednak pilnego leczenia operacyjnego, co umożliwia istniejący w Szpitalu Oddział Kardiochirurgii. TELETRANSMISJE EKG Organizacja leczenia ostrych zespołów wieńcowych, jest walką z upływającym czasem. Teletransmisja EKG pozwala na przesłanie przez zespół ratownictwa medycznego zapisu EKG z miejsca zachorowania do referencyjnego oddziału kardiologicznego, ocenę tego zapisu przez kardiologa, konsultację i podjęcie decyzji o dalszym postępowaniu. Idea teletransmisji EKG polega na zmniejszeniu opóźnienia leczenia bez dodatkowych strat czasu w stacjach pośrednich i utrzymanie zasady jednych noszy. Pierwszą teletransmisję wykonano w październiku 2005 r. i od tego czasu jest to postępowanie rutynowe. Wprowadzony przez nas system był jednym z pierwszych w Polsce. T. Smyk, D. Płaczkiewicz, A. Kleinrok HIPOTERMIA TERAPEUTYCZNA Zatrzymanie pracy serca powoduje obumieranie komórek oraz zaburzenia przepływu
Pracownicy Wojewódzkiej Przychodni Kar Samodzielnego Publicznego Szpitala Wojewód
diologicznej i Oddziału Kardiologicznego zkiego im. Papieża Jana Pawła II w Zamościu
8 Warto wiedzieć Biuletyn Inwazyjne metody diagnostyki układu krążenia są u większości chorych bezwzględną koniecznością przed podjęciem leczenia. Inwazyjne metody diagnostyki i leczenia chorób układu krążenia oraz zabiegów przezskórnych na naczyniach obwodowych, zarówno w zakresie łożyska tętniczego i żylnego oraz przetok tętniczo-żylnych. Szczególną korzyścią dla pacjentów jest przeprowadzanie zabiegów u chorych obciążonych licznymi chorobami, u których ryzyko operacji jest duże lub bardzo duże. KORONAROGRAFIA Choroba wieńcowa jest najczęstszym schorzeniem układu krążenia ludzi żyjących w krajach wysoko rozwiniętych. Przeciętnie w roku ma miejsce ok. 250-300 zachorowań na 100 tys. mieszkańców. W rozpoznawaniu choroby wieńcowej wykorzystuje się szereg narzędzi diagnostycznych, wśród których badaniem referencyjnym pozwalającym postawić najczęściej ostateczne rozpoznanie jest badanie koronarograficzne. Polega ono na podaniu do tętnic wieńcowych środka kontrastowego. Badanie pozwala poznać stan naczyń wieńcowych i ocenić czy tętnice wieńcowe są zwężone, w jakim miejscu i stopniu. Koronarografia jest podstawowym badaniem służącym do kwalifikacji pacjentów do optymalnej metody leczenia: zachowawczego lub zabiegowego. UDROŻNIANIE I POSZERZANIE NACZYŃ OBWODOWYCH Zmiany miażdżycowe naczyń krwionośnych dotyczą nie tylko naczyń wieńcowych, ale również innych, zwłaszcza aorty, tętnic biodrowych, udowych, nerkowych, szyjnych i innych. W Pracowni Hemodynamicznej Oddziału Kardiologii we współpracy z chirurgami naczyniowymi wykonywane są zabiegi udrożniania i poszerzania naczyń obwodowych. Rocznie wykonywanych jest ok. 400 badań angiograficznych FFR Ocena wielkości zwężenia naczynia w oparciu o koronarografię bywa czasami trudna lub niedokładna. Pomiar cząstkowej rezerwy wieńcowej pozwala na dokładną ocenę zwężenia. Badanie polega na pomiarze ciśnienia w naczyniu wieńcowym przed i za zmianą miażdżycową, w warunkach maksymalnego przepływu krwi. Odpowiada to porównaniu ciśnienia w tętnicy zwężonej z ciśnieniem w tej samej tętnicy, gdyby, hipotetycznie, była ona całkowicie drożna. Wynik FFR pozwala wnioskować o rzeczywistym znaczeniu blaszki miażdżycowej dla przepływu krwi w naczyniu wieńcowym, co pozwala dokładniej zaplanować leczenie inwazyjne choroby wieńcowej. W naszym Szpitalu badanie FFR wykonuje się od blisko 8 lat. I obecnie przeprowadza się ok. 120 badań rocznie. ULTRASONOGRAFIA WEWNĄTRZNACZYNIOWA Ultrasonografia wewnątrznaczyniowa to metoda diagnostyczna polegająca na zastosowaniu ultradźwięków. Cienki, wyposażony w sondę cewnik wprowadzany jest przezskórnie do tętnicy obwodowej a następnie do naczyń serca. Echokardiograficzne obrazy z wnętrza naczynia pozwalają szczegółowo ocenić zaawansowanie choroby oraz skuteczność wykonanej angioplastyki, dokładną ocenę wielkości pola powierzchni naczynia, określenie stopnia zwężenia naczynia, dokładną ocenę średnicy naczynia, obecność zwapnień, skrzeplin oraz budowę blaszki miażdżycowej. Metoda ta pozwala również na planowanie i poprawność wykonania zabiegów poszerzenia naczyń wieńcowych, precyzyjnemu
Biuletyn Ludzie i wydarzenia 9 dobraniu stentu oraz oceny prawidłowego położenia stentu. ANGIOPLASTYKA WIEŃCOWA Angioplastyka wieńcowa jest przezskórnym zabiegiem polegający na poszerzeniu lub udrożnieniu naczyń, które zostały zwężone lub zamknięte. Zabieg polega na wprowadzeniu przez nakłucie tętnicy do zwężonego naczynia cewnika z niewielkim balonikiem. Napełnienie go w miejscu zwężenia ciśnieniem od kilku do kilkunastu atmosfer, pozwala poszerzyć zwężoną tętnicę. Zabieg pierwotnej angioplastyki wykonywany w świeżym zawale serca pozwala znacząco ograniczyć śmiertelność okołozawałową. Zabieg angioplastyki wykonywany w stabilnej chorobie wieńcowej ma za zadanie poprawić jakość życia pacjentów. W zamojskim ośrodku rocznie wykonuje się ponad 2,5 tys. badań koronarograficznych i ponad 1,5 tys. zabiegów angioplastyki. ROTABLACJA Proces miażdżycowy w naczyniach wieńcowych często wiąże się ze znacznym nasyceniem zwężenia solami wapnia, co uniemożliwia poszerzenia naczynia nawet przy zastosowaniu wysokich ciśnień. W takiej sytuacji istnieje możliwość mechanicznego usunięcia części blaszki. Rotablacja, czyli przezskórna aterektomia rotacyjna, polega na wprowadzeniu do naczynia wieńcowego diamentowego boru, który wiruje ok. 120-150 tys./min. W ten sposób dochodzi do częściowego usunięcia blaszki i powstaje możliwość wszczepienia stentu. W naszym Szpitalu wykonuje się zabiegi rotablacji od 2013 r. STENTY BIOABSORBOWALNE Obecność stentu, jako ciała obcego w naczyniu wieńcowym, powoduje u części chorych reakcję obronną ze strony naczynia, a także uniemożliwia skurcz naczynia. Dlatego byłoby lepiej, aby po pewnym okresie po implantacji stent uległ wchłonięciu lub rozpuszczeniu. Możliwość taką stwarza tzw. wchłanialne rusztowanie, stosowane na świecie od ok. 3 lat. Zadanie tego rusztowania polega na stabilizacji ściany poszerzonego naczynia wieńcowego do czasu jego wygojenia. Przewaga nad typowymi stentami metalowymi wynika z faktu, iż po dwóch latach od zabiegu angioplastyki odcinek tętnicy wieńcowej poddany zabiegowi pozbawiony jest metalowego rusztowania i może powrócić jego czynność wazomotoryczną. Od 2012 r. wykonanych zostało 19 zabiegów implantacji wchłanianego rusztowania wewnątrznaczyniowego. DENERWACJA TĘTNIC NERKOWYCH Nadciśnienie tętnicze to groźna choroba, z co najmniej dwóch powodów. Po pierwsze dotyczy wielu osób, a po drugie jej przebieg jest podstępny. Wartości ciśnienia tylko trochę przekraczające normę zwykle nie dają objawów, ale powodują powolne i systematyczne uszkadzanie serca i naczyń, w praktycznie całym ustroju. W Polsce jedynie 26% osób z nadciśnieniem jest skutecznie leczonych. Brak efektów leczenia mimo poprawnego przyjmowania, co najmniej 3 leków nazywane jest nadciśnieniem opornym. W ostatnich kilku latach w leczeniu opornego nadciśnienia tętniczego stosuje się inwazyjną metodę polegającą na denerwacji tętnic nerkowych. W Oddziale Kardiologii wykonanych zostało już 15 takich zabiegów. ZAMYKANIA UBYTKÓW W PRZEGRODZIE MIĘDZYPRZEDSIONKOWEJ ORAZ PRZETRWAŁEGO OTWORU OWALNEGO Obecność nieprawidłowych połączeń między jamami w sercu powoduje nieprawidłowy przepływ krwi i stwarza możliwość powikłań zatorowych. Klasyczne leczenie polega na wykonaniu obciążającej operacji serca. Dokonujący się postęp w medycynie stworzył możliwość przezskórnego zamykania ubytków w przegrodzie międzyprzedsionkowej oraz przetrwałego otworu
10 Warto wiedzieć Biuletyn owalnego. Zabiegi polegają na nakłuciu żyły udowej i wprowadzeniu odpowiednich urządzeń takich jak zapinki czy okludery. W naszym ośrodku wykonano dotychczas 47 takich zabiegów. Obecnie jesteśmy w trakcie przygotowań do wdrożenia nowej procedury zamknięcia uszka lewego przedsionka. Jest to struktura serca, w której najczęściej dochodzi do tworzenia się skrzeplin u pacjentów z migotaniem przedsionków. Przemieszczenie skrzeplin z uszka do krążenia mózgowego wiąże się z udarem niedokrwiennym mózgu. Wykonanie pierwszego zabiegu zamknięcia uszka planowany jest jeszcze w bieżącym roku. TAVI TAVI czyli przezskórna implantacja zastawki aortalnej, to zabiegi, które wykonywane są na świecie od 12 lat. Ta nowa metoda terapeutyczna jest stosowana u objawowych pacjentów ze zwężeniem zastawki aortalnej, u których klasyczny zabieg operacyjny obarczony jest zbyt wysokim ryzykiem. Pacjenci którzy są kwalifikowani do TAVI to najczęściej chorzy po osiemdziesiątym roku życia, obciążeni licznymi schorzeniami współistniejącymi. Zabieg polega na wprowadzeniu poprzez nakłucie tętnicy udowej, złożonej sztucznej zastawki aortalnej w miejsce naturalnej, zwężonej zastawki własnej pacjenta i implantacji jej w miejsce zwężenia. Zabieg wykonuje się metodą przezskórną, tzn. bez otwierania klatki piersiowej. W naszym ośrodku pierwszy zabieg TAVI odbył się 7 października 2013 r. Dotychczas wykonanych zostało 5 przezskórnych implantacji zastawki aortalnej. INWAZYJNE LECZENIE ZABURZEŃ RYTMU SERCA STYMULATORY Stymulacja stała serca polega na wytwarzaniu i dostarczaniu impulsów elektrycznych pobudzających w razie potrzeby chore, wolno bijące serce. Stymulator nie tylko przedłuża czas życia chorego, ale poprawia jego komfort. Zabieg implantacji wykonywany jest przez doświadczonego lekarza kardiologa w warunkach sterylnej sali operacyjnej wyposażonej w lampę rentgenowską. Lekarze i pielęgniarki uczestniczące w zabiegach są wyszkoleni w wykonywaniu zabiegów tzw. małej chirurgii. Obecnie w zamojskim ośrodku w ciągu roku wszczepia się ok. 450 stymulatorów. Pacjenci na zabieg wszczepienia stymulatorów nie oczekują w kolejce. STYMULACJA RESYNCHRONIZUJĄCA Niewydolność serca jest to ciężka choroba o wysokiej śmiertelności, mimo intensywnej farmakoterapii. Jedną z przyczyn tej choroby jest brak koordynacji skurczu prawej i lewej komory serca. Przywrócenie synchronii skurczu komór stanowi istotę stymulacji resynchronizującej. Zabieg polega na implantacji elektrod do obu komór. Ich równoczesna stymulacja zapewnia synchronię ich skurczu i w konsekwencji prowadzi do poprawy stanu chorego. Nasz ośrodek jako drugi w Polsce, po Klinice Kardiologii w Lublinie, gdzie zabiegi wykonywał prof. Kutarski, wprowadził tę metodę. Pierwsza implantacja miała miejsce w styczniu 1999 r. Obecnie rocznie wykonywanych jest ok. 50-70 zabiegów. IMPLANTACJA ICD W przebiegu wielu chorób serca może dojść do wystąpienia nagłego zgonu sercowego z powodu groźnych zaburzeń rytmu serca. Ratunkiem chorych jest natychmiastowe ich przerwanie. Niestety do niewielu chorych z nagłym zatrzymaniem krążenia pogotowie dociera w ciągu kilku minut. Wyjściem jest wszczepienie urządzenia, które rozpoznaje i przerywa groźne zaburzenia rytmu serca. Urządzenie takie nosi nazwę wszczepialny kardiowerter-defibrylator. Na Oddziale Kardiologii pierwsza implantacja ICD miała miejsce 10 lat temu. Obecnie rocznie wszczepianych jest ok. 60 defibrylatorów. STYMULACJA PĘCZKA HISA Stymulacja pęczka Hisa to kolejny krok w kierunku przywrócenia fizjologicznej drogi pobudzenia serca. Stymulacja ta różni się od dotychczasowej tym, że impuls elektryczny nie jest dostarczany do mięśnia serca, ale do naturalnej drogi przewodzącej serca. Zamojska Kardiologia jest jedynym ośrodkiem w Polsce, i jednym z niewielu na świecie, stosującym tę metodę. Od 2008 r. dr Paweł Dąbrowski wykonał 220 zabiegów. ABLACJA Zaburzenia rytmu serca o charakterze napadowym mogą stanowić zagrożenie dla życia lub być przyczyną powikłań sercowych lub zatorowo-zakrzepowych. Często są też przyczyną złego samopoczucia. Zabieg ablacji pozwala uwolnić chorego od arytmii. Polega on na punktowym zniszczeniu ogniska arytmogennego w sercu za pomocą energii cieplnej lub poprzez zamrożenie. Zabieg jest wykonywany poprzez nakłucie żyły w pachwinie. Następnego dnia pacjent wychodzi do domu. Na Oddziale Kardiologii wykonuje się takie zabiegi od ponad 10 lat. Średnio przeprowadza się ok. 100 takich zabiegów rocznie. P. Dąbrowski, T. Domański, T. Jastrzębski, T. Kudyk, B. Obszański, J. Poświatowski, M. Puźniak, S. Raczkiewicz, T. Smyk, A. Kleinrok
Biuletyn Warto wiedzieć Rehabilitacja kardiologiczna Pacjent z ciężką chorobą serca, najczęściej po leczeniu inwazyjnym wymaga dalszej opieki w celu zwolnienia lub zapobieżenia postępowi choroby oraz zminimalizowania jej następstw. 11 Rehabilitacja szpitalna Wiele ciężkich chorób związanych jest z unieruchomieniem pacjenta w łóżku. Często powoduje to występowanie niekorzystnych reakcji ogólnoustrojowych i tym samym pogarsza przebieg leczenia. Wczesne uruchamianie pacjenta po zawale lub po operacjach serca, czy z niewydolnością serca, daje bardzo dobre efekty pod warunkiem zachowania bezpieczeństwa i systematyczności prowadzenia ćwiczeń. Na Oddziale Kardiologii oraz Pododdziale Rehabilitacji Kardiologicznej prowadzony jest proces rehabilitacji przez 6 rehabilitantów przez 7 dni w tygodniu polegający głównie na ćwiczeniach fizycznych, ale również edukacji pacjentów i wsparciu psychologicznym. Pozwala to na ograniczenie do minimum niekorzystnych skutków braku ruchu. Z drugiej strony inwazyjne leczenie chorób serca to duży wysiłek wielu osób oraz znaczne obciążenie finansowe. Dlatego niezwykle ważne jest, aby utrzymać efekty leczenia i nie dopuścić do postępu i nawrotu choroby. Ponadto, ważne jest aby pacjent po przebyciu ciężkiej choroby, obciążającej również jego psychikę, powrócił do w miarę normalnego życia. Najlepsze efekty w tym zakresie, uzyskuje się przez udział w programie kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej. Jest ona realizowana już od pierwszych dni pobytu chorego w szpitalu, a następnie w sanatorium, w Ambulatoryjnym Ośrodku Rehabilitacji Kardiologicznej i wreszcie w ra- AmOReK Chory po opuszczeniu szpitala jest kierowany do Ośrodka Ambulatoryjnej Rehabilitacji Kardiologicznej gdzie uczestniczy w programie kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej. Program ten składa się z badań kwalifikujących, tj. testu wysiłkowego, badania echokardiograficznego, oceny ryzyka sercowo-naczyniowego. Na podstawie tych badań chory realizuje indywidualnie dla siebie zaprogramowaną, monitorowaną zapisem EKG sesję treningową. Na kompleksowość programu składają się zajęcia z psychologiem, prelekcje edukacyjne dla chorego i rodziny w zakresie redukcji czynników ryzyka choroby wieńcowej oraz pomocy przedlekarskiej w zatrzymamach tzw. klubu wieńcowego. Na program kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej składają się m.in. ćwiczenia fizyczne dobrane odpowiednio do stanu zdrowia, edukacja pacjenta i ich rodzin, pomoc w modyfikacji stylu życia, wsparcie psychologiczne i in. W Szpitalu jest realizowany program szpitalny i ambulatoryjny. niu krążenia. Chorzy uczestniczą w 24 sesjach w ciągu 3 miesięcy, co pozwala w sposób świadomy realizować prozdrowotny styl życia. W dotychczasowej działalności w programie ambulatoryjnej kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej uczestniczyło blisko 2 tys. pacjentów. Telerehabilitacja Udział pacjentów w programie kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej napotyka często na trudności z powodu dużej odległości miejsca zamieszkania od ośrodka rehabilitacji ambulatoryjnej. Rozwiązaniem jest realizacja programu w domu pacjenta. Istotnym warunkiem wykonywania ćwiczeń fizycznych u chorych kardiologicznych jest zapewnienie bezpieczeństwa, co uzyskuje się przez dobór wielkości obciążenia, edukacji pacjenta oraz przekazania informacji o funkcji układu krążenia w czasie wysiłku do ośrodka nadzorującego. Sesja treningowa polega na przetransmitowaniu do centrali zapisu spoczynkowego EKG, wartości ciśnienia, masy ciała, a następnie rozmowie wstępnej dotyczącej samopoczucia chorego. Na tej podstawie chory jest dopuszczany do wykonania treningu w domu. W czasie treningu rejestrator zapisuje EKG oraz pozostałe parametry i wysyła je automatycznie do bazy znajdującej się w Ośrodku Rehabilitacji Kardiologicznej. Osoba nadzorująca program na podstawie przesyłanych danych ocenia przebieg sesji i w razie potrzeby modyfikuje parametry treningu. E. Szeremeta, T. Wróbel, A. Kleinrok
Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki im. Papieża Jana Pawła II Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Zamościu Biuletyn 12 Ludzie i wydarzenia oraz Oddział Kardiologii Samodzielnego Publicznego Szpitala Wojewódzkiego im. Papieża Jana Pawła II Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Zamościu zapraszają na Uroczystość Jubileuszu XX-lecia działalności oraz Konferencję Naukowo-Dydaktyczną pt. Postępy i perspektywy kardiologii 2014 PROGRAM: piątek 3 października 2014 r. 10.00 Uroczysta Msza Święta w Kaplicy Szpitalnej. Przewodniczy Ks. Dr Marian Rojek, Ordynariusz Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej 12.00 Uroczystość Centrum Kultury Filmowej Stylowy, ul. Odrodzenia 9 Powitanie gości Koncert Uczniowskiej Orkiestry Symfonicznej Państwowej Szkoły Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Zamościu Prezentacja działalności Szpitala Prezentacja działalności Oddziału Kardiologii Wręczenie odznaczeń i wyróżnień pracownikom Szpitala Wystąpienia okolicznościowe 15.00 przerwa 15.30 Konferencja Naukowo-Dydaktyczna: Postępy i perspektywy kardiologii 2014. Cz. l. Kardiologia wieku podeszłego wyzwanie XXI wieku. Prof. dr hab. Grzegorz Opolski Warszawski Uniwersytet Medyczny Dokąd zmierza kardiochirurgia? Prof. dr hab. Andrzej Bochenek Śląski Uniwersytet Medyczny Najważniejsze osiągnięcia w dziedzinie nadciśnienia tętniczego ostatniej dekady. Prof. dr hab. Andrzej Januszewicz Instytut Kardiologii Organizacja leczenia chorób układu krążenia w regionie Lwowskim, dr med. Stepan Pavlyk Lwowskie Centrum Kardiologii 17.00 poczęstunek Konferencja Naukowo-Dydaktyczna Postępy i perspektywy kardiologii 2014. Cz. 2. sobota 4 października 2014 r.; Browar Zamość, ul. Sienkiewicza 22 9.00-10.00 powitanie gości dr Andrzej Mielcarek Dyrektor SP Szpitala Wojewódzkiego im. Papieża Jana Pawła II Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Zamościu XX-lecie działalności Oddziału Kardiologii SP Szpitala Wojewódzkiego im. Papieża Jana Pawła II w Zamościu dr hab. Andrzej Kleinrok Ordynator Oddziału 10.00-11.15 Ostre zespoły wieńcowe. Czy organizacja i sposób leczenia poprawia rokowanie? Rokowanie u chorych po zawale serca Czy już jesteśmy w Europie? prof. dr hab. Lech Poloński Kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna ważna część terapii przed i po zawale serca prof. dr hab. Ryszard Piotrowicz Opóźnienie leczenia w STEMI ma wpływ na rokowanie szpitalne lek. med. Marek Puźniak Opóźnienie leczenia w STEMI ma wpływ na rokowanie odległe lek. med. Daniel Płaczkiewicz Dyskusja 11.45-12.15 przerwa 12.15-14.15 Czy i jak możemy skuteczniej leczyć choroby układu krążenia? Leki hamujące układ krzepnięcia w leczeniu chorób układu krążenia prof. dr hab. Włodzimierz Musiał Prewencja udaru mózgu u chorych z migotaniem przedsionków wytyczne a praktyka prof. dr hab. Janina Stępińska Powikłania stałej stymulacji serca problem o rosnącym znaczeniu klinicznym i organizacyjnym prof. dr hab. Andrzej Kutarski Stymulacja pęczka Hisa krok w kierunku stymulacji fizjologicznej dr med. Paweł Dąbrowski Dlaczego nie zawsze odnosimy sukces w leczeniu nadciśnienia tętniczego? lek. med. Agata Czarnopyś-Sitarz Dyskusja 14.15-15.00 przerwa 15.00-16.15 Niewydolność serca narastający problem dzisiejszej kardiologii. Zasady postępowania w szpitalu i przychodni wobec chorego z niewydolnością serca prof. dr hab. Jarosław Drożdż Rokowanie wczesne u pacjentów hospitalizowanych z powodu nasilenia niewydolności serca lek. med. Tomasz Kudyk 10-letnia obserwacja pacjentów hospitalizowanych z powodu niewydolności serca lek. med. Grażyna Prokop-Lewicka Dyskusja 16.15-16.30 przerwa 16.30-17.30 Stabilna choroba wieńcowa. Nie tylko klasyczne czynniki ryzyka. Aktywność fizyczna ciągle niedoceniany element życia mgr Ewa Szeremeta Nr Czy 70 nerki październik mogą przyczynić 2014 się r. do zawału serca? prof. dr hab. Krzysztof Marczewski Choroba wieńcowa u chorych dializowanych lek. med. Tomasz Domański Dyskusja