SYTUACJA NA RYNKU RZEPAKU W 2007 r. stanowisko na spotkanie robocze Grupy Roślin oleistych i białkowych 1. Prognozy zbiorów rzepaku w 2007 r. Powierzchnia /tys. ha/ Plony 3) /t/ha/ Zbiory /tys. t/ cele spoŝywcze 593 2,6 1541,8 cele energetyczne 118 1) 2,6 306,8 razem 711 2) 2,6 1848,6 1) dane Agencji Rynku Rolnego (na podstawie złoŝonych umów kontraktacyjnych na cele energetyczne) 2) dane Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (na podstawie złoŝonych wniosków o dopłaty bezpośrednie) 3) szacunki GUS z 14 września 2007 r. KZPR popiera szacunki GUS odnośnie tegorocznych plonów rzepaku. Naszym zdaniem nie przekroczą one 2,6 t/ha. Opierając się na danych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w oparciu o wnioski dot. dopłat bezpośrednich w 2006 roku zasiano 711 tys. ha rzepaku. W efekcie całkowite zbiory rzepaku w tym roku będą oscylować około 1,85 mln ton. Tegoroczne zbiory będą zatem rekordowe. Z szacunkowych danych wynika, iŝ w br. ponad 300 tys. ton rzepaku zostało wyeksportowane. Głównym kierunkiem eksportu były Niemcy. W kraju na cele spoŝywcze pozostało zatem około 1300 tys. ton rzepaku. 2. Ceny skupu i trendy rynkowe Ceny skupu rzepaku spoŝywczego zakontraktowanego Cena max = 1060 zł Cena min = 920 zł
Średnia waŝona cena rzepaku spoŝywczego zakontraktowanego w skupie w 2007 r. wyniosła około 980 zł/t. Rzeczywiste średnie ceny uzyskiwane przez producentów rzepaku: w m-cu lipcu = 948 zł/t (ok.190 zł niŝsze niŝ na giełdzie MATIF) w m-cu sierpniu = 986 zł/t (ok. 257 zł niŝsze niŝ na giełdzie MATIF) Ceny skupu rzepaku energetycznego 970 960 950 Cena max = 960 zł zł/t 940 930 920 910 900 890 Cena min = 890 zł 880 03.07 04.07 06.07 09.07 11.07 13.07 16.07 18.07 20.07 23.07 25.07 27.07 30.07 01.08 06.08 13.08 20.08 27.08 ZT w Bodaczowie Bioenergia Sieradz ADM Szamotuły (spoŝ - 8Euro) Komagra Sp. z o.o. Olejarnia Hajduk ZCh Organika-Azot Jaworzno Według informacji Agencji Rynku Rolnego na cele energetyczne w br. powinno zostać skupione około 300 tys. ton rzepaku. Według naszych informacji skupiono około 200 tys. ton rzepaku. Wielu rolników wypowiadało umowy na cele energetyczne, gdyŝ rynkowa cena rzepaku spoŝywczego była wyŝsza. Podmioty skupujące planowały wyeksportowanie z dopłatami energetycznymi około 7 tys. ton rzepaku energetycznego za granicę. W lipcu eksport ten wyniósł 1 300 ton rzepaku. Skup rzepaku energetycznego prowadziły: 1) Komagra Sp. z o.o. skup w rejonie lubelskim i śląskim 2) ADM Szamotuły skup w Wielkopolsce i na Kujawach 3) ZT Bodaczów skup na Lubelszczyźnie 4) Bioenergia Sieradz Sp. z o.o. skup w rejonie woj. łódzkiego 5) Zakłady Chemiczne Organika Jaworzno skup w Jarosławiu Średnia cena waŝona rzepaku na cele energetyczne wyniosła 930 zł. Oznacza to, iŝ średnio na kaŝdym ha rzepaku przeznaczonego na cele energetyczne (przy załoŝeniu plonu 2,5 t/ha) rolnicy stracili 100 zł w tym roku. Oznacza to, Ŝe średnio 60% dopłaty energetycznej trafi do przetwórców rzepaku. W najgorszych przypadkach moŝe być to nawet więcej niŝ wysokość naleŝnej dopłaty energetycznej. W maju br. producenci rzepaku zawierali równieŝ kontrakty ze sztywną ceną skupu w wysokości ok. 870-880 zł/t. Do 10% rzepaku jest z kolei nadal przechowywane przez rolników w celu wykorzystania na cele energetyczne.
Około 300 tys. ton rzepaku zostało eksportowane do Niemiec. Średnia cena uzyskiwana w eksporcie w woj. dolnośląskim wynosiła 1100 zł/t loco gospodarstwo. Tegoroczny skup trwał bardzo krótko. W okresie 2-3 tygodni z pola zebrano ponad 60% rzepaku. Wilgotność nasion prosto z pola bardzo często była niŝsza niŝ wymagane 7%. Cena rzepaku zakontraktowanego była o wiele wyŝsza w tym roku niŝ rzepaku z wolnego rynku. Pod koniec okresu zbiorów wolnorynkowa cena rzepaku przewyŝszała znaczenie kwotę 1000 zł/t. W wyniku niekorzystnych relacji cenowych między rzepakiem a pszenicą będziemy mieć do czynienia ze spadkiem zasiewów rzepaku pod zbiory w przyszłym roku. Wstępne szacunki mówią, iŝ będzie to spadek w granicach 10-15%. Podobna sytuacja jest w Europie Zachodniej u największych producentów rzepaku. Sytuacja ta moŝe doprowadzić do dalszego wzrostu cen rzepaku i produktów pochodnych w całej Europie. Relacja cen skupu rzepaku i pszenicy w latach 1998-2007 2,5 2 1,5 1,91 1,5 1,59 1,63 1,96 2,23 2,02 2,11 2,1 1,27 1 0,5 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003* 2004 2005 2006 2007 3. Sytuacja na rynku biopaliw Wejście w Ŝycie nowych przepisów prawnych w zakresie biopaliw od 1 stycznia 2008 roku wymusza na dystrybutorach paliw dodawanie odpowiednich ilości biokomponentów, tak by spełnić Narodowy Cel Wskaźnikowy w wysokości 3,45%. Dostępne w tej chwili moŝliwości mieszania biokomponetów z paliwami to: B5, B20 i B100. Produkcja biokomponentów w 2007 r. została znacznie zahamowana w wyniku zmiany przepisów prawnych z końcem 2006 r. Ilość estrów wprowadzonych do paliw zuŝywanych w transporcie w 1 kwartale 2007 roku wyniosła zaledwie 7,4 tys. ton. Szacunki Ministerstwa Rolnictwa mówią, iŝ w okresie całego roku 2007 wprowadzonych do transportu będzie około 30 tys. ton estrów (66% zuŝycia z roku 2006), co spowoduje iŝ NCW na rok 2007 zostanie spełniony jedynie w 60% (1,47% zamiast 2,3%) Zbiory rzepaku w przyszłym roku powinny wynosić minimum 1540 tys. ton, by spełnić zapotrzebowanie przemysłu spoŝywczego i NCW w wysokości 3,45% w paliwach zuŝywanych w transporcie.
Z kolei, aby spełnić NCW we wszystkich paliwach wprowadzanych na rynek w 2008 r. na cele energetyczne powinniśmy przeznaczyć blisko 750 tys. ton rzepaku, a zbiory rzepaku powinny wynieść około 1850 tys. ton. Brak spełnienia wskaźników NCW rodzi konsekwencje odprowadzania dotkliwych kar zwiększonych 10-krotnie od 1 stycznia 2008. Wzór obliczenia kary: K= 5 x Wx (M-R)/100% K- wysokość kary wyraŝona w zł W ogólna wartość paliw ciekłych i biopaliw ciekłych sprzedanych lub zbytych w innej formie przez podmiot podlegający karze, a takŝe zuŝytych przez niego na potrzeby własne, liczoną za rok, w którym podmiot ten nie zrealizował obowiązku wynikającego z ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (nie zrealizował obowiązującego Narodowego Celu Wskaźnikowego) M wysokość Narodowego Celu Wskaźnikowego, do realizacji którego zobowiązany był podmiot podlegający karze, wyraŝoną w % R wysokość zrealizowanego udziału biokomponentów i innych paliw odnawialnych w ogólnej ilości paliw ciekłych i biopaliw ciekłych sprzedanych lub zuŝytych w innej formie przez podmiot podlegający karze, a takŝe zuŝytych przez niego na potrzeby własne, w roku, w którym podmiot ten nie zrealizował NCW. Prognoza zapotrzebowania na biokomponenty w latach 2008-2013 wyszczególnienie jednost 2008 2009 2010 2011 2012 2013 ki ZuŜycie ON tys. 8220 8630 8980 8980 8980 8980 Udział estrów w ON a): tys.m3 9728 1021 1062 1062 1062 1062 wg wartości energetycznej % 3,45 4,6 5,75 6,2 6,65 7,1 Zapotrzebowanie na estry: 1) ogółem tys. m3 356 498 648 699 749 800 2) w transporcie tys. m3 209 279 349 376 403 430 Zapotrzebowanie na rzepak (75%) 1) tys.ton 747 104 136 146 157 168 zapotrzebowanie na rzepak (75%) 2) tys.ton 439 586 732 790 847 905 Udział zapotrzebowania w rynku rzepaku (produkcja na poziomie 1,7 mln t) w zaleŝnosci od 1) lub 2) % 26-44 Zapotrzeb. przem. spoŝywczego na tys. 1100 1200 1300 1300 1300 1300 Wymagane zbiory rzepaku 1) tys. 184 224 266 276 287 298 Wymagane zbiory rzepaku 2) tys. 154 178 203 209 214 220 34-62 43-80 46-86 93-50 53-99
4. Wnioski producentów rzepaku z tegorocznego skupu 1. W 2007 r. nastąpił bardzo wysoki wzrost cen rzepaku w Europie w krótkim okresie (od kwietnia do września o 100 Euro, tj. ok. 40%)) 2. Cena rzepaku w Polsce w okresie skupu 2007 była średnio niŝsza o ponad 200 zł w stosunku do cen na giełdzie MATIF 3. Skupujący rzepak na cele energetyczne zaniŝyli w br. cenę średnio w Polsce o 50 zł/t, a w niektórych regionach kraju nawet więcej 4. Mimo, Ŝe Polska nie realizuje NCW to w tym roku wyeksportowaliśmy 300 tys. ton rzepaku w cenie powyŝej 1100 zł/t z gospodarstwa 5. Jesteśmy w stanie zabezpieczyć surowiec do produkcji estru aby zrealizować NCW, ale jeŝeli polityka cenowa skupujących rzepak na cele energetyczne nie zmieni się, to będziemy zmuszeni rzepak eksportować. Opracowanie: Agnieszka Korycińska, Biuro Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku ul. Wspólna 30 00-930 Warszawa tel. 022 623 26 05 fax. 022 623 27 52