Program pracy z uczniem uzdolnionym muzycznie Śpiewam i gram Muzyka towarzyszy mi od najmłodszych lat i zajmuje szczególne miejsce w moim życiu. Obserwując dzieci i młodzież obawiam się, że za parę lat nikt nie będzie miał już potrzeby śpiewania, grania czy słuchania muzyki klasycznej. Tych umiejętności trzeba nauczyć już w młodszym wieku szkolnym. Zaginęła też tradycja śpiewania a cappella w chórach szkolnych. Młodzież interesuje się muzyką, ale głównie odtwarzaną przez komputer i jest to przeważnie tzw. muzyka ciężka. Ma ona często negatywny wpływ na rozwój osobowości młodego organizmu. W obecnej sytuacji starałam się rozkochać dzieci w muzyce. Pracując z dziećmi w czasie lekcji muzyki oraz kółka muzycznego miałam możliwość wyłonienia dzieci uzdolnionych muzycznie. Potrzeba opracowania programu pracy z uczniem zdolnym muzycznie to możliwość indywidualnego podejścia do każdego ucznia, z uwzględnieniem jego zdolności, umiejętności, zainteresowań i potrzeb. Swój program kieruję do nauczycieli pracujących z dziećmi w ramach zespołu wokalno - instrumentalnego. Odnosi się on do uczniów w przedziale wiekowym 8 13 lat. Prowadzone przeze mnie zajęcia odbywają się raz w tygodniu i trwają 45 minut. Często czas zajęć jest dostosowany do potrzeb, po lekcjach, w czasie wolnym od zajęć np. sobota, niedziela. Uczestnicy przyjmowani są do zespołu wokalno - instrumentalnego po przesłuchaniu. Podczas eliminacji u dzieci sprawdzane są predyspozycje głosowe, słuchowe, poczucie rytmu i dykcja. W zespole dzieci uczą się cech dobrego śpiewania, gry na instrumentach, ale najważniejsze jest, by znajdowały przyjemność w muzykowaniu. Dzięki ciekawym i oryginalnym metodom i formom
pracy staram się dostarczyć dzieciom wielu radosnych przeżyć i osiągnąć zamierzone cele. Głównym celem program było wyposażenie uczniów w podstawowe umiejętności wokalno instrumentalne oraz przygotowanie do udziału w życiu artystycznym szkoły i regionu. Wyznaczyłam następujące cele szczegółowe: Rozwijanie zdolności muzycznych. Budzenie wyobraźni ruchowo-przestrzennej. Kształcenie umiejętności prawidłowego posługiwania się aparatem głosowym. Osiąganie coraz wyższego poziomu artystycznego. Stymulowanie różnych form aktywności twórczej. Rozwijanie umiejętności śpiewu wielogłosowego. Umiejętność śpiewania i grania z nut. Kształcenie zainteresowań i zamiłowań muzycznych. Indywidualne podejście do każdego dziecka, z uwzględnieniem jego umiejętności, wrażliwości, zainteresowań i potrzeb. Wyposażenie uczniów w niezbędną wiedzę z zakresu muzyki i wiążącą się z nią terminologią. Rozwijanie percepcji i ekspresji twórczej. Kształcenie umiejętności korzystania z mikrofonu i zachowania się na scenie. Budzenie i rozwijanie takich cech jak: systematyczność, pracowitość, dokładność, obowiązkowość, dyscyplina. Dostarczanie wielu emocji i przeżyć związanych z występami. Udział w konkursach wokalnych, festiwalach, koncertach.
Stwarzanie sytuacji dających możliwość przeżyć wewnętrznych, kontemplacji i autorefleksji. Pomaganie uczniom w odkrywaniu własnych możliwości i umiejętności oraz przezwyciężaniu barier emocjonalnych. Kształtowanie kultury muzycznej ( umiejętność włączania sztuki we własne, osobiste życie ). Opis podjętych działań dydaktyczno - wychowawczych Kształcenie wokalne w zespole muzycznym ma na celu: 1) prawidłowe wydobywanie i formowanie głosu oraz wyrobienie prawidłowego oddechu, 2) uzyskanie odpowiedniej barwy głosu, 3) rozszerzanie skali głosowej 4) praca nad dykcją 5) ćwiczenia umuzykalniające, rozwijające poczucie rytmu i słuchu muzycznego. Zadania związane z pracą nad prawidłowym oddechem w czasie śpiewania Podstawą śpiewu jest umiejętne posługiwanie się aparatem oddechowym, czyli opanowanie techniki wdechu i wydechu. Prawidłowy wdech powinien odbywać się jednocześnie przez nos i przez lekko rozchylone usta, powinien być spokojny, równy, odpowiednio głęboki,
dość szybki. W dobrze wykonanym oddechu dadzą się wyodrębnić cztery fazy: a) wdech b) zatrzymanie c) wydech d) pauza. Praca z dzieckiem nad prawidłową emisją głosu ( zapobieganie wadliwej, gardłowej emisji głosu): - ćwiczenia, w których podstawą jest rozluźnienie mięśni gardła szyi (nie zaciskać gardła! ) - dźwięk należy atakować lekko i spokojnie - opuszczanie nasady języka - skierowanie głosu z gardła na górne podniebienie, czyli na maskę - odpowiednio ułożona żuchwa podczas śpiewania ( luźno i nisko opuszczona), aktywne wargi. Ćwiczenia nad barwą głosu - ćwiczenia na piosenkach lub dłuższych tekstach, które można ciekawie interpretować ( próby wydobycia z głosu jak najwięcej barw nie tylko miłych i ciepłych, ale także dramatycznych, komicznych)
- wszystkie te ćwiczenia wykonujemy z różnym natężeniem głosu (zawsze zaczynamy od średniej głośności) - łączenie siły głosy z różną jego wysokością Ćwiczenia rozszerzające skalę głosową Nucenie wprawek, krótkich melodii lub recytowanie krótkich fragmentów tekstu początkowo na średniej wysokości. Z czasem staramy się wykonać to nieco wyżej, powrót do średnicy, zejście nieco niżej i znów powrót do punktu wyjścia. Następnie ćwiczymy jeszcze wyżej, niżej, aż do granic skali. Warunkiem koniecznym jest wygoda i pełna swoboda. Przy zbytnim forsowaniu głosu uczeń może osiągnąć dodatkowe górne dźwięki, ale znikną doły. Kształcenie prawidłowej dykcji Bardzo ważnym warunkiem pięknego wykonywania utworów jest poprawna, wyraźna wymowa, czyli dykcja. Tekst słowny, jako jeden z elementów pieśni, odgrywa obok tekstu muzycznego bardzo ważną rolę. Ćwiczenia dykcyjne to ćwiczenia obejmujące
- żuchwę ( najważniejsze jest uzyskanie swobody mięśni jej przynależnych, tak, aby można było ją łatwo i szybko opuścić, - wargi ( powinny być miękkie i elastyczne), można je uaktywnić przez ćwiczenia rozluźniające ( parskanie), rozciągające i napinające (szerokie otwieranie, cmokanie itp.), - język ( należy rozruszać i rozluźnić język). - podniebienie twarde i miękkie ( dobrze uelastycznia się przez ziewanie oraz bezgłośne powtarzanie spółgłoski k ) - wnętrze gardła ( jeżeli gardło jest swobodne, to wypowiedzenie większości dźwięków nie jest trudne). Prawidłowa wymowa wymaga opanowania jeszcze jednej umiejętności: płynności łączenia wszystkich zgłosek. Główna tajemnica dobrej dykcji tkwi w precyzji i swobodzie jednocześnie. Spółgłoski należy wykonywać szybko, przy luźnym gardle i nieskrępowanym wydechu. Elastyczność i giętkość aparatu wymowy pozwalają na swobodny przepływ głosu, który wynosi dykcję daleko do słuchacza. Kształcenie poczucia rytmu i słuchu Problem rytmicznego wykonania utworu muzycznego należy postawić na pierwszym miejscu. Rytmiczność wykonania utworu w zespole polega na dokładnym wytrzymywaniu długości trwania dźwięku i wyraźnym zaznaczaniu mocnych i słabych części przebiegu muzycznego przez wszystkich wykonawców równocześnie. Ćwiczenia rozwijające poczucie rytmu i słuchu muzycznego: - taktowanie - zabawy rytmiczne przy muzyce
- gra na instrumentach perkusyjnych - ćwiczenia rytmiczne z nut - śpiewanie szeregu dźwięków według skali majorowej w wartościach jedno- i dwumiarowych - odtwarzanie usłyszanych rytmów Barbara Kupczak
Zamierzone osiągnięcia w pracy z dzieckiem uzdolnionym muzycznie Praca z uczniem zdolnym muzycznie to proces ciągłych poszukiwań metod i form pracy. Inaczej pracuje się z dzieckiem w młodszym wieku szkolnym, inaczej, z młodzieżą czy też z ludźmi dorosłymi. Nie ma jednoznacznej recepty na osiągnięcie sukcesu. W każdym jednak przypadku potrzebny jest talent, ciężka praca i dobry nauczyciel. Mając na uwadze dzieci w wieku 8 13 lat musimy pamiętać, że udział w zespole wokalno - instrumentalnym to jedna z form spędzania wolnego czasu i powinna być przede wszystkim przyjemnością. Opracowany przeze mnie program pracy z uczniem zdolnym muzycznie wskazał drogę postępowania i pomógł przygotować warsztat młodego wokalisty i instrumentalisty do dalszej pracy. W ramach działalności zespołu dziecko uczy się jak prawidłowo pracować nad emisją głosu, rozwija swoje zdolności muzyczne, ma możliwość obcowania z muzyką, w pełnym tego słowa znaczeniu. Zwieńczeniem pracy jest udział uczniów w konkursach wokalnych, festiwalach muzycznych czy okolicznościowych występach dla społeczności lokalnej. Myślę, że jest to jeden z mocniejszych argumentów mobilizujących do pracy. Każdy występ to źródło ogromnych emocji, ale także nowych doświadczeń. Na pewno uczy krytycznego spojrzenia na siebie, ale daje też wiele satysfakcji w momencie udanego występu. Jednym z ważniejszych elementów pracy nauczyciela z dziećmi jest wspólna płaszczyzna porozumienia. Wzajemne zaufanie i szacunek oraz pełna wiary w możliwości zachęta pedagoga bywa często zalążkiem poszukiwań
nowych rozwiązań artystycznych i prowadzi do znalezienia własnego, niepowtarzalnego sposobu pracy. Program realizowałam podczas trwania mojego stażu. Spośród uczniów naszej szkoły wyłoniłam kilka talentów muzycznych, należą do nich: Anna Słowy, Michał Pieczarka, Justyna Wolna Paulina Talik, Joanna Kupczak, Jakub Talik. Wymienieni uczniowie brali udział w konkursach muzycznych i zajmowali pierwsze miejsca, np. Powiatowy. Festiwal Pieśni Patriotycznej w Pewli Wielkiej, Festiwal Piosenki Mojej Mamy, Gminny Konkurs Kolęd i Pastorałek w Brzuśniku, Gim Play Show w Wieprzu. Ponadto uczniowie reprezentowali naszą Szkołę i gminę na wielu imprezach szkolnych i środowiskowych oraz kontynuują swoją działalność muzyczną w innych szkołach, zespołach muzycznych.