AKADEMIA FINANSÓW w Warszawie [ WALDEMAR MICHNA POLITYKA GOSPODARCZA POLSKI W PIERWSZYCH DEKADACH XXI WIEKU Warszawa 2009
SPIS TREŚCI SŁOWO O PROFESORZE WALDEMARZE MICHNIE Z OKAZJI JURILEUSZU 1 1 loidzlal i ROZWÓJ GOSPOOARKI ŚWIATOWEJ, W TYM GOSPODARKI UNII EUROPEJSKIEJ NA POCZĄTKU XXI WIEKU 1.1. Wzrost gospodarki światowej 1S 1.2. Kraje od dawna wysoko rozwinięte - USA, Japonia, Europa (UE) II 1.3. Kraje o ekonomii bardzo szybkiego rozwoju 22 1.4. Wyzwania wzrostu Ameryki Łacińskiej 21 1.5. Rosyjska kontynuacja i stopniowe zmiany ustrojowe 26 1.6. Rozwój liberalizacji handlu sugerowany przez konferencję w Doha ff 1.7. Stan i rozwój Unii Europejskiej IS 1.8. Interesy Unii Europejskiej IS B1.8.1. Interesy UE na szczeblu światowym JS 1.8.2. Interesy UE na szczeblu kontynentu europejskiego Ii 1.9. Wpływ ekonomiczny Unii na globalizujący się świat 31 1.10. Problemy zrównoważonego rozwoju demograficznego w Europie 31 1.11. Unii Europejskiej niezbędna jest strategia jasna i wiarygodna 2 1.12. Dokąd zmierza Unia Europejska 11 tli
SPIS TREŚCI SŁOWO O PROFESORZE WALDEMARZE MICHNIE Z OKAZJI JURILEUSZU II Dflliilii I ROZWÓJ GOSPODARKI ŚWIATOWEJ, W TYM BOSPODARKI UNII EUROPEJSKIEJ NA POCZĄTKU XXI WIEKU 1.1. Wzrost gospodarki światowej 1S 1.2. Kraje od dawna wysoko rozwinięte - USA, Japonia, Europa (UE) II 1.3. Kraje o ekonomii bardzo szybkiego rozwoju 22 1.4. Wyzwania wzrostu Ameryki Łacińskiej?M 1.5. Rosyjska kontynuacja i stopniowe zmiany ustrojowe 26 1.6. Rozwój liberalizacji handlu sugerowany przez konferencję w Doha ii 1.7. Stan i rozwój Unii Europejskiej fs 1.8. Interesy Unii Europejskiej t B1.8.1. Interesy UE na szczeblu światowym 2S 1.8.2. Interesy UE na szczeblu kontynentu europejskiego 3i 1.9. Wpływ ekonomiczny Unii na globalizujący się świat 31 1.10. Problemy zrównoważonego rozwoju demograficznego w Europie 31 1.11. Unii Europejskiej niezbędna jest strategia jasna i wiarygodna 12 1.12. Dokąd zmierza Unia Europejska 33 Ul
iiiiilii M MOŻLIWOŚCI ISPOSORY ROZWIĄZYWANIA POLSKICH PRODLEMÓW GOSPODARCZYCH - W ŚWIETLE MYŚLI SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ PREZENTOWANEJ NA VIII KONGRESIE POLSKICH EKONOMISTÓW W 2007 ROKU 2.1. Sytuacja społeczno-gospodarcza kraju po akcesji Polski do UE, przed przystąpieniem do strefy euro '..' 2.2. Determinanty wzrostu i rozwoju społeczno-gospodarczego Polski 31 2.3. Ograniczanie bezrobocia jako warunek dalszego rozwoju kraju k\ 2.4. Kierunki reformy finansów publicznych I ^: 2.5. Problemy przyspieszenia terminu wejścia Polski do strefy euro Ci BSIHIlt III TRANSFORMACJA USTROJOWA W POLSCE W LATACH 1909-2000 3.1. Filozofia transformacji ii 3.2. Transformacja społeczno-gospodarcza na tle walki kapitalizmu z socjalizmem w końcu XX wieku 3.3. Transformacja ustrojowa w Polsce po wyborach parlamentarnych w 1989 roku 4 3.4. Ewolucja w ocenie polskiej transformacji 1989-2008 ii 3.5. Transformacja jako umiędzynarodowienie kapitału rzeczowego i finansowego w polskiej gospodarce 1 3.6. Podmioty z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce "c > 3.7. Aktualna struktura gospodarki polskiej po transformacji w latach 1990-2008 ' 3.8. Ustrojowe cechy dotychczasowych przemian majątku narodowego h 3.9. Kierunki dalszej transformacji ustrojowej n i ii SYTUACJA GOSPODARCZA I SPOŁECZNA POLSKI W I DEKADZIE XXI WIEKU I WYNIKAJĄCE Z NIEJ WNIOSKI DLA POLITYKI GOSPODARCZEJ 4.1. Sytuacja w zakresie finansów publicznych 3 4.2. Formy podatków od dochodów ludności i osób prawnych Ii 4.3. Przesłanki deficytu budżetowego i nierównowagi finansów publicznych 11 4.4. Deficyt i dług publiczny ' 12 4.5. Stan gospodarki i wynikające z niego zadania na II dekadę XXI wieku 18 4.6. Kierunki działania na rzecz wyrównywania poziomu gospodarczego Polski do poziomu najbardziej rozwiniętych krajów w Europie Zachodniej 4.7. Potrzebna jest nowa metoda współpracy państwa z międzynarodowymi korporacjami gospodarczymi w kwestiach rozwoju kraju i ii II "li
\MMMX! POLITYKA PIENIĘŻNA I KURSOWA W OKRESIE TRANSFORMACJI (1989-20071 5.1. Przebieg kreacji i realizacji polityki pieniężnej i walutowej w okresie transformacji 5.2. Polityka kursowa Polski na przełomie XX i XXI wieku Sf 5.3. Przystąpienie Polski do Unii Walutowej jako główny cel strategiczny 81 5.4. Warunki przyjęcia konkretnych krajów Unii Gospodarczej do Unii Gospodarczej i Walutowej 5.5. Koszty wstąpienia Polski do UGiW, 12 5.6. Korzyści wstąpienia Polski do UGiW ~~ l i 5.7. Europejski System Banków Centralnych oraz Europejski Bank Centralny (ESBC i EBC). 8 5.8. Ogólny zarys polityki pieniężnej EBC Si STRATEGIA ROZWOJU POLSKI DO 2025 ROKU 6.1. Wprowadzenie SI 6.2. Strategia rozwoju gospodarczego tygrysów azjatyckich", które kreowały ekonomie bardzo szybkiego wzrostu i rozwoju nowych krajów 111 6.3. Próby opracowania i wdrożenia skutecznych strategii rozwoju gospodarki polskiej na pierwsze dekady XXI wieku lifi 6.3.1. Projekt strategii opracowany w latach 1996-1998 1 6.3.2. Strategia finansów publicznych i rozwoju gospodarczego Polski na lata 2000-2010 1iB 6.3.3. Polska 2025 - długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju 111 ii Sf "Ul PROBLEMY KSZTAŁTOWANIA POLITYKI GOSPODARCZEJ POLSKI W WARUNKACH GLORALIZACJI ROZUMIANEJ JAKO NOWA EKONOMIA I NOWY PORZĄDEK GOSPOOARCZY ŚWIATA 111 7.1. Różnice między nową i starą ekonomią 7.2. Czym jest globalizacja, w czym tkwi jej zdolność zmiany prawidłowości rynku oraz porządku ekonomicznego świata? 7.3. Nasilenie transnarodowych korporacji w sferze produkcji towarów, świadczonych usług i dystrybucji w światowej gospodarce 7.4. Płaszczyzny współpracy i płaszczyzny walki między państwami narodowymi (państwami koalicji międzynarodowych) a korporacjami transnarodowymi 7.5. Co burzy, co zmienia w świecie globalizacja? 7.6. Polityka gospodarcza Polski w epoce globalizacji
TWORZENIE I STOSOWANIE POLITYKI PRZEMYSŁOWEJ W POLSCE NA PRZEŁOMIE XXI XXI WIEKU WM 8.1 Standardowy model tworzenia i wdrażania postępu naukowo-technicznego i innowacji w przedsiębiorstwach globalizujących się w krajach OECD 121 8.2. Czy walczyć o racjonalne i sprawiedliwe oblicze globalizacji czy dostosowywać się do obecnego oblicza globalizacji? 8.3. Kształtowanie się polskiej myśli przemysłowej w końcu XX wieku x i na początku XXI wieku, * ISf 8.4. Oligopolizacja i globalizacja przemysłu krajów wysoko rozwiniętych i wynikające stąd wnioski dla polskiego przemysłu 131 8.5. Koncepcja strategicznego rozwoju gospodarczego Polski na najbliższe lata 133 8.6. Rekomendacje działań państwa w sferze przemysłu węgla kamiennego 135 8.7. Struktura polskiego hutnictwa żelaza i stali 138 8.8. Polityka w stosunku do elektroenergetyki 1-1S 8.9. Uwarunkowania rozwoju sektora naftowego w Polsce ":4I 8.10. Polityka zmian struktury przemysłu okrętowego KB 8.11. Polityka rozwoju przemysłu przetwórczego lii 8.12. Polska a przemysły przyszłości M% 8.13. Wybór kierunków i doskonalenie produkcji w przemysłach tradycyjnych 11S 14S POLITYKA ROZWOJU ROLNICTWA I WSI W NAJRLIŻSZYCH DEKADACH XXI WIEKU 9.1. Jakie rolnictwo jest, a jakie Polska powinna wygenerować w ciągu najbliższych dwu dekad XXI wieku? 1i? 9.1.1. Najpilniejsze problemy do rozwiązania w polskim rolnictwie w najbliższych dekadach XXI wieku 1IS 9.1.2. Sposoby rozwiązań lii 9.2. Jaka jest polska wieś obecnie oraz jaką wieś należy tworzyć w ciągu najbliższych dekad XXI wieku? 154 9.3. Fundusze Unii Europejskiej i możliwości ich wykorzystania dla rozwoju gospodarki obszarów wiejskich w najbliższych dekadach 156 9.4. Główne kierunki nakładów na rozwój gospodarki obszarów wiejskich wiatach 2007-2013 ' 111
KAPITAŁ LUDZKI A WZROST I ROZWÓJ GOSPODARCZY 10.1. Znaczenie wiedzy i kwalifikacji dla bogactwa narodowego i rozwoju gospodarczego - ewolucja poglądów 10.2. Sposoby liczenia wartości kapitału ludzkiego (Human Capital) 1S8 10.3. Udział kapitału ludzkiego w kapitale ogólnym w różnych krajach lii 10.4. Kapitał ludzki w krajach Unii Europejskiej 188 10.5. Jakie ma być europejskie społeczeństwo uczące się? 1SS 10.6. Koncepcja i program byłego Prezydenta USAtBilla_Clintona w sprawie edukacji w USA 111 10.7. Ocena edukacji na polskiej wsi w XXI wieku 111 lii 1SI POLITYKA INNOWACYJNA W SFERZE PRODUKCJI IUSIUG 11.1. Definicja polityki innowacyjnej lii 11.2. Polityka proinnowacyjna w Unii Europejskiej 118 11.3. Znamiona bardzo niskiej konkurencyjności polskiej gospodarki w ostatniej dekadzie XX wieku 1?S 11.4. Badania nad aplikacją innowacyjności przez polskie przedsiębiorstwa!8t 11.5. Polityka stymulowania innowacji w przedsiębiorstwach, w gospodarstwach rolnych i w zakładach rzemieślniczych ISi 11.6. Przesłanki modernizacji oraz innowacji w sferze produkcji i usług w latach 2004-2006 186 tlldifiłlll POLITYKA WSPIERANIA BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO 111 12.1. Potrzeby mieszkaniowe polskiego społeczeństwa na początku XXI wieku 112 12.2. Polityka wspierania budownictwa mieszkaniowego na przykładzie niemieckiej polityki mieszkaniowej 133 12.3. Budownictwo mieszkaniowe w Polsce w latach dziewięćdziesiątych 1S5 12.4. System odpowiedzialności instytucjonalnej oraz instrumenty polityki mieszkaniowej służących przezwyciężaniu kryzysu mieszkaniowego 1SS POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA. 13.1. Zagrożenia globalne 13.2. Zagrożenia środowiska dostrzegane i przewidywane do ograniczania przez rozwinięte wysoko pod względem przemysłowym kraje UE
13.3. Umowa akcesyjna Polski i Unii Europejskiej - zobowiązania Polski w zakresie ochrony środowiska do 2016 r. 13.4. Cele i zasady polityki ekologicznej w Polsce na przełomie XX i XXI wieku 21? 13.5. Przegląd dokonań ochrony środowiska w Polsce w latach 1990-2006 lii 13.6. Priorytety, cele i zadania polityki ekologicznej państwa w latach 2007-2010 111 13.6.1. Cele i kierunki działań o charakterze systemowym 213 13.6.2. Cele średniookresowe do 2014 r. tli 13.6.3. Poprawa gospodarki zasobami przyrody tli 13.6.4. Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych 218 13.6.5. Ochrona przed powodziami ~~ 21i 13.6.6. Osiągnięcie dobrego stanu krajowych wód powierzchniowych i podziemnych 111 Zakończenie fis ANEKS 21S 2SS STRATEGIA ROZWOJU GOSPODARKI REGIONALNEJ UNII EUROPEJSKIEJ, A W TYM POLSKI 14.1. Wprowadzenie tfl 14.2. Strategia UE w zakresie rozwoju regionów w latach 2007-2013 łti 14.3. Niezbędne jest podjęcie przez Europę współczesnych wyzwań demograficznych, ekologicznych i społecznych 14.4. Cele i zasady generalne unijnej polityki spójności na lata 2007-2013 14.5. Wyniki badań nad efektami promowanych przez UE nakładów na rozwój gospodarki regionalnej w różnych krajach i regionach 14.6. Polskie doświadczenia wynikające z dotychczasowego wykorzystywania ekonomicznej pomocy unijnej do wzmacniania rozwoju różnych regionów 14.7. Strategiczne zadania poszczególnych regionów Polski w działaniu na rzecz wyrównywania regionalnego poziomu rozwoju do przeciętnego poziomu, jakim znamionuje się gospodarka Unii Europejskiej ANEKS illiliilli MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA FUNDUSZY UE W GOSPODARCE POLSKI W LATACH 2007-2013 15.1. Program Operacyjny: Infrastruktura i Środowisko 238 15.2. Program Operacyjny: Innowacyjna Gospodarka lii 15.3. Program Operacyjny: Kapitał Ludzki 241 iii
15.4. Program Operacyjny: Rozwój Polski Wschodniej w latach 2007-2013 15.5. Program Operacyjny: Europejska Współpraca Terytorialna 15.6. Regionalne Programy Operacyjne tli POLITYKA WYKORZYSTANIA UNIJNYCH FUNDUSZY POMOCOWYCH W POLSKIM ROLNICTWIE W LATACH 2007-2013 amu 16.1. Polityka Unii Europejskiej zmierzająca do zwiększenia pomocy na rzecz gospodarki pozarolniczej w całej Wspólnocie 2 16.2. Polityka absorpcji funduszy UE w perspektywie finansowej lat 2007-2013 tli 16.3. Polska polityka rozwoju wsi i obszarów wiejskich w latach 2007-2013 IS3 Dfliliiiflti ' PRZYSZtOŚĆ EUROPY HUMANISTYCZNEJ I SOCJALNEJ 17.1. Czy istnieje powszechna wola solidarnego rozwiązywania problemów społecznych w Europie? iwi 17.2. Przyszłość Europy społecznej (społecznej gospodarki rynkowej) fss fi