Autor: Ewa ak TEST PRZED MATUR 2007 PRZYKŁADOWY ARKUSZ EGZAMINACYJNY Z BIOLOGII Instrukcja dla zdajcego POZIOM PODSTAWOWY Czas pracy 120 minut 1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 10 stron (zadania 1 23). Ewentualny brak zgło przewodniczcemu zespołu nadzorujcego egzamin. 2. odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy kadym zadaniu. 3. Pisz czytelnie. Uywaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 4. Nie uywaj korektora, a błdne zapisy wyranie przekrel. 5. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie podlegaj ocenie. 6. Podczas egzaminu moesz korzysta z ołówka i gumki (wyłcznie do rysunków), linijki. yczymy powodzenia! Za rozwizanie wszystkich zada mona otrzyma łcznie 50 punktów Arkusz przygotowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON na wzór oryginalnego arkusza maturalnego. 1
Zadanie 1. (1 pkt) Kwas deoksyrybonukleinowy (DNA) powszechnie wystpuje w komórkach budujcych organizm człowieka. Podaj główn rol DNA, któr pełni w tych komórkach....... Zadanie 2. (2 pkt) Poniej przedstawiono schemat budowy neuronu. Wypisz w miejscach wykropkowanych nazwy elementów oznaczonych cyframi 1, 2, 3 oraz funkcje, jakie pełni: Lp. Nazwa elementu Funkcja 1...... 2...... 3...... Zadanie 3. (3 pkt) Na schematach przedstawiono budow włókien miniowych poprzecznie prkowanych serca i szkieletowych. 2
Porównaj włókna miniowe, biorc pod uwag trzy wyszczególnione kryteria. Uzupełnij wykropkowane miejsca. Kryterium Włókna miniowe poprzecznie prkowane serca Włókna miniowe poprzecznie prkowane szkieletowe Liczba jder w jednym włóknie...... Ułoenie włókien wzgldem siebie...... Zaleno skurczu od naszej woli...... Wyka na wybranym przykładzie zaleno budowy włókien jednej z wyszczególnionych tkanek miniowych od pełnionej przez ni funkcji. Zadanie 4. (3 pkt) W szkielecie człowieka wystpuje kilka rodzajów połcze ruchomych stawów. Poniej zamieszczono schematy trzech rodzajów stawów. Wypisz w miejscach wykropkowanych nazwy tych stawów oraz przykłady ich wystpowania w organizmie. Lp. Nazwa stawu Przykład wystpowania 1...... 2...... 3...... Zadanie 5. (1 pkt) We współczesnym wiecie aktywno ruchowa ludzi jest coraz mniejsza. Obserwowane zjawisko jest bardzo niekorzystne dla współczesnego człowieka, który od zarania dziejów wykazywał si du sprawnoci fizyczn. Uzasadnij stwierdzenie: Sport to zdrowie. 3
Zadanie 6. (1 pkt) Zby człowieka dorosłego człowieka dziel si na siekacze, kły, przedtrzonowe i trzonowe. Takie zrónicowane uzbienie nosi nazw heterodontycznego. Napisz, jakie znaczenie ma heterodontyczne uzbienie we wstpnym przetwarzaniu pokarmu. Zadanie 7. (1 pkt) Zaznacz prawidłow odpowied. Krzywic u dzieci powoduje niedobór witaminy: a) B 6 b) C c) A d) D Zadanie 8. (2 pkt) Ponisza tabela podaje warto energetyczn wybranych produktów spoywczych oraz zawarto wglowodanów, białek i tłuszczów. Lp. Produkt Ilo Kalorie Wglowodany Białka Tłuszcze 1. 2. 3. Chleb zakopiaski Chleb razowy Chleb chrupki ytni 1 kromka 1 kromka 1 kromka 62 58 26 11,4 12,2 5,6 1,0 1,5 0,5 0,3 0,4 0,1 4. 5. 6. Jogurt naturalny Kefir Masło mietankowe 100 g 100 g 7 g 80 46 47 8,1 4,7 4,2 3,3 3,3 1,5 5,2 7. 8. Ser Gouda Jajo kurze gotowane 40 g 57 g 130 84 0,4 10,5 7,1 9,5 6,2 9. 10. 11. 12. 13. Dorsz wdzony Poldwica Szynka gotowana Ciasto drodowe Herbata bez cukru 100 g 8 g 40 g 90 g 200 g 95 11 156 331 0 0 0,2 44,6 22,1 2,0 9,2 7,9 0,1 0,5 0,3 13,2 13,4 4
Ułó jadłospis na niadanie dla osoby chorej na cukrzyc, wybierajc cztery produkty sporód podanych w tabeli. Uzasadnij swój wybór jednym argumentem. Zadanie 9. (3 pkt) Na schemacie przedstawiono budow układu pokarmowego człowieka. Rozpoznaj narzdy oznaczone literami A, B. Podaj rol, jak pełni w procesie trawienia cukrów. 5
Zadanie 10. (1 pkt) Midzy najgłbszym wdechem i wydechem wymieniane jest jednorazowo około 4200 cm 3 powietrza. W spoczynku wykonujemy zwykle 16 oddechów na minut (wentylacja minutowa na poziomie 8000 cm 3 ). W czasie wysiłku warto ta moe wzrosn 20 razy. Zaproponuj wiczenie majce na celu uzyskanie lepszej wentylacji płuc. Zadanie 11. (2 pkt) Zbadano wpływ palenia papierosów oraz wpływ zanieczyszczenia powietrza na zachorowalno na przewlekłe zapalenie oskrzeli. Wpływ palenia papierosów i zanieczyszczenia powietrza na przewlekłe zapalenie oskrzeli Wskanik zachorowalnoci (%) na przewlekłe zapalenie oskrzeli 250 200 150 100 50 0 bardzo niskie niskie rednie wysokie zanieczyszczenie powietrza osoby niepalce osoby palce Zanalizuj przedstawione na wykresie wyniki. Zapisz dwa wnioski. 6
Zadanie 12. (3 pkt) Ponisze schematy przedstawiaj budowyły i ttnicy. Podaj dwie rónice dotyczce budowy ttnic i ył. Odpowied przedstaw w formie tabeli. Zadanie 13. (3 pkt) W obrbie autonomicznego układu nerwowego moemy wyróni cz współczuln i cz przywspółczuln, które działaj przeciwstawnie na wiele narzdów ciała. Uzupełnij tabel w miejscach wykropkowanych, korzystajc z podanych informacji. Narzd Cz współczulna Cz przywspółczulna renica rozszerzenie... Oskrzela... zwenie ołdek... wzrost motoryki Gruczoły linowe wydzielanie gstej liny... 7
Zadanie 14. (2 pkt) Uczenie si jest przykładem odruchu warunkowego. Jego podstaw jest zapamitywanie. Udowodnij, e naley si cierpliwie i nieustannie uczy. Podaj dwa argumenty. Zadanie 15. (2 pkt) Optymalne stenie glukozy we krwi jest utrzymywane dziki antagonistycznemu działaniu glukagonu i insuliny. Uzupełnij miejsca wykropkowane schematu, obrazujcego działanie hormonów glukagonu i insuliny. Podwyszenie stenia glukozy we krwi GLUKAGON pobudza rozkład glikogenu w wtrobie TRZUSTKA INSULINA............ Zadanie 16. (3 pkt) W kadym chromosomie kolejno ułoenia genów jest stała. Zmiany zachodzce w układzie genów w chromosomach nosz nazw mutacji strukturalnych. Posługujc si rysunkiem, w którym za pomoc liter zobrazowano ułoenie genów w chromosomie, przedstaw zaistniałe zmiany w chromosomie po zajciu duplikacji oraz delecji. Opisz, na czym polega jedna z wymienionych mutacji. chromosom standardowy: PUCHATEK chromosom po mutacji: 8
Zadanie 17. (2 pkt) W czasie translacji nastpuje przetłumaczenie kolejnoci nukleotydów na kolejno aminokwasów. Podczas jednej z translacji powstało 135 aminokwasów. Napisz, ile nukleotydów mrna kodowało podane aminokwasy. Uzasadnij swój wybór. Zadanie 18. (3 pkt) Choroby dziedziczne zazwyczaj s wynikiem rónego rodzaju mutacji. Okrel rodzaj mutacji powodujcy wystpienie zespołu Turnera oraz zespołu Downa. Podaj cech charakteryzujc jedn z wymienionych chorób. Zadanie 19. (2 pkt) Zalenoci midzy populacjami mog by przyjazne albo wrogie. W wypadku porostów zaleno midzy glonem i grzybem jest tak wielka, e nie mogłyby one bez siebie y. Podaj nazw opisanej zalenoci przyjaznej oraz wytłumacz, na czym ona polega. 9
Zadanie 20. (3 pkt) W poniszej tabeli zamieszczono rodzaje oddziaływa midzypopulacyjnych. Wpisz w miejsca wykropkowane po jednym przykładzie kadego z oddziaływa. Oddziaływanie Populacja Przykłady Komensalizm + 0... Neutralizm 0 0... Allelopatia +... Zadanie 21. (2 pkt) Łacuchy pokarmowe, które okrela si jako troficzne zalenoci liniowe, a nastpnie sieciowe, rzdz si prawem: Produkuj i jestem zjadany. Wyjanij, dlaczego reguły tej nie potwierdzaj roliny owadoerne.... Zadanie 22. (3 pkt) Uzupełnij poniszy schemat, wpisujc po jednym przykładzie wymienionych czci składowych biocenozy. konsumenci II rzdu... konsumenci I rzdu... BIOCENOZA producenci... destruenci... 10
Zadanie 23. (2 pkt) Pastwo Okoscy maj obydwoje grup krwi A. Jednoczenie s heterozygotami pod wzgldem tej cechy. Jakie moliwe grupy krwi mog odziedziczy ich dzieci? Wypisz wszystkie moliwe genotypy i fenotypy dzieci. 11