POLSKA RZECZPOSPOLITA LUDOWA OPIS PATENTOWY 136 507 Patent dodatkowy do patentu Zgłoszono: 82 07 06 (P. 237345) URZĄD PATENTOWY PRL Pierwszeństwo Zgłoszenie ogłoszono: 84 01 16 Opis patentowy opublikowano: 1987 07 31 Int. Cl.3 B23Q 1/08 B23B 19/00 B24B 41/04 Twórcy wynalazku: Stanisław Ziółkowski, Wojciech Kacalak, Janusz Konfisz, Ryszard Ścięgienka Uprawniony z patentu: Wyższa Szkoła Inżynierska, Koszalin (Polska) Wrzecieni iik z osiowo przesuwnym wrzecionem, zwłaszcza do szlifierki pracującej czołem ściernicy Przedmiotem wynalazku jest wrzeciennik z osiowo przesuwnym wrzecionem, zwłaszcza do szlifierki pracującej czołem ściernicy. Znane są wrzecienniki z osiowo przesuwnym wrzecionem, stosowane w szlifierkach pracujących czołem ściernicy. Wrzecienniki takie posiadają wrzeciono ułożyskowane obrotowo w tulei, która osadzona jest przesuwnie w korpusie wrzeciennika i zaciskana w żądanym połażeniu przy pomocy znanego układu zaciskowego. W znanych wrzeciennikach zewnętrzna powierzchnia tulei na części długości jest nagwintowana i współpracuje z nakrętką specjalną ustaloną osiowo w korpusie oraz mającą na obwodzie uzębienie ślimacznicy, z którym zazębiony jest ślimak. Powierzchnie czołowe nakrętki specjalnej wsparte są osiowo, za pośrednictwem dwu łożysk oporowych, z jednej strony o korpus wrzeciennika, z drugiej zaś strony o czoło pierścienia z gwintem zewnętrznym, wkręconego w nagwintowane i współosiowe do tulei gniazdo korpusu. Zazwyczaj w gniazdo korpusu wkręcony jest jeszcze dodatkowy pierścień pełniący funkcję przeciwnakrętki, zabezpieczającej przed samoczynnym wykręceniem się pierścienia ustalającego osiowo nakrętkę specjalną. Ślimak osadzonyjest w korpusie obrotowo i ustalony osiowo, przy czym jego oś usytuowana jest w płaszczyźnie prostopadłej do osi tulei i wrzeciona. Na jednym z czopów ślimaka wyprowadzonym poza korpus wrzeciennika osadzone jest pokrętło z podziałką. Podczas użytkowania znanego wrzeciennika posuw wgłębny ściernicy pracującej czołem realizowany jest przez osiowy przesuw wrzeciona. Osiągane to jest przez pokręcanie ślimaka, który nadaje poprzez ruch obrotowy nakrętce specjalnej, a ta z_kolei poprzez zwoje śrubowe osiowo przesuwa tuleję wraz z ułożyskowanym w niej wrzecionem. Slimakowo-śrubowy łańcuch posuwu wgłębnego daje możliwość uzyskania dużego przełożenia zmniejszającego, jednak dla precyzyjnej regulacji posuwu wgłębnego konieczne jest bardzo dokładne wykonanie elementów wchodzących w skład łańcucha. Konstrukcja znanego wrzeciennika oraz ukształtowanie wchodzących w jego skład części są trudne do dokładnego wykonania, kompensacji luzów i utrzymania dużej dokładności działania podczas eksploatacji. Duże trudności technologiczne sprawia dokładne wykonanie nakrętki specjalnej z wieńcem ślimacznicy na obwodzie. Trudnym do wyeliminowania jest luz na zwojach gwintu pomiędzy tuleją wrzeciona a nakrętką specjalną, który powoduje niedokładności w skorelowaniu obrotów ślimaka z przesuwu wrzeciona. Dwustronne
2 136 507 podparcie nakrętki specjalnej dwoma łożyskami oporowymi, dociskanymi z jednej strony dwoma pierścieniami gwintowanymi jest trudne do dokładnej regulacji ze względu na zły dostęp do pierścieni. Dodatkowy mankament konstrukcyjny znanych wrzecienników stanowią występujące podczas regulacji posuwu wgłębnego niekorzystne ukierunkowane siły. Normalnie i styczne siły oddziaływania ślimaka na ślimacznicę przenoszone są bezpośrednio na tuleję wrzeciona i podczas przesuwu wrzeciona, przy zwolnionym zacisku powodują przekoszenie tulei. Przekoszenie to jest wprawdzie eliminowane przy ponownym zaciśnięciu tulei, lecz kosztem zmiany nastawionego wymiaru. Siły tarcia na gwincie tulei dążą do obrócenia jej w korpusie, co wymaga dodatkowego zabezpieczenia tulei przed obrotem. Znane wrzecienniki z osiowo przesuwnym wrzecionem, mimo nominalnie dużej rozdzielczości nastawu posuwu wgłębnego, co wynika z możliwości uzyskania dużego przełożenia zmniejszającego, są mało dokładne. Spowodowane to jest głównie nakładającymi się i trudnymi do uniknięcia błędami wykonawczymi poszczególnych elementów, przy równoczesnym braku możliwości kompensacji tych niedokładności, a także działaniem na tuleję sił dążących do jej przekoszenia. W trakcie eksploatacji wrzecienników, na skutek zużycia poszczególnych elementów, niedokładności te powiększają się. Znane rozwiązania mimo zwartej i stosunkowo prostej budowy stosowane są niechętnie zwłaszcza w przypadkach, gdy wymagane są duże dokładności nastawu posuwu wgłębnego. Sytuacja taka, powoduje, że w obrabiarkach dokładnych przesuw osiowy wrzeciona realizowany jest zazwyczaj przez przemieszczenie całego wrzeciennika na odpowiednich prowadnicach, co jest jednak rozwiązaniem kosztownym. Celem wynalazku było opracowanie takiej konstrukcji wrzeciennika z osiowo przesuwnym wrzecionem, w której przy dużym przełożeniu i zmniejszającym możliwa była samoczynna kompensacja luzów i niedokład ności wykonania istotnych elementów wrzeciennika, a także wyeliminowanie tendencji do przekoszenia tulei z wrzecionem w korpusie. Cel ten osiągnięto przez współosiowe podparcie tulei z wrzecionem z jednej strony poprzez element sprężysty o korpus, z drugiej zaś strony poprzez łożysko oporowe obrotową tuleją gwintowaną z wieńcem zębatym napędzanym przez ślimak, przy czym gwint napędowy przeniesiony został z przesuwnej tulei do nieruchomego gniazda usytuowanego w korpusie. Wrzeciennik według wynalazku posiada wrzeciono ułożyskowane obrotowo w tulei osadzonej przesuwnie w korpusie i zaciskanej w żądanym położeniu przy pomocy znanego układu zaciskowego. Tuleja ma na obwodzie występ oporowy, za pośrednictwem którego z jednej strony wsparta jest osiowo poprzez napięty element sprężysty o korpus. Ze strony przeciwnej, poprzez łożysko oporowe podparta jest obrotową tuleją gwintowaną, osadzoną gwintem w nieruchomym gnieździe gwintowanym usytuowanym w korpusie. Obrotowa tuleja gwintowana wyposażona jest we współosiowy wieniec zębaty zazębiony ze ślimakiem. Ślimak osadzony jest obrotowo i ustalony osiowo w korpusie. Wieniec zębaty obrotowej tulei gwintowanej wyposażony jest w zęby proste, korzystnie o zarysie ewolwentowym. Oś ślimaka nachylona jest do płaszczyzny prostopadłej do osi wieńca zębatego pod kątem nachylenia zwojów linii śrubowej. Korzystnym jest, jeżeli ślimak ma zarys pseudospiralny. Gniazdo gwintowane ma postać nagwintowanej wewnętrznie tulei, która na zewnętrznej walcowej powierzchni ma podłużny rowek. Gniazdo gwintowane usytuowane jest bezluzowo w korpusie oraz ustalone przez czołowe dociśnięcie pokrywą i zabezpieczone przed obrotem kołkiem. Kołek osadzony jest promieniowo w korpusie i wprowadzony w rowek gniazda gwintowanego. Korpus ma kształt trójstopniowo wydrążonego walca albo graniastosłupa, korzystnie wykonanego z żeliwa. Wydrążenie usytuowane jest w podłużnej osi symetrii korpusu i ma postać walcowego otworu o stopniowo wzrastających średnicach. Dwa skrajne stopnie wydrążenia wykonane są jako otwory pasowane suwliwie i posiadają średnice nominalne odpowiednie do prowadzenia tulei w dolnej części korpusu, oraz do osadzenia nieruchomego gniazda gwintowanego w górnej części korpusu. Stopień pośredni wydrążenia ma średnicę nieco większą od średnicy elementu sprężystego. Uskoki średnie poszczególnych stopni wydrążenia mają korzystnie postać płaskich wewnętrznych czół, usytuowanych prostopadle do osi wydrążenia. W dolnej części korpusu wykonane jest nacięcie usytuowane w płaszczyźnie prostopadłej do osi wydrążenia i przechodzące na wskroś przez połowę średnicy korpusu. Uformowany w ten sposób półpierścień z jednej strony oddzielony jest od korpusu przecięciem, usytuowanym w płaszczyźnie prostopadłej do nacięcia i przechodzącej przez oś wydrążenia korpusu. W połowie wysokości półpierścienia oddzielonego nacięciem i prostopadle do przecięcia wykonany jest w korpusie otwór, w którym osadzona jest śruba zaciskowa. We wrzecienniku według wynalazku element sprężysty stanowi stos sprężyn talerzowych, usytuowanych współosiowo do tulei w wybraniu korpusu. >W alternatywnym rozwiązaniu wrzeciennika element sprężysty stanowi zespół trzech lub więcej sprężyn śrubowych rozmieszczonych równomiernie na obwodzie tulei i usytuowanych równolegle do jej osi. Przy zastosowaniu sprężyn śrubowych, wrzeciennika zawiera dodatkowo pierścień oporowy osadzony na tulei, stanowiący zbiorcze oparcie dla zespołu sprężyn rozmieszczonych na obwodzie tulei. Korzystne skutki według wynalazku uzyskuje się, jeżeli pierścień oporowy zabezpieczony jest przed obrotem prowadnikiem umieszczo nym w wycięciu pierścienia i osadzonym równolegle do osi tulei w korpusie wrzeciennika. Dalsze korzyści
136 507 3 według wynalazku uzyskuje się, jeżeli sprężyny śrubowe elementu sprężystego umieszczone są w ślepych otworach korpusu, wyznaczających położenie sprężyn. Najkorzystniej jeżeli ślepe otwory mają średnice i głębokości odpowiednie do wymiarów sprężyn w stanie zblokowanym. Osiowe podparcie tulei wrzeciona elementem sprężystym powoduje kompensację luzów oraz niedokład ności zarówno na powierzchni gwintu napędowego, jak też łożyska oporowego oraz pozostałych powierzchni styku poszczególnych elementów współpracujących w kierunku osiowym. Poosiowy nacisk wywierany na występ oporowy tulei przez napięty element sprężysty, który usytuowany jest pomiędzy otworem w korpusie prowadzącym tuleję wrzeciona a występem oporowym przeciwdziała przekoszeniu tulei po zwolnieniu zacisku tueli w korpusie. Zastosowanie elementu sprężystego upraszcza konstrukcję wrzeciennika, a zwłaszcza eliminuje potrzebę dwustronnego podparcia obrotowej tulei gwintowanej łożyskami oporowymi. Przemieszczenie gwintu napędowego z zewnętrznej powierzchni tulei do nieruchomego gniazda usytuowanego w korpusie odciąża tuleję wrzeciona i eliminuje wpływ sił dążących do przekoszenia oraz skręcenia tulei. Równoczesne podparcie tulei elementem sprężystym powoduje, że dla dokładnego działania wrzeciennika nieistotne są luzy na zwojach gwintu napędowego obrotowej tulei gwintowanej i nieruchomego gniazda w korpusie. Dodatkowym korzystnym skutkiem takiego rozwiązania jest znaczne uproszczenie i potanienie technologii wykonannia gwintu napędowe go. Dla uzyskania mikronowej rozdzielczości przesuwu wrzeciona wystarczającym jest średnio dokładne wykonanie gwintów obrotowej tulei gwintowanej i nieruchomego gniazda, np. przez toczenie, a następnie wza jemne dotarcie tych elementów po wstępnym zmontowaniu wrzeciennika. Również zużycie tych elementów w czasie eksploatacji wrzeciennika nie wpływa w sposób istotny na zmniejszenie dokładności nastawiania posu wu wgłębnego. Zastosowanie obrotowej tulei gwintowanej wyposażonej we współosiowy wieniec zębaty zazębiony ze ślimakiem osadzonym obrotowo i ustalonym osiowo w korpsu ie umożliwia uzyskanie dużego przełożenia zmniejszającego, a równocześnie zapewnia możliwość osiowego przemieszczania się tulei gwintowanej podczas obrotu. Zastosowanie wieńca zębategp o zębach prostych, zazębionego ze ślimakiem o osi nachylonej do płasz czyzny prostopadłej do osi wieńca zębatego pod kątem nachylenia zwojów linii śrubowej, umożliwia uzyskanie nieskażonego przełożenia, bez względu na osiowe przemieszczenie obrotowej tulei gwintowanej, co z kolei poz wala na dokładne odniesienie przesuwu wrzeciona do obrotu ślimaka oraz do podziałki na obwodzie pokrętła ślimaka. Korzystnym jest jeśli zęby wieńca zębatego mają zarys ewolwentowy, zaś uzwojenie ślimaka zarys pseudospiralny, co zapewnia dobre zazębienie i łatwość wykonania elementów. Korpus jest sztywny, dobrze tłumi drgania oraz łatwy do wykonania i nie wymaga stosowania specjalnych form odlewniczych. Zastosowanie elementu sprężystego w postaci stosu sprężyn talerzowych stanowi proste, tanie i łatwe w mpntażu rozwiązanie. Rozwiązanie takie można jednak stosować tylko w przypadku wrzecienników o wymaganym małym zakresie osiowych przemieszczeń wrzeciona. Drugim istotnym ograniczeniem możliwości stosowania takiego rozwiązania może być trudność doboru gotowych sprężyn talerzowych o odpowiednich dla wrzeciennika parametrach i wymiarach, a w konsekwencji trudność albo nieopłacalność podejmowania jedno stkowej produkcji sprężyn talerzowych przez wykonawcę wrzeciennika. Ograniczenia powyższe nie występują przy zastosowaniu elementu sprężystego w postaci zespołu sprężyn śrubowych, co stanowi rozwiązanie alternatywne. Wykonanie sprężyn śrubowych jest łatwe i nie wymaga skomplikowanego oprzyrządowania. Równomierne rozmieszczenie sprężyn śrubowych na obwodzie tulei i zastosowanie dodatkowego pierścienia oporowego zapewnia symetryczny, osiowy nacisk na tuleję wrzeciona. Umieszczenie sprężyn śrubowych w ślepych otworach korpusu umożliwia osiągnięcie dużych przemiesz czeń osiowych wrzeciona bez konieczności nadmiernego wydłużenia korpusu i tulei wrzeciona lub ograniczania długości prowadzenia tulei wrzeciona w korpusie. Wrzeciannik według wynalazku charakteryzuje się dużą dokładnością działania i dużą rozdzielczością nastawu posuwu wgłębnego. Posiada on sztywną i zwartą konstrukcję oraz jest łatwy do wykonania. Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przykładach wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia przekrój osiowy wrzeciennika z elementem sprężystym w postaci stosu sprężyn talerzowych, a/fig. 2 przedstawia przekrój osiowy alternatywnego rozwiązania wrzeciennika z elementem sprężystym w postaci zespołu sprężyn śrubowych. Wrzeciennik przedstawiony na fig. 1 wyposażony jest we wrzeciono 1 ułożyskowane obrotowo w tulei 2 osadzonej przesuwnie w korpusie 3 i zaciskanej w żądanym położeniu przy pomocy śruby zaciskowej 4. Tuleja 2 ma na obwodzie występ oporowy 5 za pośrednictwem którego, z jednej strony, od dołu wsparta jest osiowo poprzez element sprężysty 6 o korpsus 3, zaś ze strony przeciwnej, od góry poprzez łożysko oporowe 7 podparta jest obrotową tuleją gwintowaną 8 osadzoną gwintem w nieruchomym gnieździe gwintowanym 9 usytuowanym w korpusie 3. Obrotowa tuleja gwintowana 8 wyposażona jest we współosiowy wieniec zębaty 10 zazębiony ze ślimakiem 11 osadzonym obrotowo i ustalonym osiowo w korpusie 3. Wieniec zębaty 10 obrotowej tulei gwintowanej 8 wyposażony jest w zęby proste o zarysie ewolwentowym. Oś ślimaka 11 nachylona jest do płaszczyzny prostopadłej do osi wieńca zębatego to pod kątem nychylenia zwojów linii śrubowej ślimaka 11. ślimak 11 ma zarys pseudospiralny.
4 136 507 Gniazdo gwintowane 9 ma postać nagwintowanej wewnętrznie tulei, która na zewnętrznej walcowej powierzchni ma podłużny rowek 12. Gniazdo gwintowane 9 usytuowane jest bezluzowo w korpusie 3 oraz ustalone poprzez czołowe dociśnięcie pokrywą 13 i zabezpieczenie przed obrotem kołkiem 14 osadzonym promieniowo w korpusie 3. wprowadzonym w rowek 12. Korpus 3 ma kształt trójstopniowo wydrążonego walca i jest wykonany z żeliwa. W dolnej części korpusu 3 wykonane jest nacięcie 15 usytuowane w płaszczyźnie prostopadłej do osi wydrążenia i przechodzące na wskroś przez połowę średnicy kprpusu 3, przy czym uformowany w ten sposób półpierścień z jednej strony oddzielony jest od korpusu 3 przecięciem 16 usytuowanym ^płaszczyźnie prostopadłej do przecięcia 15 i przechodzącej przez oś wydrążenia korpusu 3. W połowie wysokości półpierścienia oddzielonego przecięciem 15 i prostopadle do przecięcia 16 wykonany jest w korpusie 3 otwór 17, w którym osadzona jest śruba zaciskowa 4. Element sprężysty 6 stanowi stos sześciu sprężyn talerzowych zestawionych parami naprzemianlegle. Stos usytuowany jest współosiowo do tulei 2 w wybraniu korpusu 3. Wrzeciennik przedstawiony na fig. 2 stanowi alternatywne rozwiązanie konstrukcyjne. Od wrzeciennika przedstawionego na fig. 1 różni się w sposób istotny jedynie konstrukcją elementu sprężystego 6, oraz innym rozwiązaniem oparcia elementu sprężystego 6 w wydrążeniu korpusu 3. Wrzeciennik przedstawiony na fig. 2 wyposażony jest w element sprężysty 6, który stanowi zespół sześciu sprężyn śrubowych rozmieszczonych równomiernie na obwodzie tulei 2 i usytuowanych równolegle do jej osi. Element sprężysty 6 zawiera dodatkowy pierścień oporowy 18 osadzony na tulei 2 i stanowi zbiorcze oparcie dla całego zespołu sprężyn. Górne czoło pierścienia oporowego 18 opiera się o występ oporowy 5 tulei 2, zaś dolne czoło, wyposażone w równomiernie rozmieszczone na obwodzie czopy ustalające 19, o górne powierzchnie czołowe sprężyn śrubowych. Sprężyny śrubowe elementu sprężystego umieszczone są dolnymi końcami w ślepych otworach 20 korpusu 3, rozmieszczonych równomiernie na obwodzie otworu prowadzącego tuleję 2 i wyznaczających położenie sprężyn. Średnice i głębokości ślepych otworów 20 odpowiadają wymiarom sprężyn śrubowych wstanie zblokowanym. Pierścień oporowy 18 posiada na obwodzie wycięcie 21 poprzez które zabezpieczony jest przed obrotem i prowadzony osiowo prowadnikiem 22 usytuowanym równolegle do osi tulei 2 w korpusie 3. Osiowego przesuwu wrzeciona dokonuje się przez pokręcanie ślimaka 11 po zwolnieniu zacisku tulei 2 w korpusie 3 śrubą zaciskową 4, Ślimak 11 wprawia w ruch obrotowy wieniec zębaty 10 tulei gwintowanej 8 osadzonej gwintem w nieruchomym gnieździe gwintowanym 9 usytuowanym w korpusie 3. Ruch obrotowy tulei gwintowanej 8 powoduje równocześnie jej przemieszczenie osiowe, w górę lub w dół, w zależności od kierunku obrotów ślimaka 11. Podczas równoczesnego z obrotem przemieszczania osiowego w dół, obrotowa tuleja gwintowana 8 poprzez łożysko oporowe 7 wywiera nacisk na tuleję 2, powodując jej przemieszczenie w dół, jednak dzięki zastosowaniu łożyska oporowego 7 bez przeniesienia na tuleję 2 momentu obrotowego. Przemieszczając się osiowo w dół tuleja 2, poprzez występ oporowy 5, powoduje ugięcie elementu sprężystego 6. Odkształcony element sprężysty 6 wywiera na tuleję 2 osiowy nacisk skierowany w górę. Zmiana kierunku obrotów ślimaka 11 powoduje zmianę kierunku obrotów obrotowej tulei gwintowanej 8 i jej równoczesne z obrotem przemieszczenie osiowe w górę. Ponieważ napięty element sprężysty 6 wywiera na tuleję 2 osiowy nacisk skierowany w górę, to pod wpływem tego nacisku przemieszcza się ona wraz z łożyskiem oporowym 7 w górę, nadążając za przemieszczającą się obrotową tuleją gwintowaną 8. Wraz z przemieszczaną osipwp tuleją 2 przemieszczane jest ułożyskowane w niej wrzeciono 1 z pracującą czołem ściernicą. Po przemieszczeniu osiowym tulei 2 z wrzecionem 1 w żądane położenie, tuleję 2 ustala się w korpusie 3 przez dokręcenie śruby zaciskowej 4, która za pośrednictwem półpierścienia oddzielonego nacięciem 15 i przecię ciem 16 zaciska tuleję 2 w korpusie 3. Stały nacisk osiowy elementu sprężystego 6 na tuleję 2 powoduje dodatkowo kompensację luzów pomiędzy współpracującymi w kierunku osiowym powierzchniami tulei 2, łożyska oporowego 7, obrotowej tulei gwintowanej 8 i gniazda gwintowanego 9, przez co umożliwia efektywne wykorzystanie dużego przełożenia zmniejszającego ślimakowo-gwintowego układu regulacyjnego, a przez to umożliwia osiągnięcie dużej rzeczywi stej rozdzielczości regulacyjnej wrzeciennika. Zastrzeżenia patentowe 1. Wrzeciennik z osiowo przesuwnym wrzecionem, zwłaszcza do szlifierki pracującej czołem ściernicy, posiadający wrzeciono ułożyskowane obrotowo w tulei osadzonej przesuwnie w korpusie i zaciskanej w żądanym położeniu przy pomocy układu zaciskowego, znamienny tym, że tuleja (2) ma na obwodzie występ oporowy (5) za pośrednictwem którego, z jednej strony wsparta jest osiowo poprzez napięty element sprężysty (6) o korpus (3), zaś ze strony przeciwnej, poprzez łożysko oporowe (7), podparta jest obrotową tuleją gwintowaną (8) osadzoną gwintem w nieruchomym gnieździe gwintowanym (9) usytuowanym wkorpusue (3), przy czym obrotowa tuleja gwintowana (8) wyposażona jest we współosiowy wieniec zębaty (10) zazębiony ze ślimakiem (11) osadzonym obrotowo i ustalonym osiowo wkorpsuie (3).
136 507 5 2. Wrzeciennik według zastrz. 1, znamienny tym, ze wieniec zębaty (10) obrotowej tulei gwintowanej (8) wyposażony jest w zęby proste, korzystnie o zarysie ęwolwentowym, zaś oś ślimaka (11) nachylona jest do płaszczyzny prostopadłej do osi wieńca zębatego (10) pod kątem nachylenia zwojów linii śrubowej ślimaka (11), przy czym ślimak (11) jest korzystnie ślimakiem pseudospiralnym. 3. Wrzeciennik według zastrz. 1, znamienny tym, że gniazdo gwintowane (9) ma postać nagwintowanej wewnętrznie tulei, która na zewnętrznej walcowanej powierzchni ma podłużny rovrek (12), przy czym gniazdo gwintowane (9) usytuowane jest bezluzowo w korpusie (3) oraz ustalone poprzez czołowe dociśnięcie pokrywą (13) i zabezpieczone przed obrotem kołkiem (14) osadzonym promieniowo w korpusie (3), wprowadzonym w rowek (12). 4. Wrzeciennik według zastrz. 1, znamienny tym, że korpus (3) ma kształt trójstopniowo wydrążonego walca albo graniastosłupa, korzystnie wykonanego z żeliwa, przy czym wydrążenie usytuowane jest w podłużnej osi symetrii korpusu (3) ima postać walcowego otworu o stopniowo wzrastających średnicach, z których dwa skrajne stopnie wydrążenia wykonane są jako otwory pasowane su wl iwie i posiadają średnice nominalne odpowiednie do prowadzenia tulei (2) w dolnej części korpusu (3) oraz do osadzenia nieruchomego gniazda gwintowanego (9) w górnej części korpusu (3), natomiast stopień pośredni wydrążenia ma średnicę nieco większą od średnicy elementu sprężystego (6), a uskoki średnie poszczególnych stopni wydrążenia mają korzystnie postać płaskich wewnętrznych czół, usytuowanych prostopadle do osi wydrążenia. 5. Wrzeciennik według zastrz. 4, znamienny tym, że w dolnej części korpusu (3) wykonane jest nacięcie (15) usytuowane w płaszczcyźnie prostopadłej do osi wydrążenia i przechodzące na wskroś przez połowę średnicy korpusu (3), przy czym uformowany w ten sposób półpierścień z jednej strony oddzielony jest od korpusu (3) przecięciem (16) usytuowanym w płaszczyźnie prostopadłej do nacięcia (15) i przechodzącej przez oś wydrążenia korpusu (3), natomiast w połowie wysokości półpierścienia oddzielonego nacięciem (15) i prostopadle do przecięcia (16) wykonany jest w korpusie (3) otwór (17), w którym osadzona jest śruba zaciskowa (4). 6. Wrzeciennik według zastrz. 1, znamienny tym, że element sprężysty (6) stanowi stos sprężyn talerzowych usytuowanych współosiowo do tulei (2) w wybraniu korpusu (3). 7. Wrzeciennik według zastrz. 1, znamienny tym, że element sprężysty (6) stanowi zespół trzech lub więcej sprężyn śrubowych rozmieszczonych równomiernie na obwodzie tulei (2) i usytuowanych równolegle do jej osi. 8. Wrzeciennik według zastrz. 7, znamienny tym, że element sprężysty (6) zawiera dodatkowy pierścień oporowy (18), korzystnie z wycięciem (21), osadzony na tulei (12) i zabezpieczony przed obrotem prowadnikiem (22) usytuowanym równolegle do tulei (2) w korpusie (3). 9. Wrzeciennik według zastrz. 7 albo 8, znamienny tym, że sprężyny śrubowe elementu sprężystego (6) umieszczone są w ślepych otworach (20) korpusu (3), wyznaczających położenie sprężyn i mających korzystnie średnice oraz głębokości odpowiadające wymiarom sprężyn w stanie zblokowanym.
p. a. fi jl X 136 507,... _A _JSL Jl Jl f f~ f* ^r Pracownia Poligraficzna UP PRL. Nakład 100 egz. Cfena 130 zł.