Autorka: Zuzanna Taraszkiewicz Rola ruchu w procesie uczenia się dzieci w wieku przedszkolnym Ostatni materiał Kuferka Nauczyciela był poświęcony roli ruchu w procesie uczenia się u dzieci w wieku przedszkolnym. Umiejętna praca nad rozwojem ruchowym dzieci pełni bardzo ważną rolę w codziennej pracy nauczyciela. Ruch pobudza zmysły i wpływa na tworzenie się połączeń nerwowych pomiędzy prawą i lewą stroną ciała. W tym miesiącu proponujemy zestaw ćwiczeń, które można wykorzystać w świadomym wspomaganiu rozwoju ruchowego dzieci. RUCHY NAPRZEMIENNE Wyobrażamy sobie postać człowieka. Kreślimy na niej 3 linie: dzielącą ciało na prawą i lewą stronę, dzielącą ciało na przód i tył, dzielącą ciało na górę i dół. Istotą ruchów naprzemiennych jest wykonywanie takich gestów, by na zmianę przekraczać jedną z tych linii bądź stworzyć taką kombinację ruchów, by przekraczać np. górę/dół i prawą/lewą stronę. Możemy faktycznie przekraczać tę linię, albo też na zmianę wykonywać ruchy raz z jednej strony raz z drugiej bez przecinania środka. Najpierw zachęcamy dzieci do spontanicznego ruszania się naprzemiennie, po jakimś czasie korygujemy ruchy, dążąc do wykonywania ich powoli, płynnie i starannie. Przypominamy o aktywnym, swobodnym oddychaniu. Przykłady ćwiczeń naprzemiennych: 1) Prawa ręka do lewej nogi ze skłonem i lewa do prawej. 2) Prawa ręka do zgiętego, podniesionego, lewego kolana i odwrotnie. 3) Prawa ręka dotyka lewej nogi z tyłu, lewa-prawej. 1
4) Na leżąco robimy naprzemiennie rowerek. 5) Spacerujemy dbając o to, by ręce i nogi poruszały się na przemian. 6) W parach klaszczemy w ręce bawiąc się w wyliczanki. 7) W parach bawimy się w lustro: jedna osoba wykonuje ruch, druga jest jej odbiciem lustrzanym. 8) Dotykamy jedną ręką nosa, drugą ucha - krzyżujemy naprzemiennie, zmieniamy strony. 9) Podskakując zamieniamy ułożenie rąk i nóg. Początkowo stopy stawiamy palcami do środka, kciuki na zewnątrz, podskok, palce u stóp na zewnątrz, kciuki do środka. 10) Udajemy sportowców, którzy wykonują ruchy naprzemienne: pływanie, jazda na łyżwach. 11) Próbujemy żonglować. 12) Szukamy zabaw naprzemiennych: klepanie się po głowie z jednoczesnym kręceniem kółek drugą ręką na brzuchu. LENIWA ÓSEMKA Leniwa ósemka to znak ósemki, która leży (przypomina znak nieskończoności). Zabawy z leniwą ósemką polegają na podążaniu za jej kształtem, rysowaniu po niej lub wyobrażaniu sobie jej kształtu i podążaniu za wyimaginowaną ósemką wzrokiem. Ćwiczenie zaczynamy od środka ósemki w lewo do góry. Na początku zachęcamy dzieci do wykonywania ruchu po śledzie ósemki, nie musimy korygować kierunku. Po nabraniu płynności ruchu i gdy dzieci zrozumieją, na czym polega ćwiczenie, poprawmy je jeżeli jest taka konieczność. Leniwą ósemkę, zarówno lewą jak i prawą rękę, wykonujemy rozpoczynając od środka i kreśląc w lewo. 1) Leniwą ósemkę rysujemy na tablicy lub na ziemi kredą. Dzieci podążają wzrokiem za ruchem ręki rysującego. 2) Pokazujemy jak ósemkę można rysować chustą w powietrzu. 3) W parach jedna osoba wystawia kciuk wyprostowanej ręki i rysuje drugiej osobie ósemkę przed oczami. Zaczyna średnio na wysokości oczu i rozpoczyna wyjątkowo w prawo do góry (dla patrzącego zachowujemy porządek kreślenia ósemki w lewo do góry). Dążymy do płynnego i niezbyt szybkiego ruchu. 2
4) Z szarf lub skakanek układamy na podłodze kształt leniwej ósemki. Każde dziecko staje na środku leniwej ósemki i rozpoczyna spacer po jej kształcie nie odwracając się. Najpierw wykonuje ruch w lewo do przodu, potem tyłem podąża po lewej części ósemki, a następnie w kierunku środka i tak płynnie kilka razy. 5) Dzieci leżą na podłodze. Prosimy żeby wyobraziły sobie, że przed ich nosem lata osa. Osa lata po kształcie leniwej ósemki. Dzieci leżąc malują nosem kształt leniwej ósemki - jest to leniwa ósemka w mikroskali, zasięg ruchu jest niewielki. Proponujemy dzieciom bzyczenie w trakcie. 6) Chłopcom mającym problemy ze skupieniem, ćwiczenie leniwej ósemki możemy wprowadzić przygotowując tor dla samochodzików w tym kształcie. Samochodziki poruszają się raz dowolnie, potem zachęcamy by ustalić zasady jak na wyścigach, kierunek jazdy w lewą stronę, tj. według zasad poprawnie ćwiczonej leniwej ósemki. 7) Zabawa dla dziewczynek - przygotowujemy z patyków i długich wstążek magiczną różdżkę. Dziewczynki poruszają się do muzyki i czarują świat. Spełnione życzenia są wtedy, gdy różdżką zakreślimy kształt leniwej ósemki. Mogą podbiegać do przedmiotów w sali i je zmieniać, czarować siebie nawzajem, udawać że zmieniają kolory. 8) Leniwą ósemkę można wprowadzić jako rytuał sygnalizujący część dydaktyczną zajęć. - rozpoczynamy wężem, który porusza się po leniwej ósemce ; - następnie rękoma kreślimy duże, zamaszyste ósemki w powietrzu (raz lewą, raz prawą ręką); - kładziemy ręce na biodrach i kręcimy ósemki. Zaczynamy ruch do przodu wypychając biodra, następnie w lewo; - stojąc na jednej nodze, palcami drugiej malujemy na podłodze lub w powietrzu leniwą ósemkę, zamieniamy nogi; - kończymy na siedząco, rysując w powietrzu nosem ósemki. 9) W ramach zajęć plastyczno-ruchowych możemy ze zrolowanych fragmentów papieru lub z masy solnej tworzyć kształty ósemek. Dzieci zastanawiają się, jakie może być ich zastosowanie (okulary, podstawka pod dwie doniczki itd.). Zabawa ma rozbudzać kreatywność, więc wszystkie pomysły są dozwolone. 10) Świat leniwej ósemki. Zapoznajemy dzieci z kształtem leniwej ósemki. Prosimy by na dużej kartce papieru narysowały świat ósemkowy. KAPTUREK MYŚLICIELA Kapturek myśliciela jest ćwiczeniem wzmacniającym percepcję słuchową: nie tylko słyszenie dźwięków, ale też interpretowanie wypowiadanych słów, czucie podtekstów, rozumienie intonacji itp. Ćwiczenie to poprawia uwagę, a co za tym idzie wpływa na aktywne słuchanie. 3
Prosimy dzieci, aby dotknęły swojego ucha i pomasowały małżowinę uszną od góry do dołu, delikatnie pociągając w dół za koniec. Płatek ucha masujemy, gnieciemy, wyginamy tak, jakbyśmy np. lepili pierogi. Dobrze jak ucho zrobi się czerwone i rozgrzane. Pamiętamy o prawidłowym oddychaniu - dzieci mogą tak skupić się na miętoleniu ucha, że wstrzymają oddech, a powinny normalnie oddychać. Ćwiczenie to może być wykonane w formie różnych zabaw: 1) Jakie uszy mają różne zwierzęta? Rozmawiamy z dziećmi o uszach, pokazujemy ilustracje (patrz: materiał dodatkowy). Chcemy mieć jak największe uszy, rozmasowujemy małżowiny uszne. Możemy po takim masowaniu bawić się w nasłuchiwanie dźwięków: dzieci zamykają oczy, nauczyciel w różnych miejscach sali czymś stuka, brzęczy lub przy pomocy instrumentu generuje dźwięk. 2) Bawimy się w rozgrzewanie ciała wg ćwiczenia kapturek myśliciela. Nogi rozgrzewamy do biegania: masujemy łydki, podskakujemy, rozluźniamy i napinamy stopy, machamy ramionami, strzepujemy dłonie, wykonujemy krążenia szyją i oczami, wystawiamy język, ziewamy, na koniec rozgrzewamy uszy. 3) Zabawa-Plastuś kształtowanie motoryki małej. Prezentujemy dzieciom postać Plastusia, który ma bardzo dobry słuch. Robimy z plasteliny postać Plastusia, dbając o precyzyjne wykonanie uszu. 4) Dzieci siadają w rzędzie. Zapoznajemy je z zasadami zabawy w głuchy telefon. Zanim rozpoczniemy zabawę, rozmasowujemy uszy. Dla małych dzieci wskazana jest prosta wersja głuchego telefonu w jednym rzędzie jest max. 6 osób, do przekazania jest jedno lub dwa słowa. 5) Dzieci siadają w kręgu. Na środku siedzi jedno dziecko i zamyka oczy. Nauczyciel wskazuje, kto z kręgu ma szeptem powiedzieć coś do dziecka siedzącego pośrodku. Zabawę rozpoczynamy masowaniem uszu lub doskonalimy słuch w przerwach kiedy dzieci się wymieniają. Każde dziecko powinno znaleźć się w środku i mieć 2-3 szanse na wysłuchanie słów od dzieci z kręgu. Nauczyciel musi dbać o to, aby dzieci nie mówiły za cicho ani za głośno. Dziecko w środku musi mieć poczucie sukcesu, ale też zabawa nie może być zbyt łatwa. Pamiętajmy o brawach dla każdego dziecka. 6) Las pełen ciszy. Wyobrażamy sobie, że przedszkole jest w lesie. Dookoła, między stolikami tu i ówdzie są schowane zwierzęta, są bardzo malutkie i mają małe uszka. Gdy jest głośno do ich małych uszek dochodzi tak mocny dźwięk, że to jest dla nich niemiłe. Nauczyciel siedzi z jednej strony sali na krześle. Pomiędzy dziećmi za nauczycielem jest rzeka, w której śpi krokodyl. Trzeba być cicho, żeby go nie zbudzić. Nauczyciel daje rozmaite zadania dzieciom, wypowiadając je szeptem. 4
ENERGETYCZNE ZIEWANIE Ćwiczenie to polega na prawdziwym, spontanicznym ziewaniu. Z pełną swobodą, udając ziewającego lwa (dodatkowo możemy wydawać głośnie dźwięki) pozbywamy się napięcia szyi, aparatu mowy i wyrównujemy ciśnienie w czaszce. Energetyczne ziewanie jest ważnym ćwiczeniem, którego nie należy bagatelizować. Mocno dotlenia ono mózg i wpływa na wysławianie się. Możemy je wpisać do zabaw z kręgu dramy. Przykładowe zabawy z wykorzystaniem ziewania: 1) Dzieci udają przechadzające się po dżungli zwierzęta, przy wskazanych miejscach lub na znak (może to być pokazanie ilustracja ziewającego lwa patrz: materiał dodatkowy) kładą się i ziewają bardzo głośno. 2) Zwierzęce ziewanie. Dzieci naśladują ziewanie dzikich zwierząt, ale także zastanawiają się np. jak ziewa ryba? 3) Ziewanie przed lustrem: dzieci ziewają, oglądają przy tym ząbki, wygłupiają się ćwicząc język, mogą próbować zobaczyć gardło. 4) Udawanie ziewających kotów. 5) Bawimy się w godziny. Jeśli nauczyciel omawiał wcześniej temat zegara, pór dnia może urozmaicić lub kontynuować ten temat ćwiczeniami z ziewania. Prosimy, by dzieci udawały, że chodzą swobodnie po domu, nauczyciel trzyma w rękach zegar i co jakiś czas przestawia zegar. Nie sygnalizuje tego, dzieci same mają zauważyć, że coś się zmieniło. Można przestawianie ilustrować kartami z czynnościami, jakie wykonuje się w domu (mycie, kąpiel, kolacja, zabawa patrz: materiał dodatkowy). Dzieci odgrywają scenki z życia. Prosimy by ziewały, gdy odczuwają taką potrzebę. ODDYCHANIE BRZUSZKIEM Oddychanie brzuszkiem to ćwiczenie wspierające prawidłowy sposób oddychania, przydatny zwłaszcza w sytuacjach stresujących, gdy brak nam odwagi, gdy chcemy dotlenić ciało, praktycznie zawsze, gdy podejmujemy nowe wyzwanie. Ważne jest by dzieci nauczyły się oddychać tak, aby oddech dodawał sił. Istotne są tu proporcje wdechu i wydechu. Oddech wspomagający to taki, w którym wdech jest krótszy od wydechu. Każda zabawa mająca na celu dłuższe wydychanie powietrza jest korzystna. Do każdego wydychania powietrza możemy dołączyć rozmaite ćwiczenia rozciągające. 5
Przykłady ćwiczeń rozciągających: 1) Dzieci kładą się na plecach. Ręce wzdłuż ciała. Na brzuchu kładą książeczkę lub maskotkę. Oddychają swobodnie. Prosimy, aby przy wydechu zrobiły tak, aby leżąca na brzuchu książeczka / maskotka uniosła się do góry (praktycznie chodzi o to, by przepona napięła się i uniosła brzuch) wdech unosi się cały brzuch i klatka piersiowa wydech brzuch do góry z książeczką / maskotką 2) Rozdajemy piórka ozdobne, prosimy aby dzieci dmuchały tak, aby piórka unosiły się po całej sali. 3) Na podwórku. Organizujemy wielkie święto baniek mydlanych. Przygotowujemy słomki, płyn do baniek. Każde dziecko robi bańki tak jak umie, ale zachęcamy, aby dzieci zrobiły jak największe bańki. Przepis na bańki: 1 litr wody + 2 lub 3 filiżanki płynu do mycia naczyń + 1 łyżeczka gliceryny. 4) Jaccuzi. Zabawę tę najlepiej zorganizować latem na podwórku. Rozdajemy dzieciom słomki, przygotowujemy wielkie miski z wodą. Dzieci mają za zadanie zrobić jak największe bulgoty. 5) Dzieci stoją, dotykają dłonią brzucha. Oddychając, starają się sprawdzić dotykiem, które części ciała biorą udział w oddechu. Kiedy się unoszą, kiedy opadają, kiedy ramiona się rozszerzają, kiedy klatka piersiowa zapada. 6) Dzieci stają w jednej linii. Każde nabiera dużo powietrza i ma za zadanie wypuszczać je powoli. Podczas wypuszczania powietrza można poruszać się stopa za stopą. Gdy nabieramy znowu powietrza, zatrzymujemy się. Celem jest dojście w ten sposób na drugą stronę sali. 7) Buczenie. Dzieci stoją w kręgu. Nabieramy powietrza i mruczymy pod nosem. Gdy zaczyna nas swędzieć / gilgotać pod nosem otwieramy usta wypowiadając jednocześnie samogłoskę a. Staramy się mówić a jak najdłużej. To samo ćwiczenie możemy wykonać na innych samogłoskach, choć a i o są zdecydowanie najlepsze do relaksacji aparatu mowy. 8) Rozdajemy dzieciom słomki. Przygotowujemy przestrzeń tak, aby nie martwić się bałaganem. Dzieci siedzą przy stolikach i przy pomocy słomek i oddechu mają za zadanie sprawdzać jak przemieszczają się różne przedmioty, które im dajemy. Rozsypujemy trochę ziarenek zbóż, trochę piasku, mąki, malutkie kamyczki, drobinki waty, styropian itp. Obserwujemy, ile siły trzeba włożyć, aby elementy się przemieszczały, jak można regulować taką siłę. 6
9) Wiatrak. Jeśli dysponujemy bezpiecznym wiatrakiem i mamy małą grupę pod opieką, możemy zaproponować zabawę z dźwiękiem. Włączamy wiatrak, dbając o bezpieczeństwo (musi być wiatrak z ochronną siatką i należy mieć związane włosy) siadamy blisko i wydajemy różne dźwięki - jakbyśmy śpiewali do wiatraka. Wypowiadane samogłoski są modulowane przez powietrze z wiatraka. 10) Dzieci biegają po sali niczym Indianie. Nabierają przy tym powietrze, zakrywając i odkrywając dłonią usta. Przedstawione zabawy tworzą zestaw, który możemy wykorzystywać w zależności od potrzeb. Niekiedy pozwólmy dzieciom wybrać jedno lub dwa z proponowanych ćwiczeń. Dzieci najczęściej wskazują na takie ćwiczenia, które lubią najbardziej. Te zadania, które sprawiają im trudność warto wprowadzać w innej, atrakcyjnej formie, ale jak najczęściej oznacza to bowiem, że w tym obszarze mogą pojawiać się trudności. Życzymy dobrej zabawy! 7
MATERIAŁ DODATKOWY
Kuferek Nauczyciela Copyright by Wydawnictwo JUKA-91 sp. z o.o. zdj. Shutterstock
Kuferek Nauczyciela Copyright by Wydawnictwo JUKA-91 sp. z o.o. zdj. Shutterstock
Kuferek Nauczyciela Copyright by Wydawnictwo JUKA-91 sp. z o.o. zdj. Shutterstock
Kuferek Nauczyciela Copyright by Wydawnictwo JUKA-91 sp. z o.o. zdj. Shutterstock
Kuferek Nauczyciela Copyright by Wydawnictwo JUKA-91 sp. z o.o. zdj. Shutterstock
Kuferek Nauczyciela Copyright by Wydawnictwo JUKA-91 sp. z o.o. zdj. Shutterstock
Kuferek Nauczyciela Copyright by Wydawnictwo JUKA-91 sp. z o.o. zdj. Shutterstock
Kuferek Nauczyciela Copyright by Wydawnictwo JUKA-91 sp. z o.o zdj. Shutterstock
Kuferek Nauczyciela Copyright by Wydawnictwo JUKA-91 sp. z o.o zdj. Shutterstock
Kuferek Nauczyciela Copyright by Wydawnictwo JUKA-91 sp. z o.o zdj. Shutterstock
Kuferek Nauczyciela Copyright by Wydawnictwo JUKA-91 sp. z o.o zdj. Shutterstock