Wiosna logopedyczna Ilona Żyła Jak wspomagać rozwój mowy dziecka przedszkolnego
Jak dzieci uczą się mówić? bocian chodził na długich czerwonych nogach i paplał po egipsku; nauczył się bowiem tego języka od matki Hans Christian Andersen: Brzydkie kaczątko Dzieci uczą się mowy poprzez naśladownictwo- słuchając mowy innych osób, patrząc na innych.
Wielokrotnie powtórzone wyrazy, frazy utrwalają się i zostają zapisane w mózgu. Każde dziecko przechodzi przez stałe etapy rozwoju mowy od pierwszego krzyku do pojedynczych słów, które łączy w wyrazy i zdania. U 7 % dzieci występują specyficzne zaburzenia rozwoju językowego. Słyszą one prawidłowo, są sprawne umysłowo, nie mają zaburzeń neurologicznych. Część z nich nadrabia w szybkim tempie zaległości, pozostali wymagają interwencji logopedycznej.
Mowa dziecka w wieku przedszkolnym Dziecko 3- letnie. Chętnie uczestniczy w prostych zabawach paluszkowych, np. Ważyła sroczka Pytane: gdzie mama? Gdzie tata? Wskazuje palcem Wykonuje polecenia: daj, zrób pa-pa Poprawnie wskazuje części ciała Słucha z zainteresowaniem piosenek i wierszyków Wskazuje nazywane przez nas przedmioty Rozróżnia przeciwieństwa chodź- stój, nie ma jest
Wykonuje bardziej złożone instrukcje: weź misia i połóż go na półce Nazywa większość przedmiotów z najbliższego otoczenia, ale może popełniać jeszcze błędy, upraszczać nazwy Powinno łączyć dwa wyrazy- mama daj, mama chodź Podaje swoje imię Pyta co to? Stosuje przeczenia nie ma mamy Pojawia się liczba mnoga Gwałtownie wzrasta zasób słownictwa (150-300 do 1000 słów)- złoty okres rozwoju mowy W zakresie artykulacji: wymawia wszystkie samogłoski oraz spółgłoski m, p, b, t, d, n, ł, j, k, g, l, f, w, ś, ź, ć, dź
Dziecko 4- letnie Reaguje na głos z innego pokoju lub komunikaty z radia i telewizji Potrafi odróżnić mowę prawidłową od zniekształconej Mowa dziecka jest zrozumiała przez inne osobypotrafi się porozumieć z innymi Buduje coraz dłuższe zdania Coraz więcej pyta i odpowiada na proste pytania: kto?, co?, gdzie?, z kim?, w czym? Głoski często są jeszcze zmiękczane mowa dziecinna Rozwija się zdanie wielowyrazowe, ale nadal proste i poprawia się struktura gramatyczna zdania
Rozwija się rozumienie przyczynowo skutkowe oraz znaczenie przyimków nad, pod, obok, przed Dzieci zaczynają wcielać się w różne postacie z bajek W swoim rozwoju przechodzą z myślenia konkretno-obrazowego do wyobrażeniowego Zwykle mówi płynnie, ale może pojawić się rozwojowa niepłynność mowy W zakresie artykulacji głosek: zaczyna prawidłowo artykułować głoski s, z, c, dz,
Dziecko 5- letnie Z uwagą słucha prostego opowiadania i potrafi odpowiedzieć na pytania związane z treścią Rozumie komunikaty wypowiadane przez osoby dorosłe, obce Zadaje bardzo dużo pytań Buduje bogate zdania, potrafi opowiedzieć prostą historyjkę obrazkową Pojawia się umiejętność fantazjowania, opowiadania oraz złożonych dialogów Odkryty zostaje metajezyk czyli żart i dowcip, w wyniku tego dzieci zaczynają kłamać W zakresie artykulacji mogą pojawić się głoski sz, ż, cz, dż, r
Dziecko 6-letnie Rozumie trudniejsze instrukcje- polecenia dwuczłonowe: klaśnij w dłonie i połóż je na kolanach Słucha dłuższe opowiadania, bajki i rozumie morał Prawidłowo interpretuje znaki symbolicznenp. znaki drogowe Mowa jest wyraźna i poprawna, prawidłowo wymawia wszystkie głoski języka polskiego Poprawnie buduje zdania- stosuje reguły gramatyczne
Potrafi odpowiedzieć na bardziej złożone pytania, odpowiadając używa zdań złożonych Potrafi opowiedzieć co widzi na ilustracji, opowiada bajki Potrafi porozmawiać z obcą osobą, nie odbiegając od tematu Używa słów określających stosunki przestrzenne i nazywa podstawowe figury geometryczne Dziecko kończy edukację przedszkolną i rozpoczyna naukę w szkole podstawowej.
Najczęstsze wady wymowy Sygmatyzm: nieprawidłowa artykulacja głosek dentalizowanych Seplenienie właściwe (12 rodzajów), najczęściej międzyzębowe Parasygmtyzm Mogisygmatyzm Przyczyny: Anomalie zębowe, nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych, niska sprawność narządów artykulacyjnych, częste choroby górnych dróg oddechowych, nieprawidłowe wzorce, zbyt długie karmienie smoczkiem.
Rotacyzm: nieprawidłowa artykulacja głoski r Rotacyzm właściwy Pararotacyzm Mogirotacyzm Przyczyny: Nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych (języka, anomalie podniebienia twardego, podniebienie gotyckie), wady zgryzu, niska sprawność narządów artykulacyjnych, naśladowanie nieprawidłowych wzorców, zaburzenia słuchu fonematycznego.
Nieprawidłowa artykulacja głosek tylnojęzykowych: kappacyzm, gammacyzm Kappacyzm: Parakappacyz Mogikappacyzmm Gammacyzm: Paragammacyzm Mogigammacyzm Przyczyny: Częste choroby układu oddechowego, zaburzenia słuchu fonematycznego, nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych.
Mowa bezdźwięczna: brak realizacji głosek dźwięcznych i zastępowanie ich bezdźwięcznymi odpowiednikami W języku polskim dotyczy 13 głosek występujących w opozycji dźwięczna - bezdźwięczna: Rodzaje mowy bezdźwięcznej: całkowita lub częściowa. Przyczyny: zaburzenia słuchu fonematycznego, upośledzenie słuchu, niedosłuch lub głuchota, zaburzenia kinestezji artykulacyjnej, brak koordynacji miedzy wiązadłami głosowymi a pracą narządów artykulacyjnych.
Nieprawidłowa artykulacja głosek wargowozębowych f, w. Inne zaburzenia mowy: Jąkanie może przejść w stan chroniczny z jąkania wczesnodziecięcego Mutyzm niemożność posługiwania się mową z przyczyn psychologicznych Afazja utrata zdolności mówienia spowodowana przez uraz mózgu Autyzm- - zaburzenie rozwojowe, któremu towarzyszy m.in. Brak lub opóźniony rozwój mowy Dysartrie najczęściej towarzyszą chorobą neurologicznym, MPD.
Kiedy udać się do logopedy? Wizyta u logopedy jest konieczna gdy dziecko: ma zdiagnozowaną wadę słuchu, mózgowe porażenie dziecięce, zespół Downa, rozszczep podniebienia w wieku 12 msc. milczy- nie wydaje dźwięków w słowniku 18 msc. dziecka nie pojawiły się co najmniej trzy słowa oznaczające to samo w wieku 24 msc. nie umie udawać na niby np. nalewania herbaty, nie buduje zdania złożonego z dwóch słów, bawić się naprzemiennie, współdzielić uwagę.
w wieku 36 msc. mowa jest zrozumiała tylko dla najbliższych opiekunów w 4 r.ż. mówi niezrozumiale, brak głosek tylnojęzykowych, s, z, c, dz, nosuje W 5 r. ż. zmiękcza mowę oraz głoska r jest zastępowana inną głoską lub innym dziwnym dźwiękiem W 6 r. ż. Występuje nieprawidłowa artykulacja głosek r, sz, ż, cz, dż. Zawsze wtedy gdy mają Państwo wątpliwości dotyczące mowy swojego dziecka.
Rodzicu! Pamiętaj. Z wad wymowy się nie wyrasta. Dziękuję. mgr Ilona Żyła