Diagnostyka enzymologiczna chorób wątroby, trzustki i zawału serca. Hiperbilirubinemie. Wykład 6 Dr Agnieszka Jaźwa agnieszka.jazwa@uj.edu.pl
Enzymy w diagnostyce laboratoryjnej Enzymy syntetyzowane są w komórkach i tam pełnią swoje funkcje. Tylko nieliczne wydzielane są na zewnątrz do przestrzeni pozakomórkowych. Każda tkanka posiada swój specyficzny profil enzymatyczny. Dlatego wykrycie zmiany poziomu określonych enzymów w stanach chorobowych pozwala wnioskować o lokalizacji i rodzaju zmian patologicznych zachodzących w organizmie. Pojawienie się enzymów wewnątrzkomórkowych w płynie pozakomórkowym może świadczyć o stopniu uszkodzenia komórek danej tkanki. W rutynowej diagnostyce wykorzystuje się zaledwie kilka (spośród kilkuset) enzymów tkankowych diagnostyka chorób wątroby, trzustki, mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego. W praktyce badanie to polega na pomiarze aktywności lub określeniu poziomu białka enzymu w płynach ustrojowych.
Badanie aktywności enzymatycznej w tkankach w płynach ustrojowych - osocze lub surowica - płyn mózgowo-rdzeniowy - mocz w płynach patologicznych - wysięki - przesięki Aminotransferaza alaninowa Warunkiem niezbędnym, aby doszło do istotnego wypływu enzymów z komórki jest naruszenie integralności błony plazmatycznej. Szybkość i wielkość zmian aktywności/poziomu enzymu w osoczu zależy od szeregu czynników, takich jak jego zawartość w komórce, droga jaką przebywa uwolniony z komórki enzym do światła naczynia (bezpośredni transfer przez błonę naczynia, bądź przez naczynia limfatyczne) oraz rozległość uszkodzenia tkanki.
Cele diagnostyki enzymologicznej rozpoznawanie chorób monitorowanie przebiegu chorób prognozowanie, enzymy, hormony, tłuszcze, elektrolity (sód, potas, chlorki, magnez, wapń, żelazo, i inne)
Enzymy najczęściej stosowane w diagnostyce medycznej Szutowicz i Raszeja-Specht, Diagnostyka laboratoryjna, Tom I, GUM, 2009
Aktywność enzymu Szybkość reakcji katalizowanej przez enzym jest wprost proporcjonalna do ilości aktywnego enzymu w mieszaninie reakcyjnej. Ta zależność jest jednak modyfikowana przez różne czynniki: Białka w trakcie przechowywania materiału biologicznego podlegają proteolitycznej degradacji i denaturacji utrata natywnej struktury i spadek aktywności. Wrażliwość na te zmiany zależy od rodzaju białka oraz warunków przechowywania (temperatura, czas). Enzymy są białkami zbudowanymi z łańcucha aminokwasowego, który odpowiednio zwinięty tworzy skomplikowaną strukturę przestrzenną stabilizowaną oddziaływaniami grup funkcyjnych w aminokwasach oraz często obecnością różnego rodzaju cząsteczek w rodzaju jonów metali takich jak wapń, magnez, żelazo, miedź, mangan, nikiel, a także rozmaitych związków odgrywających rolę kofaktorów. W związku z tym na wynik pomiaru wpływ mają ph, siła jonowa, skład mieszaniny reakcyjnej oraz temperatura pomiaru. Z uwagi na to, iż w warunkach patologicznych obserwujemy przeważnie znaczący wzrost aktywności enzymatycznych, dlatego często wyniki oznaczeń enzymatycznych wyrażone są krotnościami wartości górnej granicy przedziału referencyjnego.
Aktywność enzymu Miarą aktywności enzymu jest szybkość reakcji chemicznej mierzona przyrostem ilości produktu lub ubytkiem substratu w jednostce czasu w przeliczeniu na jednostkę objętości materiału biologicznego. Międzynarodowa jednostka aktywności enzymatycznej (U): 1 jednostka (U) = ilość enzymu, która w warunkach standardowych (optymalne ph i temperatura) katalizuje przekształcenie 1 μmola substratu w ciągu 1 minuty Zalecane jednostki U/ml lub U/L Aktywność fosfatazy alkalicznej w zależności od wieku i płci Wielkość zakresu wartości referencyjnych dla niektórych enzymów zależy od stanu fizjologicznego, wieku oraz płci.
Izoenzymy i izoformy enzymów Enzymy, podobnie jak inne białka podlegają wielu potranslacyjnym przemianom, które często są charakterystyczne dla danego rodzaju komórki. Prowadzi to do powstania różnorodnych wariantów tego samego enzymu nazywanych izoformami. Izoformy czasami różnią się między sobą specyficznością substratową, właściwościami regulacyjnymi lub opornością na utratę aktywności. Wspólną cechą wszystkich izoform jest to, że są odmianami tego samego białka enzymatycznego kodowanego przez jeden gen. Istnieją również formy enzymu różniące się między sobą strukturą pierwszorzędową. Białka te są produktami różnych genów i noszą nazwę izoenzymów. Cechą wspólną izoenzymów jest to, że katalizują tę samą reakcję chemiczną, pomimo nieraz znaczących różnic w budowie i właściwościach regulatorowych.
Izoenzymy i izoformy enzymów Szutowicz i Raszeja-Specht, Diagnostyka laboratoryjna, Tom I, GUM, 2009
ENZYMY podział oparty na sposobie przedostawania się do przestrzeni pozakomórkowej 1. Enzymy komórkowe (wskaźnikowe) uwalniane w wyniku uszkodzenia błony komórkowej lub rozpadu komórki - mikrosomalne GGT - lizosomalne ACP - mitochondrialne AST, CK, GLD - cytoplazmatyczne ALT, LDH, AST, CK - błony plazmatyczne ALP, 5 - NT, GGT 2. Enzymy sekrecyjne wydzielane do krążenia, gdzie spełniają swoją funkcję - czynniki krzepnięcia i fibrynolizy - acylotransferaza lecytyna:cholesterol (LCAT) -cholinesteraza ChE (pseudocholinesteraza) - ceruloplazmina - lipaza lipoproteinowa 3. Enzymy ekskrecyjne produkowane przez gruczoły i wydzielane do śliny, światła przewodu pokarmowego, płynu nasiennego itp. - soku trzustkowego (amylaza, lipaza, RNaza, DNaza) - żółci (ALP, GGT) - fosfataza kwaśna sterczowa (PAP) Przy niewielkich uszkodzeniach komórki (które często są odwracalne) dochodzi przede wszystkim do wypływu enzymów zlokalizowanych w cytoplazmie. Znaczący wzrost wypływu enzymów mitochondrialnych obserwuje się dopiero w ciężkich i nieodwracalnych uszkodzeniach komórki.
Profile enzymatyczne w diagnostyce medycznej Przykład dystrybucji tkankowej aminotransferazy asparaginianowej (AST), aminotransferazy alaninowej (ALT) oraz kinazy kreatynowej (CK) Porównanie wzajemnego stosunku aktywności dwóch lub więcej enzymów, jeżeli stosunek ten w danym narządzie jest dla niego charakterystyczny. Szutowicz i Raszeja-Specht, Diagnostyka laboratoryjna, Tom I, GUM, 2009
Aminotransferazy (AST i ALT) AST: asparaginianowa (EC 2.6.1.1 Transferaza L-asparaginian:2-oksoglutaran) w cytoplazmie i mitochondrium ALT: alaninowa (EC 2.6.1.2 Transferaza L-alanina:2-oksoglutaran) w cytoplazmie PLP (fosforan 5 -pirydoksalu) koenzym PLP PLP
Znaczenie reakcji transaminacji w procesach oddychania komórkowego ALT AST ALT intranet.tdmu.edu.ua
Znaczenie kliniczne aminotransferaz Zakresy referencyjne aktywność w surowicy: AST : - mężczyźni do 35 U/L - kobiety do 31 U/L Rozmieszczenie tkankowe: ALT: - mężczyźni do 45 U/L - kobiety do 34 U/L Wzrost aktywności: choroby wątroby: - wirusowe zapalenie wątroby - alkoholowe zapalenie wątroby - toksyczne zapalenie wątroby - marskość wątroby - przerzuty do wątroby - inne zawał mięśnia sercowego dystrofie mięśniowe inne choroby mięśniowe (także pochodzenia neurogennego) niedokrwistość hemolityczna
Gamma-glutamylotransferaza (GGT) Związana z błonami plazmatycznymi komórek - mikrosomy - w błonach komórkowych (transport aminokwasów lub peptydów w poprzek błony) Wzrost aktywności: choroby związane z zastojem w drogach odprowadzających: - choroby wątroby i dróg żółciowych - choroby trzustki indukcja lekami - barbiturany, fenytoina, estrogeny - alkohol (wskaźnik abstynencji - 2 5 tygodni) pierwotny rak wątroby przerzuty innych nowotworów do wątroby nadczynność tarczycy reumatoidalne zapalenie stawów zawał serca upośledzenie tolerancji glukozy i cukrzyca typu 2 Rozmieszczenie tkankowe GGT: - nerki - kanaliki proksymalne - wątroba - trzustka - jelita
Wzrost aktywności enzymatycznej GGT może przebiegać bez naruszenia integralności błony plazmatycznej Aktywność GGT w osoczu krwi wzrasta w stanach niedrożności przewodów żółciowych (kamica, nowotwór, leki, ciąża). Nagromadzające się sole kwasów żółciowych działają jak detergenty wymywając białka powierzchniowe komórek wyścielających przewody żółciowe (w tym GGT). Cholestaza - zaburzenia w tworzeniu lub przepływie żółci na jakimkolwiek odcinku, od jej powstawania w hepatocycie, aż do ujścia dróg żółciowych w dwunastnicy. Wzrost aktywności GGT bez naruszenia integralności hepatocytów.
Fosfataza alkaliczna (ALP) katalizuje hydrolizę wielu naturalnych i syntetycznych substratów (w środowisku alkalicznym optimum ph: 8,6-10) udział w procesie wchłaniania cukrów w jelicie i w kanalikach nerkowych oraz w kostnieniu przez rozkład organicznych estrów fosforanowych enzym jest związany z błonami - na zewnętrznej powierzchni błony komórkowej - związany z białkami i fosfolipidami błonowymi Mg 2+, Co 2+, Mn 2+ aktywatory inhibitory: Zn 2+, Ca 2+, EDTA, cyjanki, azotyny, formaldehyd (nieodwracalnie) bufory: obojętne (węglanowy, barbitalowy); hamujące (glicynowy, propyloaminowy); aktywujące (TRIS, dietanoloaminowy) Rozmieszczenie tkankowe ALP: - błona śluzowa jelita cienkiego - nerki - kanalik proksymalny (kręty) - kości osteoblasty - wątroba - łożysko
Oznaczanie izoenzymów i izoform ALP Właściwości wykorzystywane w celu różnicowania izoenzymów i izoform: ruchliwość elektroforetyczna wrażliwość na czynniki denaturujące temperatura (izoforma kostna), czynniki chemiczne wrażliwość na działanie selektywnych inhibitorów (mocznik izofoma kostna; L-fenyloalanina izoenzym jelitowy i łożyskowy) powinowactwo lektynowe właściwości immunochemiczne indukowanie produkcji specyficznych przeciwciał www.interlab-srl.com
Pochodzenie i właściwości izoenzymów i izoform ALP Niewielkie ilości enzymu jelitowego (*) są wykrywane w surowicy osób z grupą krwi 0 i B. Szutowicz i Raszeja-Specht, Diagnostyka laboratoryjna, Tom I, GUM, 2009
Znaczenie kliniczne ALP Fizjologiczny wzrost aktywności: u ciężarnych izoenzym łożyskowy u dzieci izoforma kostna osoby z grupą krwi B i O po posiłku izoenzym jelitowy kobiety w okresie menstruacji izoenzym jelitowy doustne leki antykoncepcyjne izoenzym jelitowy Patologiczny wzrost aktywności: choroby wątroby izoforma wątrobowa (zwłaszcza przy równoczesnym wzroście GGT) pierwotne i wtórne choroby kości izoforma kostna - choroba Pageta - osteomalacja - krzywica - osteoporoza postmenopauzalna - nowotwory kości pierwotna i wtórna nadczynność przytarczyc izoforma kostna nowotwory - produkcja ektopowa izoenzymów łożyskowego, jelitowego i komórek zarodkowych
Kinaza kreatynowa (CK) katalizuje odwracalną reakcję fosforylacji kreatyny przez ATP niestabilny w osoczu traci aktywność na skutek utleniania reszt sulfhydrylowych w centrum aktywnym aktywność w tkankach - największa: mm. szkieletowe (2500 U/g białka) i serce (550 U/g białka) - wątroba i erytrocyty praktycznie brak aktywności dimer; 82 kda (2 x 41 kda) - podjednostka B (loci w 14 chromosomie) - podjednostka M (loci w 19 chromosomie) Aktywność CK w surowicy zależy od: - płci - wieku - masy mięśniowej - aktywności fizycznej - rasy
Znaczenie kliniczne CK Zakres referencyjny aktywności CK (rasa kaukaska): -mężczyźni 46 171 U/L - kobiety 34 145 U/L Duży wzrost aktywności: wszystkie typy dystrofii mięśniowej zespoły zmiażdżenia zapalenie mięśni rabdomioliza choroby mięśni pochodzenia neurogennego: - myasthenia gravis (nużliwość mięśniowa) - stwardnienie rozsiane - poliomyelitis (choroba Heinego-Medina) - parkinsonizm zawał mięśnia sercowego Rozmieszczenie tkankowe: W późnym okresie dystrofii mięśniowej, przy bardzo dużym zaniku masy mięśniowej, aktywność CK-MB może być prawidłowa lub nawet obniżona.
Izoenzymy CK i ich znaczenie kliniczne Cytoplazmatyczne izoenzymy CK i ich zawartość w surowicy ludzi zdrowych: CK-1 (CK-BB) nie występuje (nie przenika przez BBB) CK-2 (CK-MB) ok. 5% CK-3 (CK-MM) ok. 95% CK-MB w zawale serca (wzrost do 20-30% całkowitej aktywności CK) - wzrost po 3-6 godzinach od wystąpienia zawału - maksimum po 12-24 godzinach
Wartość diagnostyczna CK-MB mass (stężenie) CK-MB mass (stężenie) wprowadzona jako próba udoskonalenia pomiarów aktywności CK-MB Dynamika wzrostu stężenia CK-MB w zawale jest wyższa od dynamiki wzrostu aktywności tego enzymu. 10 mg/l potwierdza zawał serca (8-10-krotny wzrost ponad poziom referencyjny) - ma znaczenie prognostyczne dla wystąpienia zawału u osób z dusznicą bolesną - jest wskaźnikiem reperfuzji w przebiegu leczenia zawału: Okienka diagnostyczne markerów kardiologicznych dla zawału: AMI acute myocardial infarction ostry zawał serca Mioglobina: CK-MB stężenie: Troponina I: Troponina T: 2 do 12 godzin; 3 do 48 godzin; 4 godz. do 4 dni; 4 godz. do 5 dni
Dehydrogenaza mleczanowa (LDH) enzym cytoplazmatyczny obecny we wszystkich komórkach heterotetramer 4 podjednostki 2 rodzaje łańcuchów polipeptydowych - typ M mięśniowy (chromosom 11) -typ H sercowy (chromosom 12) Izoenzymy i ich zawartość % w surowicy osób zdrowych: 1) LDH1 (HHHH; H 4 ) - 14-26% 2) LDH2 (HHHM; H 3 M) - 29-39% 3) LDH3 (HHMM; H 2 M 2 ) - 20-26% 4) LDH4 (HMMM; HM 3 ) - 8-16% 5) LDH5 (MMMM; M 4 ) - 6-16% LDH1/LDH2 0,76 L-Mleczan Pirogronian Rozmieszczenie tkankowe izoenzymów LDH: LDH1 - mięsień sercowy, erytrocyty, nerki LDH2 nerki, erytrocyty, mięsień sercowy LDH3 śledziona, płuca, nerki, LDH4 śledziona, płuca, łożysko LDH5 wątroba, skóra, mięśnie szkieletowe
Znaczenie kliniczne LDH Choroba LDH1 LDH2 LDH3 LDH4 LDH5 Ostry zawał serca + (1>2) + Ostry zawał serca z ostrym przekrwieniem wątroby Niedokrwistość złośliwa + + + Chłoniak złośliwy + + Aktywna przewlekła białaczka szpikowa Wczesny okres zapalenia wątroby Zapalenie skórno-mięśniowe + Zator płucny i zawał płuca + + + Zakażenia wirusowe + + + Forsowna aktywność fizyczna + + + +
Oznaczanie całkowitego LDH i poszczególnych izoenzymów Oznaczanie aktywności LDH: metoda referencyjna - test optyczny - reakcja przemiany mleczanu do pirogronianu forma zredukowana NADH posiada pasmo absorpcji przy 340 nm (surowica powinna być oddzielona jak najszybciej, bez śladów hemolizy!) L-Mleczan Pirogronian Metody rozdzielania i oznaczania izoenzymów LDH: Elektroforeza żelowa Selektywne metody chemicznej inhibicji Chromatografia jonowymienna Immunostrącanie
Enzymy trawienne i ich znaczenie w diagnostyce
α-amylaza hydrolizuje wiązania α-1,4-glikozydowe w łańcuchach polisacharydowych metaloenzym wymaga obecności Ca +2 dla zachowania swojej aktywności aktywatory jony Sr, Ba, Mn, Cl -, sole żółciowe, albuminy zależnie od ph optymalne ph: 6,7 7,0 jedyny enzym osoczowy fizjologicznie obecny w moczu (ze względu na małą masę cząsteczkową 54-62 kda podlega filtracji kłębuszkowej) Izoenzymy amylazy i ich rozmieszczenie tkankowe: 1) izoenzym S (ślinowy/śliniankowy/ptialina) - produkowany w śliniankach (obecny w ślinie) po dotarciu do żołądka ulega dezaktywacji w kwaśnym ph 2) izoenzym P (trzustkowy) - produkowany w trzustce (obecny w soku trzustkowym) wiązania α-1,4- glikozydowe Aktywność amylazy jest także stwierdzana w nasieniu, nasieniowodach, jajnikach, jajowodach, mięśniach poprzecznie prążkowanych, płucach, tkance tłuszczowej, pokarmie kobiecym, łzach, płynach z otrzewnej i opłucnej, nowotworach - istotne ograniczenie wartości diagnostycznej
Znaczenie kliniczne α-amylazy Wzrost aktywności: zapalenie trzustki - w ostrym zapaleniu wzrost aktywności po 5-6 godzinach od pierwszych objawów -> maksimum po 24 godzinach -> powrót do wartości prawidłowych po 3-4 dniach zapalenie ślinianek pozatrzustkowe choroby w jamie brzusznej - choroby dróg żółciowych - niedrożność jelit - zapalenie krezki - perforacja wrzodu żołądka - zapalenie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy - pęknięcie tętniaka aorty - ostre zapalenie wyrostka robaczkowego - zapalenie otrzewnej choroby układu moczowo-płciowego - pęknięcie jajowodu (ciąża pozamaciczna) - nowotwór jajnika - niewydolność nerek inne - zmiany w śliniankach - ostre nadużycie alkoholu - cukrzycowa kwasica ketonowa - makroamylazemia - wstrząs septyczny - zabiegi kardiochirurgiczne - nowotwory - leki
Makroamylazemia Makroamylazy to kompleksy amylazy (najczęściej typu S) i immunoglobulin IgG lub IgA (reakcja antygen-przeciwcało) Mają nawet >200 kda Nie są filtrowane do moczu, gromadzą się w surowicy amylazy w surowicy amylazy w moczu (przy prawidłowej funkcji nerek) Makroamylazemia nie jest chorobą nie towarzyszą jej swoiste objawy i nie wymaga dodatkowych badań diagnostycznych bądź leczenia.
Lipaza enzym produkowany prawie wyłącznie w trzustce (niewielkie ilości powstają w żołądku, śluzówce jelit) i wydzielany do światła przewodu pokarmowego rozkłada triglicerydy pokarmowe do glicerolu oraz kwasów tłuszczowych ze względu na małą masę (48 kda) filtrowana do moczu, ale w kanalikach nerkowych podlega całkowitej resorpcji dlatego w moczu nie występuje
Znaczenie kliniczne lipazy Wzrost aktywności: ostre zapalenie trzustki - wzrost w ciągu 4-8 godzin -> maksimum aktywności po 24 godzinach -> powrót do wartości prawidłowych 8-14 dni przyczyny pozatrzustkowe - perforacja wrzodu żołądka lub dwunastnicy - niedrożność jelit - niedrożność naczyniowa krezki - zapalenie dróg żółciowych - niedrożność przewodu trzustkowego (nowotwór lub kamień) - niewydolność nerek
Profile enzymatyczne w diagnostyce medycznej 1. WĄTROBA: AST, ALT, ALP, GGT, LDH 2. NERKI: mocznik, kreatynina, GGT 3. TRZUSTKA: Lipaza, Amylaza, Aminopeptydaza leucynowa 4. MIĘŚNIE: Kinaza kreatynowa, LDH 5. KOŚCI: ALP, ACP 6. NOWOTWORY: ALP, PAP, LDH
Niedrożność przewodów żółciowych www.czytelniamedyczna.pl
Żółtaczka objaw polegający na zażółceniu skóry, błon śluzowych i białkówki oczu wskutek nagromadzenia się bilirubiny w surowicy krwi i tkankach organizmu hemolityczna miąższowa mechaniczna (zaporowa, zastoinowa) spowodowana przyczynami przedwątrobowymi, jako skutek zwiększonej produkcji bilirubiny przez wątrobę wynikającej z masywnego rozpadu krwinek czerwonych lub wchłaniania się rozległego krwiaka śródtkankowego spowodowana przyczynami wewnątrzwątrobowymi jako wynik upośledzenia wnikania bilirubiny do wątroby i sprzęgania jej z glukuronianem lub jej wydzielania do żółci (uszkodzenie toksyczne wątroby, wirusowe zapalenie wątroby, marskość wątroby, wrodzonymi defektami enzymatycznymi przemiany bilirubiny (np. zespół Criglera-Najjara, zespół Gilberta, zespół Dubina-Johnsona) spowodowana przyczynami pozawątrobowymi jako wynik zwężenia lub zamknięcia dróg żółciowych (kamica, nowotwory), co uniemożliwia prawidłowy spływ żółci do dwunastnicy.
Bilirubina produkt rozpadu hemu Bilirubina pomarańczowoczerwony barwnik żółciowy ssaków, produkt rozpadu hemu, hemoglobiny (ok. 70-80%) i innych hemoprotein. Powstaje w układzie siateczkowośródbłonkowym wątroby wskutek degradacji części porfirynowej hemu, po uprzednim wyłączeniu i zmagazynowaniu jonu żelaza. Jest bardzo skutecznym przeciwutleniaczem. Wątroba odgrywa kluczową rolę w metabolizmie bilirubiny. http://antranik.org/blood-componentshemoglobin-typerh-factor-agglutination/
Degradacja hemu hem Atom żelaza występuje w postaci jonu żelazawego (+2) w hemach funkcjonalnej hemoglobiny, oksyhemoglobiny, mioglobiny i oksymioglobiny i tylko w tej postaci transportuje tlen. Atom żelaza przyjmuje postać jonu żelazowego (+3) w hemach methemoglobiny, w katalazie i peroksydazie. Ryter & Tyrrell, Free Radic Biol Med., 2000
Bilirubina wolna i związana (zielona) (żółta) Cząsteczki bilirubiny są lipofilne, dlatego we krwi transportowane są w połączeniu z albuminą. Frakcja bilirubiny nietrwale związanej z albuminami nazywana jest bilirubiną wolną lub pośrednią. Bilirubina wolna transportowana jest do wątroby, gdzie ulega dalszym przemianom do rozpuszczalnej w wodzie bilirubiny związanej (bezpośredniej) - UDP-glukuronozylotransferaza (UDP-GT) sprzęga bilirubinę z kwasem glukuronowym (glukuronianem) w dwóch następujących po sobie reakcjach tworząc odpowiednio mono- i diglukuronid bilirubiny (związki rozpuszczalne w wodzie):
Metabolizm bilirubiny www.studyblue.com
Barwniki żółciowe w różnych postaciach żółtaczek www.chirurg.pl
Hiperbilirubinemia noworodków Żółtaczka fizjologiczna występująca u prawie wszystkich noworodków pomiędzy 2 a 4 dniem życia; przemijająca związana z podwyższonym stężeniem bilirubiny niezwiązanej (wolnej) stężenie bilirubiny całkowitej w ciągu pierwszych 24 h: powyżej 5 mg/dl (86 μmol/l) w porównaniu z prawidłowym poziomem u osób dorosłych ( 1,5 mg/dl lub 26 μmol/l). Bilirubina wolna (pośrednia) może przenikać przez barierę krew-mózg i w dużych stężeniach działać neurotoksycznie (ryzyko żółtaczki jąder podkorowych mózgu). Ok. 8% wszystkich noworodków wymaga leczenia hiperbilirubinemii wywołującej żółtaczkę. Bilirubina jest żółtym pigmentem, którego max. absorpcji wynosi 450-470 nm. Niebieskie światło w wąskim paśmie długości fali 450-470 nm skutecznie rozkłada bilirubinę.
Do przygotowania na najbliższe ćwiczenia Diagnostyka zaburzeń homeostazy białek: 1) Oznaczanie białka metodą Bradforda zasada metody 2) Rozdział elektroforetyczny białek surowicy 3) Znaczenie kliniczne białek ostrej fazy