Zagadnienia antropologii filozoficznej 1. Człowiek najciekawszym przedmiotem poznania. 2. Człowiek najbardziej zainteresowanym podmiotem poznania. 3. Refleksja nad człowiekiem refleksja nad sobą. 4. Pierwotne zainteresowanie światem. 5. Pierwsze refleksje nad człowiekiem Sokrates i sofiści. 6. Anthropos + logos = nauka o człowieku (we wszystkich wymiarach jego egzystencji), filozofia człowieka. 7. Max Scheler (1874-1928) i Helmut Plessner (1892 1985)
Wymiary antropologii filozoficznej Wymiar ontyczny Czym jest człowiek jako byt i jakie są jego związki ze światem? Wymiar gnoseologiczny W jaki sposób człowiek poznaje rzeczywistość i w jakim stopniu sam może być poznany? Wymiar aksjologiczny Jaki jest związek człowieka i wartości? Wymiar pragmatyczny Kim jest człowiek jako istota działająca i jako twórca nowej, własnej rzeczywistości?
Cele antropologii filozoficznej Antropologia filozoficzna poszukuje odpowiedzi na pytania: - Kim jest człowiek, jaka jest jego istota i natura? - Jakie cechy odróżniają człowieka od innym żyjących organizmów? - Jakie są elementarne podstawy istnienia człowieka? - Jakie zależności istnieją pomiędzy duszą i ciałem, człowiekiem a Bogiem? - Jakie są przyczyny aktywności człowieka? - Jakie relacje istnieją pomiędzy człowiekiem a światem?
Spór psychofizyczny Skrajny materializm Skrajny spirytualizm Monizm Pluralizm Umiarkowany spirytualizm. Umiarkowany materializm Interakcjonizm Dualizm Okazjonalizm Paralelizm
Spór o atrybuty człowieka Jakie charakterystyczne cechy posiada człowiek? 1. Człowiek jako jedyna istota na świecie, która poddaje się refleksji nad własnym byciem. 2. Człowiek jest najbardziej złożoną istotą społeczną. 3. Umiejętność myślenia abstrakcyjnego jest domeną wyłącznie człowieka. 4. Jedynie człowiek przeobraża otoczenie własną pracą. 5. Aktywność człowieka uwarunkowana jest poczuciem przyszłości. 6. Człowiek kształtuje swoje zachowania w aspekcie wartości, norm, ocen i sankcji. 7. Człowiek twórcą kultury. 8. Umiejętność rejestrowania wiedzy.
Przykłady koncepcji człowieka 1. Homo sapiens człowiek myślący. 2. Homo faber człowiek rzemieślnik-wytwórca. 3. Homo ludens istota bawiąca się. 4. Homo creator istota tworząca. 5. Homo viator człowiek-wędrowiec. 6. Homo politycus człowiek, istota polityczna.
Zagadnienie śmiertelności człowieka W jakim stopniu istnienie ludzkie jest skończone? W odpowiedzi na to pytania antropologia filozoficzna formułuje dwa stanowiska: 1. Mortalizm - ludzka egzystencja jest aktem skończonym, a śmierć posiada dwa wymiary: fizyczny i duchowy. 2. Immortalizm ludzka egzystencja nie kończy się w momencie śmierci biologicznej, a nieśmiertelność analizuje w różnoraki sposób.
Miejsce człowieka na świecie Jaką rolę pełni człowiek we wszechświecie i jakie miejsce w nim zajmuje? 1. Antropocentryzm traktuje człowieka jako najważniejszą istotę na ziemi. Człowiek kreuje rzeczywistość. Świat jest postrzegany, oceniany przez pryzmat ludzkiego poznania. Człowiek jest również za świat odpowiedzialny (homo mensura). 2. Teocentryzm świat, a także jego integralny element człowiek analizowany jest w odniesieniu do Boga jako najwyższej, zasady, przyczyny, ostatecznego celu i najwyższej wartości.
Miejsce człowieka na świecie Jaką rolę pełni człowiek we wszechświecie i jakie miejsce w nim zajmuje? 3. Biocentryzm i naturalizm nie istnieją różnice pomiędzy człowiekiem, społeczeństwem a przyrodą. Wszystkie te elementy podlegają tym samym regułom. 4. Optymalizm a minimalizm.
Człowiek w refleksji współczesnych filozofów 1. Przedmiotem zainteresowań antropologii filozoficznej jest człowiek w ogóle (inne nauki szczegółowe zajmują się cząstką wiedzy o człowieku, i zebranie tych cząstek również nie przynosi odpowiedzi na podstawowe zagadnienia antropologiczne). 2. Filozofia współczesna wnosi szereg koncepcji człowieka. Wśród nich można wyróżnić: koncepcja nadczłowieka Nietzsche ego, koncepcja psychiki ludzkiej Freuda, koncepcje egzystencjalne, personalizm, a w filozofii chrześcijańskiej: antropocentryczny humanizm zostaje zastąpiony teocentrycznym.
Człowiek w refleksji współczesnych poetów Pawlikowska-Jasnorzewska Maria Kim jestem? kim jestem bez mojego świadectwa, dobrych ocen, egzaminów. Kim jestem gdy zdejmę modne ciuchy i zarzucę nadzieję na ramiona. Kim jestem siostrą córką Przyjacielem Kim jestem w oczach tych, którzy co dzień przechodzą obok na zatłoczonej ulicy.
Repetytorium 1. W jaki sposób naturaliści postrzegają stosunek człowieka do przyrody? 2. Wyjaśnij przyczyny sporu o naturę człowieka? 3. Jakie elementarne cechy posiada bycie człowiekiem? 4. Jakie poglądy przejawia antropocentryczna koncepcja człowieka? 5. Na czym polega problem psychofizyczny w antropologii filozoficznej? 6. Jakie relacje istnieją pomiędzy antropologią filozoficzną a naukami szczegółowymi?
Przeciętny człowiek nie jest specjalnie ciekaw świata. Ot, żyje, musi jakoś się z tym faktem uporać, im będzie to kosztowało mniej wysiłku - tym lepiej. A przecież poznawanie świata zakłada wysiłek, i to wielki, pochłaniający człowieka. Większość ludzi raczej rozwija w sobie zdolności przeciwne, zdolność, aby patrząc - nie widzieć, aby słuchając - nie słyszeć. Ryszard Kapuściński Podróże z Herodotem