Czy patologiczne zbieractwo mieści się w tak zwanych "nałogach behawioralnych? II Międzynarodowa Konferencja: Patologiczny hazard i inne uzależnienia behawioralne Warszawa, 26 XI 2014 r TOMASZ SZAFRAŃSKI
Zbieractwo (Hoarding Disorder) Uporczywy problem z wyrzucaniem, pozbywaniem się pewnych przedmiotów niezależenie od wartości, która może być im przypisana przez innych. Zachowanie prowadzi zwykle do szkód emocjonalnych, fizycznych, społecznych, finansowych i prawnych zarówno dla osoby nim dotkniętej jak i członków rodziny. Zbiory zaczynają wypełniać przestrzeń życiową, stopniowo ograniczając lub uniemożliwiając korzystanie z niej. W ekstremalnych przypadkach może stanowić to zagrożenie dla samych zbieraczy i otoczenia.
Model zbieractwa nadmierne gromadzenie sortowanie, organizowanie, porządkowanie (bezskuteczne) trudności w pozbywaniu się rzeczy narastające zagracanie przestrzeni Frost R. Hoarding: Making disorder and official disorder. http://www.smith.edu/insight/stories/disorder.php
Zbieractwo nie jest nałogiem behawioralnym Próba zaliczenia zbieractwa do kategorii nałogów behawioralnych może wynikać z Braku różnicowania pomiędzy przejawami zaburzeń z kręgu natręctw (OCD) i objawami uzależnienia. Faktu relatywnie częstego współwystępowania uzależnień, przede wszystkim od alkoholu, u osób z patologicznym zbieractwem Wśród niektórych zbieraczy obserwuje się również nadmierne robienie zakupów.
Epidemiologia Relatywnie częste zaburzenie! Problemy z wyrzucaniem rzeczy - 20,6% ( Przydasie ) National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions, a national sample of the US population (N=43,093). Często współwystępowanie z zaburzeniami z Osi I i osi II DSM Rodriguez CI 1, Simpson HB, Liu SM, Levinson A, Blanco C. Prevalence and correlates of difficulty discarding: results from a national sample of the US population. J Nerv Ment Dis. 2013 Sep;201(9):795-801 Hoarding disorder wg DSM-5 około 2-6% w USA i Europie M/F podobnie? Kobiety częściej nadmierne gromadzenie/zakupy? Wiek 55-94 3x częściej niż wiek 34-44 Większość badań na zachodzie ale wydaje się, że występowanie jest uniwersalne Badanie Londyn 2013 kryteria DSM-5 Rozpowszechnienie 1,5% (95% CI 0.7-2.2) South East London Community Health (SELCoH) Kobiety i mężczyźni, Starsi, Samotni, Częściej mający problemy somatyczne (52.6%) lub współistniejące zaburzenia psychiczne (58%), z tego powodu otrzymujący świadczenia (47.4%). Nordsletten AE, Reichenberg A, Hatch SL, de la Cruz LF, Pertusa A, Hotopf M, Mataix-Cols D. Epidemiology of hoarding disorder. Br J Psychiatry. 2013 Dec;203(6):445-52.
Kryteria Zaburzeń Zbieractwa w DSM5 Hoarding Disorder 300.3 (F42) A. Przewlekłe trudności w pozbywaniu się lub dzieleniu się posiadanymi rzeczami, niezależnie od ich aktualnej wartości. B. Trudności są związane z silną potrzebą zatrzymania własności lub z cierpieniem (distresem) związanym z pozbywaniem się ich. C. Trudności pozbywania się rzeczy skutkują akumulacją dużej liczby przedmiotów, które zajmują różne obszary domu lub miejsca pracy do rozmiarów, które powodują, że ich założone używanie nie jest dłużej możliwe. Jeśli dom nie jest (przestrzeń życiowa) nie jest zajęta przez przedmioty, to jest to tylko wynikiem interwencji osób trzecich (członków rodziny, sprzątaczy, władz). D. Objawy powodują znaczące klinicznie cierpienie (distres), albo upośledzenie społecznych, zawodowych lub innych ważnych obszarów funkcjonowania (włącznie z utrzymywaniem bezpiecznego środowiska dla siebie i innych). E. Objawy zbieractwa nie są wynikiem innych schorzeń medycznych (np. uraz mózgu, choroby naczyń mózgu, Z. Pradera Willego). F. Objawy zbieractwa nie wynikają bezpośrednio z objawów innych zaburzeń psychicznych (np. natręctw w zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych, zaburzeń poznawczych w otępieniu, urojeń w schizofrenii, zawężonych zainteresowań w spektrum autyzmu).
Kryteria Zaburzeń Zbieractwa w DSM5 - podtypy Gromadzenie Zaburzenia zbieractwa z nadmiernym gromadzeniem Nadmierne gromadzenie dotyczy 80-90% zbieraczy, najczęściej w wyniku kupowania, zbieranie darmowych rzeczy (ulotki, gratisy, wyrzucone przez innych), rzadko kradzieży. Wgląd Zaburzenia zbieractwa z dobrym lub umiarkowanym wglądem Zaburzenia zbieractwa ze słabym wglądem Zaburzenia zbieractwa z brakiem wglądu/przekonaniami urojeniowymi Pomimo dowodów, że jest przeciwnie osoba jest w pełni przekonana, że zachowania i przekonania związane ze zbieractwem (gromadzenie, zaśmiecenie, problem z pozbyciem się) nie stanowią żadnego problemu
Animal hoarding Specyficzna manifestacja zbieractwa polegająca na trzymaniu dużej liczby zwierząt bez zapewnienia im odpowiednich warunków odżywienia, pobytu, opieki weterynaryjnej co prowadzi do chorób, zagłodzenia, śmierci zwierząt oraz zanieczyszczenia środowiska. Zwykle osoby zbierające zwierzęta, zbierają także przedmioty nieożywione Zwykle mają bardziej upośledzony wgląd i dużo gorsze warunki sanitarne niż inni zbieracze
Przebieg Początek wcześnie około 11-15 roku życia Zwykle przewlekły przebieg, objawy stale obecne, rzadziej pojawiają się i znikają Nasilenie wzrasta z każdą dekadą życia: Wpływ na funkcjonowanie druga dekada życia Znaczne upośledzenie funkcjonowania zaznacza się w trzeciej dekadzie życia
Konsekwencje Zaśmiecenie, akumulacja utrudnia podstawowe aktywności życiowe przemieszczanie się, gotowanie, sprzątanie, higienę osobistą, a nawet sen Trudności w prowadzeniu napraw i konserwacji mogą prowadzić do odłączenia gazu, elektryczności uszkodzenia instalacji W ekstremalnych przypadkach ryzyko pożaru, wypadku, ryzyko sanitarne Zwykle zbieractwo jest związane z słabym zdrowiem fizycznym, brakiem pracy, korzystaniem z opieki społecznej Napięte relacje rodzinne Często konflikty z sąsiadami, administracją budynku, lokalnymi władzami Problemy prawne, procedura eksmisji
Współwystępowanie innych zaburzeń Zaburzenia afektywne lub zaburzenia lękowe około 75% osób ze zbieractwem Duża depresja (>50%) Fobia społeczna Uogólnione zaburzenie lękowe Kryteria diagnostyczne OCD spełnia około 20% Często pacjent zgłasza się na konsultację z powodu tych zaburzeń problem zbieractwa nie jest zwykle spontanicznie zgłaszany a lekarz nie pyta o nie rutynowa w trakcie zbierania wywiadu.
Leczenie Ograniczony wgląd Ograniczona motywacja do leczenia Leczenie farmakologiczne i terapie poznawcze generalnie tak jak w OCD najlepsze wyniki gdy stosuje się jedno i drugie Leki: SSRI, wenlafaksyna Sprzeczne doniesienia czy mniej skuteczne niż w OCD Modyfikacja technik CBT bardziej skuteczne jeśli wizyty domowe http://hoarding.iocdf.org/therapy.aspx Saxena S. Pharmacotherapy of compulsive hoarding. J Clin Psychol. 2011 ;67(5):477-84. Pollock L, Kellett S, Totterdell P. An intensive time-series evaluation of the effectiveness of cognitive behaviour therapy for hoarding disorder: A 2-year prospective study. Psychother Res. 2013 Nov 13. Saxena S, Sumner J. Venlafaxine extended-release treatment of hoarding disorder. Int Clin Psychopharmacol. 2014 Apr 9.
Podsumowanie Zbieractwo to przewlekłe trudności w pozbywaniu się lub dzieleniu się posiadanymi rzeczami, niezależnie od ich aktualnej wartości. Trudności pozbywania się rzeczy skutkują akumulacją dużej liczby przedmiotów, które zajmują przestrzeń życiową. Zbieractwo nie jest nałogiem behawioralnym Zbieractwo prowadzi do upośledzenie funkcjonowania i jakości życia W ekstremalnych przypadkach może stanowić zagrożenie dla samych zbieraczy i ich otoczenia. Rozpowszechnienie zaburzeń zbieractwa w populacji - co najmniej 1-2%. Zaburzenia zbieractwa są od 2013 roku oddzielną diagnozą w DSM-5 Zbieractwo może być wtórne do schorzeń somatycznych U zbieraczy często współwystępują depresja i zaburzenia lękowe Problem wglądu i motywacji jest istotnym utrudnieniem leczenia Leczenie farmakologiczne w pierwszym rzędzie polega na podawaniu leków serotoninergicznych zaś oddziaływania terapeutyczne na stosowaniu technik poznawczo-behawioralnych