Odmiana jako ważny element w ekologicznej uprawie warzyw

XII FORUM ROLNIKÓW EKOLOGICZNYCH Materiały szkoleniowe Odmiana jako ważny element w ekologicznej uprawie warzyw dr Anna Szafirowska Instytut Ogrodnictwa Skierniewice Barzkowice 2014

XII FORUM ROLNIKÓW EKOLOGICZNYCH Materiały szkoleniowe Odmiana jako ważny element w ekologicznej uprawie warzyw dr Anna Szafirowska Instytut Ogrodnictwa Skierniewice Barzkowice 2014

Znaczenie odmiany w ekologicznej uprawie warzyw O powodzeniu uprawy warzyw w dużej mierze decyduje dobór odmiany odpowiedniej dla danego rejonu (warunki glebowo-klimatyczne), przeznaczenia uprawy (np. na zbiór pęczkowy, na przetwory lub do długiego przechowania itp.). W rolnictwie ekologicznym istnieje obowiązek wysiewu nasion ekologicznych. Wykaz dostępnego na rynku materiału siewnego w klasie ekologiczne jest zamieszczany przez Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa i aktualizowany co miesiąc na podstawie zgłoszeń dostawców. W Instytucie Ogrodnictwa przez 5 lat badano próby nasiona warzyw z wykazu GIORIN. Oceniano energię oraz zdolność kiełkowania. Część prób przechowywano przez 2 i 4 lata, i ponownie oceniano parametry kiełkowania. Ogółem zbadano 91 prób zakupionych w różnych firmach nasiennych. Wymagania normy kiełkowania spełniało 88% prób. W niektórych przypadkach zaobserwowano duże zróżnicowanie w obrębie jednego gatunku. Po czterech latach przechowania nasiona takich gatunków jak fasola, ogórek, sałata oraz seler kiełkowały poniżej normy. Zestawienie liczby gatunków i odmian wybranych warzyw z upraw konwencjonalnych według Krajowego Rejestru Odmian Lp. Gatunek 2010 2011 2012 2013 1 Bób 17 16 17 16 2 Brokuł 6 6 6 6 3 Burak ćw. 27 23 27 26 4 Cebula 80 78 79 71 5 Dynia 27 28 29 33 6 Fasola 86 87 87 83 7 Kapusty 57 43 40 48 8 Marchew 65 65 59 59 9 Ogórek 125 125 124 115 10 Pietruszki 23 20 20 20 11 Papryka 71 57 59 58 12 Pomidor 137 104 99 97 13 Sałaty 58 57 56 56 Ogółem 908 845 830 791

Zestawienie liczby gatunków i odmian wybranych warzyw z upraw ekologicznych wg GIORIN Lp. Gatunek 2010 2011 2012 2013 1 Bób 2 0 1 1 2 Brokuł 0 1 2 1 3 Burak ćw. 6 1 4 3 4 Cebula 4 4 6 6 5 Dynia 10 0 1 1 6 Fasola 2 0 3 3 7 Kapusty 2 9 7 9 8 Marchew 6 5 8 8 9 Ogórek 2 2 6 6 10 Pietruszki 2 0 3 3 11 Papryka 0 0 1 1 12 Pomidor 3 0 3 1 13 Sałaty 4 0 7 7 Ogółem 55 32 70 70 Cechy odmian polecanych do uprawy ekologicznej Odmiany warzyw odpowiednie do uprawy ekologicznej powinny charakteryzować się przede wszystkim: odpornością lub chociażby tolerancją na najgroźniejsze choroby i szkodniki, silnie rozbudowanym systemem korzeniowym, który pomoże wykorzystać składniki mineralne i zasoby wodne z różnych warstw gleby, raczej wzniosłym pokrojem, ponieważ rośliny o sztywnych wzniesionych pędach łatwiej poradzą sobie z chorobami, krótkim okresem wegetacji umożliwiającym uprawę w czasie małego nasilenia żerowania szkodników i występowania chorób.

BADANE ODMIANY FASOLI W Instytucie Ogrodnictwa w latach 2004-2013 prowadzono doświadczenia z ekologiczną uprawą fasoli zwykłej szparagowej oraz z przeznaczeniem na suche nasiona. Badano odmiany fasoli szparagowej o strąkach żółtych i zielonych oraz odmiany fasoli na suche nasiona, wśród nich odmiany o białych nasionach czerwonych oraz czarnych. Ogółem oceniono 20 odmian. Na rynku krajowym w tym okresie dostępnych było zaledwie kilka odmian fasoli karłowej zwykłej z upraw ekologicznych w porównaniu do kilkudziesięciu odmian z upraw konwencjonalnych. Liczba odmian fasoli zwykłej karłowej umieszczonych w KRO (konwencjonalne) oraz w wykazie ekologicznego materiału siewnego GIORiN w 2014 r. Cecha odmiany Krajowy Rejestr Odmian COBORU Wykaz ekologicznego materiału siewnego GIORIN Szparagowa żółtostrąkowa 33 2 Szparagowa zielonostrąkowa 22 2 Szparagowa fioletowostrąkowa 1 0 Flageolet 2 0 Na suche nasiona 7 1 Razem 65 5 badane odmiany fasoli karłowej zwykłej Odmiana Augusta PlantiCo Odmiana WAWELSKA KHiNO, Polan Odmiana AuRa PNOS, Ożarów Maz.

Odmiana Igołomska KHiNO, Polan Odmiana NiGERIA PlantiCo badane odmiany fasoli szparagowej Odmiana furora POLANA KHiNO, Polan Odmiana GALOPKA PNOS, Ożarów Maz. Odmiana KORONA PlantiCo Odmiana TEMPA Hortag Seed Odmiana TARA KHiNO, Polan ŻÓŁTE STRĄKI Odmiana DELFINA KHiNO, Polan Odmiana ELIZA Spójnia, Nochowo Odmiana PAULINERA Spójnia, Nochowo ZIELONE STRĄKI Odmiana SANDRA Spójnia, Nochowo Odmiana SYRENKA KHiNO, Polan

Plon handlowy odmian fasoli uprawianych na suche nasiona uprawa ekologiczna Wpływ odmiany na energię i zdolność kiełkowania nasion fasoli na suche ziarno uprawianej metodą ekologiczną 2008 2009 2010 Odmiana EK %* ZK %** EK % ZK % EK % ZK % Augusta 76,5 79,3 50,9 70,5 67,8 78,5 Wawelska 74,2 75,3 58,7 71,2 62,3 76,3 Nigeria 62,3 80,1 42,2 68,5 58,6 76,1 Igołomska 69,5 82,0 63,3 72,5 63,2 77,5 * - energia kiełkowania, ** zdolność kiełkowania Metoda konwencjonalna 2009, kiełkowanie odmian odpowiednio: EK - 70,5, 76,5, 55,5, 73,8% ZK - 79,8, 84,0, 81,0, 79,7 %

Podsumowanie wyników z odmianami fasoli na suche nasiona Odmiany Augusta i Nigeria wykazywały najsilniejsze działanie supresyjne w stosunku do chwastów (szybki wzrost, silne krzewienie, bujne ulistnienie). Odmiany Augusta i Nigeria odznaczały się najwyższym plonem ogólnym nasion. Plon handlowy nasion był bardzo wyrównany w latach. Do najsłabiej plonujących należała odmiana o białych nasionach Igołomska (2 lata na 3). W jednym roku 2009 próby żadnej z badanych odmian z uprawy ekologicznej nie osiągnęły normy minimum zdolności kiełkowania, podczas, gdy te same odmiany w uprawie konwencjonalnej kiełkowały powyżej minimum. Charakterystyka odmian fasoli szparagowej Okres od siewu do pierwszego zbioru większości odmian wynosił 65 dni. Najwcześniejsze odmiany Korona i Tampa były zbierane po 60 dniach od siewu. Najpóźniejsza odmiana Tary była zbierana po 70 dniach od siewu. Zbiór najwcześniejszych odmian Korony i Tampy rozpoczęto 27 lipca, a pozostałych 31 lipca. Odmiany żółtostrąkowe wcześniej wschodziły i szybciej rosły, ich liście wcześniej przykrywały łan, co wyraziło się mniejszą masą chwastów podczas pierwszego pielenia. Wyjątek stanowiła Tara, która najgorzej wschodziła ze wszystkich badanych odmian. Fasola o zielonych strąkach w pierwszym terminie pielenia była bardziej zachwaszczone, ale już w drugim terminie pielenia wystąpiła tendencja do mniejszego zachwaszczenia, być może z powodu większej masy liści u tych odmian.

Plon strąków badanych odmian fasoli szparagowej Średni plon strąków w badanych grupach odmian wynosił (kg/10 m 2 ) 2012 rok - żółtostrąkowe - 13,38 kg - zielonostrąkowe - 11,48 kg 2012 2013 rok - żółtostrąkowe- 18,5 kg - zielonostrąkowe - 16,76 kg Najlepsze plonowanie: Furora Polana średnio w latach - 19,1 kg 2013

Plon nasion badanych odmian fasoli szparagowej Średni plon nasion w badanych grupach odmian wynosił: (kg/10 m 2 ) 2012 - żółtostrąkowe - 2,40 kg - zielonostrąkowe - 2,11 kg 2012 2013 - żółtostrąkowe - 2,67 kg - zielonostrąkowe - 2,16 kg 2013

Podsumowanie badań z odmianami fasoli szparagowej W obu latach badań żółtostrąkowe odmiany plonowały lepiej niż zielonostrąkowe. Wśród tych pierwszych najlepiej plonującymi były Furora Polana i Tampa, a najgorzej plonowała Tara. W grupie odmian zielonostrąkowych najwyższy plon dała Syrenka, a najniższy Eliza i Sandra. Parametry jakości nasion, takie jak energia i zdolność kiełkowania, udział siewek i nasion chorych, były zróżnicowane w zależności od odmiany. Dwie odmiany wyróżniały się najwyższymi parametrami kiełkowania: Tampa ze średnią zdolnością kiełkowania 89,4% i Tara 83.3%. Nasiona niektórych odmian kiełkowały poniżej wymaganej normy dla tego gatunku. Sandra, Syrenka i Paulinera w żadnym roku nie osiągnęły wymaganego minimum kiełkowania. PAPRYKA Odmiany papryki do uprawy polowej Roberta F1 Najlepsza odmiana do uprawy w polu. Roberta F1

Bardzo wczesna i bardzo plenna. Rośliny niskie, o sztywnych wzniesionych pędach, dobrze znoszą niekorzystne warunki środowiska. Owoc dość duży, czerwony, z silnym połyskiem, w kształcie graniastosłupa. Miąższ gruby, soczysty, ciemnoczerwony. 6-7 mm. Rośliny posadzone w maju wydają do jesieni 100% dojrzałych owoców. Caryca F1 Wczesna. Od posadzenia do zbioru 70-75 dni. Wysokość roślin 65-75 cm. Tworzy 10-12 owoców na roślinie. Długość owocu 7-9 cm, szerokość 8-10 cm. Owoc dosyć duży, o masie 160-210 g. Wyjątkowo gruba ścianka owocu 8-10 mm. Do uprawy pod osłonami i w gruncie. Caryca F1

Mercedes Do uprawy w tunelach nieogrzewanych i w polu. Wysokość roślin 60-65 cm. Roślina wykształca 15-20 owoców stożkowatych, długości 11-13 cm, szerokości 7-9 cm. Grubość miąższu 6-7 mm. Masa owocu 130-150 g. Barwa owoców w fazie dojrzałości użytkowej zielone, fizjologicznej czerwone. Owoce dojrzewają po 70-75 dniach od wysadzenia rozsady. Plon ogólny papryki w uprawie ekologicznej kg/10 m 2 Odmiana 2005 2006 2007 Roberta F1 35,9 47,8 34,8 Caryca F1 29,4 12,5 45,5 Mercedes 25,3 10,4 38,5 Średnio 30,2 23,6 39,6 Plon ogólny papryki w uprawie konwencjonalnej kg/10 m 2 Odmiana 2005 2006 2007 Roberta F1 40,6 56,6 35,9 Caryca F1 38,3 16,8 40,5 Mercedes 32,1 11,9 35,6 Średnio 37,0 28,4 37.3

CUKINIA Odmiany cukinii Atena Polka F1 Krzaczasta, doskonała na konserwy. Lajkonik Wczesna, plenna, żebrowana, smugi jasne i ciemne. Nimba Owoce maczugowate. Skórka jasnozielona, z ciemnymi smugami. Nefryt F1 Wczesna, krzaczasta. Duża liczba pędów bocznych. Lśniąco zielona skórka z kremowymi kropkami. Soraya Owoce do 50 cm i masie 3-4 kg, ciemnozielone. Młode maja jasna smugę. Plon owoców do 15 cm 10-12 ton.

Plonowanie badanych odmian cukinii (Skierniewice 2013) Odmiana Plon ogólny kg/10 m 2 Plon wczesny kg/10 m 2 Plon handlowy kg/10 m 2 Atena F1 93.2 37,8 91,4 Lajkonik 93.0 66,2 a 89.8 Nimba 99,6 40,2 ba 94.1 Nefryt F1 78.5 52,6 90.9 Soraya 107.5 48,7 ab 96.3 Badane odmiany buraka ćwikłowego Boro F1 (Bejo Zaden) Średnio późna, okres wegetacyjny 120 dni. Odmiana bardzo plenna, szybki, bujny wzrost. Korzeń wyrównany, kulisty, bez tendencji do korkowacenia. Bujne liście ze średnią odpornością na chwościka i alternariozę. 50 g (5000 sztuk) nasion 44 zł, Opolski 50 g 10,40 zł

Czerwona Kula (Torseed) Korzeń kulisty, dobrze wykształcony o średnim skorkowaceniu. Miąższ soczysty, smaczny, słabe pierścienie. Okres wegetacji 110-115 dni. Plon 50 t/ha. Egipski (PNOS Ożarów Mazowiecki) Odmiana wczesna, plenna. Do sprzedaży na pęczki. Korzeń płaski, ciemnoczerwony, z lekko zaznaczonymi pierścieniami. Okrągły Ciemnoczerwony (HR Snowidza) Duży plon i dobre przechowanie. Korzeń kulisty do kulisto spłaszczonego, zagłębiony do ¾ długości. Duża zawartość cukrów i betaniny. Słaba skłonność do kumulowania azotanów. Siew na pęczki I dekada IV, do przechowania na zimę - V/VI. Norma siewu 12 kg/ha. Plon 54-70 t/ha.

Opolski (Torseed) Odmiana późna, okres wegetacji 110-115 dni. Korzeń cylindryczny długości ok. 20 cm. Masa korzeni 200-250 g. Miąższ karminowy, słabe pierścienie, delikatny smak. Na soki, mrożonki przechowanie. Rywal (KHiNO Polan) Wczesny, okres wegetacji 90-110 dni. Miąższ jednolicie wybarwiony. Skórka gładka, delikatna. Wysoka zawartość cukrów, dobry smak. Przydatność odmian sałaty kruchej do uprawy ekologicznej (S. Kaniszewski, A. Kowalski) Badane odmiany: Grenada Ożarowska (PNOS Ożarów Mazowiecki) Carmina (PlantiCo) Ludwina (PlantiCo) Beata (PNOS Ożarów Mazowiecki) Królowa Lata (PNOS Ożarów Mazowiecki) Siew nasion do wielodoniczek: - I termin 25 kwietnia, - II termin 29 lipca. Sadzenie rozsady w pole po przyoranej jesienią koniczynie czerwonej: - I termin 22 maja, - II termin 22 sierpnia oraz 26 sierpnia (odm. Carmina). Zbiory 16 lipca oraz 28 sierpnia.

Plonowanie sałaty kruchej Najwyższym plonem ogólnym charakteryzowała się odmiana Ludwina - 35 kg/10 m2. Najniższy plon dała odmiana Królowa Lata, o ok. 25% mniej niż Ludwina. Plon handlowy - najkorzystniej wypadły odmiany Grenada Ożarowska oraz Carmina, które plonowały na poziomie 27,5 kg/m2 i była to wartość istotnie wyższa od stosunku do obu pozostałych odmian. Wyniki - odmiany sałaty Wybijanie w pędy kwiatostanowe. Odmiana Ludwina - 40% roślin pośpiechowatych. Odmiana Beata 100% roślin pośpiechowatych. Zwięzłość główek. Najwyższą średnią masę główki handlowej uzyskała odmiana Grenada Ożarowska - 0,47 kg. Najbardziej uniwersalną odmianą okazała się Grenada Ożarowska, która w obu terminach wytworzyła bardzo ładne zbite główki, dając wysoki plon handlowy ( w I terminie ok. 47% wyższy). Zupełnie nieprzydatną okazała się Beata, której podatność na wybijanie w pędy kwiatostanowe dyskwalifikuje ją jako odpowiedni materiał dla producentów.

Badane odmiany pomidora polowego (uprawa ekologiczna i konwencjonalna) Odmiany wysokie Złoty Ożarowski, Bawole Serce, Malinowy Ożarowski, Malinowy Olbrzym Odmiany samokończące Awizo F 1, Batory F 1, Lubań, Golem F 1, Rejtan F 1, Rumba, Wiola F 1 Odmiany typu Cherry Piko oraz Koralik Piko 1. Odmiana o owocach typu cherry wytwarzająca długie grona z 20-30 owocami o średniej masie 10-15 g. 2. Owoce mają zieloną piętkę, szybko zanikającą w trakcie dojrzewania, są kuliste, wydłużone, ładnie wybarwione, słodkie ze skłonnością do pękania, zwłaszcza przy zmianach wilgotności (po deszczu). 3. Rośliny i owoce wykazują polową tolerancję na zarazę ziemniaka. Podsumowanie badań z odmianami pomidora Pomidor w uprawie ekologicznej dał plon istotnie niższy i o gorszej strukturze niż w uprawie konwencjonalnej. Różnica w wysokości plonu wynosiła średnio dla wszystkich badanych odmian 43%. Na niekorzystną strukturę plonu pomidora w uprawie ekologicznej składały się: niski udział owoców handlowych w plonie ogólnym (średnio dla odmian 22.1%) i wysoki udział owoców porażonych zwłaszcza przez zarazę ziemniaka (średnio dla odmian 36.7%). Najlepiej plonującymi odmianami w uprawie ekologicznej były: Batory F 1, Rumba i Wiola F 1.

Notatki

Notatki