INSTYTUCJE GOSPODARKI RYNKOWEJ Jerzy Wilkin i Dominika Milczarek-Andrzejewska KONSPEKT WYKŁADU 11 Nowa teoria mikroekonomiczna Koncepcje przedsiębiorstwa i przedsiębiorczości NATURA PRZEDSIĘBIORSTWA Podstawowe pytania dotyczące natury przedsiębiorstwa: transakcja realizowana w ramach firmy a transakcja pomiędzy oddzielnymi firmami stopień integracji pionowej i poziomej granice przedsiębiorstwa wewnętrzna struktura organizacyjna współczesnych wielkich przedsiębiorstw 2 Neoklasyczna TEORIE FIRMY Podejście oparte na teorii agencji Podejście związane z kosztami transakcji Nowa teoria firmy 3 1
NEOKLASYCZNA TEORIA PRZEDSIĘBIORSTWA Założenia teorii neoklasycznej Cel przedsiębiorstwa Analiza działalności przedsiębiorstwa czarna skrzynka Prostota 4 KRYTYKA NEOKLASYCZNEJ TEORII PRZEDSIĘBIORSTWA Inne cele przedsiębiorstwa John Kenneth Galbraith The New Industrial State 1967 Wielkość przedsiębiorstwa Definicja przedsiębiorstwa Struktura organizacji Peter Drucker The Practise of Management 1954 5 PODEJŚCIE OPARTE NA TEORII AGENCJI Optymalny kontrakt pomiędzy zwierzchnikiem a agentem. Problem: kontrakt kształtujący bodźce w firmie a kontrakt pomiędzy oddzielnymi firmami Inne ujęcie - pozytywna teoria agencji 6 2
PODEJŚCIE ZWIĄZANE Z Ronald Coase: (The Nature of the Firm 1937); Armen Alchian i Harold Demsetz (Production, Information Costs and Economic Organization 1972); Benjamin Klein, Robert Crawford i Armen Alchian (Vertical Integration, Appropriable Rents and the Competitive Process 1978); Oliver Williamson (Market and Hierarchies 1975). 7 Ronald Coase: PODEJŚCIE ZWIĄZANE Z Kiedy transakcja ma miejsce w ramach firmy a kiedy na rynku? Rynek i przedsiębiorstwo są alternatywnymi formami alokacji zasobów Wybór form zależy od wysokości kosztów transakcji z nią związanych Ale też odmienne mechanizmy alokacji powodują powstawanie odmiennych kosztów transakcji 8 PODEJŚCIE ZWIĄZANE Z Armen Alchian i Harold Demsetz: Przedsiębiorstwo jako koalicja współpracujących ze sobą osób; Rola właściciela przedsiębiorstwa Stosunki wewnątrz przedsiębiorstwa a stosunki na rynku 9 3
PODEJŚCIE ZWIĄZANE Z Benjamin Klein, Robert Crawford i Armen Alchian oraz Oliver Williamson Przedsiębiorstwo (lub inna organizacja) jako podstawowy przykład kontraktu niepełnego; Koszty transakcji związane z przygotowaniem kontraktu; Dopełnianie i renegocjowanie kontraktu. 10 GRANICE PRZEDSIĘBIORSTWA Wyspecjalizowanie zasobów a przewaga przedsiębiorstwa nad rynkiem Ronald Coase: Przedsiębiorstwo jako sieć zintrenalizowanych kontraktów Sanford Grossman i Oliver Hart (The Costs and Benefits of Ownership 1986) Koncentracja własności zasobów wyspecjalizowanych Możliwości motywowania stron kontraktu 11 GRANICE PRZEDSIĘBIORSTWA Outsourcing Moda czy trwały element praktyki gospodarczej? Zjawisko nowe, czy z nową nazwą? Każdego zadania, czy tylko niektórych? Zawsze z korzyścią? E. Płusa Powierzanie podmiotom zewnętrznym zadań związanych z zarządzaniem kadrami a efektywność przedsiębiorstwa (2006) 12 4
KULTUROWE ŹRÓDŁA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI B. Berger Kultura przedsiębiorczości (1994) Przedsiębiorczość a wpływ czynników społecznych M. Weber, Etyka protestancka i duch kapitalizmu (1905) Etyka wczesnego kalwinizmu a życie gospodarcze F. Fukuyama (1995): Zaufanie jako podstawa etyki biznesu i efektywnego gospodarowania Przedsiębiorczy familizm, np. w Hongkongu, Chinach, Włoszech Korzyści skali i zaufanie 13 PODSUMOWANIE Zaakceptowanie przez część współczesnych ekonomistów ograniczeń ludzkiej racjonalności pobudziło rozwój teorii kosztów transakcji, praw własności, niekompletnych kontraktów, a te pozwoliły na rozwój nowej ekonomii firmy (Ząbkowicz 2005). 14 5