Możliwości diagnostyczne w nowotworach nerki - rola wczesnego wykrywania Rak nerki stanowi około 3% wszystkich nowotworów złośliwych u człowieka. Najczęściej rozwija się w starszym wieku, aczkolwiek coraz częściej odnotowuje się przypadki występowania u ludzi młodych, co może mieć związek z postępującym zanieczyszczeniem środowiska. Złośliwy nowotwór nerek przez długi okres czasu może rozwijać się bezobjawowo. Rak nerki stanowi około 3% wszystkich nowotworów złośliwych u człowieka. Najczęściej rozwija się w starszym wieku, aczkolwiek coraz częściej odnotowuje się przypadki występowania u ludzi młodych, co może mieć związek z postępującym zanieczyszczeniem środowiska. Złośliwy nowotwór nerek przez długi okres czasu może rozwijać się bezobjawowo. Najczęstsze objawy to: krwiomocz, ból okolicy lędźwiowej oraz guz w okolicy lędźwiowej. W ostatnich latach wraz z postępem metod diagnostycznych, obserwuje się stały wzrost wykrywalności nowotworów nerki. Słowa kluczowe: rak nerki, diagnostyka, krwiomocz, guz okolicy lędźwiowej Rak nerki stanowi około 3% wszystkich nowotworów złośliwych u człowieka. Najczęściej rozwija się w starszym wieku, aczkolwiek coraz częściej odnotowuje się przypadki występowania u ludzi młodych, co może mieć związek z postępującym zanieczyszczeniem środowiska [1]. Złośliwy nowotwór nerek przez długi okres czasu może rozwijać się bezobjawowo. W piśmiennictwie opisywana jest klasyczna triada objawów: krwiomocz, ból oraz wyczuwalny guz, aczkolwiek tak naprawdę występuje ona zaledwie u 7-15% chorych. Objawy te świadczą przeważnie o znacznym zaawansowaniu choroby. W niektórych przypadkach dochodzi do rozpoznania raka nerki w momencie powstania przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych, bądź nawet odległych [2]. Krwiomocz występuje u około 40-60% chorych. Najczęściej przebiega bezboleśnie i może pojawić się niezależnie od stopnia zaawansowania choroby, częściej w przypadku zajęcia układu kielichowo-miedniczkowego [3]. Mało charakterystycznym, acz często występującym objawem w przypadku raka nerki jest ból okolicy lędźwiowej, czasami o charakterze napadowym, podobnie jak w przypadku kamicy nerkowej. Ból może wynikać ucisku masy guza na sąsiadujące narządy bądź nerwy, lub też spowodowane stałą lub przejściową niedrożnością moczowodów, spowodowaną skrzepami bądź fragmentami tkanki nowotworowej. U wielu pacjentów można zaobserwować także objawy ogólne w postaci: - Stanów podgorączkowych lub gorączki - Spadku masy ciała - do 33% chorych - Obecności hiperkalcemii (u jednej trzeciej pacjentów z rakiem nerki) - Niedokrwistości niedobarwliwej (od 40 do 88% pacjentów) 2000-2015 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 1/5
- Przyspieszenia OB. - Występowania nocnych potów - Nadciśnienia tętniczego - Czerwienicy - Zapalenia wielomięśniowego - Upośledzenia czynności wątroby - Skrobiawicy - Zespołów paraneoplazmatycznych - do 40% chorych (z wydzielaniem ekotopowym substancji biologicznie czynnych jak: erytropoetyna, fosfataza alkaliczna, ACTH, insulina, aldosteron, gonadotropiny, parahormon, IL-6) W Polsce niemal połowa pacjentów zgłasza się do lekarza z guzem wyczuwalnym w badaniu fizykalnym przez powłoki, co niestety zwykle wiąże się ze znacznym zaawansowaniem choroby i zmniejszoną szansą na uzyskanie wyleczenia. W ostatnich latach wraz z postępem metod diagnostycznych, obserwuje się stały wzrost wykrywalności nowotworów nerki [4]. Aktualnie u 25-40% chorych, raka nerki wykrywa się przypadkowo w trakcie rutynowych badań USG jamy brzusznej. USG pozwala na zobrazowanie guzów, których średnica jest większa od 10 mm, które wykraczają poza powierzchnię nerki. USG pozwala także na ocenę naciekania mięśni lędźwiowych, węzłów chłonnych oraz czopów nowotworowych w naczyniach żylnych nerki i żyle głównej. W przypadkach czopów nowotworowych oraz w przypadkach wątpliwych ocenia się przepływy krwi, stosując technikę USG dopplerowskiego [5]. W przypadku wykrycia obecności guza w okolicy lub obrębie nerek, należy dążyć do jak najszybszego ustalenia rozpoznania. W tym celu konieczne jest przeprowadzenie wywiadu, badania fizykalnego a także badań laboratoryjnych i obrazowych. W diagnostyce raka nerki szczególne znaczenie mają następujące badania laboratoryjne: - Stężenie hemoglobiny i OB. (czynniki prognostyczne) - Poziom kreatyniny (ocena wydolności nerek) - Aktywność fosfatazy alkalicznej (obecność przerzutów do kości lub wątroby) - Poziom wapnia Badaniem ultrasonograficznym, tomografii komputerowej, magnetycznego rezonansu jądrowego, urografii i badaniach naczyniowych niektóre guzy łagodne (np. gruczolaki) są nie do odróżnienia od zmian złośliwych. Tkanka nowotworowa nerek zwykle ma charakter heterogenny, dlatego tez biopsja aspiracyjna cienkoigłowa często może dawać mylne wyniki. Biopsja pozostaje jednak polecaną metodą diagnostyczną w przypadku pacjentów z rozsianą chorobą nowotworową lub w przypadkach schorzeń dodatkowych uniemożliwiających przeprowadzenie zabiegu operacyjnego [6]. Zmiany guzowate nerek w badaniach obrazowych można zaliczyć do czterech z następujących grup [7]: - torbiel prosta nerki - charakterystyczny obraz w USG i TK - gładkie ściany, wyraźne odgraniczenie od miąższu nerek 2000-2015 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 2/5
- guz torbielowaty o niejasnej etiologii - może być zarówno nowotworem złośliwym, krwiakiem, guzem zapalnym bądź torbielą o zwapnianych ścianach, konieczne jest wykonanie zabiegu chirurgicznego - guzy lite z zawartością tkanki tłuszczowej - cechują się hiperechogennością w badaniu USG, można zaliczyć je do grupy zmian łagodnych - naczyniakomięśniakotłuszcaków [8] - guzy lite bez zawartości tkanki tłuszczowej - głównie nowotwory złośliwe, aczkolwiek także łagodne. Szczególnie trudne jest różnicowanie guzów o histologicznym charakterze onkocytomy z nowotworem złośliwym. Istotnym elementem przygotowania przedoperacyjnego jest określenie stopnia zaawansowania nowotworu, co ma bezpośredni wpływ na możliwości wykonania radykalnego zabiegu operacyjnego oraz rokowanie [9]. Nowotwór nerki, który dotyczy wyłącznie tego narządu można leczyć z dobrym efektem za pomocą radykalnej nefrektomii. Istotna jest przede wszystkim ocena regionalnych węzłów chłonnych, co możliwe jest dzięki badaniu TK jamy brzusznej. Rezonans magnetyczny pozwala na ocenę przedoperacyjną stopnia naciekania żył nerkowych i żyły głównej dolnej. Lepiej niż TK różnicuje torbiele i słabo unaczynione guzy [10]. Rzadko, ze względu przede wszystkim na koszty, wykonuje się pozytronową tomografię emisyjną. Badanie to jest jednak przydatne głownie w ocenie progresji, lub wznowy miejscowej a także obecności przerzutów [11]. W diagnostyce przedoperacyjnej należy uwzględnić także wykonanie badania rentgenowskiego klatki piersiowej w projekcji przedniej i bocznej. W przypadku podejrzewania przerzutów do płuc należy wykonać badania tomografii klatki piersiowej. 2000-2015 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 3/5
Piśmiennictwo: 1. Krzakowski M (red.): Onkologia Kliniczna, Warszawa 2001 2. Kopacz A. (red.): Zarys chirurgii onkologicznej, Gdańsk 2004, (378-409) 3. Henryk Zieliński: Wczesne wykrywanie raka nerki. Współcz Onkol (2005) vol. 9; 3 (98-100) 4. Richard Pazdur, Lawrence R. Coia, William J. Hopkins, Lawrence D. Gagman: Cancer Management - a multidisciplinary approach. 9th edition (2005) CMP 5. Borkowski A, Czaplicki M. Nowotwory i torbiele nerek. PZWL, Warszawa 2002 6. Szcześniak C, et al. Ocena dokładności diagnostycznej biopsji aspiracyjnej i biopsji redzeniowej guza nerki oraz badania drobnowidowego wycinków mrożonych pobranych z guza. Badanie doświadczalne. Urol Pol 2003; 56: 34-41. 7. A. Szabłowski, J.Szmidt (red.): Zasady diagnostyki i chirurgicznego leczenia nowotworów w Polsce, Warszawa 2003 8. Lemaitre L, Claudon M, Dubrulle F, Mazeman E. Imaging of angiomyolipomas. Semin Ultrasound CT MR 1997; 18: 100-14. 9. Bechtold RE, Zagoria RJ. Imaging approach to staging of renal cell carcinoma. Urol Clin N Am 1997; 24: 507-10 10. Lineham WM, et al. Cancer of the kidney and ureter. In: Cancer: principles and practice of oncology. Red. DeVita VT, Helman S, Rosenberg SA. Lippincott-Raven, Philadelphia 1997; 1271-300. 11. Seto E, Segall GM, Terris MK. Positron emission tomography detection of osseous metastases 2000-2015 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 4/5
of renal cell carcinoma non-identified on bone scan. Urology 2000; 55, 2: 286 2000-2015 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 5/5