Centrum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Mielcu. Zeszyty Nauczycielskie Nr 6

Centrum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Mielcu Zeszyty Nauczycielskie Nr 6 1

Redaktor techniczny: Marek Patyk Skład komputerowy: Barbara Słocka Redakcja Grażyna Pleban Wydawca: Centrum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Mielcu 30-300 Mielec, Wyspiańskiego 6 tel. (0-17) 7885193, 7885194, 7885195 e-mail: ckp@ckp.edu.pl http://www.ckp.edu.pl Druk: CKPiDN w Mielcu ISBN 83-88308-74-2 Mielec, luty 2007 2

CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr6/2006 Spis treści Od Redakcji...5 Grażyna Pleban Uwarunkowania cywilizacyjne aktywności fizycznej człowieka i ich związek z wychowaniem fizycznym...7 Grażyna Pleban Wychowanie fizyczne jako przedmiot w szkole...9 Bernadetta Wojtuń Sikora Znaczenie tańca i form muzyczno-ruchowych w psychofizycznym rozwoju dzieci i młodzieży...11 Edyta Rembisz, Barbara Hersztek Rozwój fizyczny dziecka w wieku przedszkolnym...19 Mirosław Gonet Scenariusz zajęć warsztatowych dla nauczycieli klas 0-III...25 Mirosław Gonet Materiały do zajęć warsztatowych dla nauczycieli klas 0-III...27 Beata Cetnar Doskonalenie ćwiczeń charakterystycznych dla akrobatyki sportowej...41 Barbara Dobrowolska Zabawy ruchowe integrujące zespół klasowy...45 Grzegorz Cibicki Konspekt lekcji na temat "Nauka odbicia oburącz górnego w piłce siatkowej"...51 Grażyna Pleban Atletyka Terenowa Kształtowanie cech motorycznych w czasie pokonywania przeszkód terenowych...55 Grzegorz Krukowski Konspekt lekcji wychowania fizycznego piłka nożna...61 Dorota Szymańska-Bar Gry i zabawy ruchowe doskonalące elementy gier zespołowych cz. I...69 3

Spis treści Małgorzata Weryńska Gry i zabawy ruchowe doskonalące elementy gier zespołowych cz. II...75 Grażyna Pleban Przykładowy plan dydaktyczno wychowawczy z wychowania fizycznego z uwzględnieniem mierzenia jakości pracy na rok szkolny 2005/06...79 4

CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr6/2006 Od Redakcji Przekazujemy Państwu kolejny Zeszyt Nauczycielski, który w całości poświęcony jest wychowaniu fizycznemu i aktywności ruchowej na wszystkich etapach edukacyjnych. Dlatego też został zatytułowany Od przedszkolaka do licealisty. Doceniając ogromne znaczenie aktywności ruchowej na rzecz szeroko pojmowanego zdrowia, które realizowane jest w szkole na lekcjach wychowanie fizycznego, w celu prawidłowego przebiegu procesu, pragniemy wskazać na szereg rozwiązań wspierając tym samym nauczycieli. Zeszyt Nauczycielski Nr 6 Od przedszkolaka do licealisty, prezentuje szeroki zakres wiedzy doświadczonych nauczycieli i pracowników naukowych. Wskazujemy na uwarunkowania cywilizacyjne aktywności ruchowej, rolę wychowania fizycznego jako przedmiotu w szkole i ich wpływu na rozwój ucznia. Przykładowe konspekty, scenariusze do lekcji są propozycją ciekawych rozwiązań metodycznych. Autorami i realizatorami są doświadczeni nauczyciele wychowania fizycznego, którzy w ramach prowadzonych lekcji otwartych zostali wyróżnieni za pomysły, zaangażowanie, otwartość i ciekawe rozwiązania metodyczne. Chcąc dobrze przygotowań nauczycieli do konstruowania planów dydaktyczno wychowawczych i udziału w mierzeniu jakości pracy własnej i szkoły, wskazujemy na przykładowy plan mając nadzieję, że będzie on pomocną wskazówką w podejmowaniu działań. Zaprezentowane rozwiązania metodyczne są jedynie propozycją, którą nauczyciel może twórczo modyfikować, uwzględniając możliwości uczniów oraz własne pomysły. Jednocześnie składamy Dyrekcji Centrum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Mielcu Panu Zdzisławowi Nowakowskiemu wyrazy podziękowania za stworzenie możliwości takiej publikacji. Doradca metodyczny wychowania fizycznego mgr Grażyna Pleban 5

6

Wychowanie fizyczne od przedszkolaka do licealisty Uwarunkowania cywilizacyjne aktywności fizycznej człowieka i ich związek z wychowaniem fizycznym Grażyna Pleban doradca metodyczny nauczycieli wychowania fizycznego przy Centrum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Mielcu Wchodzimy w XXI wiek z nowym myśleniem edukacyjnym Nowym, to znaczy skutecznym wobec potrzeb, które rodzi wielodziedzinowa transformacja społeczna, gospodarcza, polityczna, kulturowa a przede wszystkim dynamiczny rozwój cywilizacji. W tym zmieniającym się świecie musi znaleźć się człowieka nie można go zgubić, a tylko twórcze zaistnienie w nim daje mu szanse do samorealizacji. Mówi się nawet, że styl życia samorealizacyjny to jedyny do zaakceptowania styl na wejście człowieka w XXI wiek. Dotychczasowe badania nad postawami prozdrowotnymi i sportowymi młodzieży, nauczycieli i rodziców wskazują na znaczną rozbieżność między komponentami poznawczymi i emocjonalnymi a behawioralnym. Oznacza to, że świadomość ich wzrasta, podbudowana nawet motywacją emocjonalną, ale ich zachowania w szkole i w życiu daleko od tego odbiegają. Należy wrócić do potrzeby wychowania do wartości, którego efektem będą pełne, dojrzałe a przede wszystkim odpowiedzialne postawy wobec nauki, pracy, współżycia z ludźmi, wobec własności, wobec siebie. Tymi wartościami w nowym myśleniu o wychowaniu są zdrowie i sport. Wszelki wysiłek fizyczny ma niesłychanie duże znaczenie dla podtrzymania i pomnożenia zdrowia. Dotyczy to wszystkich i niemal w każdym wieku. Nie dotyczy to tylko sportu wyczynowego, który fascynuje i jest potrzebny choć nie zawsze jest zbieżny z celami zdrowia ale przede wszystkim systematyczny wysiłek fizyczny podejmowany w każdym wieku i w takiej formie, która przynosi satysfakcję, daje przyjemność, pozwala na odprężenie a jednocześnie wzmacnia nasz organizm. W ostatnich latach na przełomie XX/XXI wieku badania naukowe dają obraz stanu i przemian kondycji fizycznej młodzieży. Potwierdziły one, że rozwój fizyczny młodych pokoleń w Polsce jest prawidłowy i zgodny z trendami w roz- 7

Grażyna Pleban Uwarunkowania cywilizacyjne aktywności fizycznej człowieka... winiętych krajach europejskich. Niepokojące jest jednak pogorszenie się znacznie wydolności roboczej organizmu i sprawności ruchowej, a szczególnie powiększająca się rozbieżność pomiędzy rozwojem somatycznym i motorycznym młodych pokoleń. Za główną przyczynę obniżania się sprawności i wydolności fizycznej młodzieży uważa się zmiany w trybie życia. Skromniejsze świadczenia szkoły na rzecz uczniów w związku z ograniczeniem pozalekcyjnych zajęć ruchowych, które nie są kompensowane zwiększeniem dobrowolnej aktywności fizycznej. Przeciwnie, łatwiejszy dostęp do gier komputerowych czy Internetu, a przede wszystkim pokoleniowe zmiany systemu wartości uznawanych przez młodzież, przyczyniają się do wydłużenia czasu spędzanego w bezruchu (wg prof. Ryszarda Przewędy). Przeciętna sprawność i wydolność fizyczna daje świadectwo stanu pozytywnego zdrowia polskiej populacji, który jest daleki od doskonałości. W powszechnym wychowaniu fizycznym szkoła mogłaby dążyć do intensywniejszego przekazywania swym uczniom troski o ich własną sprawność i wydolność fizyczną. Oznacza to, że powinny temu służyć w większym stopniu próby autoedukacji i samokontroli sprawności, podejmowane przez dziecko i jego rodziców oraz nauczycieli. Dzieci i młodzież potrafią cieszyć się z własnych sukcesów, bez konfrontacji i frustracji z innymi. Żeby jednak tak było winien być spełniony warunek: atrakcyjność przekazywanych na lekcjach wzorów zachowań w zakresie doskonalenia ciała musi być konkurencyjna w stosunku do takich form spędzania czasu wolnego jak gry komputerowe i telewizja (prof. H. Grabowski). Wg Z. Cendrowskiego sport opierający się na rywalizacji i współzawodnictwie jest sprawczy wychowawczo w stosunku do wąskiej grupy dzieci i młodzieży, tej która ma predyspozycje, talent i wygrywa. W stosunku do większości, która tych możliwości w wychowaniu fizycznym nie znajduje, system jest traumatyczny i odstręcza od aktywności ruchowej, skoro nie znajduje w nim sukcesu i satysfakcji. Stanowi zagrożenie dla pozytywnej samooceny, stwarza przykre napięcia. Można jednak rywalizować nie tylko z partnerem, ale także z samym sobą, dążąc do postępu w stosunku do tego, co się dotąd umiało lub potrafiło. My nauczyciele wychowania fizycznego winniśmy odpowiedzieć sobie na trzy podstawowe pytanie: Kim jest współczesny uczeń jako podmiot i przedmiot wychowania fizycznego? Kim aktualny uczeń będzie w przyszłości jako uczestnik kultury fizycznej? Na ile wiedza i umiejętności zawodowe nauczycieli wychowania fizycznego pozwalają sprostać wyzwaniom cywilizacyjnym? 8

Wychowanie fizyczne od przedszkolaka do licealisty Wychowanie fizyczne jako przedmiot w szkole Grażyna Pleban doradca metodyczny nauczycieli wychowania fizycznego przy Centrum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Mielcu Dążąc do odrabiania pedagogicznych zaległości pilniej rozpoznajemy miejsce wychowania fizycznego w programie szkoły i jego jednostek co do innych dyscyplin szkolnej edukacji. Notuje się przejawy analogii, gorliwego zacierania znamion wychowania fizycznego, ale też i głosy ostrzeżenia. Naturalnym strażnikiem wyrazistego oblicza wychowania fizycznego pozostają rzecznicy tradycyjnej, biotechnicznej jego wersji. Cięższe zadania dźwiga awangarda. Ta zasadniczo przełamała już izolację wychowania fizycznego, lecz kreśląc nowy, pedagogiczny model borykać się musi z ciasnotą i sztywnością akademickich szablonów teorii nauczania, kształcenia i wychowania. Głęboko mylą się ci, którzy myślą, że wystarczy sięgnąć do gotowej już matrycy. Nie wdając się w szczegóły klasyfikacji szkolnych przedmiotów nauczania wystarczy stwierdzić, że rolę hegemona, który narzucił system klasowo-lekcyjny i dyktował zasady nauczania, odegrała grupa przedmiotów edukacji umysłowej. Przedmioty artystyczne, techniczne i wychowania fizycznego pozostawiono własnemu losowi. Powoli narasta świadomość rażącej dysproporcji. Zrozumiano też, że w roli tych przedmiotów pozostawiono wychowanie. Nasza grupa przedmiotów uczy przez działanie. Na marginesie zauważamy, że obydwie wersje wychowania nie pokrywają się z istotną, refleksyjnej, intencjonalnej edukacji. Musimy to robić my sami z pedagogiczną premedytacją, szukając punktów stycznych między tym co oferuje kultura fizyczna, a tym co podyktują nam nasze kompetencje. Wiedza stanowi zwornik spinający nauczanie z kształceniem. Jeśli chcemy być rzetelni i konsekwentni musimy: Uznać wychowanie fizyczne za dziedzinę nauczania, kształcenia, wychowania. Szukać takiej formuły, która nie naruszając przez nas teorii kształcenia, poszerzyłaby ramy owej konstrukcji do rozmiarów zdolnych objąć wszelkie swoistości wychowania fizycznego. Nowoczesne oblicze wychowania fizycznego polega na przekształcaniu tezy pedagogiki tradycyjnej, że zdrowie i sprawne ciało jest warunkiem wychowania w jej odwrotności, czyli założenie, że wychowanie fizyczne jest warunkiem 9

Grażyna Pleban Wychowanie fizyczne jako przedmiot w szkole zdrowia i tężyzny fizycznej. W praktyce oznacza to odwrócenie działania na wychowanka.: z tradycyjnego przez ciało do osobowości, do nowoczesnego przez osobowość do ciała. Z pewnością poziom kultury fizycznej zależy od wiedzy, umiejętności i postaw tych którzy tym procesem kierują. Wyróżnia się trzy czynniki, które tym procesem kierują: 1. Informacja społeczna wpływ rodziny, środków masowego przekazu, 2. Informacje osobiste dane zdobyte dzięki własnej aktywności, oparte na obserwacji własnych sukcesów lub niepowodzeń (autorefleksja). 3. Informacje osobiste ze strony organizmu. Stymulowanie formy fizycznej odbywa się poprzez wzory, formy, zachęty i inspiracje z zewnątrz.. Nowoczesne wychowanie fizyczne polega więc na realizacji postulatu ustawicznego. Tylko uświadomienie uczniom, że dbałość o własne ciało i zdrowie przez uczestnictwo w różnych formach ruchu nie kończy się na zajęciach szkolnych, ale musi przede wszystkim funkcjonować w życiu pozalekcyjnym jest w stanie ukształtować pozytywne postawy wobec uczestnictwa w kulturze fizycznej dziś i jutro. Dostarczenie uczniom szerokiej gamy wzorców aktywności ruchowej daje duże efekty oddziaływań. Tak więc największą osobowością wychowania fizycznego jest to iż jest przedmiotem oddziaływującym na wszystkie sfery człowieka. Może być znakomitym przykładem ścieżki między przedmiotami i stanowi przygotowanie do walki z przeciwnościami życia codziennego, będąc jednocześnie antidotum na stres i sposobem na rozładowanie naszych akumulatorów do dalszego działania. Mówi o tym jeden z najistotniejszych dla mnie celów wychowania fizycznego przygotowanie młodego osobnika do aktywności na całe życie. Od autora: Zeszyt nauczycielski Wychowanie fizyczne od przedszkolaka do licealisty wskazuje na wartości jakie niesie za sobą wychowanie fizyczne, osobowość nauczyciela wychowania fizycznego oraz pokazuje przykładowe formy i metody pracy z dziećmi i młodzieżą skierowane na efekty dydaktyczne i wychowawcze. 10

Wychowanie fizyczne od przedszkolaka do licealisty Znaczenie tańca i form muzyczno-ruchowych w psychofizycznym rozwoju dzieci i młodzieży mgr Bernadetta Wojtuń Sikora Uniwersytet Rzeszowski wychowanie fizyczne Taniec jest wyrazem potrzeby nurtującej człowieka" /M. Graham/ Taniec istnieje od najdawniejszych czasów. Określa się, iż początkiem form aktywności ruchowej przechodzących już w taniec, jest okres od około 80 tysięcy lat p.n.e. Wówczas to, człowiek żył już w społeczności. Potrafił rozpoznawać otaczającą rzeczywistość, starał się naśladować jej przejawy, zmieniać ją i wyrażać do niej swój stosunek. Czynił to za pomocą najbardziej naturalnego instrumentu jakim było jego ciało [1]. O początkach tańca świadczą liczne rysunki, malowidła, płaskorzeźby na ścianach skał, jaskiń, świątyń i grobowców. Towarzyszył on różnym obrzędom typu kultowego lub religijnego. Był ważnym czynnikiem organizacyjnym pierwotnych społeczeństw. Zrodziły się min. tańce religijne, ekstatyczne, miłosne, dziękczynne, astronomiczne, weselne, pogrzebowe. Na powstanie tańca miały wpływ różne czynniki: biologiczne, psychologiczne i socjologiczne. Od początków swego istnienia, będąc nieodłącznym czynnikiem egzystencji i kultury człowieka, pełnił w jego życiu istotną rolę. Taniec powstał jako naturalna potrzeba ruchu przy muzyce oraz uzewnętrznienia swych uczuć za pomocą gestów, ruchów i mimiki [2]. Zrodził się także z potrzeby odprężenia psychicznego i oderwania od trudów codziennego życia. Stanowił ważny środek rozrywki i zabawy. Uważany jest za pierwszy środek komunikacji międzyludzkiej i tworzenia więzi wspólnoty, jak również swoisty przekaz myśli i emocji za pomocą ruchów oraz szczególny, uniwersalny język porozumienia bez słów. Traktowany jest jako najstarszy rodzaj sztuki i najwcześniejszy przejaw artystycznej działalności człowieka. Ze względu na szczególne miejsce tańca w dziejach kultury ludzkiej, jest on przedmiotem rozważań i badań naukowców różnych dyscyplin jak np. historia, socjologia, teatrologia, choreologia, etnologia, medycyna. Istnieje wiele określeń i teorii dotyczących jego istoty. 11

Bernadetta Wojtuń Sikora Znaczenie tańca i form muzyczno-ruchowych... W Nowej Encyklopedii Powszechnej czytamy: Taniec, rodzaj sztuki polegającej na odpowiednim zestawieniu następujących po sobie ruchów ciała, powiązanych rytmicznie z towarzyszącą im muzyką [3]. Wśród innych definicji znajdujemy min. określenia: Zbiorowe lub indywidualne wyrażanie uczuć, myśli, pojęć, działań i stanów za pomocą rytmicznych ruchów ciała [4]. Taniec jest po prostu ruchem w czasie i przestrzeni [5]. Jest poezją ruchu i melodią ciała [6]. Taniec towarzyszył ludziom przez wszystkie epoki. Zmieniał się jak i jego funkcje, w zależności od warunków społeczno-ekonomicznych i rozwoju społeczeństw. W obecnych czasach tak jak dawniej, odgrywa ważną rolę w życiu człowieka i pełni wiele różnorodnych funkcji jak np. rekreacyjną, widowiskową, estetyczną, zdrowotną czy terapeutyczną. Wykształciły się różne rodzaje tańca, min.: taniec ludowy, historyczny, towarzyski, klasyczny, wyrazisty, wyzwolony, nowoczesny, charakterystyczny. Tańce i ćwiczenia muzyczno-ruchowe, są atrakcyjną i zazwyczaj lubianą formą aktywności ruchowej wśród dzieci i młodzieży wszystkich grup wiekowych. Wszechstronnie i dobroczynnie wpływają na ich rozwój. Ze względu na liczne walory i wartości, prowadzenie zajęć o charakterze muzyczno-ruchowym, jest wskazane i głęboko uzasadnione. Ruch przy muzyce pozytywnie oddziaływuje na biologiczną sferę człowieka: układ krążenia, oddechowy, dokrewny, nerwowy, mięśniowy i kostno stawowy. Wpływa na wiele funkcji fizjologicznych. W okresie dojrzewania i wzrastania, przyczynia się do korzystnych zmian, w gospodarce hormonalnej i enzymatycznej gruczołów dokrewnych. Pobudza wydzielanie niektórych gruczołów dokrewnych a zwłaszcza endomorfin mając wpływ na odczucia radości, zadowolenia i lekkości. Zwiększa też odporność organizmu na niesprzyjające warunki zewnętrzne środowiska. Ten rodzaj aktywności ruchowej kształtuje sprawność motoryczną, prowadząc do harmonijnego rozwoju organizmu. Angażowane są wszystkie partie mięśniowe i stawy, co ma wpływ na poprawę struktury mięśniowej, oraz zwiększenie ruchomości w stawach. Ma to znaczenie w uzyskaniu stabilizacji układu kostnego. Rozwijane i doskonalone są zdolności motoryczne jak: gibkość, szybkość, skoczność, zwinność i wytrzymałość. Potwierdzeniem tego są min. wyniki badań przeprowadzonych w szkołach Poznania i Gorzowa Wielkopolskiego, obejmujących dziewczęta uczęszczające i nie uczęszczające na zajęcia taneczne, oraz uczennice z klasy sportowej o specjalności LA. Zastosowano osiem prób Eurofitu. Okazało się, że dziewczęta tańczące posiadają wyższą sprawność motoryczną pod względem gibkości, równowagi i wytrzymałości mięśniowej, niż nie tańczące. W porównaniu z uczennicami klasy sportowej dziewczęta tańczące charakteryzuje wyższy poziom gibkości, siły tułowia, szybkości i zwinności. 12

CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 6/2006 Tańce i formy muzyczno ruchowe kształtują prawidłową postawę. Są skutecznym środkiem zapobiegania, zmniejszania a nawet likwidowania wad postawy takich jak np. skolioza, lordoza, kifoza. Stymulują również psychiczną stronę człowieka. Wspomagają sprawność intelektualną, zmniejszają stan napięć stresowych, dają odprężenie i poprawiają samopoczucie. Ułatwiają też procesy adaptacyjne, wypełniają czas wolny. Kształtują poczucie własnej wartości, pewność siebie i samodzielność. Polecane są, jako świetna forma rekreacji ruchowej przynosząca radość, zadowolenie i zabawę, co jest ważne przy zmęczeniu i przeciążeniu umysłowym. Udowodniono, że w takim przypadku bardziej polecany jest wypoczynek czynny, dużo skuteczniejszy od biernego. Badania dowodzą też, iż rekreacja ruchowa aktywizuje prawą półkulę mózgową odpowiadającą między innymi za działalność artystyczną i orientację przestrzenną, co daje odpocząć lewej półkuli, odpowiedzialną za intelektualno-racjonalną stronę człowieka. Istotne są również liczne walory wychowawcze form ruchowych przy muzyce. Są one ważnym czynnikiem integracyjnym grupy. Przyczyniają się do kształtowania i umacniania więzi międzyludzkich. Uczą współdziałania, współodpowiedzialności, solidarności, zdyscyplinowania, otwartości i komunikatywności. Kształtują upodobania, zainteresowania, pasje. Wpływają na kulturę osobistą. Umożliwiają samorealizację i budowanie własnej indywidualności. Są źródłem wielu przeżyć artystycznych zarówno dla osób tańczących, jak i oglądających widowisko taneczne. Jest to też rodzaj wychowania dla odbioru kultury tanecznej oraz przygotowania do takiej aktywności w przyszłości. Podstawowym założeniem współczesnej polskiej pedagogiki, jest wykształcenie i wychowanie człowieka twórczego. Za najlepszą metodę uważa się kształcenie i nauczanie muzyczno-ruchowe, rozwijające inwencję twórczą, kreatywność i praktyczną działalność artystyczną. Obejmuje ono zarówno dział wychowania ruchowego jak i muzycznego. Wchodzi w zakres wychowania estetycznego, wychowania przez sztukę. Wpływa na podniesienie zarówno kultury ruchowej jak i muzycznej, rozwija muzykalność i taneczność, pozwala poznać różne style tańca oraz formy taneczno-gimnastyczne. Zajęcia o charakterze muzyczno-ruchowym, mają znaczny wpływ na osobowość ćwiczących. Rozwijają wrażliwość emocjonalną, poczucie piękna i estetyki, zdolność ekspresji i improwizacji ruchowej. Stanowią często własną naturalną i niewymuszoną wypowiedź przez ruch przy muzyce. Wpływają na świadomość ciała i ruchu, orientację czasowo-przestrzenną, szybkość reakcji, koordynację i pamięć ruchową. Nieodłącznym elementem w nauczaniu muzyczno-ruchowym jest muzyka. To dzięki niej tańce i formy taneczno-gimnastyczne wyróżniają się wśród różnych rodzajów aktywności ruchowej i nabierają szczególnego znaczenia w pracy z dziećmi i młodzieżą. Muzyka oddziaływuje na zmysły, wyobraźnię, zaspokaja potrzeby ruchowe człowieka, wywołuje emocje i dostarcza swoim odbiorcom wielu estetycznych wrażeń [7]. Niejednokrotnie stwierdzono, że ruch wykonywany przy muzyce mniej męczy i mobilizuje do większego wysiłku fizycznego. Właściwie 13

Bernadetta Wojtuń Sikora Znaczenie tańca i form muzyczno-ruchowych... dobrana i połączona z ruchem, wspomaga i stymuluje go, porządkuje pod względem czasowo-przestrzennym oraz dokładności i obszerności. Wpływa również na dyscyplinę ćwiczących i wprowadza ich w określony nastrój. Przejmuje często funkcję kierowania wykonywanym ruchem, co ułatwia prowadzącemu pracę, pozwalając na indywidualizację i korektę błędów. Dyktuje właściwe tempo wykonywania ruchu, sposób wykonania, słabsze lub mocniejsze impulsy ruchowe w zależności od jej zmian dynamicznych, oraz wyraz i ekspresję. Podstawowym czynnikiem muzyki jest rytm, regulujący przebieg dźwięków w czasie. Słowo to, wywodzi się z greckiego słowa rythmos co oznacza wszelką miarowość w czasie i przestrzeni. Rytm muzyczny jest podstawą do rozwijania rytmu ruchowego. Już dawno, spostrzeżono, że siła tańca ukryta jest przede wszystkim w rytmie. Marszowy czy taneczny rytm ma pewną władzę nad nami. Jeśli fizycznie mu nie ulegamy to jednak poddaje się nasza wyobraźnia [8]. Rytmiczna muzyka pozwala łatwiej wyczuć odcinki czasowe, dzięki czemu łatwiej jest odpowiednio dostosować ruchy do rytmu dyktowanego przez muzykę. Ważny jest umiejętny dobór muzyki do zamierzonych treści nauczania, ponieważ wpływa to niewątpliwie na dobry poziom zajęć, jak również na odpowiedni, wytworzony przez muzykę nastrój ćwiczących. Przy omawianiu roli ćwiczeń muzyczno-ruchowych i tańców w rozwoju dzieci i młodzieży, należy wspomnieć o leczniczych walorach muzyki. Muzyka lepiej niż słowo czy obraz, wpływa na emocjonalną sferę człowieka. Może uspakajać, usypiać, rozluźniać jak również aktywizować, ożywiać, mobilizować i działać antydepresyjnie. Kontakt dzieci z muzyką określić można jako wentyl dla spiętrzonych emocji negatywnych. Przyspieszenie tempa w muzyce pobudza energię wyrażającą się w przyspieszonym ruchu, co nasila emocje dzieci; zwalniające tempo osłabia energię i emocje [9]. Pod wpływem muzyki następują zmiany fizjologiczne w organizmie. Piszą o tym liczni badacze m.in. M. Janiszewski. Stwierdza on, że reakcje emocjonalne na bodźce muzyki, przejawiające się uaktywnieniem motoryki, wywołują w organizmie zmiany wewnętrzne uwidaczniające się w pomiarach tętna, ciśnienia tętniczego krwi, pracy serca, reakcji skórno-galwanicznych, parametrów oddychania i innych [10]. Muzyka łagodzi lęki i towarzyszące temu zjawiska jak: nadmierne przyspieszenie pracy serca i oddechu, pocenie się, obniżanie progu bólu, zmniejszanie odporności, podwyższanie hormonów stresu. W chirurgii wyciszenie pacjenta pod wpływem muzyki przyczynia się do podawania mniejszej dawki środków przeciwbólowych oraz dawki narkozy. U takich osób zaobserwowano szybsze gojenie się ran. E. Galińska również donosi o zmianach parametrów fizjologicznych pod wpływem muzyki, oraz o obniżeniu lęku i poprawie stanu psychicznego. Podobnie jak muzyka tak i ruch przy muzyce posiada cenne właściwości lecznicze i terapeutyczne. Wykorzystywane to jest m.in. w rehabilitacji w zakresie kinezyterapii oraz w psychoterapii. Dziedzina zajmująca się leczniczym aspektem 14

CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 6/2006 tańca to choreoterapia, inaczej zwana terapią tańcem. Stosowana jest w celu poprawy czy też ochrony stanu psychofizycznego człowieka. Umożliwia rozładowywanie nagromadzonych napięć psychofizycznych i stresu, oraz odblokowywanie i wyrównywanie przepływu energii. Rozwija świadomość i zdolności wyrażania uczuć tzw. inteligencję emocjonalną. Poprawia relacje z ludźmi i samopoczucie w grupie i akceptację siebie. Regeneruje i integruje psychikę i ciało. W publikacji Terapia dzieci muzyką, ruchem, mową autorka J. Stadnicka pisze, iż formy muzyczno-ruchowe o charakterze terapeutycznym stwarzają warunki do polisensorycznego pobudzenia angażują słuch, wzrok, dotyk, ruch dostarczając dziecku kompensującej satysfakcji lub wpływając na nie korygująco. Donosi ona także o tym, że terapia jako specjalna strategia wychowawcza wobec dzieci z deficytami percepcji, świadomości i ekspresji oraz w odniesieniu do dzieci, u których nastąpiło zaburzenie ładu psychicznego wskutek zakłóceń relacji potrzeb i ich realizacji, staje się zabiegiem coraz częściej pożądanym. Muzykoterapeuta Ch. Schwabe stwierdza, iż melodyczno-rytmiczne formy ruchu aktywizują emocje i umożliwiają bezpośrednie przeżywanie, rozwiązują psychofizyczne napięcia i ułatwiają interakcje w grupie. W terapii tańcem nie chodzi o świetne umiejętności taneczne, piękny ruch, ale o indywidualne odczuwanie i wyrażanie siebie oraz spotkanie z drugim człowiekiem i grupą. Terapia tańcem i ruchem może być stosowana zarówno w aspekcie klinicznym jak również rekreacyjnym w ramach profilaktyki i osobistego rozwoju człowieka. Wykorzystywana jest w pracy z dziećmi i młodzieżą z różnymi zaburzeniami psychicznymi jak np. upośledzenie umysłowe, depresja, schizofrenia, nerwica. Znajduje także zastosowanie w zajęciach z dziećmi niewidomymi, głuchymi, autystycznymi, z zespołem Downa, porażeniem mózgowym, nadpobudliwością ruchową czy też zaburzeniami odżywiania. W Polsce zajęcia o charakterze tanecznym i muzyczno-ruchowym dla dzieci i młodzieży odbywają się przede wszystkim w Domach i Centrach Kultury, Osiedlowych Klubach, Pałacach Młodzieży, Klubach Fitnesu, a także w szkołach. Ze względu na swe niepodważalne znaczenie taniec i formy muzyczno-ruchowe wchodzą już od dawna w zakres programów wychowania fizycznego szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Stanowią jedną z atrakcyjniejszych form kultury fizycznej, prowadzonych w ramach lekcji WF i zajęć pozalekcyjnych. Dział programowy o nazwie Rytm Muzyka Taniec obejmuje następującą tematykę: polskie tańce narodowe i regionalne, tańce innych narodów, towarzyskie, nowoczesne, ćwiczenia i zabawy rytmiczne, improwizację ruchową oraz formy gimnastyczno-taneczne jak: gimnastykę artystyczną, jazzową, aerobik, callanetics i stretching. To bardzo bogaty i szeroki wachlarz propozycji, możliwy do realizacji w szkołach przez nauczycieli WF. Ogólnie dzieci i młodzież akceptują wszelkie formy ruchowe przy muzyce oraz chętnie uczestniczą w takich zajęciach. Mimo to, 15

Bernadetta Wojtuń Sikora Znaczenie tańca i form muzyczno-ruchowych... tego typu zajęcia prowadzone są w szkołach rzadko i w niewystarczającym stopniu. Świadczą o tym, m. in. wyniki ogólnopolskich badań ankietowych, na temat realizacji działu Rytm Muzyka Taniec w ramach lekcji WF i zajęć pozalekcyjnych. Także w rzeszowskich szkołach przeprowadzona została przeze mnie ankieta oraz seria wywiadów wśród nauczycieli WF, co dopełnia ogólny obraz nauczania muzyczno- ruchowego. Najczęściej podawanymi powodami słabej realizacji form ruchowych przy muzyce są: brak uzdolnień i należytego przygotowania nauczycieli w zakresie muzyczno-tanecznym oraz specyfika i trudność prowadzenia takich form a zwłaszcza tańców. Zazwyczaj w szkołach wprowadza się aerobik, ćwiczenia taneczno rytmiczno gimnastyczne oraz elementy tańców nowoczesnych jak: fanky jazz, hip hop, disco. Chcąc zachęcić uczniów do aktywnego uczestnictwa w takich formach ruchowych, nauczyciel powinien uwzględniać zainteresowania muzyczne i taneczne podopiecznych, sięgać po lubianą i aktualną muzykę, nauczać ciekawych, nowoczesnych i modnych elementów ruchowych. Poza polonezem, przydatnym do uroczystości szkolnych, polskie tańce narodowe i regionalne realizowane są w niewielkim zakresie, co jest dużym błędem. Przekazując bowiem wiedzę i umiejętności z tej dziedziny, przyczyniamy się do upowszechniania i szanowania rodzimego folkloru, a tym samym tradycji i kultury narodowej. Często dzieci i młodzież uważają, że tańce ludowe są nudne, staromodne a nawet śmieszne. Warto jednak próbować zmieniać tę stereotypową opinię, poprzez odważne i konsekwentne wprowadzanie tego rodzaju tańców do zajęć, a także znalezienie odpowiedniej interesującej dla uczniów formy przekazu. Ważny jest również dobór właściwej muzyki, dobry pokaz, oraz nauczanie nietrudnych ale zachęcających do aktywności kroków, figur i układów tanecznych. Niezadowalające jest także nauczanie tańców towarzyskich. Realizacja tego bloku programowego, pozwoliłaby uczniom poznać podstawy tańców towarzyskich, co w przyszłości niejednokrotnie byłoby przydatne. Coraz częściej tańce te traktowane są w życiu dorosłym, jako ważna część etykiety kulturalnej człowieka. Zazwyczaj zajęcia ruchowe przy muzyce, cieszą się większym zainteresowaniem wśród dziewcząt. Chcąc zachęcić chłopców do takich form ruchu, warto proponować im min. ćwiczenia gimnastyczno rytmiczno taneczne wyrabiające siłę, odwagę, zwinność i kondycję. Dziewczęta wolą ćwiczenia bardziej taneczne, kształtujące plastykę i płynność ruchu oraz gibkość. W szkołach, w ramach zajęć pozalekcyjnych o charakterze tanecznym, działają różne grupy i zespoły tańca nowoczesnego, towarzyskiego, ludowego, gimnastyki artystycznej i cheerleaders. Prezentacja ich programu artystycznego na różnych uroczystościach szkolnych, środowiskowych oraz przeglądach i festiwalach, przynosi wiele satysfakcji i zadowolenia wykonawcom. Jest to także, bodziec mobilizacyjny do dalszej pracy i coraz lepszych jej efektów. Podsumowując dotychczasowe rozważania, należy stwierdzić, iż taniec i ćwiczenia muzyczno ruchowe mają niepodważalne, wielopłaszczyznowe znaczenie 16

CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 6/2006 w rozwoju dzieci i młodzieży. Trzeba mieć nadzieję, że w przyszłości, te wartościowe formy aktywności ruchowej, będą znajdowały wciąż nowych zwolenników i propagatorów, spełniały oczekiwania młodych ludzi oraz zajmowały w ich życiu ważne miejsce. Bibliografia: 1. I. Turska Krótki zarys historii tańca i baletu PWM, Kraków, 1983 2. I. Turska Spotkanie ze sztuką tańca, PWM S.A., 2000 3. Nowa Encyklopedia Powszechna, PWN, Warszawa, 1996 4. Myers Neues Lexsikon, Lipsk, 1964 5. Kwartalnik,,Dialogue USA, Ambasada Amerykańska, Warszawa, nr 1, 1979 6. O. Kuźmińska,,Piękno ruchu taneczno gimnastycznego Wydawnictwo SENS, Poznań 1996 7. J. Stadnicka Terapia dzieci muzyką, ruchem, mową, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1998 8. K. Wróblewska Psychologia rekreacji, czyli jak poprawić swoje samopoczucie? Kultura Fizyczna 11/12 2004 9. M. Nowak Gimnastyka przy muzyce w szkole Agencja Promo Lider, Warszawa 1995 10. W. Tomaszewski Człowiek tańczący, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1991 11. M. Młodzikowska, Cz. Tukiendorf Formy muzyczno ruchowe w szkolnym wychowaniu fizycznym Wydawnictwo AWF, Warszawa 1985 12. M. Brzozowska Kuczkiewicz Emil Jaques Dalcroze i jego rytmika Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1991 13. M. Wiszniewski Uzdrawiający taniec Studio Astropsychologii, Białystok 2003 14. M. Kania Taniec w życiu człowieka, Lider nr.171, 2005 17

18

Wychowanie fizyczne od przedszkolaka do licealisty Rozwój fizyczny dziecka w wieku przedszkolnym Edyta Rembisz, Barbara Hersztek Przedszkole Miejskie nr 6 w Mielcu Wiek przedszkolny dziecka obejmujący okres od trzech do siedmiu lat charakteryzuje się dużą intensywnością rozwoju fizycznego. Rozwój dziecka w tym wieku jest bardzo intensywny, chociaż w porównaniu z wiekiem niemowlęcym i wiekiem poniemowlęcym wzrastanie jest nieco powolniejsze. Najbardziej intensywny wzrost następuje między drugim, a trzecim, oraz piątym i szóstym rokiem życia. W piątym roku życia notuje się podwojenie wzrostu i pięciokrotnie zwiększoną wagę w stosunku do wagi dziecka przy urodzeniu. Dzięki tej fazie wzrostu dziecka możemy wytłumaczyć zjawisko wyraźnego smuklenia sylwetki jego ciała: wydłużanie się kończyn, zwiększanie powierzchni twarzy w stosunku do czaszki, większy obwód klatki piersiowej aniżeli obwód czaszki w przeciwieństwie do poprzedniego okresu rozwojowego. W wieku przedszkolnym następuje także szybki wzrost kośćca i muskulatury ciała. W pierwszej fazie okresu przedszkolnego kościec dziecka jest wrażliwy i giętki, a krzywizny kręgosłupa są jeszcze nieustalone. Bardzo słaba jest muskulatura, włókna mięśniowe są wiotkie i cienkie, niezdolne do silnych i długotrwałych skurczów. W wieku trzech do czterech lat łatwo może się wytworzyć wadliwa postawa ciała przy nierównomiernym rozkładzie ruchu i spoczynku dziecka, czy też mało higienicznej odzieży, obuwia itp. W drugiej fazie (od 4 5,5 lat) proces kostnienia zaznacza się najwyraźniej w kościach nadgarstka. W trzeciej (od 5,5 7lat) wzmacnia się cały kościec i muskulatura oraz ustalają się naturalne krzywizny kręgosłupa: szyjna, grzbietowa, lędźwiowa. Proces różnicowania w obrębie układu kostnego i mięśniowego nie jest jeszcze zakończony. W budowie kośćca u dziecka w tym okresie życia przeważa jednak tkanka chrzęstna, stąd też wynika jego słabość i częste zmęczenie układu kostnego. Stawy dziecka są ruchome. Największy przyrost mięśni przypada miedzy piątym, a szóstym rokiem życia. Nie oznacza to jednak dużej gotowości dziecka do wysiłku fizycznego. Wynika to z pewnością stąd, iż mięśnie zawierają więcej wody, a mniej białka i substancji stałych niż mięsnie dorosłego człowieka, są wiec wiotkie i delikatne. Dziecko nie 19

Edyta Rembisz, Barbara Hersztek - Rozwój fizyczny dziecka w wieku przedszkolnym jest wytrzymałe na fizyczne wysiłki, męczy je długotrwały, jednostajny ruch i pozostawanie przez dłuższy czas w tej samej pozycji. W dalszym ciągu jednak słabe są wiązadła, co bywa przyczyną występowania urazów i wad postawy, zwłaszcza skrzywień kręgosłupa, częściej u dzieci 6, 7letnich. Dlatego rodzice i nauczycielki w przedszkolu muszą uważnie dawkować dzieciom wysiłek fizyczny, przestrzegać zmienności pozycji ciała oraz stwarzać warunki do swobodnego, dowolnie przez dzieci zmienianego i regularnego rytmu i tempa ruchów. Wpłynie to dodatnio na wzmocnienie kośćca i muskulatury dziecka. W okresie przedszkolnym następuje rozwój i usprawnienie narządów wewnętrznych: serca, płuc, układu pokarmowego, których czynności coraz bardziej są zbliżone do funkcji organizmu dojrzałego. Poziom hemoglobiny, liczba krwinek czerwonych i białych zbliża się do normy człowieka dojrzałego. Zmienia się oddech przeponowy na piersiowy lub brzuszno-piersiowy. Układ nerwowy w wieku przedszkolnym cechuje dalszy rozwój, choć dynamika tego rozwoju jest wolniejsza niż w pierwszych trzech latach życia. Doskonali się jego budowa i funkcje. Rozwój struktury kory mózgowej polega na zmianach wielkości powierzchni jej poszczególnych pól i okolic oraz na doskonaleniu się budowy komórek nerwowych. Wzrasta również masa mózgu oraz ogólna zdolność pracy komórek nerwowych i ich połączeń między ośrodkami nerwowymi (tj. ośrodkami sterującymi ruchu, wzrokiem, słuchem, mową). Rozwój ruchowy dziecka w wieku przedszkolnym jest mniej gwałtowny niż w poprzednich okresach. Cechuje go względna harmonijność oraz doskonalenie wszelkich ruchów. W pierwszej fazie życia dziecka w wieku trzech do czterech lat przeważają ruchy powodowane dużymi grupami mięśni (tzw. duża motoryka). Przejawia się to u młodszych przedszkolaków szerokimi, zamaszystymi ruchami całych ramion podczas czynności wymagających jedynie ruchów dłoni, na przykład podczas rysowania. Ruchy małych dzieci są jeszcze słabo skoordynowane, nieoszczędne, niepewne, mało wyspecjalizowane. Charakterystycznym objawem jest udział całego ciała w trakcie wykonywania różnych czynności, np. podczas kopania piłki, rzucania lub toczenia do celu. Stopniowo doskonalą się u dziecka ruchy postawno-lokomocyjne, jak też ruchy warunkujące sprawne wykonywanie czynności na przedmiotach. Do podstawowych sprawności ruchowych wywodzących się z ruchów swobodnych i postawno-lokomocyjnych należą takie czynności, jak: chód, bieg, skoki, wspinanie się i inne formy przystosowania się do warunków terenu, wyróżniające się w pokonywaniu różnych przeszkód: rowów, wzniesień, itp. Wraz z wiekiem następuje wzrost wszystkich wymienionych sprawności. W piątym roku życia dziecka widoczny jest największy przyrost sprawności motorycznych, dlatego też R. Przewęda okres przedszkolny w wieku pięciu lat nazywa "złotym okresem" w rozwoju motoryki dziecka lub okresem "równowagi przedszkolnej". Dzięki stałemu ruchowi dziecko ćwiczy mięśnie i cały układ ruchowy oraz przyzwyczaja układ oddechowy i układ krążenia do wzmożonej pracy. Powoli zanika, tak 20

CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 6/2006 charakterystyczne u trzy i czterolatków, napięcie mięsni w całym ciele podczas wykonywania ruchowych ćwiczeń i czynności. Dzięki rozwojowi sprawności motorycznych, a szczególnie lokomocyjnych, doskonali się czynność biegania, gdyż jej podstawą jest dobrze opanowany i zautomatyzowany nawyk chodzenia. W tym okresie wydatnie wzrasta długość kroku przy bieganiu oraz rozwija się technika biegu. We wczesnej fazie wieku przedszkolnego ruchy rąk i nóg są słabo skoordynowane, dziecko biegnie na całych stopach, tułów ma wyprostowany, krok krótki. Dzieci 6-letnie biegają szybciej, bardziej harmonijnie i estetycznie dzięki znacznie lepszej koordynacji pracy kończyn górnych i dolnych pochyleniu tułowia do przodu i unoszeniu wysoko kolan. Dla 3-latków trudnym zadaniem jest wykonywanie skoków. Skok przypomina u dziecka wydłużony krok, natomiast fazy skoku w postaci takich elementów, jak rozbieg, odbicie, lot są jeszcze słabo zaznaczone. Natomiast u dzieci 6-letnich rozbieg przy skoku jest bardziej dynamiczny, odbicie dość zdecydowane, a faza lotu następuje w postaci krzywej wzniesionej, wyżej lub niżej, w górę. Wzrastająca umiejętność utrzymywania ciała w równowadze statycznej lub dynamicznej jest przejawem rozwoju ruchów postawnych. Wskaźnikiem równowagi statycznej jest np. stanie na jednej nodze na całej stopie lub palcach, a wskaźnikiem równowagi dynamicznej są różne ćwiczenia na równoważni, podczas obrotów, skoków. W tym okresie następuje dalszy rozwój i doskonalenie się ruchów narzędziowych, tzn. praksyjnych, co wydatnie wpływa na wzrost samodzielności i zaradności lokomocyjnych dziecka. Od piątego roku życia dzieci osiągają znaczną precyzyjność i dokładność w tzn. małej motoryce ruchowej, dotyczy do sprawności palców. Pięciolatki potrafią nawlekać igłę, zapinać i rozpinać guziki bez kontroli czasu, rysować bardziej szczegółowo na podstawie wcześniej zapamiętanych obrazów i doświadczeń. Okres przedszkolny między trzecim a siódmym rokiem życia jest szczególnie dynamicznym etapem rozwoju fizycznego i motorycznego u dzieci. Tempo i siła przemian w rozwoju dziecka są widoczne zarówno dla rodziców, jak i innych dorosłych. Dzieci w tym wieku wykazują ogromną potrzebę ruchu, są żywe, hałaśliwe, mówią wiele i bardzo głośno. A. Jaczewski słusznie nazwał ten okres głodem ruchu. Głód ten można zaspokoić różnorodnymi zabawami ruchowymi indywidualnymi lub zbiorowymi, organizowanymi w środowisku domowym, jak i przedszkolnym, czy też w środowisku lokalnym. Najlepiej prowadzić je na świeżym powietrzu, w terenie bezpiecznym i wygodnym. Zabawy pełnią także funkcję prozdrowotną, edukacyjną, w tym przede wszystkim wychowawczą. Nasze przedszkole należy do Sieci Szkół i Placówek Promujących Zdrowie, dlatego też zagadnienia związane z rozwijaniem sprawności fizycznej dzieci są traktowane w sposób specjalny. 21

Edyta Rembisz, Barbara Hersztek - Rozwój fizyczny dziecka w wieku przedszkolnym Już od czterech lat organizujemy Małe Olimpiady Sportowe o zasięgu lokalnym, w których uczestniczą dzieci z przedszkoli mieleckich, Wylowa, Woli Mieleckiej. Imprezy takie przyczyniają się do krzewienia kultury sportowej wśród dzieci, które po raz pierwszy w życiu mają okazję doświadczyć wrażeń związanych z olimpiadą. Dotychczas mogły jedynie oglądać podobne w telewizji. Zajęcia sprzyjające rozwojowi fizycznemu dzieci prowadzone są w sali gimnastycznej, wyposażonej w sprzęt i przybory niezbędne do ćwiczeń, natomiast podczas sprzyjających warunków atmosferycznych dużo czasu przeznaczamy na ruch na świeżym powietrzu. W ogrodzie przedszkolnym dzieci mają możliwość pokonywania ścieżek zdrowia, torów przeszkód, mogą grać w mini- gry zespołowe w wyznaczonych miejscach oraz zaspakajać swoją potrzebę ruchu na drabinkach, huśtawkach itp. W codziennej pracy z dziećmi stosujemy różnorodne metody rozwijające sprawność ruchową dzieci. Oprócz tradycyjnych metod odtwórczych (np. metoda naśladowcza, zabawowo naśladowcza, zadaniowa) wykorzystujemy metody twórcze, intensyfikujące np.: Metodę opowieści ruchowej, polegającą na tym, że nauczyciel działa na wyobraźnię dziecka oryginalną tematyką opowiadania, skłaniając je do odtworzenia ruchem treści opowiadania. Sprzyja ona rozwojowi fantazji, która odgrywa w życiu dziecka dominującą rolę. Metodę gimnastyki twórczej R. Labana inaczej zwaną metodą improwizacji ruchu. W tej metodzie nauczyciel wyjaśnia dzieciom, co mają robić, ale jak to zrobią wynika już z inwencji twórczej dzieci, ich pomysłowości, fantazji, doświadczeń ruchowych. Metodę pracy szkolnej K. Orffa- założeniem tej metody jest rozwijanie kultury fizycznej dziecka w ścisłej korelacji z kulturą rytmiczno-muzyczną oraz kulturą żywego słowa. Głównym zadaniem i celem tej metody jest wyzwolenie u dzieci wyzwolenie u dzieci tendencji do samoekspresji i rozwijania inwencji ruchowej. Metodę gimnastyki rytmicznej A. M. Kniessów jest to rodzaj gimnastyki twórczej, utanecznionej, polegającej na poszukiwaniu coraz to nowych form ruchu sprzężonego z rytmem- stosowane są przy tym nietypowe przybory, często zrobione własnoręcznie przez dzieci. Metodę stacyjną (obwodową) polega ona na tworzeniu obwodu ćwiczebnego (6 12 stanowisk), na których ćwiczą 2 3 osobowe zespoły. W ciągu trwania zajęć każde dziecko powinno przejść przez wszystkie stanowiska. Zadania na każdym stanowisku powinny być dokładnie omówione i pokazane przez nauczyciela przed rozpoczęciem zajęcia. 22

CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 6/2006 Metodę ścieżek zdrowia i torów przeszkód są to ciągi ćwiczeń i przeszkód sztucznych i naturalnych, które dziecko musi pokonać w jak najkrótszym czasie. Wprowadzamy również adaptowane obecnie na potrzeby pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym następujące metody: Aerobik Medytacja i jogging Stretching Dzięki prowadzeniu zajęć i zabaw o charakterze sportowym dzieci stają się coraz sprawniejsze, zdrowsze, odporniejsze na choroby oraz mogą szczycić się piękną, harmonijną sylwetką. PRZYKŁADOWY ZESTAW ĆWICZEŃ PROWADZONYCH METODĄ GIMNASTYKI RYTMICZNEJ KNIESSÓW: Przybory: plastikowe kręgle wypełnione zbożem (po dwie dla każdego dziecka), wstążki przymocowane do patyków. Ćwiczenia z kręglami: Marsz po obwodzie koła, na palcach, piętach, zewnętrznych i wewnętrznych krawędziach stóp ćwiczenie przeciw płaskostopiu. Swobodne manipulowanie kręglami. Bieg, luźne podskoki z rytmicznym uderzaniem kręglami o siebie, o podłogę, potrząsanie przed sobą, po bokach, w górę ćwiczenie mięśni ramion i bioder. Cwał boczny, potrząsanie kręglami w górze i w zwisie, uderzanie nimi o siebie- ćwiczenie mięśni nóg i grzbietu. Siad na piętach, uderzanie o podłogę przed sobą, po bokach ćwiczenie mięśni nóg i pośladków. Siad rozkroczny, uderzanie o podłogę przed sobą i z boków. Leżenie przodem potrząsanie kręglami przed sobą ćwiczenie mięśni grzbietu. Ćwiczenia ze wstążkami: Marsz na palcach, piętach, krawędziach stóp, machanie wstążkami ćwiczenia przeciw płaskostopiu. Stanie na jednej nodze, kręcenie wstążkami na boki ćwiczenie równowagi. Podskoki w miejscu, kręcenie wstążek nad głową ćwiczenie mięśni nóg. Klęk skłony do podłogi z opuszczaniem i unoszeniem wstążek ćwiczenie mięśni tułowia. 23

Edyta Rembisz, Barbara Hersztek - Rozwój fizyczny dziecka w wieku przedszkolnym Leżenie tyłem, kręcenie wstążek, przekładanie z ręki do ręki ćwiczenie mięśni rąk. Siad na piętach, skłony w bok, malowanie tęczy wstążkami ćwiczenie mięśni tułowia. Improwizacja dzieci ćwiczenie dużych grup mięśniowych. Leżenie przodem, przesuwanie wstążek przed sobą ćwiczenie mięśni pleców. Siad płaski, falowanie. Zwis przodem, wymachy ćwiczenie mięśni tułowia. Pajace ćwiczenie mięśni nóg i rąk. Taniec w parach- improwizacja. Skręty tułowia, wymach wstążkami ćwiczenie mięśni grzbietu. Marsz, złożenie przyborów. Bibliografia 1. Jaczewski A. Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania. Warszawa 1993. 2. Owczarek S. Gimnastyka przedszkolaka. Warszawa2001. 3. Przewęda R. Rozwój somatyczny i motoryczny. Warszawa 1981. 24

Wychowanie fizyczne od przedszkolaka do licealisty Scenariusz zajęć warsztatowych dla nauczycieli klas 0-III mgr Mirosław Gonet TEMAT: ELEMENTY GIER ZESPOŁOWYCH W CZASIE GODZINY ZAJĘĆ RUCHOWYCH W NAUCZANIU ZINTEGROWANYM. Cele: Wyposażenie nauczycieli nauczania zintegrowanego w umiejętności nauczania podstaw gier zespołowych Podniesienie jakości pracy nauczycieli nauczania zintegrowanego w zakresie zajęć ruchowych Uwrażliwienie nauczycieli na stawianie sobie nadrzędnego celu w postaci zadowolenia dziecka Wyposażenie nauczycieli nauczania zintegrowanego w narzędzia ułatwiające im nauczanie dzieci nowych sprawności Zastosowane metody: Wykład, pogadanka, zajęcia otwarte ćwiczenia w formie zabawowej i ścisłej, pokaz, dyskusja Przewidywany czas zajęć: 3 godziny zegarowe Oczekiwane efekty: Nauczyciele: Posiadają podstawową wiedzę i umiejętności do prowadzenia zajęć z mini gier zespołowych na poziomie klas I-III Odczuwają satysfakcję z lepiej prowadzonych zajęć ruchowych Wzbogacają swój warsztat pracy Osiągają lepsze efekty w pracy dydaktyczno-wychowawczej na skutek osiągania większego poziomu zadowolenie u wychowanków oraz podniesienia własnego autorytetu Uczniowie: Są zadowoleni z ciekawie prowadzonych zajęć Mają możliwość samorealizacji poprzez wykonywanie ćwiczeń o odniesionym stopniu trudności 25

Mirosław Gonet Zajęcia warsztatowe dla nauczycieli klas 0-III Uzyskują nowe sprawności i umiejętności ruchowe Korekta rozwojowych wad postawy poprzez aktywniejszy udział w zajęciach ruchowych Przygotowywani są lepiej do uczestnictwa w zajęciach sportowych Nabierają przekonań co własnej wartości Uczą się współpracy w zespole Szkoła: Doskonalsze wykorzystanie zasobów bazowych i sprzętowych Wychowankowie od okresu najlepszej motoryczności przygotowywani do udziału w zespołowych grach sportowych Podniesienie jakości pracy szkoły, której finałem mogą być sukcesy sportowe a także poprawa parametrów rozwojowych dzieci oraz ogólnej sprawności 26

Wychowanie fizyczne od przedszkolaka do licealisty Ruch rzeźbi umysł oficjalne hasło EYES (Europejskiego Roku Edukacji Poprzez Sport 2004) Materiały do zajęć warsztatowych dla nauczycieli klas 0-III mgr Mirosław Gonet Elementy gier zespołowych w czasie godziny zajęć ruchowych w nauczaniu zintegrowanym. Gry i zabawy winny stanowić dla nauczyciela wychowania fizycznego podstawową treść jego programu w pracy z dziećmi i młodzieżą, która dopiero rozpoczyna uprawianie sportu. M. Bondarowicz gry i zabawy ruchowe są nauką bez bakalarstwa, Jędrzej Śniadecki dziecko będzie takim w przyszłości w pracy jakim jest w zabawie. A. Makarenko dziecko podobnie jak człowiek dorosły, musi postrzegać wszystko co się dokoła dzieje, poznawać przedmioty z którymi się styka, wnioskować, decydować się, dążyć do osiągania stawianych sobie celów, współżyć i współ-działać z rówieśnikami, dziecko nie będąc przygotowane do rozumienia motywów jakimi kierują się dorośli rozumie jednak wymowę faktów i konsekwencji z jakimi spotyka się w zabawie i dlatego z ochotą poddaje się wszelkim impulsom, żywo na nie reagując przede wszystkim ruchem. Z. Gilewicz 1. Podstawowe zasady przygotowania zajęć a) Dobór miejsca do zajęć winien być staranny, ze szczegółową pieczą nad bezpieczeństwem ćwiczących. Miejsce powinno być dokładnie znane i nie powinno utrudniać przeprowadzenia zajęć. 27

Mirosław Gonet Zajęcia warsztatowe dla nauczycieli klas 0-III b) Dobór sprzętu powinien być przeprowadzony starannie, ilość i różnorodność posiadanego sprzętu powinna być czynnikiem dominującym przy wyborze rodzaju ćwiczeń. Najlepiej stosować sprzęt rzeczywisty, specyficzny dla danej dyscypliny. W wieku wczesnoszkolnym, różnorodność oraz ilość stosowanych przyborów ma wpływ na wzrost zainteresowania zajęciami a także na intensywność ruchu. Należy dążyć do sytuacji, w której piłka przypada przynajmniej na parę ćwiczących. Dobór piłek: (sprzęt zminiaturyzowany): Piłka nożna piłka o rozmiarze numer 4, Koszykówka piłka o rozmiarze numer 5, Piłka siatkowa piłka do mini-siatkówki, Piłka ręczna piłka mini, junior lub damska. Można wykorzystywać również sprzęt pomocniczy i różne urządzenia np.: ławeczki gimnastyczne, tablice z koszami, bramki, siatkę do siatkówki lub sznurek, płotki gimnastyczne itd.) c) Przygotowanie ćwiczących dzieci: Strój sportowy, Odpowiednie obuwie, Organizacja grupy, przydzielenie zadań, wybór kapitanów zespołów itp. 2. Uwagi metodyczne a) Prowadzący zabawę lub grę powinien: Doprowadzić do jej rozpoczęcia a następnie dozując natężenie i emocje w odpowiednim momencie zakończyć. Czuwać aby zabawa lub gra przebiegała bez sporów i kłótni. Zwracać uwagę na poprawność wykonywanych elementów technicznych. Czuwać nad przebiegiem gry, respektowaniem przepisów, wychwytywaniem błędów i momentów wychowawczych. Regulować natężenie zabawy poprzez zmiany czasu trwania gry, ilości powtórzeń, rozmieszczenia przeszkód, uproszczenia zasad, wprowadzenia odpoczynku itp. b) W młodszym wieku szkolnym u dziecka występują jeszcze słabe mięśnie a układ kostno więzadłowy nie zakończył jeszcze swojego formowania. Szkielet jest podatny na zniekształcenia, nie znosi pozycji statycznych i długotrwałych napięć. Dlatego dzieci tego okresu przejawiają ochotę do ciągłego ruchu, jednak wydolność układu naczyniowego nie pozwala na długotrwały wysiłek. Częste skurcze serca i szeroki przepływ krwi 28