Nazwa projektu Kierunkowe założenia nowej ordynacji podatkowej Ministerstwo wiodące i ministerstwa współpracujące Osoba odpowiedzialna za projekt w randze Ministra, Sekretarza Stanu Pan Janusz Cichoń Kontakt do opiekuna merytorycznego projektu prof. zw. dr hab. Leonard Etel bozena.ogrodowczyk@mf.gov.pl Data sporządzenia 31.08.2015 r. Źródło: Expose Premiera Nr w wykazie prac ZA35 TEST REGULACYJNY 1. Jaki problem jest rozwiązywany? (maksymalnie 100 słów) Istnieje uzasadniona potrzeba uporządkowania części ogólnej prawa podatkowego, obecnie uregulowanej zasadniczo w Ordynacji podatkowej. Akt ten uchwalony w 1997 r. z wielu powodów nie odpowiada dzisiejszym potrzebom i standardom. W celu przygotowania projektu nowej ustawy został powołana Komisja Kodyfikacyjna Ogólnego Prawa Podatkowego, która przygotowała kierunkowe założenia nowej ordynacji podatkowej. W kierunkowych założeniach szczególny nacisk położony został na: - uporządkowanie i skodyfikowanie materii ogólnego prawa podatkowego stworzenie spójnej, klarownej i nowoczesnej ordynacji podatkowej; - wprowadzenie rozwiązań stanowiących dopełnienie i ukoronowanie procesu kształtowania się ogólnego prawa podatkowego w Polsce (w szczególności takich jak zasady ogólne prawa podatkowego oraz katalog praw i obowiązków podatnika); - stworzenie ram prawnych opartych na współpracy między organami podatkowymi a podatnikami, co pozwoli znacząco poprawić relacje między tymi podmiotami. Tak ukształtowana ordynacja podatkowa będzie dobrze służyła realizacji zadań (celów) stawianych przed tego typu aktami prawnymi. 2. Rekomendowane rozwiązanie, w tym planowane narzędzia interwencji, i oczekiwany efekt (maksymalnie 100 słów) Zgodnie z kierunkowymi założeniami uporządkowanie części ogólnej prawa podatkowego powinno nastąpić w formie uchwalenia nowego aktu prawnego zatytułowanego - uwzględniając historycznie ukształtowane nazewnictwo - Ordynacja podatkowa. Nowelizacja obowiązującej ustawy nie jest odpowiednią formą z uwagi na szeroki zakres projektowanych zmian. Ordynacja to forma tzw. kodyfikacji częściowej prawa podatkowego, nie obejmująca przepisów regulujących poszczególne podatki (część szczegółowa prawa podatkowego). Kodyfikacja kompleksowa nie jest w tej chwili możliwa z uwagi na trwający w Polsce proces przebudowy systemu podatkowego. Zakończenie tych reform jest warunkiem podjęcia ewentualnych prac nad skodyfikowaniem całego prawa podatkowego (część ogólna i szczegółowa). Uchwalenie nowej ordynacji ma służyć realizacji dwóch podstawowych celów: - ochronie praw podatnika w jego relacjach z organami podatkowymi oraz - zwiększeniu skuteczności i efektywności wymiaru i poboru podatków. 3. Jakie były analizowane inne rozwiązania, w tym rozwiązania pozalegislacyjne? Dlaczego ich nie zastosowano? Ogólne prawo podatkowe może być uporządkowane jedynie w formie ustawy. Nie wchodzą w grę rozwiązania pozalegislacyjne. 4. Jeżeli projekt wdraża prawo UE, jakie są przewidywane rozwiązania poza bezwzględnie wymaganymi przez UE? Kierunkowe założenia nowej ordynacji podatkowej nie wdrażają prawa UE. 5. Jak problem został rozwiązany w innych krajach, w szczególności krajach członkowskich OECD/UE? W większości państw OECD ogólne prawo podatkowe jest uregulowane w odrębnej ustawie. Są to częściowe kodyfikacje prawa podatkowego, nie obejmujące przepisów regulujących podatki składające się na system podatkowy m.in. Niemcy, Hiszpania, Estonia, Czechy, Węgry. Kodeksy podatkowe kompleksowo ujmujące przepisy prawa podatkowego funkcjonują m.in. we Francji, Rosji, Ukrainie, Białorusi a także Stanach Zjednoczonych. Komisja poddała analizie trzy modelowe kodeksy podatkowe, a mianowicie: Tax Code of the Republic of Taxastan. A Hypothetical Tax Law, z 29 września 2000 r. opracowany przez MFW oraz Modelowy kodeks podatkowy Centro Interamericano de Administraciones Tributarias (CIAT) opracowany przez organizację służb skarbowych państw Ameryki Środkowej a także Organizacji Państw Amerykańskich (OEA). Przygotowując kierunkowe założenia brano pod uwagę regulacje funkcjonujące w Niemczech, Hiszpanii, Francji, Włoszech, USA, Czechach, Rosji, Ukrainie, Estonii, a także na Węgrzech. 6. Podmioty, na które oddziałuje projekt Grupa Wielkość Źródło danych Oddziaływanie Podatnicy (płatnicy, inkasenci) Organy podatkowe i organy kontroli skarbowej Wszyscy podatnicy, ok. 25 mln 493 oraz inne podmioty stosujące przepisy ordynacji podatkowej Wzmocnienie instrumentów chroniących prawa podatnika w relacjach z organami podatkowymi. Zwiększenie efektywności działania organów w poborze podatków i innych
Pełnomocnicy zawodowi (doradcy podatkowi, radcowie prawni, adwokaci) zobowiązań publicznych. ok. 30.000 osób Usprawnienie kontaktów pełnomocników zawodowych z organami podatkowymi. 7. Informacje na temat zakresu, czasu trwania i podsumowanie wyników konsultacji Kierunkowe założenia nowej ordynacji podatkowej zostały opracowane przez Komisję Kodyfikacyjną Ogólnego Prawa Podatkowego, na podstawie 8 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Ogólnego Prawa Podatkowego z dnia 21 października 2014 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 1471). Kierunkowe założenia nowej ordynacji podatkowej były przedmiotem konsultacji. Szczegółowe wyniki konsultacji są zamieszczone na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji w zakładce Rządowy proces legislacyjny http://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12274851/katalog/12300341#12300341 Konsultacje resortowe - od 18 marca 2015 r. do 20 maja 2015 r. Uwag zgłoszonych 206, zasadnych 50, częściowo zasadnych 27, niezasadnych 129. Najwięcej uwag zgłoszono do: przedawnienie zobowiązań, niewładcze formy załatwiania spraw podatkowych, postępowania podatkowego, zasad ogólnych prawa podatkowego. Konsultacje międzyresortowe - od 21 maja 2015 r. do 22 lipca 2015 r. Uwagi zgłosili: Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Rządowe Centrum Legislacji, Minister Gospodarki, Minister Środowiska, Minister Administracji i Cyfryzacji, Szef Agencji Bezpieczeństwa, Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Uwag zgłoszonych 37, zasadnych 3, częściowo zasadnych 2, niezasadnych 11. Komisja uznała, że 21 uwag nie dotyczy etapu prac Komisji w zakresie opracowania Kierunkowych założeń nowej ordynacji podatkowej. Uwagi te będą wzięte pod uwagę przy opracowywaniu projektu ustawy. Uwagi dotyczyły: testu regulacyjnego analiza najważniejszych zmian, których skutki są mierzalne, kontroli podatkowej, komunikacji elektronicznej, niewładczych formy działania organów, przedawnienia zobowiązań, ulg uznaniowych, klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, nadpłaty, zaległości oraz zwrotu podatku. Konsultacje społeczne - od 21 maja 2015 r. do 22 lipca 2015 r. Uwagi zgłosili: NSZZ Solidarność, Konfederacja Lewiatan, Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej, Krajowa Rada Radców Prawnych, Związek Banków Polskich, Poczta Polska S.A., Kasa Krajowa SKOK, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prezes Zarządu Polskiej Izby Ubezpieczeń. Uwag zgłoszonych 65, zasadnych 5, częściowo zasadnych 6, niezasadnych 42, akceptujących zaproponowane rozwiązania 10. Komisja uznała, że 2 uwagi nie dotyczą etapu prac Komisji w zakresie opracowania Kierunkowych założeń nowej ordynacji podatkowej. Uwagi dotyczyły: dodatkowych zmian legislacyjnych, zwiększenia ochrony praw podatnika, in dubio pro tributario, indywidualnych interpretacji, mediacji, przedawnienia zobowiązań, nadpłaty i zwrotu podatku, postępowania podatkowego, tajemnicy skarbowej, kontroli podatkowej, czynności sprawdzających, klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, Konsultacje w środowisku akademickim. KKOPP wystąpiła w styczniu 2015 r. o opinie dotyczące kierunkowych założeń nowej ordynacji podatkowej do 19 autorytetów z zakresu prawa podatkowego (13 profesorów prawa finansowego i podatkowego, 4 doktorów habilitowanych oraz 2 doktorów). Otrzymane opinie były szczegółowo analizowane przy konstruowaniu ostatecznej wersji KZ. 8. Zmiana obciążeń regulacyjnych (w tym obowiązków informacyjnych) wynikających z rekomendowanego rozwiązania nie dotyczy zmniejszenie liczby dokumentów zmniejszenie liczby procedur skrócenie czasu na załatwienie sprawy inne: wprowadzane obciążenia są przystosowane do ich elektronizacji zwiększenie liczby dokumentów zwiększenie liczby procedur wydłużenie czasu na załatwienie sprawy inne: tak nie nie dotyczy Komentarz: Zmniejszenie liczby dokumentów wiążę się z projektowanym m.in.: uproszczeniem postępowań podatkowych, rozszerzeniem możliwości załatwiania spraw w drodze porozumienia, konsultacji i mediacji, ograniczeniem obowiązku wydawania decyzji i postanowień, standaryzacji formularzy i wniosków. Zmniejszeniu liczby procedur służy m.in. zawieszanie postępowania w sprawach reprezentatywnych, zwracanie nadpłat bez wydawania decyzji, nie wszczynanie postępowań w sprawach bagatelnych, wprowadzenie rozprawy w I instancji. Skróceniu czasu załatwienia sprawy będą służyć nowe środki zwalczania przewlekłości postępowania i bezczynności organu podatkowego a także nowoczesne środki komunikacji, przede wszystkim komunikacja elektroniczna. 9. Wyniki analizy wpływu - zob. załącznik nr 1 Koszty w okresie 10 lat od wejścia w życie zmiany 0 1 2 3 5 10 Łącznie (0-10)
pieniężnym (w mln zł, ceny stałe z r.) niepieniężnym Kompleksowy charakter proponowanych zmian i złożoność problematyki ogólnego prawa podatkowego skutkuje, iż na obecnym etapie prac Komisji Kodyfikacyjnej Ogólnego Prawa Podatkowego nie jest możliwym precyzyjne określenie kosztów i korzyści finansowych płynących z proponowanych rozwiązań, a jedynie nakreślenie oczekiwanych tendencji w tym zakresie. Analiza skutków społeczno gospodarczych wprowadzenia podstawowych regulacji proponowanych w Kierunkowych założeniach nowej ordynacji podatkowej (a więc korzyści i kosztów) zawarta jest w załączniku do Testu Regulacyjnego. W sferze skutków pozafinansowych szacuje się natomiast, że w dłuższej perspektywie proponowane zmiany wpłyną na poprawę funkcjonowania administracji podatkowej oraz wzmocnienie zaufania do organów podatkowych, co w sposób wymierny przełoży się na zminimalizowanie kosztów zarówno po stronie podatników, jak i organów podatkowych. Zasadniczym celem opracowanych kierunkowych założeń jest stworzenie nowoczesnego i spójnego aktu prawnego, który będzie sprzyjał profesjonalnej obsłudze podatników, dbałości o użyteczność i dostępność oferowanych usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej, a także, który będzie stał na straży słusznych interesów budżetu państwa. Proponowane przez Komisję Kodyfikacyjną Ogólnego Prawa Podatkowego założenia przewidują zmiany uwzględniające słuszne interesy podatników, jak i ochronę interesu fiskalnego. Wskazać należy, iż z punktu widzenia: podatników zmiany służą: poprawie relacji organów podatkowych z podatnikami, rozszerzeniu uprawnień podatników i wzmocnieniu ich pozycji w kontaktach z organami podatkowymi, zniesieniu obciążeń i wymogów o charakterze biurokratycznym budżetu państwa proponowane zmiany dążą do: uszczelnienia systemu poboru podatków, przeciwdziałania uchylaniu się od realizacji obowiązków podatkowych, zwiększenia ilości obowiązków podatkowych realizowanych przez podatników dobrowolnie i odciążenia organów podatkowych, egzekucyjnych i sądów administracyjnych Ponadto proponowane zmiany uwzględniające postulaty formułowane przez teoretyków i praktyków prawa podatkowego, przyczynią się do stworzenia kompleksowego aktu prawnego przystającego do panujących realiów obrotu prawnego i funkcjonujących konstrukcji prawnych. Przyjęte założenia modyfikują również obecne regulacje prawne w celu usunięcia istniejących wątpliwości interpretacyjnych. Określenie na obecnym etapie prac, choćby w sposób szacunkowy, korzyści i kosztów finansowych związanych z realizacją przyjętych założeń jest niemożliwe, bowiem te uzależnione są od ostatecznego kształtu poszczególnych przepisów prawnych. Wskazać można natomiast prognozy wynikające z samej specyfiki proponowanych zmian i obszarów, na które będą one oddziaływały. Większość proponowanych rozwiązań z jednej strony wpływa na obniżenie kosztów funkcjonowania podatników, z drugiej natomiast wpływa na poprawę sytuacji fiskalnej, tak w sposób pośredni (obniżenie kosztów funkcjonowania administracji podatkowej i wykonywanych przez nią czynności), jak i bezpośredni (zwiększenie wpływów budżetowych). Wskazać należy zwłaszcza na: promowanie wzajemnej współpracy podatników z organami
Niemierzalne pieniężnym (w mln zł, ceny stałe z r.) niepieniężnym Niemierzalne rynek pracy rynek pracy podatkowymi skutkującej odciążeniem organów podatkowych, egzekucyjnych i sądów administracyjnych (procedura konsultacyjna, zawieranie porozumień, mediacja, program poprawnego rozliczania), uproszczenie i ułatwienie kontaktów obu stron stosunku publicznoprawnego (komunikacja elektroniczna, standaryzacja formularzy wniosków, wprowadzenie instytucji pełnomocnictwa ogólnego), zwolnienie organów podatkowych z obowiązku prowadzenia spraw nie przynoszących wymiernych korzyści fiskalnych (limit bagatelności postępowań podatkowych), a w konsekwencji koncentrację zasobów ludzkich na zwalczaniu poważnych oszustw podatkowych, Do zmian wpływających na poprawę sytuacji fiskalnej w sposób bezpośredni zaliczyć należy przede wszystkim wprowadzenie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania Zauważyć należy również, iż realizacja części z proponowanych zmian wiąże się z koniecznością poniesienia niezbędnych nakładów finansowych na stworzenie i utrzymanie odpowiedniej infrastruktury informatycznej, druk i dystrybucję formularzy, przeprowadzenie szkoleń pracowników, zapewnienie odpowiedniego zaplecza technicznego, itp. Większość tych zadań zostanie zrealizowana w ramach obecnie dysponowanych środków, jak np. odpowiednie zaplanowanie szkoleń centralnych, ograniczenie lub zmiana formularzy. Korzyści w okresie 10 lat od wejścia w życie zmiany 0 1 2 3 5 10 Łącznie (0-10)
Wskazanie źródeł danych i przyjętych do obliczeń założeń: 10. Planowane wykonanie przepisów aktu prawnego Zgodnie z 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 października 2014 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Ogólnego Prawa Podatkowego (KKOPP) do zadań KKOPP należy: opracowanie, nie później niż w terminie 4 miesięcy od dnia pierwszego jej posiedzenia, kierunkowych założeń kompleksowej regulacji rangi ustawowej dotyczącej ogólnego prawa podatkowego oraz opracowanie, nie później niż w terminie 2 lat od dnia przyjęcia kierunkowych założeń, projektu ustawy zawierającego kompleksowe regulacje dotyczące ogólnego prawa podatkowego wraz z przepisami wykonawczymi. Kierunkowe założenia nowej ordynacji podatkowej zostaną przedstawione Radzie Ministrów we wrześniu 2015 r. Po ich przyjęciu przez Radę Ministrów KKOPP przedstawi projekt nowej ustawy z przepisami wykonawczymi najpóźniej w terminie 2 lat od przyjęcia Kierunkowych założeń przez Radę Ministrów. 11. W jaki sposób i kiedy nastąpi ewaluacja efektów projektu oraz jakie mierniki zostaną zastosowane? Zakłada się przygotowanie oceny funkcjonowania ustawy w OSR ex-post około 3 lata po jej wprowadzeniu. 12. Załączniki (istotne dokumenty źródłowe, badania, analizy itp.) Analiza skutków społeczno gospodarczych wprowadzenia podstawowych regulacji proponowanych w Kierunkowych założeniach nowej ordynacji podatkowej.