Urban MAES usługi ekosystemowe na obszarach zurbanizowanych Dominik Zajączkowski Iwona Zwierzchowska Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Zakład Geografii Kompleksowej Poznań, 13 czerwca 2017 r.
Porządek prezentacji 1. Ekspertyza i etapy jej realizacji 2. Zielona infrastruktura i jej usługi na terenach zurbanizowanych 3. Analizowane usługi ekosystemowe 4. Porównanie analizowanych miast pod względem świadczonych usług ekosystemów 5. Podsumowanie, wnioski i rekomendacje
Ekspertyza wykonana dla 11 wybranych polskich aglomeracji Miasto Powierzchnia Populacja [2015] rdzeniowe [km 2 ] Warszawa 1 744 351 517 Kraków 761 069 327 Łódź 700 982 293 Wrocław 635 759 293 Poznań 542 348 262 Gdańsk 462 249 262 Szczecin 405 657 301 Bydgoszcz 355 645 176 Lublin 340 727 147 Katowice 299 910 165 Toruń 202 689 116
Usługi ekosystemowe w miastach Krajowa Polityka Miejska 2023, październik 2015 r. Kształtowanie przestrzeni miast powinno być prowadzone z uwzględnieniem znaczenia obszarów zielonych, kształtujących mikroklimat i spowalniających spływ wód opadowych z powierzchni utwardzonych. Komisja Europejska, 2013 r. Zielona infrastruktura - strategicznie zaplanowana sieć obszarów naturalnych i półnaturalnych z innymi cechami środowiskowymi, zaprojektowana i zarządzana w sposób mający zapewnić szeroką gamę usług ekosystemowych (Strategia kształtowania zielonej infrastruktury na terenach miejskich i wiejskich Unii Europejskiej [COM(2013) 249 final)
Usługi ekosystemowe w miastach 1. Łagodzenie miejskiej wyspy ciepła. 2. Odbiór wód opadowych. 3. Łagodzenie fali wezbraniowej. 4. Funkcja rekreacyjna.
Łagodzenie miejskiej wyspy ciepła Temperatura radiacyjna [ o C] Data pozyskania obrazu satelitarnego 17 czerwca 2010 r. godz. 9:33 Użytkowanie terenu O C * Zabudowa luźna o bardzo małym zagęszczeniu 20,5 Lasy 20,8 Wody powierzchniowe 20,8 Pojedyncze zabudowania 22,4 Grunty rolne, obszary roślinności seminaturalnej, tereny podmokłe 23 Zabudowa luźna o małym zagęszczeniu 23,2 Tereny zieleni miejskiej 23,8 Zabudowa luźna o średnim zagęszczeniu 23,9 Miejsca eksploatacji odkrywkowej, wysypiska 24,6 Tereny sportowe i wypoczynkowe 24,6 Nieużytki 25,4 Place budów 25,5 Szybkie drogi tranzytowe i tereny z nimi związane 25,5 Zabudowa luźna o dużym zagęszczeniu 25,6 Tereny kolejowe 25,6 Pozostałe drogi i tereny im towarzyszące 25,7 Zabudowa zwarta 27,3 Strefy przemysłowe, handlowe, usług publicznych i wojskowe 27,5 Lotniska 28,2 *przeciętna temperatura radiacyjna Źródło: Lupa P., Łowicki D., Materiały niepublikowane, Zakład Geografii Kompleksowej UAM, Poznań.
Łagodzenie miejskiej wyspy ciepła Poziom świadczenia według typów okrycia terenu Wpływ zielonej infrastruktury na miejską wyspę ciepła
Odbiór wód opadowych przez zieloną infrastrukturę Źródło: AQUANET SA Źródło: Januchta-Szostak (2012) Źródło: Fundacja Sendzimira (2014)
Odbiór wód opadowych przez zieloną infrastrukturę Poziom usługi Priorytetowy Istotny Nieznaczny Brak Typ użytkowania terenu wody, lasy, tereny rolne, powierzchnie seminaturalne, tereny podmokłe, tereny zieleni urządzonej, zabudowa rozproszona o bardzo niskiej intensywności (<10% pow. uszczelnionej), pojedyncza zabudowa zabudowa rozproszona o niskiej i średniej intensywności (10% do 50% pow. uszczelnionej), tereny sportu i wypoczynku, tereny eksploatacyjne, składowiska odpadów, lotniska tereny w trakcie budowy, tereny zabudowy nieciągłej o znacznej intensywności (50-80% pow. uszczelnionej), nieużytkowane tereny zainwestowane (głównie poprzemysłowe) tereny zwartej zabudowy (>80% pow. uszczelnionej), tereny przemysłowe, handlowe, usługowe, wojskowe, tereny dróg, tereny kolejowe
Łagodzenie fali wezbraniowej
Dostępność usług rekreacyjnych Kryteria: Powierzchnia Obszar zielonej infrastruktury > 2 ha Odległość Odległość do zielonej infrastruktury 1 km = 15 min trasy pieszej 300m = 5-6 min trasy pieszej Płat zielonej infrastruktury Odległość od terenów zabudowanych
Dostępność usług rekreacyjnych w odległości 1 km od zielonej infrastruktury o pow. >2h znajduje się ponad 95% terenów zabudowy zwartej oraz zabudowy luźnej o dużym zagęszczeniu
Porównanie miast Zasobność w zieloną infrastrukturę Max Szczecin >60% Min Łódź <20% Max Max Szczecin ok. 50% to ekosystemy priorytetowe Szczecin ok. 25 % terenów uszczelnionych Łagodzenie miejskiej wyspy ciepła Min Przechwytywanie wód opadowych Min Redukcja fali wezbraniowej Szczecin, Wrocław, Toruń 10-17% terenów zagrożonych powodzią Kraków, Wrocław i Łódź, ok. 10 % to ekosystemy priorytetowe Warszawa ok. 45% terenów uszczelnionych Dostępność do zielonej infrastruktury (w odległości 300 m od zielonej infrastruktury o pow. >2h) Max >80% w Trójmiasto, Szczecin i Toruń Min ok. 60% w Łódź
Podsumowanie i wnioski usługi ekosystemowe w miastach istotnie wspierające działania techniczne związane są z występowaniem zjawisk lub procesów przyrodniczych; typy użytkowania terenu mogą stanowić dobre wskaźniki do szacowania wielu usług ekosystemowych występujących na obszarach zurbanizowanych; na poziom usług ekosytemowych ZI wpływa sposób zagospodarowania i zaprojektowania terenu oraz sposób zarządzania na tym terenie, stąd duże możliwości zastosowania tego podejścia w planowaniu przestrzennym; planowanie i projektowanie gospodarowania terenami ZI na obszarach zurbanizowanych powinno być ukierunkowane na kształtowanie synergii pomiędzy różnymi usługami ekosystemowymi; najwyższe prawdopodobieństwo kolizji między usługami regulacyjnymi, kulturowymi i produkcyjnymi występuje w dolinach rzek; skala analizy usług ekosystemowych terenów zurbanizowanych powinna być dobierana do rodzajów usług i rozmieszczenia ich odbiorców;
Dziękuję za uwagę Dominik Zajączkowski Iwona Zwierzchowska dominik.zajączkowski@amu.edu.pl iwona.zwierzchowska@amu.edu.pl Zakład Geografii Kompleksowej Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu