Spis treści Słowo od redakcji wydania polskiego 9 Przedmowa do wydania drugiego 11 Przedmowa do wydania pierwszego 13 Przedmowa autora 19 Wprowadzenie 23 Rozdział 1. Najlepszy inwestor świata 29 Rozdział 2. Czterej mentorzy u źródeł wiedzy Warrena Buffetta 39 Rozdział 3. Nasza działalność podstawowa to ubezpieczenia. Pierwsze lata Berkshire Hathaway 57 Rozdział 4. Przejęcia i inwestycje portfelowe 69 Rozdział 5. Zasady inwestowania Warrena Buffetta. Kryteria biznesowe 89 Rozdział 6. Zasady inwestowania Warrena Buffetta. Kryteria zarządcze 109 Rozdział 7. Zasady inwestowania Warrena Buffetta. Kryteria finansowe 137 Rozdział 8. Zasady inwestowania Warrena Buffetta. Kryteria wartości 149 Rozdział 9. Inwestowanie w papiery wartościowe o stałym dochodzie 169 7
Rozdział 10. Inwestowanie skoncentrowane. Zarządzanie portfelem według Buffetta 185 Rozdział 11. Psychologia pieniądza 205 Rozdział 12. Człowiek nierozsądny 217 Posłowie. Zarządzanie portfelem na sposób Warrena Buffetta 227 Dodatek 239 Podziękowania 251 Indeks 253 8
Rozdział 1. Najlepszy inwestor świata Magazyn Forbes co roku publikuje listę 400 najbogatszych Amerykanów. Co roku trafiają na nią nowi ludzie, a poprzedni znikają z niej w ślad za tym, jak zmienia się ich sytuacja, powstają nowe branże i upadają stare. Są i tacy, którzy utrzymują się na tej liście rok po roku. Wśród stałej czołówki figurują multimiliarderzy zawdzięczający bogactwo dobrym produktom (często oprogramowaniu i sprzętowi komputerowemu), atrakcyjnym usługom (zwłaszcza konsumenckim) bądź dobremu urodzeniu (i odziedziczonemu spadkowi). Spośród pięciu najbogatszych Amerykanów na tej liście tylko jeden dorobił się fortuny dzięki talentowi do inwestowania. Tym człowiekiem jest Warren Buffett. Na początku lat dziewięćdziesiątych był on na pierwszym miejscu listy. Potem przez parę lat oscylował pomiędzy pozycją pierwszą i drugą na przemian z młodym człowiekiem podpisującym się jako Bill Gates. Nawet w okresie szczytu hossy internetowej w 2000 roku, kiedy lista Forbes 400 zapełniła się inwestorami, którzy dorobili się fortuny na fenomenalnym wzroście spółek technologicznych, Buffett, omijający szerokim łukiem internetową bańkę mydlaną, stał mocno na czwartej pozycji. I nadal był jedynym spośród pięciu najbogatszych Amerykanów, którego źródło bogactwa zaklasyfikowano do kategorii giełda. Już w 2004 roku znowu uplasował się on na drugim miejscu. W 1956 roku inwestor ten założył swoją pierwszą spółkę inwestycyjną, wkładając w nią 100 dolarów. Po trzynastu latach miał już 25 milionów dolarów. W połowie 2004 roku jego osobisty majątek był wart 42,9 miliarda dolarów, akcje jego spółki były notowane po 92 900 dolarów za sztukę, a miliony inwestorów na całym świecie polegały na każdym jego słowie. Jednak aby w pełni docenić Warrena Buffetta, musimy sięgnąć do źródeł jego fortuny, godnych uznania wyników i reputacji. 29
OD CZEGO SIĘ ZACZĘŁO? NA SPOSÓB WARRENA BUFFETTA Warren Edward Buffett urodził się 30 sierpnia 1930 roku w miejscowości Omaha w stanie Nebraska. Jego dziadek miał sklep spożywczy (i zatrudniał kiedyś młodego Charliego Mungera 2 ), a ojciec był miejscowym maklerem papierów wartościowych. Jako chłopiec Warren fascynował się liczbami i łatwo wykonywał w pamięci złożone obliczenia matematyczne. Kiedy miał osiem lat, zaczął czytać książki ojca traktujące o giełdzie. W wieku jedenastu lat obsługiwał tablicę wyników w biurze maklerskim, w którym pracował ojciec. Już za młodu był przedsiębiorczy. Biznes szedł mu tak dobrze, że powiadomił ojca o zmianie swoich planów: zamierzał pominąć college i od razu zająć się rozwijaniem firmy. Został przegłosowany. Buffett studiował w szkole biznesu na Uniwersytecie Nebraski. Jako student przeczytał świeżo wydaną wówczas książkę o inwestowaniu autorstwa Benjamina Grahama, profesora Uniwersytetu Kolumbijskiego. Chodzi oczywiście o książkę Inteligentny inwestor. Był on tak zafascynowany tą pozycją, że złożył podanie o przeniesienie do Szkoły Biznesu Uniwersytetu Kolumbijskiego, żeby móc studiować bezpośrednio u Grahama. W tej samej grupie znalazł się między innymi Bill Ruane, obecnie prezes funduszu inwestycyjnego Sequoia Fund. Ruane wspomina, że pomiędzy Grahamem i Buffettem dało się wyczuć pozytywną chemię pozostali studenci w grupie najczęściej ograniczali się do roli widzów i słuchaczy 3. Niedługo po ukończeniu przez Buffetta Uniwersytetu Kolumbijskiego i zdobyciu przez niego tytułu magistra ekonomii Graham zaproponował mu pracę w swojej firmie Graham-Newman Corporation. W trakcie dwuletniego stażu młody ekonomista zgłębił metody inwestowania swojego mentora (więcej o filozofii inwestowania Grahama piszę w rozdziale 2). W 1956 roku spółka Graham-Newman rozpadła się. Sześćdziesięciojednoletni Graham odszedł na emeryturę, a Buffett wrócił do Omaha. Uzbrojony w zdobytą wiedzę, mając wsparcie finansowe rodziny i przyjaciół oraz 100 dolarów własnych oszczędności, założył powierniczą spółkę komandytową. Miał wtedy dwadzieścia pięć lat. SPÓŁKA KOMANDYTOWA Do spółki przystąpiło siedmiu komandytariuszy, którzy wnieśli łączny kapitał wynoszący 105 tysięcy dolarów. Zgodnie z umową mieli oni uzyski- 2 Charlie Munger jest wiceprzewodniczącym rady nadzorczej Berkshire Hathaway i podobnie jak Buffett pochodzi z Omaha przyp. tłum. 3 Carol J. Loomis, The Inside Story of Warren Buffett, Fortune, 11 kwietnia 1988, s. 30. 30
NAJLEPSZY INWESTOR ŚWIATA wać co roku 6% od zainwestowanych kwot oraz 75% zysku przekraczającego 6% rocznie. 25% nadwyżkowego zysku miał zatrzymywać Buffett, który jako komplementariusz miał wolną rękę, jeśli chodzi o inwestowanie kapitału wspólników. W ciągu następnych trzynastu lat pomnażał on kapitał komandytariuszy w tempie 29,5% rocznie 4. Nie było to łatwe, a jednak nie zdarzył się ani jeden rok, w którym spółka wyszłaby na minus mimo że przez pięć (nie kolejnych) lat w tym okresie indeks Dow Jones Industrial Average miał ujemne tempo wzrostu. Zakładając tę spółkę, Buffett postawił przed sobą ambitny cel, aby każdy rok zamykać o dziesięć punktów procentowych wyżej, niż wskazywał Dow Jones. I dokonał tego wyprzedzał indeks nie o dziesięć, ale o dwadzieścia dwa punkty procentowe! W miarę jak spółka zyskiwała dobrą reputację, coraz więcej ludzi chciało powierzać jej głównemu inwestorowi swoje pieniądze. W imieniu firmy wykupił on więc pakiety kontrolne kilku spółek giełdowych i nienotowanych na giełdzie, a w 1962 roku zaczął wykupywać akcje podupadającej firmy tekstylnej, Berkshire Hathaway. Jeszcze w tym samym 1963 roku przeniósł siedzibę spółki ze swojego domu do centrum biznesowego Kiewit Plaza w Omaha, gdzie jego biuro znajduje się do dziś. Rok później dokonał zaś oszałamiającego zakupu. American Express uwikłał się w skandal związany z jednym z klientów. Akcje tej potężnej instytucji finansowej gwałtownie spadły: z 65 do 35 dolarów, niemal z sesji na sesję. Buffett dobrze pamiętał lekcję Bena Grahama: kiedy akcje solidnej spółki są notowane poniżej ich wartości wewnętrznej, działaj zdecydowanie. Podjął więc odważną decyzję i za 40% całego kapitału swojej firmy, to jest za 13 milionów dolarów, kupił akcje American Express. Po dwóch latach kosztowały one trzy razy więcej, a komandytariusze zarobili na tym 20 milionów dolarów. To było czyste zagranie w stylu Grahama-Buffetta. Już w 1965 roku aktywa spółki Buffetta były warte 26 milionów dolarów. Cztery lata później postanowił on rozwiązać tę spółkę, wyjaśniając, że uznaje ten rynek za wysoce spekulacyjny, a o dobre okazje inwestycyjne jest coraz trudniej. Po likwidacji spółki komandytariusze otrzymali proporcjonalne udziały. Część z nich, idąc za radą Warrena, powierzyła pieniądze doradcy inwestycyjnemu Billowi Ruane, który także studiował na Uniwersytecie Kolumbijskim pod kierunkiem Grahama. Ruane zgodził się zarządzać tym kapitałem i tak powstał fundusz inwestycyjny Sequoia Fund. Inni, w tym sam Buffett, zainwestowali kapitał z likwidacji w spółkę tekstylną Berkshire Hathaway. 4 Warren Buffett, The Superinvestors of Graham-and-Doddsville, Hermes, jesień 1984. 31
NA SPOSÓB WARRENA BUFFETTA Do tego czasu kapitał osobisty bohatera tej książki zdążył wzrosnąć do 25 milionów dolarów. To wystarczyło mu do przejęcia kontroli nad Berkshire. Ludzie poruszający się w świecie inwestycji dobrze wiedzą, jak Buffett pomnożył ten kapitał. Jego nazwisko i historię porażających sukcesów znają nawet ci, dla których rynek kapitałowy był przedmiotem tylko chwilowej pasji. W następnych rozdziałach prześledzimy trajektorię rozwoju Berkshire Hathaway na przestrzeni czterdziestu lat, począwszy od chwili, w której ten niezwykły inwestor przejął kontrolę nad wspomnianą firmą. I co ważniejsze, gruntownie zbadamy fundamenty jego zdroworozsądkowej filozofii, na której zasadza się sukces. CZŁOWIEK I JEGO FIRMA Niełatwo opisać postać Warrena Buffetta. Z wyglądu nie wyróżnia się niczym specjalnym. Wielu opisuje jego powierzchowność jako miłego dziadka. Jeśli chodzi o intelekt, jest uważany za geniusza, choć utrzymuje z ludźmi przyziemne, zupełnie zwykłe relacje. Jest człowiekiem prostym, bezpośrednim, otwartym i szczerym. W nadzwyczajny sposób łączy wyrafinowaną ironię z siermiężnym poczuciem humoru. Wielbi wszystko, co logiczne, a głupota budzi w nim głęboki niesmak. Wychwala prostotę i unika komplikacji. Prawie każdy, kto czyta raporty roczne Berkshire, jest zaskoczony lekkością, z jaką Buffett cytuje Biblię, Johna Maynarda Keynesa czy Mae West. Celowo napisałem czyta, a nie przegląda. Każdy z tych raportów składa się z sześćdziesięciu do siedemdziesięciu stron skondensowanych informacji: żadnych rysunków, żadnej kolorowej grafiki, żadnych wykresów. Ci, którzy umieją skupić się na tym, aby zacząć czytać od pierwszej strony i nieprzerwanie kontynuować aż do końca, są wynagradzani zdrową dawką przenikliwości finansowej, potocznego dowcipu i wręcz bezwstydnej szczerości. W swoich raportach szef Berkshire pisze o wszystkim bez osłonek, a szczery jest aż do bólu. Omawia tak mocne, jak i słabe strony spółek w portfelu firmy. Wierzy, że Berkshire Hathaway należy do ludzi posiadających jej akcje i ujawnia im tyle, ile sam chciałby wiedzieć na ich miejscu. Kiedy Buffett przejął kontrolę nad Berkshire, aktywa netto tej firmy były warte 22 miliony dolarów. Na przestrzeni następnych czterdziestu lat wartość księgowa tej spółki wzrosła do 69 miliardów dolarów. Jej szef już dawno temu postawił sobie za cel powiększanie wartości księgowej spółki w tempie 15% rocznie, znacznie wyższym niż przeciętne tempo rozwoju firmy w amerykańskiej gospodarce. Faktyczna stopa wzrostu okazała się dużo wyższa niż planowana. Od 1964 roku, kiedy wykupił Berkshire, wartość księgowa spółki rosła średnio w tempie 22,2% rocznie (w rachunku procentu składanego) 32
NAJLEPSZY INWESTOR ŚWIATA z 19 do 50,498 dolara za akcję. To tempo wzrostu jest wyższe, niż wydaje się na pierwszy rzut oka 5. W niektórych latach zmiany wartości księgowej akcji Berkshire znacznie odbiegały od średniej. Ogólnie rzecz biorąc, zmienność cen akcji w portfelu Buffetta i tym samym zmienność wartości księgowej akcji jego firmy były znaczne (zob. tabela 1.1). Weźmy na przykład wyniki za lata 1998 i 1999. W roku 1998 wartość księgowa akcji Berkshire wzrosła o ponad 48%, a rok później było to tylko 0,5%, mimo że indeks S&P 500 wzrósł o 21%. To pogorszenie rezultatów wynikało z faktu, że w tym okresie Buffett inwestował przede wszystkim w akcje producentów szybkozbywalnych dóbr konsumenckich (Coca-Coli i Gillette), tymczasem wzrosty S&P 500 były zasilane nadzwyczajną dynamiką spółek technologicznych, w które Berkshire nie wchodziła. W raporcie rocznym za 1999 rok szef tej firmy przyznał z właściwą sobie szczerością, że naprawdę duża przewaga nad indeksem [S&P 500] jest sprawą przeszłości 6. Jednocześnie prognozował, że w dłuższym okresie wyniki Berkshire powinny umiarkowanie wyprzedzać indeks. Przez następne trzy lata prognoza ta się sprawdzała. A później nadszedł rok 2003, w którym wartość księgowa spółki wzrosła o więcej (o 21%), ale indeks zwyżkował jeszcze bardziej. BUFFETT DZIŚ Od drugiej połowy lat dziewięćdziesiątych Buffett inwestuje na giełdzie mniej aktywnie niż w latach osiemdziesiątych i na początku lat dziewięćdziesiątych. Wielu ludzi zauważyło ten brak aktywności i zastanawiało się, czy to sygnał, że giełda osiągnęła maksimum. W domysłach innych brak dużych inwestycji Berkshire w akcje zwykłe miał oznaczać po prostu tyle, że akcje, na jakie poluje jej szef, nie są już notowane po atrakcyjnych cenach. 5 Berkshire inwestuje w akcje spółek giełdowych, dlatego za tempo wzrostu wartości księgowej oraz rynkowej akcji tej firmy odpowiadają w dużej mierze zmiany cen akcji spółek w jej portfelu oraz wysokość dywidend uzyskiwanych od tych akcji. Wyniki portfela inwestycyjnego złożonego z akcji często porównuje się wprost do tempa wzrostu indeksu giełdowego (na przykład takiego jak S&P 500). Tymczasem tempo wzrostu wartości księgowej Berkshire równe 22,2% średniorocznie jest zaniżone o podatki dochodowe oraz podatki od zysków kapitałowych, jakimi firma ta była obciążana z tytułu zysków z portfela. Tempo wzrostu jej wartości księgowej powiększone o te podatki wypadłoby korzystniej w porównaniu z indeksem (i cenami rynkowymi akcji spółek w portfelu Buffetta) przyp. tłum. 6 Raport roczny Berkshire Hathaway za 1999 rok, s. 3. 33
NA SPOSÓB WARRENA BUFFETTA Tabela 1.1. Wzrost wartości księgowej Berkshire w porównaniu z indeksem S&P 500 Roczna zmiana procentowa indeksu S&P 500 wartości księgowej z uwzględnieniem akcji Berkshire dywidend Przyrost relatywny Rok (1) (2) (1) (2) 1965 23,8 10,0 13,8 1966 20,3 11,7 32,0 1967 11,0 30,9 19,9 1968 19,0 11,0 8,0 1969 16,2 8,4 24,6 1970 12,0 3,9 8,1 1971 16,4 14,6 1,8 1972 21,7 18,9 2,8 1973 4,7 14,8 19,5 1974 5,5 26,4 31,9 1975 21,9 37,2 15,3 1976 59,3 23,6 35,7 1977 31,9 7,4 39,3 1978 24,0 6,4 17,6 1979 35,7 18,2 17,5 1980 19,3 32,3 13,0 1981 31,4 5,0 36,4 1982 40,0 21,4 18,6 1983 32,3 22,4 9,9 1984 13,6 6,1 7,5 1985 48,2 31,6 16,6 1986 26,1 18,6 7,5 1987 19,5 5,1 14,4 1988 20,1 16,6 3,5 1989 44,4 31,7 12,7 1990 7,4 3,1 10,5 1991 39,6 30,5 9,1 1992 20,3 7,6 12,7 1993 14,3 10,1 4,2 1994 13,9 1,3 12,6 1995 43,1 37,6 5,5 1996 31,8 23,0 8,8 1997 34,1 33,4 0,7 1998 48,3 28,6 19,7 34
NAJLEPSZY INWESTOR ŚWIATA 1999 0,5 21,0 20,5 2000 6,5 9,1 15,6 2001 6,2 11,9 5,7 2002 10,0 22,1 32,1 2003 21,0 28,7 7,7 Wzrost średnioroczny w latach 1965 2003 23,2 11,9 11,3 Wzrost całkowity w latach 1964 2003 259,584 4,891 Źródło: raport roczny Berkshire Hathaway za 2003 rok. Zauważ: dane dotyczą lat kalendarzowych z wyjątkiem lat 1965 i 1966 (kiedy rok obrachunkowy Berkshire kończył się 30 września) oraz 1967 (przyjęty został okres 15 miesięcy zakończony 31 grudnia). Według standardów rachunkowości obowiązujących od 1979 roku firmy ubezpieczeniowe (takie jak m.in. Berkshire) są zobowiązane wykazywać w bilansie posiadane własnościowe papiery wartościowe po cenie rynkowej, a nie jak było wcześniej po cenie nabycia albo rynkowej w zależności od tego, która z tych cen jest niższa. Przedstawione w tej tabeli wyniki Berkshire do roku 1978 włącznie są przeszacowane tak, aby były zgodne z zasadami wyceny po zmianie standardów rachunkowości. Innych zmian w stosunku do pierwotnych wyliczeń nie wprowadzano. Roczne zmiany procentowe indeksu S&P 500 są wykazane przed opodatkowaniem, a roczne zmiany wartości księgowej akcji Berkshire wykazano po opodatkowaniu. Gdyby firma taka jak Berkshire po prostu trzymała portfel indeksowy akcji z indeksu S&P 500 i zatrzymywała podatki od zysków z tych inwestycji, jej wyniki byłyby: (a) odpowiednio niższe w stosunku do S&P 500 w latach, w których tempo wzrostu indeksu jest dodatnie i (b) odpowiednio wyższe w stosunku do S&P 500 w latach, w których tempo wzrostu indeksu jest ujemne. W skali wielu lat skumulowana różnica wynikająca z kosztów podatkowych byłaby znaczna, co dałoby zniekształcony obraz wyników portfela w stosunku do indeksu. Jak wiemy, inwestowanie w stylu Buffetta to kupowanie pewności z dyskontem. Pewność zależy od stopnia przewidywalności sytuacji fundamentalnej spółki. Im bardziej przewidywalne są uwarunkowania ekonomiczne firmy, tym bardziej pewna jest jej wycena. Wyniki zarówno tych spółek, w które szef Berkshire inwestuje portfelowo, jak i tych, które przejmuje bezpośrednio, są w zaskakująco dużym stopniu przewidywalne, czyli pewne. Druga część przytoczonej wyżej zasady dyskonto niewątpliwie odnosi się do cen rynkowych nabywanych akcji. Skoro wiemy, że Buffett lubi kupować firmy o przewidywalnej sytuacji finansowej po cenie niższej od ich wartości wewnętrznej, możemy wnioskować, że zanik jego aktywności giełdowej wynika ze spadku liczby takich okazji inwestycyjnych. Nie mam cienia wątpliwości, że gdyby dziś akcje Coca-Coli, 35
NA SPOSÓB WARRENA BUFFETTA Gillette albo innej podobnej firmy były na rynku do kupienia za połowę ich wartości wewnętrznej, ten niezwykły inwestor uzupełniłby o nie swój portfel. Znamy też zasadę Buffetta, która każe mu działać tylko w jego kręgu kompetencji. Krąg kompetencji to summa doświadczeń inwestora. Jeśli ktoś z powodzeniem prowadził biznes w określonej branży przez dziesięć lub więcej lat, można powiedzieć, że osiągnął wysoki poziom kompetencji w tym, co robi. Jednak gdyby ten ktoś miał zaledwie kilkuletnie doświadczenie i prowadził nową firmę, moglibyśmy kwestionować jego poziom kompetencji. Racjonalnie myślący bohater tej książki, mający imponującą summę doświadczeń w swoim kręgu kompetencji, ustawia poprzeczkę wiedzy i umiejętności tak wysoko, że postanowił nie inwestować w nowe branże, na których się nie zna. Możliwe, że w związku z tym stoi on przed dylematem. Akcje spółek w jego kręgu kompetencji, czyli te, które lubi kupować, nie są obecnie notowane z dyskontem. Jednocześnie poza tym kręgiem kompetencji powstają szybko rozwijające się firmy w nowych branżach. Firmy te nie osiągnęły jednak jeszcze wysokiego stopnia pewności finansowej, jakiej potrzebuje on do inwestowania. Jeśli ten wniosek jest prawdziwy, to wyjaśnia, dlaczego na przestrzeni ostatnich kilku lat Berkshire nie dokonywała żadnych dużych inwestycji portfelowych w akcje nowych spółek publicznych. Jednak nierozsądnie byłoby zakładać, że Buffett jest pozbawiony opcji inwestycyjnych tylko dlatego, że zawęziło się menu akcji, które mógłby kupować. W ostatnich latach aktywnie angażował się on na rynku papierów dłużnych; w 2002 roku nabył sporo wysokooprocentowanych obligacji. Nie omija sporadycznych okazji arbitrażowych, lecz biorąc pod uwagę potężny kapitał, jaki musi dziś angażować w arbitraż, aby osiągnąć zadowalającą kwotę zysku, te okazje nie są tak owocne jak przed laty. Jednak współwłaściciele Berkshire Hathaway nie powinni czuć się zaniepokojeni. Akcjonariusze zbyt często zapominają o jednej z najważniejszych zasad biznesu, choć powinni mieć ją na uwadze wszyscy, którzy kupują właścicielskie papiery wartościowe. Buffett przypomina o niej co roku w swoich raportach. Oto ona, czwarta zasada inwestowania w jego filozofii: Możemy osiągać cel [maksymalizować średnioroczne tempo wzrostu wartości wewnętrznej Berkshire], dokonując inwestycji bezpośrednich w zdywersyfikowany portfel spółek generujących dodatnie przepływy pieniężne i stale wykazujących ponadprzeciętny zwrot z kapitału. Naszą drugą opcją jest posiadanie cząstkowych udziałów podobnych firm, tyle że zdobywanych przede wszystkim poprzez zakup akcji zbywalnych na giełdzie. W pierwszych latach bardziej uzasadnioną ekonomicznie opcją Berkshire wydawały się inwestycje portfelowe w akcje notowane na giełdzie. Obecnie, kiedy akcje na rynku są notowane o wiele wyżej, a siła nabywcza Berkshire zwielokrotniła się dzięki zatrzymywaniu zysków z wieloletniej działalności, 36
NAJLEPSZY INWESTOR ŚWIATA pierwszeństwo ma strategia kupowania całych firm dokonywania inwestycji bezpośrednich na co wskazuje przytoczona wypowiedź. W grę wchodzi także czynnik ludzki. Wiemy, że Buffett bardzo lubi utrzymywać relacje operacyjne z podlegającymi mu menedżerami. Jest on dumny z kolekcji firm przejętych przez Berkshire i działających pod jej parasolem. Natomiast posiadanie udziałów cząstkowych w spółkach giełdowych może dziś wydawać mu się mniej atrakcyjne niż kiedyś ze względu na niebotyczne wynagrodzenia menedżerów niekontrolowanych bezpośrednio przez właścicieli oraz wątpliwe strategie reinwestowania zysków zatrzymanych takich spółek. Skoro argumenty ekonomiczne są nieprzekonujące, dlaczego miałby on angażować się w duże spółki giełdowe i pozwalać ich menedżerom konsumować jego kapitał? Buffett osobiście w niewielkim stopniu ingeruje w działalność operacyjną spółek zależnych od Berkshire. Ogranicza się do wyznaczania wysokości wynagrodzeń ich zarządzających i określania polityki podziału ich zysków. W Berkshire wynagrodzenia menedżerów i polityka reinwestowania zysków są rozsądne. W innych spółkach giełdowych o tych sprawach nie zawsze decyduje głos rozsądku. Co to oznacza dla indywidualnych inwestorów? Skoro Buffett jest mało aktywny na giełdzie, czy jest to znak, że należy wstrzymywać się z zakupami? Szef Berkshire ma strategię alternatywną: przejmowanie całych firm. Ta opcja jest poza zasięgiem większości inwestorów. A więc jaką opcję alternatywną mają inni, mniejsi gracze? Wydaje się, że istnieją dwie oczywiste możliwości. Pierwsza to inwestowanie w akcje Berkshire Hathaway i osiąganie korzyści z nadzwyczaj dobrej sytuacji finansowej tej spółki. Druga opcja jest następująca: przyjąć metody inwestowania Buffetta, poszerzać swój krąg kompetencji poprzez intensywne analizowanie modeli biznesowych spółek w nowych sektorach indeksu giełdowego i angażować się w te firmy. Wierzę, że uważni inwestorzy wierni opisanym tu fundamentalnym zasadom wciąż mają atrakcyjne możliwości pozwalające wyprzedzać indeks. Celem niniejszej książki jest zaprezentowanie tych zasad w taki sposób, żeby rozważni inwestorzy mogli je zrozumieć i wprowadzić w życie. 37