Tendencje cenowe na rynku artykułów mięsnych w ostatnich latach

Krystyna Świetlik Tendencje cenowe na rynku artykułów mięsnych w ostatnich latach W artykule przedstawiono sytuację cenową na rynku artykułów mięsnych w latach 2003-2006, która charakteryzowała się ogólną tendencją wzrostu nominalnych cen mięsa, podrobów i przetworów mięsnych. P rzedmiotem opracowania są zmiany cen żywca oraz detalicznych cen mięsa i jego przetworów w latach 2004-2006, ze szczególnym uwzględnieniem cen płaconych przez konsumentów. W strukturze wag przyjmowanej przez GUS przy obliczeniach wskaźników cen konsumpcyjnych mięso i jego przetwory mają największy udział (7,5 w 2005 r.) i zajmują dominującą pozycję w wydatkach żywnościowych gospodarstw domowych (28,3). Z tego względu zmiany cen artykułów mięsnych istotnie wpływają na kształtowanie się ogólnego indeksu cen żywności i stopę inflacji. Ogólną tendencją lat 2004-2006 był wzrost nominalnych cen mięsa, podrobów i przetworów mięsnych przy dużym zróżnicowaniu skali ich zmian w kolejnych latach. Po wysokim, wynoszącym 9,6 średniorocznym wzroście w 2004 roku i jego spowolnieniu do 2,6 w 2005 roku, w 2006 roku ceny detaliczne produktów mięsnych uległy redukcji o 3,9 w porównaniu z rokiem poprzednim. Spadek nie zneutralizował wcześniejszych podwyżek i w efekcie w 2006 roku ceny mięsa i przetworów przewyższyły przeciętny poziom z 2003 roku o 8,1 (wykres 1). W latach 2004-2006 wzrost cen mięsa był większy od stopy inflacji i w ujęciu realnym wyniósł 1,2 (tabela 1). Podrożenie mięsa względem ogółu towarów i usług konsumpcyjnych było odwróceniem tendencji obserwowanej w minionej dekadzie oraz w latach 2000-2003. W 2003 roku, w porównaniu z 19 rokiem, przy ok. 11-krotnym wzroście cen konsumpcyjnych, w tym ponad 7-krotnym całej żywności, ceny mięsa, podrobów i przetworów mięsnych podniosły się 5,3 raza, co oznacza ich realny spadek o 52. Mięso potaniało względem wszystkich pozostałych grup żywności średnio o ok. 30. Wskaźniki zmian cen detalicznych mięsa i jego przetworów roku (wykres 2). Były one efektem zmian poziomu krajowej produkcji i podaży oraz obrotów zagranicznych żywcem, mięsem i produktami jego przerobu. W Polsce wielkość produkcji i podaży żywca rzeźnego zależy głównie od produkcji trzody chlewnej, dominującej na rynku Tabela 1 Wyszczególnienie 2003 2004 2005 2006 2000 = rok poprzedni = 2003 = Towary i usługi konsumpcyjne 108,4 103,5 102,1 101,0 106,7 Żywność i napoje bezalkoholowe 103,2 106,3 102,1,6 109,2 Mięso, podroby i przetwory 98,8 109,6 102,6 96,1 108,1 Mięso surowe 95,2 112,7 101,9 93,4 107,3 w tym: wieprzowe 98,2 112,2,7 96,8 108,6 wołowe 107,3 124,7 116,5 104,2 151,4 drobiowe 88,2,3 99,2 86,0 94,1 Źródło: Dane GUS i obliczenia własne. W latach 2004-2006 wzrost cen mięsa był większy niż inflacji, lecz mniejszy niż żywności ogółem. Bardziej niż mięso podrożały owoce (o 9,4), tłuszcze jadalne (10,5) i warzywa (o 16,9), mniej artykuły zbożowe (o 7,6) oraz wszystkie pozostałe produkty białka zwierzęcego, czyli ryby (o 5,4), mleko, sery i jaja (średnio o 6,6). O wzroście cen artykułów mięsnych w badanym okresie zadecydowały podwyżki cen mięsa czerwonego, w tym zwłaszcza wołowego, szczególnie intensywne w 2004 i podlegającej wahaniom zgodnie z regułami cyklu świńskiego oraz od produkcji drobiu i bydła. Chów innych zwierząt gospodarskich, owiec, koni, kóz, królików i produkcja dziczyzny mają marginalne znaczenie. W 2004 roku sytuacja w produkcji żywca kształtowała się pod wpływem zapoczątkowanej w połowie 2003 roku tendencji ograniczania pogłowia trzody chlewnej, utrzymującego się spadkowego trendu w chowie bydła oraz istotnego wzrostu produkcji drobiarskiej. Niekorzystne ekonomiczne wa- 07/2007 Gospodarka

runki chowu trzody chlewnej w 2003 roku (niskie ceny skupu przy rosnących cenach zbóż i pasz) spowodowały znaczącą redukcję stada tych zwierząt. Według GUS, w lipcu 2003 roku pogłowie trzody ukształtowało się na poziomie 16 987,9 tys. sztuk i było o 8,7 mniejsze niż w analogicznym okresie przed rokiem. W rezultacie produkcja żywca wieprzowego w 2004 roku wyniosła 2538 tys. ton (w wadze żywej), wobec 2833 tys. ton w 2003 roku (tabela 2). Tak duży spadek produkcji wywołał silny wzrost cen żywca i mięsa wieprzowego. W 2004 roku średnie ceny trzody w skupie (4,18 zł/kg) były o 31,0 wyższe niż w 2003 roku, a w drugiej połowie roku przewyższyły poziom z II półrocza 2003 roku aż o 38,0. Do ich wzrostu w pierwszych miesiącach 2004 r. przyczynił się wzrost eksportu wynikający z relatywnie niskich cen wieprzowiny oraz dużego wolumenu subsydiowanego wywozu półtusz z zapasów Agencji Rynku Rolnego. Według CIHZ, w I półroczu 2004 roku, w porównaniu z I półroczem 2003 roku, wolumen sprzedaży za granicę mięsa wieprzowego (świeżego, chłodzonego i mrożonego) zwiększył się o 24. Wzrost cen żywca wieprzowego, nasilający się pod wpływem spadku krajowej podaży, spowodował zmniejszenie konkurencyjności polskiej wieprzowiny na zagranicznych rynkach. Po wyczerpaniu zapasów ARR i zaniechaniu dopłat eksport drastycznie zmalał. Szacuje się, że w II półroczu 2004 roku był on mniejszy o 70 niż w analogicznym okresie 2003 roku. Wzrósł natomiast import. Zwiększenie importu i redukcja popytu wewnętrznego przyczyniły się do zahamowania wzrostowej tendencji cen żywca wieprzowego. W grudniu 2004 roku ceny skupu trzody były o 11,0 niższe niż w końcu III kwartału, ale przewyższały poziom sprzed roku o 43 (tabela 3). Niekorzystne uwarunkowania ekonomiczne w latach wcześniejszych i na początku 2004 roku przyczyniły się do utrzymania tendencji spadkowych w chowie bydła. Według danych GUS, w czerwcu 2004 roku pogłowie bydła ogółem wyniosło ok.5,4 mln sztuk i było o 2,5 mniejsze niż w analogicznym okresie 2003 roku (w tym cieląt o 3, a młodego bydła rzeźnego o 1,7 mniejsze). Redukcja pogłowia dotyczyła w dużej mierze stada podstawowego. W rezultacie wysokiej podaży krów na rzeź, w I półroczu 2004 roku produkcja wołowiny była o 10 większa niż w pierwszej połowie 2003 roku. Na skutek mniejszego pogłowia bydła powyżej jednego roku, w II półroczu 2004 roku jego produkcja, jak również produkcja żywca wołowego zmniejszyły się. Szacuje się, że w 2004 roku całkowita produkcja żywca wołowego (łącznie z cielęcym) wyniosła 670 tys. ton (w wadze żywej), wobec 667 tys. ton w roku poprzednim. Na początku 2004 roku, przy wysokiej podaży i małym popycie ceny żywca wołowego utrzymywały się na niskim poziomie. Były one średnio o ok. 50 niższe niż w UE-15, co sprawiło, że w warunkach liberalizacji handlu po włączeniu naszego kraju do Jednolitego Rynku Europejskiego nastąpił wzrost zainteresowania importem z Polski bydła rzeźnego i opasowego. Stopniowy spadek podaży bydła rzeźnego do skupu 2 przy zwiększonym, po wejściu Polski do Unii Europejskiej, popycie zewnętrznym spowodował gwałtowny wzrost cen tego żywca stymulowany dodatkowo dynamicznie rosnącym poziomem cen skupu trzody. W czerwcu 2004 roku średnia cena skupu żywca wołowego osiągnęła poziom 4,01 zł/kg, a młodego 1) W pierwszych miesiącach po akcesji Polski do UE referencyjna cena wieprzowiny w kraju była niższa niż średnia dla UE. Pogłębiający się spadek podaży tego żywca oraz aprecjacja złotego spowodowały, że w sierpniu 2004 roku krajowa cena referencyjna była zbliżona do średniej unijnej, a we wrześniu o 3 wyższa niż w UE-25. 2) Podczas gdy w I kwartale 2004 roku skup żywca wołowego był o 19,8 większy niż w analogicznym okresie 2003 roku, to w II kwartale był już odpowiednio o 10,4 mniejszy. Wykres 1. Miesięczna dynamika cen mięsa i przetworów w latach 2004-2006 (XII poprzedniego roku = ) 115 105 95 130 125 115 105 95 85 80 2005 r. 2004 r. 2006 r. I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Wykres 2. Dynamika cen detalicznych mięsa wieprzowego, wołowego i drobiowego w latach 2000-2006 (rok poprzedni = ) wieprzowina wołowina drób 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Produkcja żywca i mięsa w tys. ton Tabela 2 2006 Wyszczególnienie 2003 2004 2005 2006 a/ 2003 = Produkcja żywca rzeźnego w tys. ton, w wadze żywej b/ 4776 4565 4699 5035 105,4 Bydło (wraz z cielętami) 667 670 660 745 111,7 Trzoda chlewna 2833 2538 2540 2771 97,8 Drób 1228 1309 1452 1480,5 Produkcja mięsa wieprzowego, wołowego i drobiowego w tys. ton, w wadze poubojowej ciepłej, 3377 3214 3311 3548 105,1 bez podrobów w tym: Wołowe 309 319 313 345 111,7 Wieprzowe 2209 1979 1981 2163 97,9 Drobiowe 859 916 1017 1040 121,1 Import c/ 86 211 289 271 315,1 Sprzedaż przez ARR 161 64 - - x Zakup przez ARR 127 32 - - x Eksport c/ 450 440 603 721 160,2 Podaż do zagospodarowania w kraju 3047 2985 2997 3098 101,7 Zmiany w stosunku do roku poprzedniego (w tys. ton) +185-62 +12 +101 x a/ Dane wstępne GUS i szacunki IERiGŻ-PIB. b/ Żywiec wołowy, cielęcy, wieprzowy, barani, koński i drobiowy. c/ Import i eksport obejmują: wieprzowinę, mięso i żywiec wołowy, drób, w ekwiwalencie mięsa. Źródło: Dane GUS oraz Rynek mięsa. Stan i perspektywy. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW, Warszawa październik 2006. Analizy rynkowe nr 31, s. 36 i obliczenia własne.

Skup i ceny skupu żywca bydła rzeźnego 4,32 zł (za 1 kg wagi żywej), czyli wyższy niż rok wcześniej odpowiednio o 57,3 i 42,0. W drugiej połowie 2004 roku, w wyniku spowolnienia dynamiki eksportu ceny bydła zaczęły maleć. W końcu roku obniżyły się do poziomu 3,78 zł/kg i były o 6,0 niższe niż w czerwcu, ale o ok. 45,0 wyższe niż w analogicznym okresie przed rokiem. Ich średni poziom w okresie styczeń grudzień 2004 roku przewyższył poziom z 2003 roku o 35,5. W 2004 roku odnotowano w Polsce rekordową produkcję i podaż drobiu. W 2003 roku, w związku z epidemią ptasiej grypy, w Unii Europejskiej wzrosło zapotrzebowanie na polski drób. Wzmożony eksport wywołał silną wzrostową tendencję cen żywca i mięsa drobiowego w drugiej połowie roku i poprawę opłacalności tego kierunku produkcji. Barierą dla zwiększenia eksportu były cła i kontyngenty. Na przełomie lat 2003/2004, wskutek wyczerpania się bezcłowego kontyngentu i pogorszenia warunków eksportu, ceny żywca drobiowego uległy redukcji. Od lutego, pomimo utrzymującej się wysokiej podaży żywca, zaczęły one ponownie rosnąć. Przetwórcy płacili wyższe ceny za drób licząc na dalszy ich wzrost po akcesji. Po wyeliminowaniu z dniem 1 maja 2004 roku kontyngentów i barier celnych, warunki sprzedaży mięsa drobiowego na rynki państw członkowskich UE stały się bardzo korzystne dla polskich producentów. W I półroczu 2004 roku w porównaniu z I półroczem 2003 roku wolumen eksportu mięsa i jadalnych podrobów z drobiu zwiększył się, o 18 3. W czerwcu za 1 kg żywca drobiowego płacono 3,60 zł, czyli o 20,8 więcej niż przed rokiem, a w całym I półroczu 2004 roku o 14,5 więcej niż w pierwszej połowie 2003 roku, mimo zwiększenia podaży drobiu do skupu o 7,5. Od sierpnia 2004 roku, w wyniku umacniania się złotego, spowolnienia dynamiki eksportu przy równoczesnym wzroście krajowej produkcji i importu oraz słabo rosnącym popycie wewnętrznym ceny żywca drobiowego zaczęły maleć 4. Szacuje się, że w 2004 roku wyprodukowano 1309 tys. ton 3) Dane CIHZ (pozycja 0207). Tabela 3 Wyszczególnienie 2003 2004 2005 2006 Skup żywca rzeźnego w tys. ton Żywiec ogółem w wadze żywej a/ 3674,0 3604,6 3782,9 4062,8 Bydło (bez cieląt) 498,3 465,9 4,2 591,7 Cielęta 22,2 19,3 16,1 17,3 Trzoda chlewna 2006,1 1883,6 1944,4 2152,5 Drób 1123,3 9,9 1309,3 1297,5 Żywiec rzeźny w przeliczeniu na mięso (łącznie z tłuszczami) w wbc b/ 2638,6 2586,2 2712,9 28,2 Dynamika skupu (rok poprzedni = ) Żywiec ogółem w wadze żywej a/ 115,8 98,1 104,9 107,4 Bydło (bez cieląt) 125,0 93,5 105,2,7 Cielęta 111,6 87,0 83,4 107,5 Trzoda chlewna 117,6 93,9 103,2,7 Drób 109,2 107,7 108,2 99,1 Żywiec rzeźny w przeliczeniu na mięso (łącznie z tłuszczami) w wbc b/ 115,6 98,0 104,9 107,2 Przeciętne ceny skupu żywca rzeźnego (w zł/kg wagi żywej) Bydło (bez cieląt) 2,50 3,39 4,05 4,09 Trzoda chlewna 3,19 4,18 3,82 3,54 Drób 3,00 3,27 3,14 2,76 Dynamika cen skupu (rok poprzedni = ) Bydło (bez cieląt) 91,9 135,5 119,5,5 Trzoda chlewna 89,4 131,0 91,5 92,9 Drób 102,4 109,1 96,0 87,9 a/ Bydło, cielęta, trzoda chlewna, owce, konie i drób. b/ Wołowy, cielęcy, wieprzowy, barani, koński i drobiowy. Źródło: Dane GUS. 4) W II półroczu 2004 r. w stosunku do II półrocza 2003 r. wzrost eksportu mięsa i jadalnych podrobów z drobiu do UE i krajów trzecich wyniósł 12,4, wobec wzrostu odpowiednio o 18 w pierwszej połowie 2004 r. Możliwości zwiększenia eksportu do krajów trzecich istotnie ograniczyło zamknięcie rynku rosyjskiego w wyniku restrykcyjnego egzekwowania certyfikatów sanitarnych. żywca drobiowego, wobec ok. 1228 tys. ton w roku poprzednim. Średnio w 2004 roku za 1 kg tego żywca płacono w skupie 3,27 zł, czyli o 9,1 więcej niż w 2003 roku (tabela 3). GUS szacuje, że w 2004 roku całkowita produkcja żywca rzeźnego, wieprzowego, wołowego i cielęcego, baraniego, końskiego i drobiowego, wyniosła 4565 tys. ton (w wadze żywej) i była o 4,4 mniejsza niż w roku poprzednim, w tym wieprzowego mniejsza o 10,4, a wołowego (z cielęcym) i drobiowego większa odpowiednio o 0,4 i 6,6. Spadek produkcji i podaży oraz wzrost cen żywca znalazły odzwierciedlenie w zmianach cen płaconych przez konsumentów. W końcu I kwartału 2004 roku nastąpiło odwrócenie obserwowanej w latach 2002 2003 spadkowej tendencji cen detalicznych artykułów mięsnych. W okresie grudzień 2003 r. grudzień 2004 r. łączne ceny mięsa, podrobów i przetworów mięsnych podniosły się o 15,6, podczas gdy rok wcześniej uległy redukcji o 1,9. Najbardziej, bo o 30,9, podrożało mięso wołowe. Ceny detaliczne wieprzowiny wzrosły o 20,2, a drobiu o 13,2. Ceny przetworów mięsnych zwiększyły się o 12,6, a podrobów o 15,9. W grupie przetworów mięsnych najbardziej wzrosły ceny wędlin podrobowych i popularnych kiełbas (o 16), a najmniej konserw mięsnych (o 1,2). Ceny wędlin wysokogatunkowych i kiełbas trwałych oraz wędlin drobiowych podniosły się odpowiednio o 11,3 i 7,7 (tabela 4). Cały przyrost cen miał miejsce w pierwszych siedmiu miesiącach minionego roku. W okresie styczeń kwiecień 2004 roku ceny mięsa i przetworów wzrosły o 3, a bezpośrednio po akcesji, w okresie maj lipiec, o 13. Od grudnia 2003 r. do lipca 2004 r. łączne ceny mięsa, podrobów i przetworów mięsnych zwiększyły się o 16,4, w tym mięsa wieprzowego o 20,2, wołowego o 38,5, a drobiowego o 23,8. W okresie sierpień grudzień 2004 r. odnotowano niewielki ich spadek (o 0,8). Obniżce uległy głównie ceny drobiu (o 9,5), przy stabilizacji cen mięsa wieprzowego i niewielkim wzroście cen wołowiny (o 0,8). Zahamowanie wzrostowej tendencji cenowej na rynku mięsnym w II półroczu 2004 r. było efektem spowolnienia dynamiki eksportu i spadku popytu wewnętrznego. Istotnym czynnikiem deprecjonującym ceny detaliczne drobiu był wzrost jego produkcji. W 2005 roku, w przeciwieństwie do roku poprzedniego, ceny detaliczne mięsa i jego przetworów wykazy- 10 07/2007 Gospodarka

Przeciętne ceny skupu ważniejszych rodzajów żywca w latach 2003 2006 Okresy bydło (bez cieląt) Żywiec rzeźny trzoda chlewna drób bydło (bez cieląt) Żywiec rzeźny trzoda chlewna Tabela 4 drób w zł za 1 kg wagi żywej 2003 2004 I 2,63 2,91 2,70 2,62 3,04 2,99 II 2,66 3,01 2,75 2,73 3,25 3,07 III 2,64 3,03 2,76 2,84 3,80 3,14 IV 2,68 3,12 2,79 2,93 3,97 3,16 V 2,57 3,07 2,89 3,35 4,06 3,28 VI 2,55 3,17 2,98 4,01 4,60 3,60 VII 2,48 3,52 3,27 3, 4,59 3,68 VIII 2,51 3,55 3,26 3,81 4,65 3,50 IX 2,50 3,73 3,32 3,96 4,95 3,48 X 2,54 3,26 3,33 3,81 4,65 3,44 XI 2,51 3,11 3,19 3,78 4,55 3,37 XII 2,61 3,08 3,06 3,78 4,41 3,22 2005 2006 I 3,82 3,86 3,02 3,93 3,41 2,61 II 4,06 3,95 3,02 4,12 3,24 2,65 III 4,17 3,95 3,04 4,18 3,39 2,54 IV 4,18 3,60 3,00 4,19 3,34 2,55 V 4,18 3,58 3,25 4,17 3,35 2,64 VI 4,28 3,68 3,35 4,23 3,56 2,76 VII 4,23 3,98 3,45 4,10 3,92 2,91 VIII 4,18 4,19 3,50 4,06 4,28 3,10 IX 4,10 4,13 3,49 4,15 4,12 3,06 X 3,93 3, 3,10 4,05 3,75 2,93 XI 3,89 3,60 2,88 3,93 3,43 2,78 XII 3,86 3,60 2,74 4,00 3,29 2,73 Źródło: Dane GUS ka cen żywca drobiowego wywołana redukcją popytu wynikającą z obaw konsumentów przed skutkami ptasiej grypy. Pewne znaczenie w nasileniu się spadkowej tendencji cen mięsa w ostatnich miesiącach 2005 roku miało także wstrzymanie (od listopada 2005 roku) importu przez Rosję. Utrzymujące się niskie ceny zbóż, które decydują głównie o opłacalności produkcji zwierzęcej wpłynęły na wały tendencję spadkową i w grudniu ukształtowały się na poziomie o 5,8 niższym niż w grudniu 2004 roku. Realny ich spadek był jeszcze większy, ponieważ w tym czasie wzrosła stopa inflacji. Głównymi czynnikami decydującymi o obniżeniu cen artykułów mięsnych były: wzrost produkcji i spadek cen żywca wieprzowego związany z wejściem produkcji trzody we wzrostową fazę cyklu oraz obniżnasilenie wzrostowej tendencji w chowie trzody. Wyniki reprezentacyjnego badania pogłowia trzody wskazują, że jeszcze w marcu 2005 roku było ono o 1,2 mniejsze niż rok wcześniej, natomiast w lipcu przewyższyło poziom sprzed roku o 6,6, a w listopadzie o 7,6. W 2005 roku produkcja żywca wieprzowego była taka sama jak w 2004 roku i wyniosła 2540 tys. ton. W pierwszej połowie roku ukształtowała się na poziomie o 3,6 niższym, a w drugiej o 4 wyższym niż w analogicznych okresach 2004 roku. W 2005 roku skupiono 1883,6 tys. ton żywca wieprzowego, czyli o 3,2 więcej niż w roku poprzednim, przy czym w II półroczu, w porównaniu z II półroczem 2005 r., wzrost skupu wyniósł 10,8. Pod wpływem rosnącej podaży ceny skupu żywca wieprzowego wykazywały tendencję malejącą. W I kwartale były jeszcze wyższe niż przed rokiem, ale już w kwietniu obniżyły się poniżej cen notowanych w analogicznym miesiącu poprzedniego roku. W grudniu 2005 roku za 1 kg żywca wieprzowego płacono o 18,4 mniej niż rok wcześniej. Średnioroczna cena żywca wieprzowego w skupie wyniosła 3,82 zł/kg i była o 8,6 niższa niż w 2004 roku. Spadek cen trzody nie spowodował jednakże zwiększenia jej eksportu. Wzmocnienie złotego pogorszyło konkurencyjność cenową wieprzowiny na zagranicznych rynkach, poprawiło natomiast opłacalność przywozu. Wydatny wzrost importu mięsa doprowadził do zmniejszenia dodatniego salda handlu wieprzowiną i zwiększenia podaży na rynku wewnętrznym, deprecjonując ceny na wszystkich szczeblach łańcucha marketingowego, w tym najbardziej w skupie (wykres 3). W 2005 roku odnotowano istotny wzrost zainteresowania hodowlą bydła, stymulowany przez niski poziom cen zbóż i utrzymujące się korzystne tendencje w eksporcie. W grudniu Gospodarka 07/2007 11

170 160 150 140 130 170 160 150 140 130 Wykres 3. Dynamika cen trzody i cen detalicznych mięsa wieprzowego (XII 2003 = ) I IV VII X I IV VII X I IV VII X 2004 2005 2006 2005 roku pogłowie bydła wyniosło 5384,4 tys. sztuk i było o 3,5 większe niż przed rokiem. W całym roku produkcję żywca wołowego (wraz z cielęcym) oszacowano na poziomie 660 tys. ton, wobec 670 tys. ton w 2004 roku. Do skupu dostarczono 506,3 tys. ton, czyli o 4,3 więcej niż w roku poprzednim. W I półroczu 2005 roku cena trzody cena detaliczna wieprzowiny Wykres 4. Dynamika cen skupu bydła i cen detalicznych mięsa wołowego (XII 2003 = ) 125 115 105 95 85 80 cena bydła cena detaliczna wołowiny I IV VII X I IV VII X I IV VII X 2004 2005 2006 Wykres 5. Dynamika cen skupu i cen detalicznych drobiu (XII 2003 = ) ceny skupu żywca drobiowego ceny detaliczne mięsa drobiowego I IV VII X I IV VII X I IV VII X 2004 2005 2006 przeciętny poziom cen żywca wołowego był wyższy, a w II nieco niższy niż odpowiednio rok wcześniej. W grudniu, przy skupie o ok. 9,0 większym niż w grudniu 2004 roku, za 1 kg żywca wołowego płacono o 2,1 więcej. Ze względu na spadek produkcji wołowiny i utrzymujący się wysoki popyt na ten gatunek mięsa w Unii Europejskiej wzrosły szanse polskiego eksportu. Według danych Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, ceny uzyskiwane w eksporcie żywca wołowego i cielęcego oraz mięsa, podrobów i przetworów wołowych były w 2005 roku średnio o 23,0 wyższe niż w roku poprzednim. W efekcie eksport tych produktów wzrósł o ponad 47 (ze 118 tys. ton do 174 tys. ton). Zwiększył się także import, ale jego wolumen był stosunkowo niewielki (7 tys. ton w 2004 roku i 10 tys. ton w 2005 roku). Tak znaczący wzrost eksportu przy nieco niższym poziomie produkcji doprowadził do istotnego wzrostu cen żywca i mięsa wołowego. Średnio w 2005 roku ceny bydła rzeźnego w skupie przewyższyły poziom z 2004 roku o 19,5 (wykres 4). W 2005 roku wyprodukowano 1452 tys. ton żywca drobiowego (w wadze żywej), czyli o ok. 11,0 więcej niż w roku poprzednim, a skup drobiu zwiększył się o 8,2. Eksport żywego drobiu, mięsa, podrobów i przetworów drobiowych wzrósł o ponad 44,0 (z 129,2 tys. ton do 186,4 tys. ton) przy ograniczeniu importu (z 88,1 tys. ton do 81,8 tys. ton). Wzrost dodatniego salda w obrotach handlu zagranicznego nie zredukował nadwyżki podaży mięsa drobiowego nad popytem na rynku krajowym, narastającej zwłaszcza w drugiej połowie roku. Do sierpnia ceny drobiu rzeźnego wykazywały niewielką tendencję rosnącą, a od września odnotowano ich spadek. W grudniu 2005 roku cena żywca drobiowego była o 15,0 niższa niż w grudniu 2004 roku, a średnioroczna cena w skupie zmalała o 4,0 (wykres 5). Zmiany cen żywca znalazły odzwierciedlenie w zmianach cen płaconych przez konsumentów. W grudniu 2005 r., w stosunku do grudnia 2004 r., ceny detaliczne mięsa wieprzowego zmalały o 8,4, a drobiowego o 15,5 przy wzroście cen wołowiny i cielęciny odpowiednio o 4,1 i 8,2. Ceny podrobów surowych zmniejszyły się o 6,4, a przetworów mięsnych o 2,8. W grupie przetworów najbardziej potaniały wyroby wysokogatunkowe (o 3,9) i popularne kiełbasy (o 3), a najmniej wędliny podrobowe (o 1,1), przy stabilizacji cen konserw mięsnych. Spadek cen wędlin wysokogatunkowych i trwałych był efektem wzrostu produkcji i podaży tych wyrobów z dostaw krajowych i z importu, a pozostałych wędlin mniejszego zapotrzebowania rynku wewnętrznego. 5) Patrz: Rynek mięsa. Stan i perspektywy. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW, Warszawa, maj październik 2006. Analizy rynkowe nr 30 i 31 12 07/2007 Gospodarka

Redukcja cen detalicznych artykułów mięsnych w 2005 r. (wynosząca w relacji grudzień do grudnia 5,8) nie zrekompensowała wydatnego ich wzrostu w 2004 r. (o 15,6). W efekcie w 2005 r. średni poziom cen mięsa, podrobów i przetworów mięsnych przewyższył poziom sprzed roku o 2,6, w tym mięsa wołowego o 16,5, przy nieznacznym wzroście cen wieprzowiny (o 0,7) i spadku cen drobiu (o 0,8) (tabela 5). W 2006 roku sytuacja cenowa na rynku mięsnym kształtowała się pod wpływem obserwowanych od 2005 roku tendencji wzrostowych w produkcji trzody chlewnej i bydła oraz utrzymującej się na wysokim poziomie produkcji drobiarskiej. Według wstępnych danych GUS w 2006 roku łączna produkcja żywca wieprzowego, wołowego, cielęcego, baraniego, końskiego i drobiowego wyniosła 5035 tys. ton (w wadze żywej) i w porównaniu z rokiem poprzednim wzrosła o 7,2. Produkcja żywca wołowego (wraz z cielęcym) zwiększyła się o 12,9, wieprzowego o 9,1, a drobiowego o ok. 1,9. W okresie styczeń-grudzień 2006 roku skupiono ponad 7,0 żywca rzeźnego więcej niż w analogicznym okresie przed rokiem. Skup trzody wzrósł o 10,7, a bydła (z cielętami) o 20,5, przy nieznacznym spadku skupu drobiu (o 0,9). Nierównomierny poziom produkcji i podaży żywca w poszczególnych kwartałach wywołał niewielkie wahania cen. W I półroczu 2006 roku produkcja trzody chlewnej była o 10,0 większa, a jej ceny w skupie o 10,1 niższe niż w I półroczu 2005 roku. W III kwartale, w wyniku sezonowego spadku podaży, ceny żywca wieprzowego wzrosły do poziomu sprzed roku, a w IV kwartale ponownie znacząco zmalały. W efekcie w grudniu minionego roku za 1 kg żywca wieprzowego w skupie płacono 3,29 zł, czyli o 8,6 mniej niż w końcu 2005 roku, a średnio w całym 2006 roku o 7,1 mniej niż w roku poprzednim. Czynnikiem hamującym tempo spadku cen był wzrost eksportu, przy redukcji importu, obserwowanej zwłaszcza w drugiej połowie roku. Utrzymujące się korzystne tendencje w eksporcie żywca, mięsa i przetworów wołowych sprzyjały wzrostowi cen skupu bydła. W 2006 roku, przy znacznie większym niż przed rokiem skupie, średnia roczna cena skupu żywca wołowego ukształtowała się na poziomie 0,5 wyższym, w tym młodego bydła rzeźnego o 1,7 wyższym niż w 2005 Wskaźniki zmian cen detalicznych mięsa i jego przetworów Wyszczególnienie 2004 2003 = XII 2004 XII 2003 = roku. W relacji grudzień do grudnia wzrost cen wyniósł 3,6, wobec 1,0 odpowiednio rok wcześniej. Po skokowym wzroście cen bydła w 2004 roku (w relacji grudzień do grudnia o ponad 44,0), w ostatnich dwóch latach mieliśmy do czynienia z wyraźnym spowolnieniem ich dynamiki. Względnie niski poziom cen żywca, przy spadku zbiorów zbóż i pasz objętościowych w II półroczu 2006 roku, może wpłynąć na osłabienie wzrostowej tendencji hodowli bydła w 2007 roku. W 2006 roku pogorszyła się koniunktura dla procentów drobiu. W I półroczu, w warunkach istotne- 2005 2004 = XII 2005 XII 2004 = 2006 2005 = Tabela 5 XII 2006 XII 2005 = Towary i usługi konsumpcyjne 103,5 104,4 102,1,7 101,0 101,4 Żywność i napoje bezalkoholowe 106,3 107,8 102,1 98,7,6 101,8 Mięso, podroby i przetwory 109,6 115,6 102,6 94,2 96,1 98,7 Mięso surowe 112,7 119,5 101,9,4 93,4 97,5 w tym: Wieprzowe 112,2,2,7 91,6 96,8 99,7 Wołowe 124,7 139,7 116,5 104,1 104,2 104,0 Cielęce 115,8 130,9 118,7 108,2 107,4 104,7 Drobiowe,3 113,2 99,2 84,5 86,0 92,4 Podroby surowe 107,6 115,9 103,3 93,6,0 89,2 Przetwory mięsne i wędliny 107,3 112,6 103,1 97,2 98,4 99,9 Wędliny 107,9 113,5 103,2 96,9 98,3 99,8 Wędliny wysokogatunkowe 107,0 111,3 101,5 96,1 98,3,1 Wędliny drobiowe 105,9 107,7 102,0 98,1 97,8 99,2 Pozostałe wędliny 108,7 115,8 104,4 97,0 98,2 99,7 Wędliny podrobowe 109,9 116,2 105,7 98,9 99,0,0 Konserwy 98,4 101,2 101,1,0,2 101,2 Źródło: Dane GUS. Gospodarka 07/2007 13

go wzrostu produkcji, spowolnienia dynamiki eksportu i stabilizacji krajowego spożycia (spadek popytu na drób w I kwartale wiązał się z obawami konsumentów o skutki ptasiej grypy), ceny żywca drobiowego były o 16,0 niższe niż w analogicznym okresie przed rokiem, a w całym 2006 roku o 12,1 niższe niż w roku poprzednim. Rosnące w konsekwencji nieudanych zbiorów ceny zbóż i pasz doprowadziły do drastycznego zmniejszenia opłacalności i ograniczenia produkcji drobiu. W ostatnich miesiącach roku zmalała podaż drobiu do skupu, a jego ceny zbliżyły się do notowanych w końcu 2005 roku. Sytuacja taka może mieć istotny wpływ na rozwój rynku drobiarskiego w I półroczu 2007 roku. Szacuje się, że w 2006 roku łączna produkcja i skup trzech podstawowych rodzajów żywca rzeźnego, wołowego (z cielęcym), wieprzowego i drobiowego (w wadze żywej), przewyższyły poziom z roku poprzedniego odpowiednio o 7,4 i 8,0. W wyniku wzrostu wolumenu eksportu i spadku importu, przyrost podaży tych rodzajów żywca na zaopatrzenie rynku krajowego był mniejszy niż produkcji i skupu i wyniósł 3,4. Wzrostowi podaży towarzyszył wzrost popytu wewnętrznego, kreowany przez rosnące dochody ludności, który ograniczył tempo spadku cen artykułów mięsnych w obrocie detalicznym. W rezultacie w grudniu 2006 r. w porównaniu z grudniem 2005 r. łączne ceny mięsa surowego zmalały o 2,5, a podrobów o 10,8, przy nieznacznym spadku cen przetworów mięsnych (o 0,1). W grupie mięsa najbardziej potaniał drób (o 7,6). Ceny wieprzowiny obniżyły się o 0,4 (po spadku w 2005 r. o 8,4), natomiast wołowiny wzrosły o 4,0. W grupie przetworów mięsnych zmiany cen były niewielkie; spadkowi cen wędlin drobiowych (o 0,8) i popularnych kiełbas (o 0,3) towarzyszył wzrost cen konserw mięsnych (o 1,2) przy stabilizacji cen wędlin wysokogatunkowych i kiełbas trwałych. Reasumując, podwyżki cen detalicznych artykułów mięsnych odnotowane w okresie akcesyjnym były intensywne, ale krótkotrwałe. Zapoczątkowana w końcu 2004 roku i trwająca do grudnia 2006 roku spadkowa tendencja cen doprowadziła do znaczącej ich redukcji. Obniżki cen wynoszące w okresie grudzień 2004 roku grudzień 2006 roku 7,0 nie zneutralizowały wcześniejszych podwyżek. Skutkiem tego w grudniu 2006 roku przeciętny poziom cen detalicznych mięsa, podrobów i przetworów mięsnych był o 7,5 wyższy niż na przełomie lat 2003/2004. Wartość skumulowanego wskaźnika miesięcznych zmian cen była zbliżona do wskaźnika średniorocznej dynamiki. W 2006 roku w stosunku do 2003 roku wzrost średniorocznych cen mięsa i jego przetworów wyniósł 8,1. Najbardziej, bo o 51,4, podrożało w porównywanych okresach mięso wołowe, przy wzroście cen mięsa wieprzowego o 9,4. Wyraźnie zwiększyła się konkurencyjność cenowa mięsa drobiowego, którego średnie roczne ceny obniżyły się w 2006 roku w porównaniu z 2003 rokiem o 6,0. Jednocześnie ceny wędlin wzrosły o 9,5, w tym wysokogatunkowych o 6,8, a popularnych kiełbas o 11,4. Ceny wędlin drobiowych podniosły się o 5,6, co oznacza relatywne potanienie tych produktów względem przetworów z mięsa czerwonego. W I półroczu 2007 roku spodziewany wzrost produkcji i podaży trzody chlewnej prowadzić będzie do dalszej, lecz przypuszczalnie niewielkiej redukcji cen detalicznych mięsa wieprzowego i jego przetworów. Przewidywany wzrost produkcji bydła rzeźnego, spowolnienie dynamiki eksportu i wysoki poziom podaży wieprzowiny będą sprzyjały stabilizacji cen detalicznych mięsa wołowego. W wyniku ograniczenia produkcji drobiu może dojść do odwrócenia spadkowej tendencji cen detalicznych tego mięsa. W drugiej połowie 2007 roku w związku z wejściem produkcji trzody chlewnej w spadkową fazę cyklu należy się liczyć ze wzrostem cen detalicznych artykułów mięsnych.