Plan Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu. na lata PROJEKT

Plan Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2013-2020 PROJEKT

SPIS TREŚCI Wstęp... 5 Wprowadzenie... 9 Słownik podstawowych pojęć... 12 Podmioty ekonomii społecznej (PES)... 12 Typologia podmiotów ekonomii społecznej... 13 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej... 15 Podmioty otoczenia ekonomii społecznej... 16 Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR CorporateSocial Responsibility)... 16 Diagnoza część opisowa... 17 Dane społeczno-gospodarcze Mazowsza... 17 Podmioty ekonomii społecznej (PES)... 24 Wsparcie ekonomii społecznej... 34 Otoczenie instytucjonalne... 38 Społeczna odpowiedzialność biznesu... 39 Cel ogólny (wizja), cele, priorytety, działania i wskaźniki... 43 Misja... 43 Cel ogólny... 43 Cele szczegółowe... 43 Tabela priorytety, działania i wskaźniki... 44 Źródła finansowania i realizatorzy planu... 66 Monitoring realizacji planu... 67 Harmonogram realizacji planu... 68 Diagnoza część analityczna. Karty powiatu do planu rozwoju ES na Mazowszu... 81 Aneks - Wykaz osób uczestniczących w dotychczasowych pracach Zespołu... 126 3

4

WSTĘP Plan Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2013-2020 jest programem wojewódzkim w zakresie rozwoju ekonomii społecznej. W planie tym szczegółowo nakreślono cele niezbędne dla rozwoju ekonomii społecznej w województwie, opisano sposób ich realizacji oraz rezultaty i wskaźniki. Osiągnięcie ich do roku 2020 jest kluczowe dla rozwoju ekonomii społecznej w województwie. W planie zawarto propozycje konkretnych działań, które mają doprowadzić do osiągnięcia zamierzonych efektów, zgodnie z nowo opracowywaną Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego w oparciu o założenia nowego okresu programowania funduszy UE na lata 2014-2020. m.in.: Plan Rozwoju ES został przygotowany w oparciu o obowiązujące przepisy prawa krajowego, - art. 3 ust. 1-3, art. 4 ust. 1, ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, - wytyczne Ministra Pracy i Polityki Społecznej do przygotowania i realizacji wieloletniego regionalnego planu działań na rzecz promocji i upowszechnienia ekonomii społecznej oraz rozwoju instytucji sektora ekonomii społecznej i jej otoczenia w regionie, - Zasady przygotowywania, realizacji i rozliczania projektów systemowych OPS, PCPR oraz Regionalnych Ośrodków Polityki Społecznych określające rolę ROPS w przygotowaniu i monitorowaniu w projektach systemowych, - Plany Działania dla priorytetu VII na lata 2012 i 2013. 5

Plan Rozwoju Ekonomii Społecznej powstał w wyniku działań prowadzonych w projekcie systemowym Razem dla Mazowsza Edukacja w działaniu współfinansowanym przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Poddziałanie 7.1.3. Został on przygotowany dwuetapowo. W 2011 r opracowano założenia do Planu. W 2012 r kontynuowano prace i uzupełniono go dołączając opracowanie pełnej diagnozy, uaktualnienie celów do założeń i wskaźników oraz harmonogramu. Prace prowadził zespół zadaniowy, którego skład zaakceptował Zarząd Województwa Mazowieckiego na swoim 84. posiedzeniu w dniu 13 września 2011 r. W skład zespołu weszli: przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego, przedstawiciele Urzędu Wojewódzkiego, przedstawiciele Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej, przedstawiciele Wojewódzkiego Urzędu Pracy, przedstawiciele organizacji pozarządowych, przedstawiciele podmiotów ekonomii społecznej, przedstawiciele Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej, eksperci ds. Ekonomii Społecznej, pracownicy wyższych uczelni. Szczegółowy imienny wykaz osób zaangażowanych w opracowywanie Planu znajduje się w aneksie. Plan Rozwoju Ekonomii Społecznej jest spójny z obecnie obowiązującymi dokumentami rządowymi, strategią polityki społecznej na lata 2007-2013, przyjętą przez Radę Ministrów w dniu 13 września 2005 roku, w zakresie priorytetu 2. Wdrożenie aktywnej polityki społecznej (cel 2.2. Rozwój zatrudnienia socjalnego w celu przywrócenia możliwości zatrudnienia osobom podlegającym wykluczeniu społecznemu oraz cel 2.3. Rozwój form ekonomii społecznej na rzecz pobudzenia aktywizacji zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym) a także w Krajową Strategię Zatrudnienia na lata 2007-2013, zaakceptowaną przez Radę Ministrów w dniu 6 września 2005 roku, 6

w zakresie priorytetu Wspieranie tworzenia nowych miejsc pracy poprzez rozwój przedsiębiorczości i innowacyjności oraz działań: 8.8. Symulowanie rozwoju zatrudnienia w formach pozarynkowych (celem działania jest tworzenie miejsc pracy w sektorach ekonomii społecznej) i 12. Budowa instytucji finansowych na rzecz rozwoju partnerstwa społecznego (celem działania jest wzmocnienie systemu finansowania organizacji społecznych, działających na rzecz wspierania zatrudnienia w środowisku lokalnym). Dokumenty te są nadal aktualne i wykorzystywane do opracowania sposobów rozwoju ekonomii społecznej w nowym okresie programowania. Plan podlega również szerokim konsultacjom społecznym, których koordynacją zajmuje się MCPS. Ostateczna jego wersja będzie podlegać zatwierdzeniu przez władze samorządu województwa mazowieckiego. Ze względu na znaczenie ekonomii społecznej w przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu i ubóstwu, Plan stanie się podstawą przygotowania Regionalnego Programu Operacyjnego dla województwa mazowieckiego na lata 2014-2020. W celu nadania Planowi charakteru dokumentu nie tylko strategicznego, ale również wykonawczego, zawarto w nim harmonogram realizacji oraz opis sposobów monitorowania jego wdrażania w rocznych okresach. Roczne sprawozdanie z monitoringu przedstawione będzie władzom województwa wraz z określeniem planu finansowego na każdy kolejny rok realizacji. Pierwsze plany zgodnie z harmonogramem zostaną opracowane przez MCPS na 2014 rok. W chwili opracowywania niniejszego Planu trwają prace nad Krajowym Programem Rozwoju Ekonomii Społecznej. Przygotowywany dokument zawiera wszystkie niezbędne elementy zapewniające jego spójność z politykami krajowymi w tym obszarze. W Planie uwzględniono również założenia opracowane przez m.st Warszawę w Wieloletnim programie współpracy m.st Warszawy z podmiotami ekonomii społecznej na lata 2013-2015, co zapewnia spójność realizacji działań w województwie mazowieckim. 7

Samorząd Województwa Mazowieckiego pełni ważną rolę w rozwoju ekonomii społecznej jako kreator i inicjator regionalnej polityki mającej na celu stymulowanie oraz rozwój sektora ekonomii społecznej. Wzmocnienie roli sektora ekonomii społeczne w rozwoju społeczno-gospodarczym regionu to wyzwanie i jednocześnie szansa dla województwa o tak dużym kapitale ludzkim, społecznym i ekonomicznym. Prezentowany dokument jest przykładem partnerskiej współpracy administracji samorządowej z sektorem organizacji pozarządowych, podmiotami ekonomii społecznej i ich otoczenia. Partycypacyjny proces tworzenia dokumentu o tak ważnej roli dla rozwoju województwa mazowieckiego w obszarze ekonomii społecznej stanowi podstawę do dalszych wspólnych prac nad Planem. Dziękujemy członkom Zespołu za zaangażowanie w prace i zapraszamy podmioty, instytucje oraz mieszkańców Mazowsza do konsultacji założeń Planu i współpracy przy monitorowaniu jego wdrażania. 8

WPROWADZENIE Inicjatywy i działania, które odnosiły się do istotnych potrzeb społecznych a jednocześnie stanowiły wyraz odpowiedzialności i przedsiębiorczości w sferze ekonomicznej, w postaci ruchów spółdzielczych, czy towarzystw wzajemnościowych (np. poręczenia, ubezpieczenia) sięgają w historii Polski do czasu zaborów. Idee i wartości, do których odwołuje się współcześnie ekonomia społeczna, nie są zatem zupełnie nowym podejściem do podejmowania aktywności w sferze publicznej. Obecne warunki społeczne, polityczne i gospodarcze wyznaczają jednak perspektywę dla tak zwanej nowej ekonomii społecznej, której początek można łączyć z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, a w szczególności z Inicjatywą Wspólnotową EQUAL, w ramach której powstawały pierwsze spółdzielnie socjalne. Sam termin ekonomia społeczna nie doczekał się jeszcze jednorodnej polskiej definicji. Część ekspertów teoretyków twierdzi, że już sama dziedzina, jaką jest ekonomia zawiera w sobie aspekt społeczny, dotyczy ludzi i jest dla nich. Z definicji zatem zawiera w sobie kontekst społeczny. Dlatego w niektórych opracowaniach i wypowiedziach pojawia się pojęcie gospodarka społeczna jako bardziej adekwatne określenie ekonomii społecznej. Ze względu na wyraźną potrzebę ujednolicenia i uporządkowania zagadnień odnoszących się do ekonomii społecznej zasadne jest konsekwentne stosowanie jednego terminu. Bardziej powszechnym i zakorzenionym w języku polskim, między innymi w związku z nazewnictwem zawartym w Programach Operacyjnych (PO KL, PO FIO), jest termin ekonomia społeczna, dlatego w niniejszym dokumencie używane będzie właśnie to pojęcie. Jest jeszcze jeden powód, dla którego termin ekonomia społeczna nabiera znaczenia i mocy. Niezależnie od teoretycznych podstaw nauki jaką jest ekonomia, praktyka i rzeczywiste działania podejmowane w sferze makro i mikroekonomicznej, często wydają się bardzo odległe od perspektywy społecznej. Miarą sukcesu, postępu, rozwoju częściej stają się wskaźniki związane z zamożnością, produkcją, inwestycjami, infrastrukturą. Trudniejsze do zmierzenia, acz niezmiernie istotne dla jakości życia wskaźniki, takie jak poczucie przynależności, bezpieczeństwa, zaufania, godności, 9

odpowiedzialności i inne wartości stanowią raczej dodatek, niż centralną oś działań podejmowanych w sferze ekonomicznej. Dlatego właśnie termin ekonomia społeczna może stanowić przypomnienie, nawoływanie, czy wręcz apel o przywrócenie i wzmocnienie społecznego wymiaru w praktyce prowadzonych działań ekonomicznych. Unikatową cechą ekonomii społecznej, mimo że jej podstawę stanowią wspomniane wyżej wartości, stanowi fakt, że jest ona w wielu aspektach łatwa do zmierzenia. Liczba podmiotów ekonomii społecznej, utworzonych w tych podmiotach miejsc pracy, generowane zyski lub oszczędności to przykładowe wskaźniki świadczące o kondycji ekonomii społecznej w danym regionie. Sprawia to, że włączając ekonomię społeczną do prowadzonej w danym regionie polityki możemy traktować ją jako papierek lakmusowy efektywności i autentyczności podejmowanych działań. Mierzalne i długotrwałe efekty wzmacniania kapitału społecznego (zaufania, zaangażowania, współpracy), budowania partnerskich relacji wśród jednostek samorządu terytorialnego, organizacji pozarządowych, biznesu i instytucji aktywnej integracji społecznej, będą możliwe do uchwycenia właśnie poprzez włączenie i wyraźny udział ekonomii społecznej w rozwoju społeczności lokalnych. Ekonomia społeczna nie jest sama w sobie celem, jest drogą, sposobem na to, jak po rozmaitych doświadczeniach wynikających z ustroju socjalistycznego i kapitalistycznego, zapewnić zrównoważony i oparty na wartościach rozwój oraz podnoszenie poziomu jakości życia mieszkańców. Można powiedzieć, że jako kraj jesteśmy w nieustannym procesie budowania polskiego modelu ekonomii społecznej. Działania podejmowane w tym obszarze mają dynamiczny charakter, często różnicuje je specyfika danego regionu. Zróżnicowany jest także przekrój interesariuszy począwszy od rozmaitych grup społecznych, poprzez samorządowe, instytucje publiczne, organizacje pozarządowe, biznes, rząd i parlament na instytucjach europejskich kończąc. Dlatego ważne jest, aby praca nad dokumentem wyznaczającym kierunki rozwoju ekonomii społecznej miała charakter interdyscyplinarny i stanowiła nieprzerwany proces analizy, dialogu i zmian. Z inicjatywy Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej prace nad opracowaniem niniejszego dokumentu, podjęte w 2011 roku, stanowią wyraz uznania potrzeby wielosektorowego dialogu na rzecz rozwoju ekonomii społecznej na Mazowszu. Od 2011 roku rozpoczął się proces budowania Zespołu ds. opracowania Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu do 2020 roku (nazwa wypracowana przez Zespół). Praca nad dokumentem ma charakter wybitnie partycypacyjny i przebiega nie tylko w modelu konsultowania, ale 10

także współdecydowania. W roku 2012 Zespół spotkał się siedem razy, ostatnie spotkanie miało miejsce 7 grudnia. Zespół planuje wznowienie prac od stycznia 2013 roku. Wtedy też rozpocznie się faza konsultacji projektu Planu. Partycypacyjny proces opracowywania Planu przyniósł jak do tej pory wiele korzyści związanych nie tylko z zawartością samego dokumentu, ale także wynikających z większej otwartości na współpracę i dialog między kluczowymi interesariuszami ekonomii społecznej. 11

SŁOWNIK PODSTAWOWYCH POJĘĆ Podstawę przedstawionych poniżej definicji stanowią zapisy Krajowego Programu na Rzecz Rozwoju Ekonomii Społecznej. Nie wszystkie z nich zostały jednak opisane we wspomnianym dokumencie w sposób jednoznaczny. Członkowie Zespołu ds. opracowania Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu podjęli też polemikę z niektórymi zapisami zaproponowanymi w Programie Krajowym. Ważnym aspektem definicyjnym dla ekonomii społecznej może być także przyjęcie Ustawy o przedsiębiorstwie społecznym. Jednak wobec niejasności związanych z wprowadzeniem w życie tej ustawy niniejszy Plan nie odwołuje się do zapisów proponowanych w jej projekcie. W przypadku jej uchwalenia konieczna będzie aktualizacja definicji zapisanych w Planie. Podmioty ekonomii społecznej (PES) Jednostki organizacyjne i posiadające odrębną osobowość prawną podmioty, które w zależności od swojej funkcji i specyfiki w różnym stopniu łączą cele społeczne z ekonomicznymi. Do podstawowych funkcji tych pomiotów należą: Funkcja prozatrudnieniowa tworzenie warunków do zwiększenia zatrudnienia, szczególnie wśród osób, dla których podjęcie pracy wymaga dodatkowego wsparcia ze względu na sytuację życiową czy zdrowotną. Funkcja wspólnotowa zwiększanie więzi i relacji między członkami lokalnych społeczności oraz zwiększanie zaangażowania i współpracy między mieszkańcami. Funkcja rozwojowa odnosi się do kategorii zrównoważonego rozwoju i dotyczy uwzględniania i wzmacniania w procesach rozwojowych takich obszarów, jak: ekologia, kultura, spójność społeczna itd. 12

Typologia podmiotów ekonomii społecznej A. Podmioty o charakterze integracyjnym Jednostki organizacyjne podmiotów sektora publicznego lub pozarządowego, które w związku z realizowanymi przez siebie zadaniami mają umożliwić reintegrację społeczną i zawodową osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, tj. Zakłady Aktywności Zawodowej, Warsztaty Terapii Zajęciowej, Centra Integracji Społecznej, Kluby Integracji Społecznej; formy te nie będą przedsiębiorstwami społecznymi, ale mogą przygotowywać do prowadzenia albo pracy w przedsiębiorstwie społecznym lub być prowadzone jako usługa na rzecz społeczności lokalnej przez przedsiębiorstwa społeczne. B. Podmioty sfery pożytku publicznego Prowadzą działalność ekonomiczną, zatrudniają pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym (działalności gospodarczej). Są to organizacje pozarządowe prowadzące działalność odpłatną i nieodpłatną pożytku publicznego; podmioty te mogą stać się przedsiębiorstwami społecznymi o ile podejmą działalność gospodarczą w określonym zakresie, podejmując również zobowiązania statutowe odnośnie do dystrybucji zysku. C. Podmioty o charakterze rynkowym Tworzone w związku z realizacją celu społecznego, bądź dla których leżący we wspólnym interesie cel społeczny jest racją bytu działalności komercyjnej. Grupę tę można podzielić na podgrupy: spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie, pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim, organizacje wzajemnościowe, kooperatywy. 13

D. Przedsiębiorstwa społeczne Mogą nimi zostać podmioty ekonomii społecznej typu B i C (sfery pożytku publicznego i o charakterze rynkowym), o ile podejmą działalność gospodarczą charakteryzującą się przynajmniej jednym z opisanych poniżej kryteriów: świadczenie usług społecznych lub dostarczanie towarów i usług przeznaczonych dla słabszych grup społecznych (dostęp do mieszkań, dostęp ochrony zdrowia, pomoc dla osób starszych lub niepełnosprawnych, włączenie słabszych grup społecznych, opieka nad dziećmi, dostęp do zatrudnienia i szkolenia, zarządzanie sytuacją osób zależnych itp.); przyjęcie sposobów produkcji towarów i usług ukierunkowanych na cel o charakterze społecznym (włączenie społeczne lub zawodowe poprzez dostęp do pracy dla osób w niekorzystnej sytuacji, w szczególności ze względu na ich niskie kwalifikacje lub problemy społeczne albo zawodowe prowadzące do wykluczenia i marginalizacji), a których działalność może dotyczyć towarów i usług innych niż społeczne; przeznaczanie całości zysków z prowadzonej działalności gospodarczej na cele należące do sfer pożytku publicznego. Dotyczy w szczególności organizacji pozarządowych prowadzących działalność gospodarczą i spółek typu not-for-profit. 14

Ryc. 1. Schemat przedstawiający typy podmiotów ekonomii społecznej. PODMIOTY EKONOMII SPOŁECZNEJ TYP A. TYP B. TYP C. PODMIOTY O CHARAKTERZE INTEGRACYJNYM PODMIOT SFERY POŻYTKU PUBLICZNEGO PODMIOTY O CHARAKTERZE RYNKOWYM Jeżeli prowadzą działalność gospodarczą spełniającą określone kryteria TYP D. PRZEDSIĘBIORSTWA SPOŁECZNE Źródło: oprac. własne. Podmioty wsparcia ekonomii społecznej Posiadające odrębną osobowość prawną podmioty lub wydzielone jednostki organizacyjne, których działalność jest w całości dedykowana rozwojowi ekonomii społecznej na określonym terytorium w szczególności poprzez: 15

wspieranie osób fizycznych i prawnych w zakresie tworzenia podmiotów ekonomii społecznej, wspieranie już istniejących podmiotów ekonomii społecznej, promocję ekonomii społecznej na danym terytorium, tworzenie i wzmacnianie form partnerskiej współpracy jednostek samorządu terytorialnego, organizacji pozarządowych, biznesu i podmiotów ekonomii społecznej w obszarach związanych z ekonomią społeczną. Podmioty otoczenia ekonomii społecznej Posiadające osobowość prawną podmioty oraz jednostki organizacyjne, których działalność nie jest w całości dedykowana ekonomii społecznej, niemniej ze względu na swoją rolę, zadania i potencjał mogą w istotny sposób wpłynąć na rozwój ekonomii społecznej w danym regionie. W tym w szczególności: jednostki samorządu terytorialnego, jednostki organizacyjne pomocy społecznej, instytucje rynku pracy, organizacje pozarządowe, lokalny biznes. Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR Corporate Social Responsibility) (Definicja za Międzynarodową Organizacją Normalizacyjną - ISO) Odpowiedzialność organizacji (biznesowej) za wpływ jej decyzji i działań (produkty, serwis, procesy) na społeczeństwo i środowisko, poprzez przejrzyste i etyczne zachowanie, które: przyczynia się do zrównoważonego rozwoju, zdrowia i dobrobytu społeczeństwa, bierze pod uwagę oczekiwania interesariuszy, jest zgodne z obowiązującym prawem i spójne z międzynarodowymi normami zachowania, jest spójne z organizacją i praktykowane w jej relacjach. 16

DIAGNOZA CZĘŚĆ OPISOWA Dane społeczno-gospodarcze Mazowsza Najbardziej charakterystyczną cechą województwa mazowieckiego jest jego zróżnicowanie. Rozpiętość między najniższą wartością stopy bezrobocia w m.st. Warszawa (3,8%) a najwyższą w powiecie szydłowieckim (37,2%) wyniosła w 2011 roku 33,4 pkt. proc. 1 Średnie zarobki w Warszawie w roku 2010 były o 60% wyższe od wysokości zarobków w pozostałych powiatach Województwa. 2 W subregionach (podregionach wg NTS-3) ciechanowsko-płockim, ostrołęcko-siedleckim, radomskim, warszawskim wschodnim i zachodnim mieszka między 631 a 786 tys. mieszkańców, a subregion m. st. Warszawa zamieszkuje ponad 1 mln 704 tys. mieszkańców. 3 Ponad połowa miast województwa jest zlokalizowanych w odległości poniżej 40 km od centrum Warszawy. 4 Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w 2011 roku w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w m. st. Warszawa wyniosła 199,5,a w subregionie ciechanowsko-płockim 70,8. 5 1 za: Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o analizę lokalnej sytuacji społecznej i demograficznej w 2011 roku dla województwa mazowieckiego, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej. 2 za: Raport Praca Wysokiej Jakości. Mechanizmy, instrumenty i rozwiązania dla zwiększenia liczby dobrze płatnych miejsc pracy w województwie mazowieckim, Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym. 3 za: Analiza rozwoju społeczno-gospodarczego istniejących i postulowanych podregionów województwa mazowieckiego, Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego, Warszawa 2012. 4 Tamże. 17

Potrzeby w zakresie pomocy społecznej Wśród rodzin korzystających z pomocy społecznej nie maleje liczba osób długotrwale (ponad 3 lata) z niej korzystających 6. Bezrobocie, będące jedną z głównych przyczyn ubiegania się o świadczenia z pomocy społecznej, ma znaczący wpływ na pogarszanie się warunków socjalno-bytowych osób i rodzin. 7 WAŻNĄ ROLĄ EKONOMII SPOŁECZNEJ MOŻE BYĆ PRZECIWDZIAŁANIE POGŁĘBIAJĄCEMU SIĘ ZRÓŻNICOWANIU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEMU MAZOWSZA. 5 Tamże. cd. 6 za: Bilans potrzeb pomocy społecznej w zakresie pomocy społecznej dla województwa mazowieckiego na 2011 rok, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, Warszawa 2011. 7 Tamże. 18

Ryc. 2. Powody korzystania z pomocy społecznej w 2010 r. Ubóstwo 87 920 Bezrobocie 60 881 Długotrwała lub ciężka choroba 47 145 Niepełnosprawność Bezradność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w 31 476 44 745 Uzależnienia - ogółem 13 296 Alkoholizm 13 222 Potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietności 12 429 Klęska żywiołowa lub ekologiczna 3 290 Bezdomność 2 639 Przemoc w rodzinie 2 632 Zdarzenie losowe i sytuacja kryzysowa Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego Narkomania Trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę Sieroctwo Brak umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej całodobowe placówki opiekuńczo Potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi 2 352 2 089 808 312 311 199 115 Liczba rodzin 0 20 000 40 000 60 000 80 000 100 000 Źródło: Bilans potrzeb pomocy społecznej w zakresie pomocy społecznej dla województwa mazowieckiego na 2011 rok, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, Warszawa 2011. 19

Szczególnie niepokojącym zjawiskiem jest wysoka liczba osób bezrobotnych nieposiadających prawa do zasiłku (84,1%) oraz silne zróżnicowanie terytorialne poziomu bezrobocia w regionie. Najwyższą stopę bezrobocia odnotowano w powiatach: szydłowieckim 34,3%, radomskim 27,6% oraz przysuskim 24,8%. Najniższą stopą bezrobocia wyróżniały się: m. st. Warszawa 3,5% oraz powiaty: warszawski zachodni 5,7%, pruszkowski 6,4% oraz grodziski 6,8%. 8 Wśród osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy największą grupę stanowiły osoby bez wykształcenia średniego, długotrwale bezrobotni oraz bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych. 9 Ryc. 3. Bezrobotni będący w szczególnej sytuacji na rynku pracy w 2009 i 2010 roku. którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrdnienia niepełnosprawni samotnie wychowujące co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia kobiety, które nie podjęły zatudnienia po urodzeniu dziecka 3 203 2 558 8 934 8 326 13 618 12 059 17 212 16 414 do 25 roku życia powyżej 50 roku życia bez doświadczenia bez kwalifikacji zawodowych 47 359 45 423 56 024 50 087 67 736 62 033 69 256 67 820 długotrwale bezrobotni bez wykształcenia średniego 116 806 96 763 130 490 125 544 Źródło: Rynek pracy województwa mazowieckiego w 2010 roku. Część 1 opisowa, Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie, Warszawa 2011. 8 za: Rynek pracy województwa mazowieckiego w 2010 roku. Część 1 opisowa, Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie, Warszawa 2011. 9 Tamże. 20

ZESTAWIENIE DANYCH PREZENTOWANYCH PRZEZ MAZOWIECKIE CENTRUM POLITYKI SPOŁECZNEJ I WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY WYRAŹNIE WSKAZUJE NA MECHANIZM SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO MIĘDZY SYTUACJĄ RODZINNO-BYTOWĄ I POŁOŻENIEM NA RYNKU PRACY. KLIENCI JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH POMOCY SPOŁECZNEJ I INSTYTUCJI RYNKU PRACY TO W WIĘKSZOŚCI TE SAME OSOBY. TAK JAK Z PUNKTU WIDZENIA EFEKTYWNEJ POMOCY SPOŁECZNEJ (JOPS) NIEZBĘDNY JEST ASPEKT AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ, TAK Z PERSPEKTYWY SKUTECZNEJ AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ (IRP) NIEZMIERNIE ISTOTNY JEST WYMIAR ZWIĄZANY Z INKLUZJĄ SPOŁECZNĄ (WŁĄCZENIEM SPOŁECZNYM). niepokojącą tendencją jest szybkie zmniejszanie się ludności w wieku przedprodukcyjnym (o ok. 13% od 1999 r.) i towarzyszący temu wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym (szczególnie duży w aglomeracji warszawskiej i powiatach grodzkich). Mimo tego, iż w województwie mazowieckiem mieszka najwięcej osób młodych (15-29 lat) relatywnie stanowią oni najmniejszy udział procentowy w ogóle ludności (poniżej 22%). 10 Ryc. 4. Odsetek młodych (15-29 lat) w ogólnej liczbie ludności wg województw (w %). Warmińsko-mazurskie Podkarpackie Podlaskie Lubelskie Małopolskie Wielkopolskie Lubuskie Kujawsko-pomorskie Pomorskie Zachodniopomorskie Świętokrzyskie Opolskie Dolnośląskie Śląskie Mazowieckie Łódzkie 20,00% 21,00% 22,00% 23,00% 24,00% 25,00% Źródło: Młodzi 2011, Boni M. (red. naukowa), Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 2011. 10 za: Strategia Rozwoju Woj. Mazowieckiego do roku 2020 (aktualizacja), Samorząd Woj. Mazowieckiego, Warszawa, maj 2006. 21

W końcu listopada 2011 r. w urzędach pracy w całej Polsce zarejestrowanych było 730,7 tys. bezrobotnych do 30. roku życia i stanowili oni ponad 38% ogółu bezrobotnych. Zatem blisko czterech na dziesięciu bezrobotnych miało mniej niż 30 lat. Najwięcej młodych bezrobotnych zarejestrowanych było w województwach: mazowieckim, śląskim, małopolskim i podkarpackim. 11 ZARÓWNO PROCENTOWY UDZIAŁ LUDZI MŁODYCH W OGÓLE MIESZKAŃCÓW MAZOWSZA, JAK I NARASTAJĄCY WŚRÓD NICH PROBLEM BEZROBOCIA WSKAZUJĄ NA POTRZEBĘ ADRESOWANIA ADEKWATNYCH, ATRAKCYJNYCH I ALTERNATYWNYCH WOBEC TRADYCYJNEGO ZATRUDNIENIA FORM PODEJMOWANIA AKTYWNOŚCI DO LUDZI MŁODYCH. Kapitał społeczny Kapitał społeczny odnoszący się do zaufania, więzi, poczucia wspólnoty, tożsamości, zaangażowania, współpracy i obywatelskich postaw mieszkańców jest niezwykle ważna kategorią w ekonomii społecznej. Wobec u danych określających poziom i specyfikę kapitału społecznego na Mazowszu możemy odwołać się do badań europejskich oraz prowadzonych na poziomie całego kraju. Ryc. 5. Odsetek osób w wieku 16 lat i więcej ufających innym ludziom. 50 49 47 46 45 40 30 40 38 36 36 32 28 28 27 26 26 24 22 22 20 20 20 20 20 18 17 16 15 13 13 13 11 9 10 0 Źródło: Diagnoza Społeczna 2011, Rada Monitoringu Społecznego i European Social Survey 2008. 11 za: Raport. Młodzi w liczbach; Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2012. 22

Świadomość społeczna w zakresie ekonomii społecznej Badania w zakresie świadomości i postrzegania ekonomii społecznej wśród mieszkańców Mazowsza nie były do tej pory prowadzone. Nie prowadzono też w tym zakresie badań na poziomie krajowym. Hipotezy dotyczące społecznej świadomości w zakresie ekonomii społecznej wysuwane były podczas prac Zespołu ds. opracowania Planu. Poniżej najczęściej pojawiające się obserwacje w tej dziedzinie: Wiedza na temat ekonomii społecznej obecna jest wśród niszowych grup bezpośrednio zaangażowanych w jej rozwój (niektóre organizacje pozarządowe, instytucje pomocy społecznej i rynku pracy). W dużym stopniu łączy się ona z realizacją projektów PO KL. Wśród ogółu mieszkańców znajomość samego terminu i zagadnień związanych z ekonomią społeczną jest znikoma. Osoby charakteryzujące się wiedzą nt. ekonomii społecznej możne podzielić na grupy, których poglądy można wyrazić stwierdzeniami: Ekonomia społeczna to sposób na efektywne działania w obszarach aktywizacji społecznej i zawodowej, a poniesione na jej rozwój koszty to inwestycja która przyniesie zyski zarówno społeczne, jak i ekonomiczne. Ekonomia społeczna to zbiór bardzo kosztownych przedsięwzięć, kierowanych do osób, które nie są w stanie z nich korzystać. Korzyści czerpią głównie instytucje wsparcia i otoczenia ekonomii społecznej. ZARÓWNO KAPITAŁ SPOŁECZNY, JAK I POZIOM I CHARAKTER ŚWIADOMOŚCI SPOŁECZNEJ W ZAKRESIE EKONOMII SPOŁECZNEJ WYDAJĄ SIĘ KLUCZOWE Z PUNKTU WIDZENIA JEJ ROZWOJU. WYRAŹNIE ZAZNACZA SIĘ BRAK PRECYZYJNYCH I MIARODAJNYCH DANYCH DOTYCZĄCYCH TYCH OBSZARÓW. JAKI JEST POZIOM I SPECYFIKA KAPITAŁU SPOŁECZNEGO MAZOWSZA (TEORETYCY PRZEDMIOTU WSKAZUJĄ NA DWA RODZAJE KAPITAŁU SPOŁECZNEGO POZYTYWNY I NEGATYWNY)? KTÓRE ZE SPOŁECZNYCH, KULTUROWYCH, GOSPODARCZYCH CZY ŚRODOWISKOWYCH ZASOBÓW MAZOWSZA MOGĄ STANOWIĆ PODSTAWĘ DO WZMACNIANIA KAPITAŁU SPOŁECZNEGO? JAKIE SĄ PRZEKONANIA I ZRÓŻNICOWANIE W ZAKRESIE WIEDZY NT. EKONOMII SPOŁECZNEJ WŚRÓD MIESZKAŃCÓW MAZOWSZA? JAKIEGO TYPU PRZEKAZ, WIZERUNEK EKONOMII SPOŁECZNEJ MIAŁBY SZANSĘ WZMOCNIĆ AKCEPTACJĘ, ZAANGAŻOWANIE SPOŁECZNE W ROZWÓJ EKONOMII SPOŁECZNEJ? TO TYLKO CZĘŚ Ć PYTAŃ, NA KTÓRE POWINNIŚMY W NAJBLIŻSZYM CZASIE POSZUKAĆ ODPOWIEDZI 23

Podmioty ekonomii społecznej (PES) Centra Integracji Społecznej (CIS), Kluby Integracji Społecznej (KIS), Warsztaty Terapii Zajęciowej (WTZ), Zakłady Aktywności Zawodowej (ZAZ) Zgodnie z przyjętym w niniejszym Planie słownikiem należą one do podmiotów ekonomii społecznej typu A podmioty integracji społecznej. Na koniec grudnia 2011 roku w Polsce zarejestrowane były 74 centra integracji społecznej, z czego 6 na Mazowszu 12. 20 z zarejestrowanych CIS-ów było prowadzonych przez samorząd, a 54 przez organizacje pozarządowe 13. Ryc. 6. Stopień przestrzennego nasycenia centrami integracji społecznej wg województw. Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 0 2 4 6 8 10 12 14 Źródło: Informacja o funkcjonowaniu centrów i klubów integracji społecznej, MPiPS, Warszawa 2012 r. 12 za: Informacja o funkcjonowaniu centrów i klubów integracji społecznej, MPiPS, Warszawa 2012. 13 Tamże. 24

Na koniec 2010 roku liczba klubów integracji społecznej w Polsce wynosiła 284,z czego 223 kluby prowadziły swoją działalność bez przerwy (bez zawieszenia działalności). 14 Szacunkowo 62% KIS-ów prowadzonych było przez samorządy, a 38% przez organizacje pozarządowe. 15 Na koniec 2010 roku na terenie województwa działało 70 warsztatów terapii zajęciowej, z czego 15 w m. st. Warszawa 16 oraz 4 zakłady aktywności zawodowej. Ryc. 7. Stopień przestrzennego nasycenia klubami integracji społecznej wg. województw. Dolnośląskie 8 Kujawsko-pomorskie Lubelskie 18 18 Lubuskie 3 Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie 14 12 18 10 Podkarpackie 6 Podlaskie 2 Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie 6 6 8 Warmińsko-mazurskie 116 Wielkopolskie Zachodniopomorskie 14 16 0 20 40 60 80 100 120 140 Źródło: Informacja o funkcjonowaniu centrów i klubów integracji społecznej, MPiPS, Warszawa 2012. 14 Tamże. 15 Tamże. 16 Za: Bilans potrzeb w zakresie pomocy społecznej na 2011 rok dla województwa mazowieckiego, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, Warszawa 2011. 25

ZAZ-y na Mazowszu 17 : Galeria Apteka Sztuki Zakład Aktywności Zawodowej (jednostka prowadząca: Stowarzyszenie Otwarte Drzwi ) Warszawa, Rolniczy Zakład Aktywności Zawodowej (jednostka prowadząca: Fundacja Praca dla Niewidomych") Stanisławowo, Zakład Aktywności Zawodowej Pracownia Rzeczy Różnych" (jednostka prowadząca: Fundacja SYNAPSIS) Wilcza Góra, Zakład Aktywności Zawodowej (jednostka prowadząca: Caritas Diecezji Siedleckiej) Siedlce. Organizacje pozarządowe Ogółem na terenie Mazowsza zarejestrowanych jest blisko 15 tys. stowarzyszeń i fundacji. Jednak niemal 2/3 z nich zlokalizowanych jest w Warszawie (9,5%). 18 Z kolei, wg badań GUS w 2008 roku na terenie województwa mazowieckiego zlokalizowanych było najwięcej, bo aż 10,2 tys. organizacji (8,2 tys. stowarzyszeń i 2 tys. fundacji), co stanowiło 14% ogółu organizacji w kraju. Niemal połowa z nich (46%) miała swoje siedziby na terenie Warszawy (4,7 tys.). Aż 65% organizacji prowadziło działalność o zasięgu ogólnokrajowym lub międzynarodowym (przy średniej dla kraju 21%). Województwo mazowieckie było również siedzibą 34% wszystkich fundacji (z czego 6 na 10 miało swoją siedzibę w Warszawie). 19 Organizacje zlokalizowane na terenie województwa mazowieckiego są najbardziej zasobne w środki finansowe. Ich średnie przychody przewyższają nawet nieco wartość produkcji per capita, co jest ewenementem w skali kraju. 20 17 za: www.bazy.ngo.pl 18 Polskie organizacje pozarządowe 2010. Najważniejsze pytania, podstawowe fakty, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2011. 19 Wstępna informacja nt. wyników Badania stowarzyszeń, fundacji i organizacji społecznych (SOF-1) zrealizowanego w 2009 roku, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2010. 20 Stowarzyszenia, fundacje i społeczne podmioty wyznaniowe, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2010. 26

Na terenie województwa mazowieckiego zlokalizowanych jest najwięcej organizacji pozarządowych działających w sferze pomocy społecznej i socjalnej. W porównaniu do pozostałych województw najwięcej mazowieckich organizacji non-profit wydatkowało również swoje statutowe środki finansowe na pomoc społeczną i socjalną. Działalność odpłatna i gospodarcza organizacji pozarządowych Od kilku już lat podstawową formułą działalności ekonomicznej organizacji stała się odpłatna działalność statutowa, zdefiniowana w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Jednak z rozwiązania tego korzysta wciąż zaledwie jedna na 10 organizacji. Co więcej, o ile do niedawna jej popularność rosła, o tyle w ciągu ostatnich dwóch lat doszło do odwrócenia tego trendu sektor wyraźnie wycofuje się z tego rodzaju aktywności. Jeszcze mniej powszechna jest działalność gospodarcza (prowadzona przez jedną na 20 organizacji), jednak to właśnie ona częściej przynosi stowarzyszeniom i fundacjom rzeczywiście duże pieniądze. Warto jednak zauważyć, że część organizacji pobiera opłaty za swoje usługi, choć nie prowadzi działalności ekonomicznej w żadnej z wyżej wymienionych form. Wyniki badania wskazują więc na przesuwanie się sektora pozarządowego w niesprecyzowaną żadnymi przepisami szarą strefę nierejestrowanych płatności za usługi. Coraz więcej z nich pobiera opłaty za usługi, ale coraz mniej czyni to oficjalnie. 21 W przypadku ponad połowy organizacji prowadzących działalność gospodarczą (56% lub ok. 3% ogółu organizacji) przedmiot tej działalności w całości lub w dużej części pokrywa się z ich działalnością statutową. W jednym na trzy przypadki (ok. 2% ogółu organizacji) obszary te pokrywają się częściowo. Tylko jedna na 10 organizacji przedsiębiorców stwierdza wyraźnie, że te sfery są u nich całkowicie oddzielone. Większość organizacji angażujących się w działalność gospodarczą (60%) nie zanotowała w ostatnim roku znaczących zysków z tego tytułu, ale też nie poniosła strat. Blisko 30% zadeklarowało znaczący zysk (przekraczający 10% ogółu przychodów organizacji), a 7% znaczącą stratę. 22 21 Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych, Stowarzyszenie Klon/Jawor 2010. 22 Tamże. 27

Wśród organizacji prowadzących działalność gospodarczą połowa (51%) planuje ją rozwinąć, a 41% utrzymać na podobnym poziomie, jak w chwili badania. Ok. 2% chce zmniejszyć jej skalę lub w ogóle ją zakończyć, ewentualnie zawiesić, 6% nie potrafi sprecyzować swoich planów w tej dziedzinie. Plany rozwoju odpłatnej działalności nie dla zysku ma 39% organizacji ją prowadzących, a 47% nie chce zmieniać jej skali. Tylko 1% nosi się z zamiarem zamknięcia bądź zawieszenia lub ograniczenia działalności odpłatnej, ale aż 10% nie ma żadnych sprecyzowanych planów związanych z tą działalnością. 23 Ryc. 8. Obszary działalności ekonomicznej organizacji w 2010 roku. działalność szkoleniowa 37% organizacja i obsługa imprez 24% działalność usługowo-handlowa 19% inna 17% działalność wydawnicza 17% działalność turystyczna lub transportowa 8% wynajem/dzierżawa pomieszczeń 7% działalność produkcyjna 3% 0% 10% 20% 30% 40% Źródło: Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych, Stowarzyszenie Klon/Jawor 2010. 23 Tamże. 28

Ryc. 9. Wykaz organizacji pozarządowych prowadzących działalność gospodarczą na Mazowszu wg powiatów (nie wszystkie nazwy powiatów zmieściły się na liście, wykaz jest alfabetyczny). Źródło: Analiza sytuacji podmiotów ekonomii społecznej na Mazowszu, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Warszawa 2011. DANE DOTYCZĄCE ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH WSKAZUJĄ NA DUŻY POTENCJAŁ TEGO SEKTORA NA MAZOWSZU. JEDNOCZEŚNIE TAKŻE W TYM PRZYPADKU WYRAŹNE JEST SILNE ZRÓŻNICOWANIE MIĘDZY WARSZAWĄ A POZOSTAŁĄ CZĘŚCIĄ WOJEWÓDZTWA. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA I ODPŁATNA ORGANIZACJI NIE STANOWI POWSZECHNEJ FORMUŁY PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI, W SZCZEGÓLNOŚCI POZA CENTRALNĄ CZĘŚCIĄ WOJEWÓDZTWA. NIEPOKOJĄCA JEST TENDENCJA ROZMYWANIA FORMY PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI, Z TYTUŁU PROWADZENIA KTÓREJ ORGANIZACJE POBIERAJĄ OPŁATY. 29

Spółdzielnie Według danych GUS z końca 2005 roku, w Polsce zarejestrowanych jest dziś nieco ponad 18 tys. spółdzielni. Jednak część z nich w praktyce nie prowadzi działalności. Krajowa Rada Spółdzielcza szacuje liczbę aktywnych spółdzielni w Polsce na około 12 tys. podmiotów. Najwięcej spółdzielni zarejestrowanych jest na Mazowszu 2,3 tys. (wiąże się to z faktem, że w stolicy koncentrują się spółdzielnie o zasięgu ogólnokrajowym). Jeśli mierzyć wielkość sektora spółdzielczego przeciętną liczbą spółdzielni w gminie, województwo mazowieckie zajmuje drugie miejsce w Polsce (po woj. zachodniopomorskim), jednak po wyłączeniu z analizy Warszawy Mazowsze pod względem liczby spółdzielni w gminie znajduje się na 12 miejscu. Można więc powiedzieć, że mazowieckie spółdzielnie koncentrują się przede wszystkim w Warszawie. 24 24 za: Kondycja, potrzeby i bariery podmiotów ekonomii społecznej na Mazowszu oraz ich współpraca z instytucjami administracji publicznej, Desk research, FISE 2009 30

Ryc. 10. Udział poszczególnych typów podmiotów wśród aktywnych spółdzielni. Źródło: Kondycja, potrzeby i bariery podmiotów ekonomii społecznej na Mazowszu oraz ich współpraca z instytucjami administracji publicznej, op. cit. Spółdzielnie socjalne Z rejestru prowadzonego przez Ogólnopolski Związek Rewizyjny Spółdzielni Socjalnych wynika, że na Mazowszu są zarejestrowane 53 spółdzielnie socjalne Ryc. 11. Przyrost spółdzielni socjalnych w 2011 roku. 20 15 10 5 5 6 6 2 13 18 12 5 6 2 5 8 8 7 18 11 0 Źródło: INFORMACJA o funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych działających na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r.o spółdzielniach socjalnych za okres 2010-2011 r., Departament Pożytku Publicznego. 31

Dotacje z Funduszu Pracy i PFRON Osobom zainteresowanym podjęciem działalności w formie spółdzielni socjalnej przysługuje prawo ubiegania się o jednorazową dotację ze środków Funduszu Pracy na podjęcie działalności gospodarczej w wysokości nieprzekraczającej 4-krotnej wysokości przeciętnego wynagrodzenia na każdego członka założyciela spółdzielni socjalnej oraz 3-krotnej wysokości przeciętnego wynagrodzenia na każdego członka przystępującego do już istniejącej spółdzielni socjalnej (art. 46 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy). Osoby niepełnosprawne mogą ubiegać się o dotacje z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. W latach 2010-2011w województwie mazowieckim z PFRON nie przeznaczono środków na dotacja na utworzenie spółdzielni socjalnej. 25 Ryc. 12. Wydatki z Funduszu Pracy w roku 2010 w ujęciu wojewódzkim. Źródło: Informacja o funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych działających na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych za okres 2010-2011 r., op. cit. 25 za: INFORMACJA o funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych działających na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych za okres 2010 2011 r., op. cit. 32

Problemy spółdzielni socjalnych Najważniejsze wewnętrzne problemy spółdzielni (region centralny) - konflikty wewnętrzne, - nierównomierna aktywność członków spółdzielni. Najważniejsze zewnętrzne problemy spółdzielni (region centralny) - trudności w pozyskiwaniu zadań na rynku komercyjnym, lub zadań zleconych przez administrację publiczną, - zrozumienia dla problemów spółdzielczości socjalnej i zainteresowania ze strony władz lokalnych. 26 Organizacje wzajemnościowe, kooperatywy, spółki not-for-profit, inne podmioty W trakcie, prowadzonej na potrzeby opracowania niniejszego dokumentu, analizy zastanych danych dotyczących podmiotów ekonomii społecznej działających na terenie Mazowsza nie udało się zgromadzić aktualnych, miarodajnych i wiarygodnych danych. Istnieje potrzeba przeprowadzenia przekrojowych badań w tym zakresie uwzględniających rozmaite formy działań w obszarze ekonomii społecznej. Wydaje się zasadne rozszerzenie badań w tym zakresie na inicjatywy i działalność grup nieformalnych, które realizują założenia ekonomii społecznej nie korzystając ze wsparcia i nie przypisując sobie szyldu ekonomia społeczna. Ciekawym przykładem takich działań, który wskazywać może na kierunek prowadzenia przyszłych badań w tym zakresie jest Warszawska Kooperatywa Spożywcza. Warszawska Kooperatywa Spożywcza to inicjatywa konsumentów, którzy chcą budować sprawiedliwą, demokratyczną i ekologiczną gospodarkę. Chcemy jeść zdrową żywność za sprawiedliwe ceny. Budujemy sieć współpracy producentów i konsumentów, w której celem jest zaspokajanie potrzeb, a nie zysk. Staramy się, aby kupowane przez nas produkty w coraz większym stopniu 26 Tamże. 33

pochodziły z upraw ekologicznych, spełniały standardy etyczne, omijały pośredników i zachowywały niską cenę. Działamy od stycznia 2010 roku. 27 Warto wspomnieć, że charakter tego przedsięwzięcia stwarza warunki do wykorzystania potencjału ekonomicznego Warszawy przy jednoczesnym wspieraniu słabiej rozwiniętych części Mazowsza. Wsparcie ekonomii społecznej Perspektywa finansowa 2007-2014 dla funduszy unijnych to okres formowania systemu wsparcia na poziomie krajowym, regionalnym i subregionalnym. Kluczową rolę odegrały (i odgrywają) w tym zakresie Poddziałanie 7.2.2 i Działanie 1.19 prowadzone w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL). Struktura wsparcia tworzona w ramach PO KL KRAJOWE CENTRUM EKONOMII SPOŁECZNEJ (Departament Pożytku Publicznego MPiPS) pięć CENTRÓW EKONOMII SPOŁECZNEJ (CES) CES-FISE (Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych): woj. kujawsko-pom., łódzkie, mazowieckie CES-UNDP: woj. lubelskie, podkarpackie, podlaskie CES-BARKA: woj. dolnośląskie, lubuskie, opolskie, wielkopolskie CES-FFW: woj. pomorskie, warmińsko-maz., zachodniopomorskie CES-ZLSP+MSAP: woj. małopolskie, śląskie, świętokrzyskie OŚRODKI WSPARCIA EKONOMII SPOŁECZNEJ (OWES) PODMIOTY EKONOMII SPOŁECZNEJ (PES) 27 www.kooperatywy.pl 34

Ryc. 11. Wykaz projektów realizowanych w ramach Poddziałania 7.2.2 PO KL w latach 2011-2013. Lider Nazwa projektu Miejscowość Województwo Okres działania Dr Notes Ambasada sukcesu centrum wsparcia podmiotów ekonomii Warszawa mazowieckie 08.2011-07.2013 społecznej Fundacja SYNAPSIS Czas na ekonomię. Poszukiwanie i testowanie nowych możliwości podniesienia poziomu samofinansowania instytucji ekonomii społecznej Warszawa mazowieckie 02.2011-02.2013 Zielonkowskie Forum Samorządowe Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych Polski Komitet Pomocy Społecznej Europejski Dom Spotkań - Fundacja Nowy Staw Stowarzyszenie Biuro Obsługi Ruchu Inicjatyw Społecznych BORIS Łosickie Stowarzyszenie Rozwoju EQUUS Zakład Doskonalenia Zawodowego w Warszawie Ogólnopolskie Stowarzyszenie Świadczące Pomoc Osobom Poszkodowanym w Wypadkach Komunikacyjnych Trzeźwy Kierowca Źródło: Analiza własna, MCPS. Kompleksowe wsparcie instytucji otoczenia sektora ekonomii społecznej w powiecie wołomińskim Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej POTENCJAŁ SPOŁECZNY Wsparcie sektora ekonomii społecznej w powiecie szydłowieckim RAZEM! inicjatywy z obszaru ekonomii społecznej. Regionalna Platforma Współpracy Na Rzecz Inicjatyw ES Zielonka mazowieckie 09.2010-12.2012 Warszawa mazowieckie 10.2011-09.2013 Warszawa mazowieckie 12.2010-06.2012 Radom mazowieckie 12.2010-05.2012 Warszawa mazowieckie 12.2010-12.2012 TU TEŻ JEST PRACA Łosice mazowieckie 12.2010-12.2012 Wsparcie ekonomii społecznej na Warszawa mazowieckie 07.2011 - Mazowszu 06.2013 Wsparcie Klubów Integracji Warszawa mazowieckie 12.2010 - Społecznej w ruchu abstynenckim 06.2012 na Mazowszu Dynamiczne zmiany, zmienny zakres tematyczny i geograficzny działań realizowanych w ramach poddziałania 7.2.2 powodują, że trudno nakreślić kompletny obraz systemu wsparcia ekonomii społecznej na Mazowszu. W grudniu 2012 roku odbyło się spotkanie OWES, organizowane przez Fundację Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, podczas którego podjęto próbę nakreślenia struktury wsparcia w kontekście jego subregionalizacji na Mazowszu. 35

Ryc.13. Projekty z Poddziałania 7.2.2 trwające w 2013 r. związane ze wsparciem ekonomii społecznej. Źródło: Analiza własna, MCPS. 36

Ryc. 14. Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej działające na poziomie subregionów. Płocki Ciechanowski Ostrołęcki Siedlecki Radomski Warszawski Subregion Powiaty Lider OWES Źródło: Analiza własna, MCPS. Ryc. 15. Zasięg oddziaływania OWES na Mazowszu. gostyniński, płocki, sierpecki oraz miasto Płock mławski, płoński, żuromiński, przasnyski, ciechanowski oraz miasto Ciechanów ostrołęcki, makowski, pułtuski, wyszkowski, ostrowski oraz miasto Ostrołęka łosicki, sokołowski, węgrowski, siedlecki, miński, garwoliński, oraz miasto Siedlce lipski, zwoleński, radomski, szydłowiecki, przysuski, białobrzeski, kozienicki, grójecki oraz miasto Radom nowodworski, legionowski, wołomiński, otwocki, piaseczyński, pruszkowski, grodziski, żyrardowski, sochaczewski, warszawsko-zachodni oraz m.st. Warszawa Centrum Innowacji Społeczeństwa Informacyjnego Stowarzyszenie Radomskie Centrum Przedsiębiorczości Fundacja Fundusz Współpracy Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego Fundacja Fundusz Współpracy Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego Źródło: Analiza własna, MCPS. 37

Poddziałanie 7.2.2. nie wyczerpuje inicjatyw wpisujących się w strukturę wsparcia ekonomii społecznej. Przykładem może być działalność Stowarzyszenia Krajowy Ruch Ekologiczno-Społeczny. STRUKTURA WSPARCIA ES WYMAGA UPORZĄDKOWANIA I STANDARYZACJI. ISTOTNE JEST TAKŻE WZMACNIANIE WSPÓŁPRACY I SIECIOWANIE MIĘDZY OŚRODKAMI WSPARCIA EKONOMII SPOŁECZNEJ ORAZ INNYMI PODMIOTAMI DZIAŁAJĄCYMI NA RZECZ ROZWOJU EKONOMII SPOŁECZNEJ. Otoczenie instytucjonalne Jednostki samorządu terytorialnego, jednostki organizacyjne pomocy społecznej i instytucje rynku pracy to kluczowe instytucje otoczenia ekonomii społecznej. Wiele z przytoczonych w powyższych częściach danych dotyczy także tych instytucji. Poniżej przedstawiono wybrane dane, które mogą wskazywać kierunki przyszłych działań związanych ze wzmacnianiem roli instytucji otoczenia rozwoju ekonomii społecznej. 145 gmin województwa mazowieckiego (na 331) uchwaliło roczne programy współpracy z organizacjami pozarządowymi. Najczęściej wymienianymi przez JOPS problemami we współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami (w tym PES) są: mała liczba organizacji pozarządowych na terenie gminy-powiatu, odpowiedniego przygotowania ich kadr, statutowe nastawienie na realizację zadań innych niż z zakresu pomocy społecznej, wystarczających środków na zlecanie zadań, dostatecznej współpracy i zaangażowania tych podmiotów w działania społeczne. Potrzeby szkoleniowe w zakresie ekonomii społecznej zgłosiło 6 pracowników JOPS województwa mazowieckiego, tworzenie i prace w partnerstwach lokalnych i współpracę z organizacjami pozarządowymi wskazały odpowiednio 3 i 2 osoby. 38

4 powiatowe centra pomocy rodzinie prowadzą projekty konkursowe (na 37) w ramach PO KL, a 3 uczestniczą jako partner w innym projekcie. 16 ośrodków pomocy społecznej realizowało projekty konkursowe (na 327), a 8 z nich uczestniczyło w partnerstwie jako uczestnik innego projektu PO KL. 28 Z wyjątkiem m. st. Warszawy, dotacje na utworzenie spółdzielni socjalnych w 2010 roku i 2011 roku stanowiły znikomą część zagospodarowania środków z Funduszu Pracy przez powiatowe urzędy pracy (około 40 tys. zł.). 29 na Mazowszu nie działa ani jedna spółdzielnia socjalna osób prawnych prowadzona z udziałem jednostki samorządu terytorialnego ( aktualnych danych). Społeczna odpowiedzialność biznesu Wśród obszarów objętych analizą ten dostarcza stosunkowo najmniej zastanych danych. Wynika to między innymi z faktu, że włączanie społecznej odpowiedzialności biznesu do ekonomii społecznej nie jest powszechnie stosowane. Jednak ze względu na wielkość tego sektora na Mazowszu, uznano, że jego włączenie do działań na rzecz rozwoju ekonomii społecznej będzie miało istotne znaczenie dla tego obszaru w odróżnieniu od innych rejonów kraju. Istotne z punktu widzenia zaangażowania biznesu w rozwój ekonomii społecznej wydają się koncepcja odpowiedzialnego inwestowania (ang. Responsible Investing, RI) oraz koncepcja Środowisko Społeczeństwo Zarządzanie (ang. Environment, Society, Governance, ESG) Koncepcja odpowiedzialnego inwestowania (RI) polega na uwzględnianiu aspektów związanych ze środowiskiem, społeczeństwem i ładem korporacyjnym (ESG) w całym procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych oraz w praktykach właścicielskich. Nie chodzi tu o filantropię, czy też o rezygnowanie z maksymalizowania stopy zwrotu na rzecz społeczno-środowiskowego pożytku. Inwestycja nie byłaby inwestycją, gdyby zaprzeczała korzyściom ekonomicznym. Chodzi o to w jaki sposób stopa zwrotu jest wypracowywana, jakie aktywa w tym uczestniczą oraz jakie projekty są finansowane. 28 za: Bilans potrzeb w zakresie pomocy społecznej dla województwa mazowieckiego na 2011 rok, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, Warszawa 2011. 29 Źródło: INFORMACJA o funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych działających na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych za okres 2010-2011 r., op.cit. 39

Badanie, które zostało przeprowadzone w 2010 roku wśród polskich instytucji finansowych w zakresie świadomości społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw oraz jej znaczenia w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych pokazało jak jeszcze jest wiele do zrobienia w tym obszarze. Już sama liczb a instytucji, które wyraziły chęć wzięcia udziału w badaniu może wskazywać na niepopularność koncepcji odpowiedzialnych inwestycji w Polsce, z drugiej jednak strony udzielone odpowiedzi ukazują szansę na jej rozwój. 30 Ryc. 16. Potencjalne przyczyny wzrostu zainteresowania działaniami spółek w obszarze ESG. obowiązek publikowania okresowych raportów o działalności spółek w obszarze ESG 5 udostępnianie przez spółki informacji o działalności i wynikach ESG w obszarze "Relacje inwestorskie" 4 stworzenie serwisu poświęconego działalności spółek w obszarze ESG 3 wynik indeksów składających się ze spółek uznanych za odpowiedzialne społecznie 5 popyt ze strony inwestorów indywidualnych 3 porzekonanie, że wpłynie to na zwiększenie efektywności portfeli inwestycyjnych 1 zaostrzone regulacje (np.. dotyczące norm środowiskowych) 2 międzynarodowe inicjatywy (m.in. UN PRI) 2 naciski zewnętrzne (organizacje pozarządowe, media) 3 nie przewiduję zwiększenia zainteresowania tą temtyką 1 Źródło: Społecznie odpowiedzialne inwestowanie w Polsce, Izabela Kwiatkowska, Piotr Kaźmierkiewicz www.odpowiedzialne-inwestowanie.pl 30 za: www.odpowiedzialne-inwestowanie.pl 40

Ryc. 17. Powody prowadzenia polityki CSR. Odpowiedź na oczenikania akcjonariuszy 2 Odpowiedź na oczekiwania klientów 4 Odpowiedź na oczenikwania dostawców 2 Presja ze strony organizacji pozarządowych 2 Ryzyko związane z zaostrzeniem regulacji 4 Wzmocnienie reputacji, wizerunku 8 Wzmocnienie pozycji konkurencyjnej 1 Wzrost efektywności kosztowej 2 Nowe możliwości rozwoju (nowe rynk, produkty 2 Większe szanse na pozyskanie nowych, 4 Żadne z powyższych 0 Źródło: Społecznie odpowiedzialne inwestowanie w Polsce, Izabela Kwiatkowska Piotr Kaźmierkiewicz www.odpowiedzialne-inwestowanie.pl 0 2 4 6 8 10 41

Ryc. 18 Analiza SWOT dotycząca rozwoju ekonomii społecznej na Mazowszu w kontekście Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego i nowego okresu programowania funduszy UE na lata 2014-2020 MOCNE STRONY Przygotowanie części samorządów lokalnych do strategicznego planowania działań na rzecz integracji społecznej; Wzrost roli aktywnych form pomocy, programów, usług oraz profilaktyki w miejsce interwencji i dystrybucji świadczeń. Wzrost efektywności działań pomocy społecznej i aktywnej integracji Duży potencjał i zaangażowanie organizacji pozarządowych w działania w obszarze integracji społecznej i ekonomii społecznej Rozwój partnerstw lokalnych i współpracy w obszarze polityki społecznej SŁABE STRONY Utrzymywanie się dużej liczby osób korzystających z pomocy społecznej i wysokiego odsetka osób na trwałe objętych systemem pomocy społecznej w tym osób bezrobotnych Niska liczba podmiotów ekonomii społecznej działających na Mazowszu ( koordynacji działań wspierających, niskie zaangażowanie biznesu,); Niewystarczająca wiedza osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i ubogich o możliwości zatrudnienia w podmiotach ekonomii społecznej,; Niska świadomość środowisk biznesu dotycząca roli możliwości CSR w rozwoju ekonomii społecznej SZANSE Urynkowienie usług z zakresu infrastruktury społecznej; Efektywna współpraca na rzecz stworzenia spójnego i kooperatywnego systemu instytucji pomocy społecznej, rynku pracy, edukacji i zdrowia na rzecz aktywizacji społecznej i zawodowej zwiększanie się dostępności usług z zakresu opieki długotrwałej i paliatywnej; Wzrost liczby programów z zakresu aktywnej integracji realizowanych w środowiskach lokalnych; Zwiększenie świadomości społecznej o roli i potrzebie samoorganizacji i budowania społeczeństwa obywatelskiego odpowiedzialnego za wspieranie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym; Wzrost liczby podmiotów ekonomii społecznej i współpracy międzysektorowej. ZAGROŻENIA Kumulacja problemów powodujących wykluczenie społeczne (ubóstwo, pracy, choroba); Brak prawnej definicji przedsiębiorstwa społecznego i ekonomii społecznej; Niski poziom współpracy pomiędzy poszczególnymi szczeblami samorządu w zakresie tworzenia warunków dla rozwoju infrastruktury społecznej; Pogłębienie różnic między Warszawą a peryferiami w dostępie do usług społecznych; Koncentracja podmiotów ekonomii społecznych wokół aglomeracji warszawskiej Brak spójnego systemu koordynacji działań dotyczących rozwoju ekonomii społecznej Źródło: Opracowanie własne MCPS 42

CEL OGÓLNY (WIZJA), CELE, PRIORYTETY, DZIAŁANIA I WSKAŹNIKI Misja Mieszkańcy Mazowsza tworzą społeczności lokalne, których aktywność opiera się na odpowiedzialności, godności, pracy i partnerskich relacjach służących zrównoważonemu rozwojowi i podnoszeniu jakości życia. Cel ogólny Ekonomia Społeczna jest integralnym elementem życia społeczno-gospodarczego regionu opartego na zasadach międzysektorowego partnerstwa i świadomości wspólnych celów. Zapewniona jest swoboda realizacji różnorodnych inicjatyw z zakresu ekonomii społecznej oraz niezbędne i adekwatne wsparcie dla ich prowadzenia. Cele szczegółowe 1. Ekonomia społeczna jest obecna w świadomości mieszkańców Mazowsza i stanowi ważne narzędzie w budowaniu spójności społecznej. 2. Skuteczne i trwałe podmioty ekonomii społecznej na Mazowszu. 3. Funkcjonuje kompleksowy, spójny system wsparcia ekonomii społecznej na Mazowszu. 4. Instytucje publiczne na zasadach partnerstwa efektywnie wspierają rozwój ekonomii społecznej. 5. Społecznie odpowiedzialny biznes na Mazowszu. 43

TABELA PRIORYTETY, DZIAŁANIA I WSKAŹNIKI Cele główne i cele szczegółowe Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu prezentowane są spójne z celami określonymi w projekcie Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii Społecznej. Poszczególne cele, zgodnie z przyjętą koncepcją, opisują stan pożądany jaki zamierzamy osiągnąć w województwie mazowieckim w obszarze ekonomii społecznej do 2020 roku. Synteza celów jest zaprezentowana w rycinach opisujących cele i priorytety (ryc.19-25). Poszczególne cele w ujęciu rozszerzonym uwzględniające konkretne działania, rezultaty, wskaźniki oraz potencjalnych realizatorów działań są opisane w kolejnych szczegółowych tabelach (ryc. 26). Cele szczegółowe Planu odnoszą się do 5 głównych obszarów: 1. Społeczeństwo Mazowsza 2. Podmioty ekonomii społecznej na Mazowszu 3. Otoczenie i system wsparcia podmiotów ekonomii społecznej na Mazowszu 4. Instytucje publiczne wspierające rozwój ekonomii społecznej na Mazowszu 5. Społecznie odpowiedzialny biznes na Mazowszu Ten funkcjonalny układ obejmuje całościowo główne działania nakierowane na rozwój i promocję ekonomii społecznej w województwie mazowieckim. 44

Ryc. 19 Cele główne i szczegółowe Planu CELE GŁÓWNE PLANU - Ekonomia Społeczna jest integralnym elementem życia społeczno-gospodarczego regionu opartego na zasadach międzysektorowego partnerstwa i świadomości wspólnych celów. - Zapewniona jest swoboda realizacji różnorodnych inicjatyw z zakresu ekonomii społecznej oraz niezbędne i adekwatne wsparcie dla ich prowadzenia. CEL 1 CEL 2 CEL 3 CEL 4 CEL 5 Ekonomia społeczna jest obecna w świadomości mieszkańców Mazowsza i stanowi ważne narzędzie w budowaniu spójności społecznej. Skuteczne i trwałe podmioty ekonomii społecznej na Mazowszu. Funkcjonuje kompleksow, spójny system wsparcia ekonomii społecznej na Mazowszu Instytucje publicznie bazując na partnerskich relacjach efektywnie wspierają rozwój ekonomii społecznej na Mazowszu Społecznie odpowiedzialny biznes na Mazowszu Źródło: Opracowanie własne 45

Ryc.20 Cel szczegółowy 1 CEL SZCZEGÓŁOWY 1 Ekonomia społeczna jest obecna w świadomości mieszkańców Mazowsza i stanowi ważne narzędzie w budowaniu spójności społecznej Priorytet 1 Społeczności lokalne, wykorzystując instrumenty ekonomii społecznej, odpowiadają na pojawiające się zmiany i potrzeby/wyzwania społeczne, zwracają się do niszowych, niedostrzeżonych/pomijanych grup, zauważają i wykorzystują swoje potencjały. Priorytet 2 Mazowsze świadomie i skutecznie wykorzystuje potencjał wynikający ze swojej różnorodności. Priorytet 3 Mieszkańcy Mazowsza mają świadomość korzyści płynących z ekonomii społecznej; ekonomia społeczna jest rozpoznawalna. Priorytet 4 Mieszkańcy umiejętnie korzystają z narzędzi ekonomii społecznej. Priorytet 5 Ekonomia społeczna jest obecna w politykach regionalnej i lokalnej. Źródło: Opracowanie własne Ryc.21 Cel szczegółowy 2 Priorytet 1 Podmioty ekonomii społecznej posiadają kompetencje adekwatne do wymagań branży swojej działalności. CEL SZCZEGÓŁOWY 2 Skuteczne i trwałe podmioty ekonomii społecznej na Mazowszu. Priorytet 2 Przedsiębiorstwa społeczne są podmiotami gospodarczym skutecznie konkurującymi z innymi podmiotami na rynku. Priorytet 3 Ekonomizacja organizacji pozarządowych. Priorytet 4 Podmioty ekonomii społecznej umiejętnie korzystają z instrumentów zwrotnych finansowania działalności. Źródło: Opracowanie własne 46

Ryc.22 Cel szczegółowy 3 CEL SZCZEGÓŁOWY 3 Funkcjonuje kompleksowy, spójny system wsparcia ekonomii społecznej na Mazowszu Priorytet 1 Instytucje wsparcia ES tworzą sieć oferującą usługi dostosowane do potrzeb różnych typów podmiotów ekonomii społecznej Priorytet 2 Funkcjonuje finansowy i infrastrukturalny system wsparcia ekonomii społecznej na Mazowszu. Priorytet 3 System wsparcia ekonomii społecznej na Mazowszu jest efektywnie koordynowany. Priorytet 4 Istnieje dostępny system edukacji kadry specjalistów i specjalistek zajmujących się wspieraniem podmiotów ekonomii społecznej.istnieje dostępny system edukacji kadry specjalistów i specjalistek zajmujących się wspieraniem podmiotów ekonomii społecznej. Źródło: Opracowanie własne Ryc.23 Cel szczegółowy 4 CEL SZCZEGÓŁOWY 4 Instytucje publicznie bazując na partnerskich relacjach efektywnie wspierają rozwój ekonomii społecznej na Mazowszu Priorytet 1 Instytucje publiczne rozumieją specyfikę podmiotów ekonomii społecznej i ich rolę, jako równoprawnego i niezbędnego partnera w rozwoju społecznym i podnoszeniu jakości życia mieszkańców regionu. Priorytet 2 Instytucje publiczne prowadzą spójną politykę wobec ekonomii społecznej, precyzyjnie określają zakres odpowiedzialności instytucji publicznych wobec ekonomii społecznej. Priorytet 3 Instytucje publiczne i jednostki podległe efektywnie realizują działania z obszaru ekonomii społecznej i stosują metody partnerskiej współpracy (JST-JST, JST-PES/NGO/OWES, JOPS- IRP). Priorytet 4 Instytucje publiczne stwarzają sprzyjające warunki do powstawania i rozwoju podmiotów ekonomii społecznej oraz same inicjują ich powstawanie. Źródło: Opracowanie własne 47

Ryc.25 Cel szczegółowy 5 CEL SZCZEGÓŁOWY 5 Społecznie odpowiedzialny biznes na Mazowszu Priorytet 1 Biznes rozumie specyfikę podmiotów ekonomii społecznej i ich rolę, jako równoprawnego i niezbędnego partnera w rozwoju społeczno-gospodarczym i podnoszeniu jakości życia mieszkańców regionu. Priorytet 2 Biznes widzi i traktuje PES jako potencjalnych partnerów i kontrahentów. Priorytet 3 Biznes włącza podmioty ekonomii społecznej do wewnętrznej i zewnętrznej polityki. Źródło: Opracowanie własne Ryc.26 Cel i wskaźniki Planu CEL OGÓLNY Ekonomia Społeczna jest integralnym elementem życia społeczno-gospodarczego regionu opartego na zasadach międzysektorowego partnerstwa i świadomości wspólnych celów. Zapewniona jest swoboda realizacji różnorodnych inicjatyw z zakresu ekonomii społecznej oraz niezbędne i adekwatne wsparcie dla ich prowadzenia. WSKAŹNIKI - Liczba podmiotów ekonomii społecznej z podziałem na typy i rodzaje. - Liczba miejsc pracy utworzonych w PES z podziałem na formy zatrudnienia; - wysokość obrotów PES; - procentowy udział produktów i usług PES w gospodarce Mazowsza. 48

CEL SZCZEGÓŁOWY 1 Ekonomia społeczna jest obecna w świadomości mieszkańców Mazowsza i stanowi ważne narzędzie w budowaniu spójności społecznej. PRIORYTET 1 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 1. Społeczności lokalne, wykorzystując instrumenty ekonomii społecznej, odpowiadają na pojawiające się zmiany i potrzeby/wyzwania społeczne, zwracają się do niszowych, - Liczba podjętych inicjatyw lokalnych z zakresu ES; - odsetek osób rozumiejących pojęcie ekonomia społeczna. - NGO`s - MCPS - WUP - PUP niedostrzeżonych/pomijanych grup, zauważają i wykorzystują swoje potencjały. DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 1.1. Promocja i wspieranie tworzenia i działania podmiotów ekonomii społecznej na osiedlach mieszkaniowych (usługi na rzecz wspólnot mieszkaniowych). - Liczba PES działających na terenie osiedli mieszkaniowych. - NGO`s - MCPS - WUP - PUP 1.2 Wspieranie oddolnych inicjatyw wzajemnościowych i samopomocowych - Liczba inicjatyw, - liczba osób zaangażowanych w lokalne inicjatywy. - NGO`s PRIORYTET 2 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 2. Mazowsze świadomie i skutecznie wykorzystuje potencjał - NGO`s wynikający ze swojej różnorodności. - MCPS - WUP - PUP 49

DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 2.1.Budowanie trwałych i cyklicznych mechanizmów wzmacniających rynki zbytu dla - Liczba wypracowanych mechanizmów, - NGO`s przedsiębiorstw społecznych Mazowsza w dużych miastach regionu (targi, sieci, kooperatywy). - wysokość obrotów osiągniętych za pośrednictwem tych mechanizmów. 2.2. Wypracowanie i wdrożenie ścieżki edukacyjnej w modelu regionalnego bumerangu - Opisany i przetestowany model regionalnego bumerangu, - uczelnie wyższe przygotowane z udziałem JSTi uczelni wyższych edukacyjne migracje powrotne do małych miejscowości. - liczba JST stosujących model. 2.3. Prowadzenie wśród mieszkańców dużych miast Mazowsza działań informacyjnych i promocyjnych na temat możliwości spędzania wolnego czasu (rekreacja, agroturystyka etc.) z wykorzystaniem usług świadczonych przez podmioty ekonomii społecznej. - Liczba osób korzystających z modelu, - liczba przeprowadzonych działań informacyjnych. - MCPS - NGO PRIORYTET 3 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 3. Mieszkańcy Mazowsza mają - MCPS świadomość korzyści płynących - NGO z ekonomii społecznej; ekonomia społeczna jest rozpoznawalna. - Media 50

DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 3.1. Edukacja i angażowanie dziennikarzy w działania promujące ES m. in poprzez konkursy na najlepszy materiał - Liczba stworzonych materiałów, - objętość i czas antenowy poświęcony materiałom. - MCPS - NGO - Media prasowy/radiowy/filmowy nt. ekonomii społecznej. 3.2. Organizacja Mazowieckiej Gali Ekonomii Społecznej oraz lokalnych - Liczba zorganizowanych gal, - średnia liczba uczestników - NGO targów ekonomii społecznej. gal. 3.3. Prowadzenie działań promocyjnych poprzez lokowanie zagadnień dotyczących ES w programach z udziałem znanych osób. - Czas antenowy poświęcony na lokowanie ES, - liczba znanych osób zaangażowanych w tworzenie programów. - MCPS - NGO - Media PRIORYTET 4 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 4. Mieszkańcy umiejętnie korzystają z narzędzi ekonomii społecznej. - NGO - Szkoły DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 4.1. Wprowadzenie elementów ekonomii społecznej do programów edukacyjnych i podręczników (np. lekcje przedsiębiorczości, wiedza - Liczba programów edukacyjnych uwzględniających ES. - NGO - Szkoły o społeczeństwie) 4.2. Prowadzenie kursów i szkoleń dla nauczycieli nt. ekonomii społecznej. - Liczba kursów i szkoleń, - liczba uczestników. - NGO 51

4.3 Organizacja konkursów dla szkół i samorządów uczniowskich w zakresie włączania ekonomii społecznej do życia szkolnego (np. szkolne kasy oszczędności). - Liczba konkursów, - odsetek szkół uczestniczących w konkursach - NGO PRIORYTET 5 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 5. Ekonomia społeczna jest obecna w politykach regionalnej i lokalnej. - MCPS - NGO - WUP - PUP DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 5.1. Utworzenie rankingu wspólnot samorządowych wg poziomu stosowania ES w życiu. - Ranking (narzędzie). - MCPS - NGO 5.2. Wypracowanie katalogu aktów prawa miejscowego i zapisów w zakresie wzmacniania ES na poziomie lokalnym. - Katalog (narzędzie). - MCPS - NGO - WUP - PUP 52

Cel szczegółowy 2 Skuteczne i trwałe podmioty ekonomii społecznej na Mazowszu. PRIORYTET 1 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 1 Podmioty ekonomii społecznej posiadają kompetencje adekwatne do wymagań branży swojej działalności. - MCPS - uczelnie wyższe - WUP - PUP DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 1.1 Utworzenie konsorcjów podmiotów ekonomii - Liczba utworzonych konsorcjów - odsetek PES, które przystąpiły do społecznej, których celem będzie rozwijanie współpracy, profesjonalizacja działań i dbanie o interesy członków. konsorcjów. 1.2 Wspieranie włączania podmiotów ekonomii społecznej do już - Odsetek PES, które przystąpiły do istniejących struktur - rynkowych z podziałem na ich istniejących struktur rynkowych (klastry, cechy, izby, związki etc.) rodzaje. 1.3 Wspieranie i promocja organizacji praktyk studenckich w podmiotach ekonomii społecznej. - Liczba odbytych praktyk, - średni czas trwania praktyki. - uczelnie wyższe - WUP - PUP 53

1.4 Organizacja specjalistycznych praktyk u mistrza dla pracowników PES - Odsetek PES, których pracownicy uczestniczyli w praktykach u mistrza. PRIORYTET 2 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 2. Przedsiębiorstwa społeczne są podmiotami gospodarczym skutecznie konkurującymi z innymi podmiotami na rynku. - MCPS - uczelnie wyższe - WUP - PUP DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 2.1 Utworzenie Akademii Zarządzających PES - Liczba edycji Akademii, - liczba absolwentów Akademii. stworzenie systemu kształcenia w formie dobrych, skutecznych praktyk 2.2 Realizacja programów edukacyjno-doradczych adresowanych do - Liczba programów edukacyjnodoradczych, - liczba beneficjentów tych - MCPS przedsiębiorców społecznych w zakresie analizy rynku, innowacji, planowania strategicznego itd. programów. 2.3 Prowadzenie działań edukacyjnych i promocyjnych wśród absolwentów nt. przedsiębiorczości społ. - Odsetek uczelni objętych działaniami edukacyjnymi. - uczelnie wyższe - WUP - PUP 54

PRIORYTET3 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 3 Ekonomizacja organizacji pozarządowych. - NGO - MCPS - WUP - PUP DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 3.1. Promowanie - Liczba akcji i działań promocyjnych, - NGO działalności odpłatnej i gospodarczej organizacji pozarządowych jako wyrazu ich odpowiedzialności i profesjonalizmu - poziom zróżnicowania form działań promocyjnych. 3.2. Szkolenia i doradztwo w zakresie podejmowania efektywnej działalności odpłatnej i gospodarczej - Liczba szkoleń i usług doradczych. - NGO - MCPS 3.3. Tworzenie narzędzi ułatwiających zarządzanie finansami w organizacjach prowadzących działalność ekonomiczną. - Liczba organizacji korzystających ze szkoleń i doradztwa, - liczba utworzonych narzędzi, - poziom zróżnicowania narzędzi. - NGO - MCPS PRIORYTET 4 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 4. Podmioty ekonomii - NGO społecznej umiejętnie korzystają z instrumentów zwrotnych finansowania - WUP działalności. - PUP 55

DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 4.1. Tworzenie gier i narzędzi symulacyjnych (np. on-line lub w postaci - Liczba stworzonych gier i narzędzi symulacyjnych. - NGO gier planszowych) pozwalających na bezpieczne testowanie wykorzystania rozmaitych zwrotnych mechanizmów finansowania PES. 4.2. Utworzenie sieci doradców finansowych dla PES z wykorzystaniem istniejących instytucji branży finansowej. - liczba instytucji finansowych uczestniczących w sieci, - liczba doradców. - NGO 56

Cel szczegółowy 3 Funkcjonuje kompleksowy, spójny system wsparcia ekonomii społecznej na Mazowsz u PRIORYTET 1 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 1. Instytucje wsparcia ES tworzą sieć oferującą usługi dostosowane do potrzeb różnych typów podmiotów ekonomii społecznej. - NGO - ORGAZNIACJE BIZNESOWE - OPERATORZY FINANSOWI DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 1.1. Utworzenie działających w sposób ciągły (min. 3-5 lat) - Liczba utworzonych OWES, - średni czas ciągłego Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej w każdym subregionie. funkcjonowania OWES. 1.2. Wypracowanie standardów i kompleksowego katalogu działań OWES w obszarach związanych z animacją, popularyzacją, informacją, poradnictwem, - Wypracowany dokument, - liczba OWES zaangażowanych w tworzenie standardów. - NGO - ORGAZNIACJE BIZNESOWE monitoringiem rynku, współpracą z biznesem, budowaniem i wzmacnianiem relacji między PES i biznesem. 1.3. Wypracowanie i wdrożenie mechanizmu cyklicznych spotkań i bieżącej wymiany informacji między OWES. - Kalendarz spotkań, - liczba spotkań, - średni odsetek OWES uczest. w spotkaniach. 57

1.4. Tworzenie lokalnych inkubatorów PES zapewniających miejsc a dostępu do sprzętu teleinformatycznego, wsparcie w zakresie korzystania z tego sprzętu, przestrzeń do co-workingu, wspieranie grup nieformalnych, itd. - Liczba lokalnych inkubatorów, - poziom zróżnicowania usług lokalnych inkubatorów. - NGO - ORGAZNIACJE BIZNESOWE PRIORYTET 2 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 2. Funkcjonuje finansowy i infrastrukturalny system wsparcia - OPERATORZY FINANSOWI ekonomii społecznej na Mazowszu. DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 2.1. Utworzenie Regionalnego Funduszu Pożyczkowego (OWES - Regionalny Fundusz Pożyczkowy. - OPERATORZY FINANSOWI partnerem merytorycznym + operator finansowy) 2.2. Łączenie różnych instrumentów finansowych - Liczba mechanizmów finansowych, - OPERATORZY FINANSOWI pożyczki umarzalne, pożyczki + dotacje itd. - poziom zróżnicowania mechanizmów finansowych. 2.3. Tworzenie mechanizmów poręczeniowych. - Liczba mechanizmów poręczeniowych - OPERATORZY FINANSOWI PRIORYTET 3 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 3 System wsparcia ekonomii - MCPS społecznej na Mazowszu jest efektywnie koordynowany. - NGO - WUP 58

DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 3.1. Powołanie Wydziału ds. ekonomii społecznej przy Mazowieckim Centrum Polityki Społecznej 3.2 Powołanie interdyscyplinarnego Zespołu ds. monitorowania działań w zakresie ekonomii społecznej na Mazowszu 3.3 Prowadzenie ewaluacji on-going Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu do roku 2020 - Wydział ds. ekonomii - MCPS społecznej. - Zespół, - MCPS - liczba podmiotów reprezentowanych w Zespole. - NGO - WUP - inne - Liczba zapisów - MCPS aktualizujących Plan - NGO - WUP - inne PRIORYTET 4 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 4. Istnieje dostępny system edukacji kadry specjalistów i specjalistek - MCPS zajmujących się wspieraniem podmiotów ekonomii społecznej. DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 4.1. Utworzenie Akademii Trenerów i Doradców ES - Liczba edycji Akademii, - MCPS - liczba absolwentów Akademii. 4.2. Wprowadzenie systemu certyfikacji trenerów i doradców ES - System certyfikacji, - liczba osób objętych systemem certyfikacji. - MCPS 59

Cel szczegółowy 4 Instytucje publicznie bazując na partnerskich relacjach efektywnie wspierają rozwój ekonomii społecznej na Mazowsz u PRIORYTET 1 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 1. Instytucje publiczne rozumieją specyfikę podmiotów ekonomii społecznej i ich rolę, jako równoprawnego i niezbędnego partnera w rozwoju społecznym i podnoszeniu jakości życia - NGO - JOPS - IRP mieszkańców regionu. DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 1.1. Prowadzenie lobbingu na rzecz wpisania wspierania ekonomii społecznej do zakresu zadań własnych gmin, powiatów nadanie priorytetu idei ekonomii społecznej. - Liczba podmiotów zaangażowanych w działania lobbingowe. - MCPS - NGO - WUP - PUP 1.2. Organizacja wizyt studyjnych w PES w Polsce i za granicą. - Liczba wizyt studyjnych, - liczba uczestników wizyt studyjnych, - poziom zróżnicowania podmiotów uczestniczących w wizytach studyjnych - MCPS - NGO 1.3. Tworzenie w JST stanowisk dedykowanych wspieraniu lokalnego rozwoju ekonomii. społecznej. - Odsetek JST, w których powstały stanowiska dedykowane ES. - MCPS 60

1.4. Utworzenie Forum Pełnomocników Ekonomii Społecznej - Forum, - liczba osób uczestniczących w forum. - MCPS - NGO PRIORYTET 2 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 2. Instytucje publiczne prowadzą spójną politykę wobec ekonomii społecznej, precyzyjnie określają zakres odpowiedzialności instytucji publicznych wobec ekonomii społecznej. DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 2.1. Ujednolicenie i uzupełnienie aktów prawnych, aktów prawa miejscowego i dokumentów - Odsetek JST uwzględniających ES w aktach prawa miejscowego o charakterze strategicznym o zapisy dotyczące ES. i dokumentach strategicznych, - liczba aktów prawnych i dokumentów strategicznych uwzględniających ES. 2.2. Stworzenie narzędzia w postaci filtra ekonomii społecznej dotyczącego wszelkiego rodzaju działań i planów o charakterze społecznym i inwestycyjnym podejmowanych przez samorządy. - Filtr (narządzie), - Odsetek JST stosujących to narzędzie. 2.3. Włączanie PES i OWES do tworzenia lokalnych strategii społecznych. - Odsetek lokalnych strategii stworzonych (aktualizowanych) z udziałem PES i OWES 61

PRIORYTET 3 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 3. Instytucje publiczne i jednostki podległe efektywnie realizują działania z obszaru ekonomii społecznej i stosują metody partnerskiej współpracy (JST-JST, JST-PES/NGO/OWES, JOPS- IRP). - NGO - JOPS - IRP DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 3.1. Edukacja i doradztwo dla pracowników JST w zakresie specjalistycznych form tworzenia i wspierania PES - Liczba programów edukacyjnych i doradczych, - odsetek JST objętych programami. - MCPS 3.2. Promowanie działań partnerskich poprzez zwiększanie dofinansowania takich działań i wyższe ich punktowanie w konkursach. 3.3. Promowanie i tworzenie systemu zachęt do przygotowania solidarnych ofert i wniosków dofinansowanie. 3.4. Certyfikowanie samorządów prowadzących aktywna politykę wsparcia ES na zasadach partnerskiej współpracy. - Odsetek konkursów uwzględniających promowanie - MCPS partnerstw. - NGO - Liczba solidarnych ofert. - MCPS - NGO - System certyfikacji, - MCPS - odsetek certyfikowanych samorządów. - NGO 62

PRIORYTET 4 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 4. Instytucje publiczne stwarzają sprzyjające warunki do powstawania i rozwoju podmiotów ekonomii społecznej oraz same inicjują ich powstawanie. - MCPS - NGO DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 4.1. Utworzenie interaktywnej, przyjaznej bazy danych o grupach formalnych i nieformalnych działających w zakresie ekonomii społecznej. 4.2. Wspieranie przez JST inicjatyw lokalnych (np. udostępnianie sal, objęcie patronatem, reklama np. na stronie internetowej, wsparcie merytoryczne). - Baza danych (narzędzie) - MCPS - NGO - Liczba inicjatyw lokalnych wspartych przez JST, - MCPS - poziom zróżnicowania form wsparcia. 4.3 Zaangażowanie mediów lokalnych współpracujących z JST w promowaniu podmiotów ekonomii społecznej. - Liczba JST współpracujących z lokalnymi mediami w zakresie promocji ES. - MCPS - MEDIA 63

CEL SZCZEGÓŁOWY 5 Społecznie odpowiedzialny biznes na Mazowsz u PRIORYTET 1 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 1. Biznes rozumie specyfikę podmiotów ekonomii społecznej i ich rolę, jako równoprawnego i niezbędnego partnera w rozwoju społeczno-gospodarczym - BIZNES - MCPS - UCZELNIE WYŻSZE i podnoszeniu jakości życia mieszkańców regionu. DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 1.1. Elementy ekonomii społecznej - Liczba uczelni - UCZELNIE WYŻSZE w programach studiów MBI i zarządzania,w studiach podyplomowych z CSR. uwzględniających ES w programach. 1.2. Promowanie społecznie odpowiedzialnych inwestycji i zakupów - Liczba akcji promocyjnych. - BIZNES - MCPS PRIORYTET 2 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 2. Biznes widzi i traktuje PES jako potencjalnych partnerów i kontrahentów. - BIZNES - MCPS DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 2.1. Organizacja wspólnych targów biznes PES - Liczba zorganizowanych targów, - stosunek udziału w targach PES do biznesu. - BIZNES - MCPS 64

2.2. Tworzenie biznes mixerów - Liczba biznes mixerów - BIZNES PES i biznesu mechanizmy cyklicznej wymiany informacji. PRIORYTET 3 WSKAŹNIKI REALIZATORZY 3. Biznes włącza podmioty ekonomii społecznej do wewnętrznej - BIZNES i zewnętrznej polityki. DZIAŁANIA WSKAŹNIKI REALIZATORZY 3.1. Prowadzenie wolontariatu pracowniczego w PES (konsultanci biznesowi). - liczba firm organizujących wolontariat w PES, - liczba wolontariuszy pracowniczych. - BIZNES 3.2. Promocja i wsparcie tworzenia trójsektorowych partnerstw lokalnych. - Liczba partnerstw trójsektorowych - BIZNES - MCPS 65

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA I REALIZATORZY PLANU ŹRÓDŁA FINANSOWANIA środki unijne (włączanie zapisów dot. ES do różnych programów operacyjnych inwestycje i in. poprzez kryteria, typy operacji, szczegółowe warunki realizacji); środki samorządowe; biznes (fundusze, odpowiedzialne zakupy, CSR); dochody PES (też 1%); środki rządowe, środki Innych krajów (publiczne i niepubliczne). REALIZATORZY Urząd Marszałkowski Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Wojewódzki Urząd Pracy Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej jednostki samorządu terytorialnego jednostki organizacyjne pomocy społecznej instytucje rynku pracy podmioty ekonomii społecznej organizacje pozarządowe uczelnie wyższe szkoły ośrodki badawcze organizacje biznesowe instytucje finansowe instytucje dialogu społecznego media 66

MONITORING REALIZACJI PLANU W ramach monitoringu realizacji Planu, MCPS wraz zespołem ds. jego opracowywania będzie przygotowywał roczne sprawozdanie z monitoringu podejmowanych działań w poprzednim roku, które będzie przedstawione władzom województwa wraz z określeniem planu finansowego na każdy kolejny rok jego realizacji. Pierwsze plany, zgodnie z harmonogramem, zostaną opracowane przez MCPS na 2014 rok. 67

HARMONOGRAM REALIZACJI PLANU 68

69 Działanie 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Realizatorzy Źródło finansowania Niezbędne środki Cel szczegółowy 1 Priorytet 1 Działanie 1.1.Promocja i wspieranie tworzenia i działania podmiotów ekonomii społecznej na osiedlach mieszkaniowych (usługi na rzecz wspólnot mieszkaniowych). Działanie 1.2. Wspieranie oddolnych inicjatyw wzajemnościowych i samopomocowych. - NGO`s - MCPS - NGO`s Priorytet 2 Działanie 2.1.Budowanie trwałych i cyklicznych mechanizmów wzmacniających rynki zbytu dla przedsiębiorstw społecznych Mazowsza w dużych miastach regionu (targi, sieci, kooperatywy). Działanie 2.2 Wypracowanie i wdrożenie ścieżki edukacyjnej w modelu regionalnego bumerangu przygotowane z udziałem JSTi uczelni wyższych edukacyjne migracje powrotne do małych miejscowości. - NGO`s - uczelnie wyższe

70 Działanie 2.3. Prowadzenie wśród mieszkańców dużych miast Mazowsza działań informacyjnych i promocyj-nych na temat możliwości spędzania wolnego czasu (rekreacja, agroturystyka etc.) z wykorzystaniem usług świadczonych przez podmioty ES. Priorytet 3 Działanie 3.1.. Edukacja i angażowanie dziennikarzy w działania promujące ES poprzez m. in konkursy na najlepszy materiał prasowy/radiowy/filmowy nt. ekonomii społecznej. Działanie 3.2 Organizacja Mazowieckiej Gali Ekonomii Społecznej oraz lokalnych targów ekonomii społecznej. Działanie 3.3 Prowadzenie działań promocyjnych poprzez lokowanie zagadnień dotyczących ESw programach z udziałem znanych osób. Priorytet 4 Działanie 4.1. Wprowadzenie elementów ekonomii społecznej do programów - MCPS - NGO - MCPS - NGO - Media - NGO - MCPS - NGO - Media - NGO

71 edukacyjnych i podręczników (np. lekcje przedsiębiorczości, wiedza o społeczeństwie). Działanie 4.2 Prowadzenie kursów i szkoleń dla nauczycieli nt. ekonomii społecznej. Działanie 4.3 Organizacja konkursów dla szkół i samorządów uczniowskich w zakresie włączania ekonomii społecznej do życia szkolnego (np. szkolne kasy oszczędności). Priorytet 5 Działanie 5.1. Utworzenie rankingu wspólnot samorządowych wg poziomu stosowania ES w życiu publicznym. - Szkoły - NGO - NGO - MCPS - NGO Działanie 5.2 Wypracowanie katalogu aktów prawa miejscowego i zapisów w zakresie wzmacniania ES na poziomie lokalnym. - MCPS - NGO Cel szczegółowy 2 Priorytet 1 Działanie 1.1. Utworzenie konsorcjów podmiotów ekonomii społecznej, których celem

72 będzie rozwijanie współpracy, profesjonalizacja działań i dbanie o interesy członków. Działanie 1.2 Wspieranie włączania podmiotów ekonomii społecznej do już istniejących struktur rynkowych (klastry, cechy, izby, związki etc.) Działania 1.3 Wspieranie i promocja organizacji praktyk studenckich w podmiotach ekonomii społecznej Działania 1.4 Organizacja specjalistycznych praktyk u mistrza dla pracowników PES - uczelnie wyższe Priorytet 2 Działanie 2.1 Utworzenie Akademii Zarządzających PES - stworzenie systemu kształcenia w formie dobrych, skutecznych praktyk Działanie 2.2 Realizacja programów edukacyjnodoradczych adresowanych do przedsiębiorców społecznych w zakresie analizy rynku, innowacji, planowania strategicznego etc. Działanie 2.3 Prowadzenie działań - MCPS

73 edukacyjnych i promocyjnych wśród absolwentów nt. przedsiębiorczości społecznej Priorytet 3 Działanie 3.1. Promowanie działalności odpłatnej i gospodarczej organizacji pozarządowych jako wyrazu ich odpowiedzialności i profesjonalizmu. Działanie 3.2. Szkolenia i doradztwo w zakresie podejmowania efektywnej działalności odpłatnej i gospodarczej. - uczelnie wyższe - NGO - NGO - MCPS Priorytet 4 Działania 4.1. Tworzenie gier i narzędzi symulacyjnych (np. on line lub w postaci gier planszowych) pozwalających na bezpieczne testowanie wykorzystania rozmaitych zwrotnych mechanizmów finansowania PES. Działanie 4.2.Utworzenie sieci doradców finansowych dla PES z wykorzystaniem istniejących instytucji branży finansowej. - NGO - NGO

74 Cel szczegółowy 3 Priorytet 1 Działania 1.1. Utworzenie działających w sposób ciągły (min 3-5 lat) Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej w każdym subregionie. Działanie 1.2 Wypracowanie standardów i kompleksowego katalogu działań OWES w obszarach związanych z animacją, popularyzacją, informacją, poradnictwem, monitoringiem rynku, współpracą z biznesem, budowaniem i wzmacnianiem relacji między PES i biznesem. Działanie 1.3. Wypracowanie i wdrożenie mechanizmu cyklicznych spotkań i bieżącej wymiany informacji pomiędzy OWES Działanie 1.4. Tworzenie lokalnych inkubatorów PES zapewniających miejsca i dostępu do sprzętu teleinformatycznego, wsparcie w zakresie korzystania z tego sprzętu, przestrzeń do co- - NGO - ORGAZNIACJE BIZNESOWE - NGO - ORGAZNIACJE BIZNESOWE

75 Działanie 2.2. Łączenie różnych instrumentów finansowych pożyczki umarzalne, pożyczki + dotacje, itd. - OPERATORZY FINANSOWI workingu, wspieranie grup nieformalnych, itd. Priorytet 2 Działanie 2.1. Utworzenie Regionalnego Funduszu Pożyczkowego (OWES partnerem merytorycznym + operator finansowy). - OPERATORZY FINANSOWI Działanie 2.3. Tworzenie mechanizmów poręczeniowych. - OPERATORZY FINANSOWI Priorytet 3 Działanie 3.1. Powołanie Wydziału ds. ekonomii społecznej przy Mazowieckim Centrum Polityki Społecznej. Działanie 3.2. Powołanie interdyscyplinarnego Zespołu ds. monitorowania działań w zakresie ekonomii społecznej na Mazowszu. - MCPS - MCPS - NGO - WUP - inne

76 Działanie 3.3 Prowadzenie ewaluacji on-going Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu do roku 2020. Priorytet 4 Działanie 4.1. Utworzenie Akademii Trenerów i Doradców ES. Działanie 4.2. Wprowadzenie systemu certyfikacji trenerów i doradców ES. Cel szczegółowy 4 Priorytet 1 Działanie 1.1. Prowadzenie lobbingu na rzecz wpisania wspierania ekonomii społecznej do zakresu zadań własnych gmin, powiatów nadanie priorytetu idei ekonomii społecznej. 1.2 Organizacja wizyt studyjnych w PES w Polsce i za granicą. - MCPS - NGO - WUP - inne - MCPS - MCPS - MCPS - NGO - MCPS - NGO

77 1.3. Tworzenie w JST stanowisk dedykowanych wspieraniu lokalnego rozwoju ekonomii społecznej. 1.4. Utworzenie Forum Pełnomocników Ekonomii Społecznej. - MCPS - MCPS - NGO Priorytet 2 Działanie 2.1. Ujednolicenie i uzupełnienie aktów prawnych, aktów prawa miejscowego i dokumentów o charakterze strategicznym o zapisy dotyczące ES. Działanie 2.2. Stworzenie narzędzia w postaci filtra ekonomii społecznej dotyczącego wszelkiego rodzaju działań i planów o charakterze społecznym i inwestycyjnym podejmowanych przez samorządy. Działanie 2.3. Włączanie PES i OWES do tworzenia lokalnych strategii społecznych.

78 Priorytet 3 3.1. Edukacja i doradztwo dla pracowników JSTw zakresie specjalistycznych form tworzenia i wspierania PES. 3.2. Promowanie działań partnerskich przez zwiększanie dofinansowania takich działań i wyższe ich punktowanie w konkursach 3.3. Promowanie i tworzenie systemu zachęt do tworzenia solidarnych ofert i wniosków o dofinansowanie 3.4 Certyfikowanie samorządów prowadzących aktywną politykę wsparcia ES na zasadach partnerskiej współpracy. Priorytet 4 - NGO - JOPS - IRP - MCPS - NGO - MCPS - NGO - MCPS - NGO

79 4.1 Utworzenie interaktywnej, przyjaznej bazy danych o grupach formalnych i nieformalnych działających w zakresie ekonomii społecznej 4.2. Wspieranie przez JST inicjatyw lokalnych (np. udostępnianie sal, objęcie patronatem, reklama np. na stronie internetowej, wsparcie merytoryczne). 4.3. Zaangażowanie mediów lokalnych współpracujących z JSTw promowanie podmiotów ekonomii społecznej. - MCPS - NGO - MCPS - MCPS - MEDIA Cel szczegółowy 5 Priorytet 1 1.1. Elementy ekonomii społecznej w programach studiów MBI i zarządzania w studiach podyplomowych z CSR. 1.2 Promowanie społecznie odpowiedzialnych inwestycji i zakupów - UCZELNIE WYŻSZE - BIZNES - MCPS Priorytet 2

80 2.1. Organizacja wspólnych targów biznes PES. 2.2. Tworzenie biznes mixerów PES i biznesu mechanizmy cyklicznej wymiany informacji. Priorytet 3 3.1. Prowadzenie wolontariatu pracowniczego w PES (konsultanci biznesowi). 3.2. Promocja i wsparcie tworzenia trójsektorowych partnerstw lokalnych. - BIZNES - MCPS - BIZNES - BIZNES - BIZNES - MCPS

DIAGNOZA CZĘŚĆ ANALITYCZNA KARTY POWIATU DO PLANU ROZWOJU ES NA MAZOWSZU 81

POWIAT BIAŁOBRZESKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy Powierzchnia 639 km 2 miasto i gmina Białobrzegi, miasto i gmina Wyśmierzyce, gmina Promna, gmina Radzanów, gmina Stara Błotnica, gmina Stromiec (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Ludność (kobiety/mężczyźni) 34 275 osób (17 063 / 17 212) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,14% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 2 142 osoby / 1 193 osoby Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 7,21% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 1 617 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 031 osób bezdomności 3 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 21 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 6 758 000 zł / 104 000 zł (2011) 6 907 000 zł / 214 000 zł (2012) 1 Środowiskowy Dom Samopomocy 84 82

POWIAT CIECHANOWSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Ciechanów, miasto i gmina Glinojeck, gmina Ciechanów, gmina Gołymin-Ośrodek, gmina Grudusk, gmina Ojrzeń, gmina Opinogóra Górna, gmina Regimin, gmina Sońsk (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 1 060 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 91 723 osoby (46 748 / 44 975) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,53% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 5 776 osób / 2 933 osoby Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 8,53% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 1 957 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 2 102 osoby bezdomności 65 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 153 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla 5 osób osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 1 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 191 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim 12 942 000 zł / 530 000 zł (2011) 13 061 000 zł / 1 083 000 zł (2012) 2 Środowiskowe Domy Samopomocy, 1 Dzienny Dom Pomocy 2 Schroniska dla osób bezdomnych. Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. Lider Stowarzyszenie Radomskie Centrum Przedsiębiorczości 1 83

POWIAT GARWOLIŃSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Garwolin, miasto Łaskarzew, miasto i gmina Pilawa, miasto i gmina Żelechów, gmina Borowie, gmina Garwolin, gmina Górzno, gmina Łaskarzew, gmina Maciejowice, gmina Miastków Kościelny, gmina Parysów, gmina Sobolew, gmina Trojanów, gmina Wilga (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 1 285 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 109 437 osób (55 271 / 54 166) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 0,05% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 5 077 osób / 2 624 osoby Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku 2,3% do 2010 roku) Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa kryterium dochód na 1 osobę 1 948 osób nie może przekraczać 351 zł) 1 235 osób bezrobocia 16 bezdomności Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 151 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla 43 osoby osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 2 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 223 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 28 963 000 zł / 1 202 000 zł (2011) 29 083 000 zł / 1 468 000 zł (2012) 1 Schronisko dla osób bezdomnych Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego 84

POWIAT GOSTYNIŃSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Gostynin, gmina Gostynin, gmina Pacyna, gmina Sanniki, gmina Szczawin Kościelny (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 615 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 46 974 osoby (24 141 / 22 833) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,56% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 3 808 osób / 21 954 osoby Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -2,01% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 2072 osoby nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 788 osób bezdomności 23 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 100 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 55 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Warsztaty Terapii Zajęciowej 1 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 10 618 000 zł / 264 000 zł (2011) 12 146 000 zł / 510 000 zł (2012) 1 Dom dla samotnych matek 90 Lider Centrum Innowacji Społeczeństwa Informacyjnego 85

POWIAT GRODZISKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Milanówek, miasto Podkowa Leśna, miasto i gmina Grodzisk Mazowiecki, gmina Baranów, gmina Jaktorów, gmina Żabia Wola (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011r.) Powierzchnia 367 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 82 808 osób (43 480 / 39 328) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 1,48% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 2 202 osoby / 624 osoby Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 8,26% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 1 371 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 701 osób bezdomności 47 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 261 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 24 osoby z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 2 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 217 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 16 881 000 zł / 1 378 000 zł (2011) 16 740 000 zł / 1 785 000 zł (2012) 1 Środowiskowy Dom Samopomocy 1 Klub Samopomocy,1 Schronisko dla osób bezdomnych. Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego 86

POWIAT GRÓJECKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto i gmina Grójec, miasto i gmina Mogielnica, miasto i gmina Nowe miasto n/pilicą, miasto i gmina Warka, gmina Belsk Duży, gmina Błędów, gmina Chynów, gmina Goszczyn, gmina Jasieniec, gmina Pniewy (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011r.) Powierzchnia 1 268 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 98 078 osób (49 868/48 210) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 0,07% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 3 430 osób /1 575 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 2,97% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 2 173 osoby nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 467 osób bezdomności 36 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 83 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 22 osoby z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 2 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 179 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 19 628 000 zł / 272000 zł (2011) 19 578 000 zł / 456000 zł (2012) 1 Środowiskowy Dom Samopomocy 1 Schronisko dla osób bezdomnych. Lider Fundacja Fundusz Współpracy 87

POWIAT KOZIENICKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto i gmina Kozienice, gmina Garbatka-Letnisko, gmina Głowaczów, gmina Gniewoszów, gmina Grabów/Pilicą, gmina Magnuszew, gmina Sieciechów (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 916 km 2 Ludność (kobiety/ mężczyźni) 62 912 osób (31 804/31 108) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,50% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 4 767 osób / 2 943 osoby Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 4,20% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa kryterium dochód na 1 osobę 2 390 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 896 osób bezdomności 14 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 108 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 13 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin / powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 1 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej 1 Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) 14 568 000 zł / 236000 zł (2011) 14 702 000 zł / 421000 zł (2012) 1 Schronisko dla osób bezdomnych Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 1 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej Lider Fundacja Fundusz Współpracy Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 143 88

POWIAT LEGIONOWSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Legionowo, miasto i gmina Serock, gmina Jabłonna, gmina Nieporęt, gmina Wieliszew (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 390 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 102 565 osób (53 408/49 157) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 2,16% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 3 862 osoby / 1 433 osoby Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 18,36% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 1 228 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 158 osób bezdomności 76 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 236 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 14 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 1 Centra Integracji Społecznej Brak Kluby Integracji Społecznej 1 Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 1 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 17 099 000 zł / 329000 zł (2011) 16 855 000 zł / 612000 zł (2012) 1 Środowiskowy Dom Samopomocy, 1 Dzienny Dom Pomocy, 1 Schronisko dla osób bezdomnych. 1 Rolniczy Zakład Aktywności Zawodowej (Fundacja Praca dla Niewidomych ) Stanisławowo 230 Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego 89

POWIAT LIPSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto i gmina Lipsko, gmina Chotcza, gmina Ciepielów, gmina Rzeczniów, gmina Sienno, gmina Solec n/wisłą (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 740 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 36 961 osób (18 616/18 345) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,89% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 2 580 osób / 1 541 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 0,35% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa kryterium dochód na 1 osobę 1 246 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 126osób bezdomności 6 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 83 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 2 osoby z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin / powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 2 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 86 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 10 423 000 zł / 166000 zł (2011) 10 980000 zł / 420000 zł (2012) 2 Środowiskowe Domy Samopomocy Lider Fundacja Fundusz Współpracy 90

POWIAT ŁOSICKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto i gmina Łosice, gmina Huszlew, gmina Olszanka, gmina Platerów, gmina Sarnaki, gmina Stara Kornica (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 772 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 33 315 osób (16 704/16 611) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,64% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 1 864 osoby / 1 036 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 10,36% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa kryterium dochód na 1 osobę 1 160 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 838osób bezdomności 1 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 56 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 7 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) 7 273 000 zł / 207000 zł (2011) 7 364 000 zł / 383000 zł (2012) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 2 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 80 Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego 91

POWIAT MAKOWSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Maków Mazowiecki, miasto i gmina Różan, gmina Czerwonka, gmina Karniewo, gmina Krasnosielc, gmina Młynarze, gmina Płoniawy- Bramura, gmina Rzewnie, gmina Sypniewo, gmina Szelków (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 1 064 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 47 911 osób (24 025/23 886) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,60% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 4 662 osoby / 2 985 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 22,04% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa kryterium dochód na 1 osobę 1 749 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 602 osoby bezdomności 16 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 77 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 39 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 16 561000 zł / 245000 zł (2011) 16 454 000 zł / 520000 zł (2012) 1 Środowiskowy Dom Samopomocy, 1 Klub Samopomocy, 1 Schronisko dla osób bezdomnych. 118 Lider Fundacja Fundusz Współpracy (subregion ostrołęcki) 92

POWIAT MIŃSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Mińsk Mazowiecki, miasto Sulejówek, miasto i gmina Halinów, miasto i gmina Kałuszyn, gmina Cegłów, gmina Dębe Wielkie, gmina Dobre, gmina Jakubów, gmina Latowicz, gmina Mińsk Mazowiecki, gmina Mrozy, gmina Siennica, gmina Stanisławów (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 1 164 km 2 Ludność (kobiety/ mężczyźni) 144 673 osoby (74 280/70 393) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 0,67% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 4 479 osób / 1536 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku 14,44% do 2010 roku) Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa kryterium dochód na 1 osobę 2 379 osób nie może przekraczać 351 zł) 1 752 osoby bezrobocia 37 bezdomności Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 119 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 24 osoby z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 2 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 324 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 1 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 25 935 000 zł / 562 000 zł (2011) 28 179 000 zł / 993 000 zł (2012) 2 Środowiskowe Domy Samopomocy, 1 Klub Samopomocy, 1 Schronisko dla osób bezdomnych, 1 Hostel dla matek z dziećmi. Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (subregion siedlecki) 93

POWIAT MŁAWSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Mława, gmina Dzierzgowo, gmina Lipowiec Kościelny, gmina Radzanów, gmina Strzegowo, gmina Stupsk, gmina Szreńsk, gmina Szydłowo, gmina Wieczfnia Kościelna, gmina Wiśniewo (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 1 182 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 74 542 osoby (37 967/36 575) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,42% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 3 966 osób / 1 891 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -5,86% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 2 058 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 2 175 osób bezdomności 25 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 154 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 23 osoby z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 28 599 000 zł / 472000 zł (2011) 28 826 000 zł / 910000 zł (2012) 1 Środowiskowy Dom Samopomocy, 1 Schronisko dla osób bezdomnych. 169 Lider Stowarzyszenie Radomskie Centrum Przedsiębiorczości (subregion ciechanowski) 94

POWIAT NOWODWORSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Nowy Dwór Mazowiecki, miasto i gmina Nasielsk, miasto i gmina Zakroczym, gmina Czosnów, gmina Leoncin, gmina Pomiechówek (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011r.) Powierzchnia 695 km 2 Ludność (kobiety/ mężczyźni) 76 129 osób (39 087/37 042) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 0,26% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 3 713 osób / 1 713 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 7,1% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa kryterium dochód na 1 osobę 1 600 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 2 019 osób bezdomności 108 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 178 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 37 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 2 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 132 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 19 180 000 zł / 410000 zł (2011) 18 877 000 zł / 790000 zł (2012) 1 Dzienny Dom Pomocy, 1 Klub Samopomocy, 1 Schronisko dla osób bezdomnych. Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (subregion warszawski) 95

POWIAT OSTROŁĘCKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto i gmina Myszyniec, gmina Baranowo, gmina Czarnia, gmina Czerwin, gmina Goworowo, gmina Kadzidło, gmina Lelis, gmina Łyse, gmina Olszewo- Borki, gmina Rzekuń, gmina Troszyn (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 2 098 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 88 441 osób (43 794/44 647) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 0,11% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 5 790 osób / 3 232 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 5,35% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 5 187 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 2 518 osób bezdomności 25 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 138 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób z zaburzeniami psychicznymi 29 osób Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na 21 727 000 zł / 717000 zł (2011) realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy 22 048000 zł /1 087000 zł (2012) społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie 3 Środowiskowe Domy Samopomocy Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć 392 ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. Lider Fundacja Fundusz Współpracy (subregion ostrołęcki) 96

POWIAT GRODZKI OSTROŁĘKA Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 29 km 2 Ludność 53 879 Ludność (kobiety/mężczyźni) 53 155 osób (27 712/25 443) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -1,03% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 3 967 osób / 2 298 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 1,48% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 1 583 osoby nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 593 osoby bezdomności 74 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 65 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 22 osoby z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin / powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 1 Centra Integracji Społecznej 1 Kluby Integracji Społecznej 1 Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 12 507 000 zł / 821000 zł (2011) 12 582000 zł / 1 303000 zł (2012) 2 Środowiskowe Domy Samopomocy, 2 Schroniska dla osób bezdomnych, 1 Noclegownia. 246 Lider Fundacja Fundusz Współpracy (subregion ostrołęcki) 97

POWIAT OSTROWSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Ostrów Mazowiecka, miasto i gmina Brok, gmina Andrzejewo, gmina Boguty-Pianki, gmina Małkinia Górna, gmina Nur gmina Ostrów Mazowiecka, gmina Stary Lubotyń, gmina Szulborze Wielkie, gmina Wąsewo, gmina Zaręby Kościelne (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 1 218 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 76 086 osób (38 443/37 643) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 2,31% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 4 948 osób / 3 018 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 3,64% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 1 852 osoby nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 513 osób bezdomności 9 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 133 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 16 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin / powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) 24 728 000 zł / 375 000 zł (2011) 25 203 000 zł / 739 000 zł (2012) 1 Środowiskowy Dom Samopomocy Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 1 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 152 Lider Fundacja Fundusz Współpracy (subregion ostrołęcki) 98

POWIAT OTWOCKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Józefów, miasto Otwock, miasto i gmina Karczew, gmina Celestynów, gmina Kołbiel, gmina Osieck, gmina Sobienie-Jeziory, gmina Wiązowna (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 616 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 117 623 osoby (61 510/56 113) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 0,90% Liczba osób bezrobotnych / bezrobotnych długotrwale 3 778 osób / 1 342 osoby Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 4,80% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 1 736 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 043 osoby bezdomności 61 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 232 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 14 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 3 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej 1 Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 20 393 000 zł / 450 000 zł (2011) 20 641 000 zł / 1 323 000 zł (2012) 3 Środowiskowe Domy Samopomocy, 1 Dom samotnych kobiet i matek z dziećmi. 223 Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (subregion warszawski) 99

POWIAT PIASECZYŃSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto i gmina Góra Kalwaria, miasto i gmina Konstancin Jeziorna, miasto i gmina Piaseczno, miasto i gmina Tarczyn, gmina Lesznowola, gmina Prażmów (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 621 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 155 075 osób (81 506/73 569) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 2,35% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 4 935 osób / 2 140 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 9% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 1 134 osoby nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 107 osób bezdomności 66 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 301 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 21 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin / powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 1 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej 1 Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C - Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D - Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 1 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 14 997 000 zł / 307 000 zł (2011) 14 699 000 zł / 590 000 zł (2012) 1 Dom dla samotnych matek z dziećmi, 1 Schronisko dla osób bezdomnych. 1 ZAZ Pracownia Rzeczy Różnych (Fundacja Synapsis, Wilcza Góra) 300 Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (subregion warszawski) 100

POWIAT PŁOCKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto i gmina Drobin, miasto i gmina Gąbin, miasto i gmina Wyszogród, gmina Bielsk, gmina Bodzanów, gmina Brudzeń Duży gmina, Bulkowo, gmina Łąck, gmina Mała Wieś, gmina Nowy Duninów, gmina Radzanowo, gmina Słubice, gmina Słupno, gmina Stara Biała, gmina Staroźreby (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 1 796 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 109 882 osoby (55 432 / 54 450) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 0,36% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 7 506 osób / 3 884 osoby Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku 3,66% do 2010 roku) Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 3 415 osób nie może przekraczać 351 zł) 3 655 osób bezrobocia 32 bezdomności Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 135 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 39 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej 1 Warsztaty Terapii Zajęciowej 2 Centra Integracji Społecznej 1 Kluby Integracji Społecznej 1 Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 1 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 33 716 000 zł / 575 000 zł (2011) 31 815 000 zł /1 112000 zł (2012) 2 Środowiskowe Domy Samopomocy, 1 Dom dla samotnych matek. 699 Lider Centrum Innowacji Społeczeństwa Informacyjnego (subregion płocki) 101

POWIAT GRODZKI PŁOCK Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 88 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 122 704 osoby (64 857 / 57 847) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,69% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 7 698 osób / 4 140 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 6,81% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 3 215 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 3 617 osób bezdomności 109 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 466 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 41 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 6 Centra Integracji Społecznej 2 Kluby Integracji Społecznej 1 Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 27 737 000 zł / 2 476 000 zł (2011) 26 389 000 zł /2 465 000 zł (2012) 2 Środowiskowe Domy Samopomocy, 2 Schroniska dla osób bezdomnych, 1 Noclegownia. 522 Lider Centrum Innowacji Społeczeństwa Informacyjnego (subregion płocki) 102

POWIAT PŁOŃSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Płońsk, miasto Raciąż, gmina Baboszewo, gmina Czerwińsk n/wisłą, gmina Dzierzążnia, gmina Joniec, gmina Naruszewo, gmina Nowe Miasto, gmina Płońsk, gmina Raciąż, gmina Sochocin, gmina Załuski (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 1 380 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 89 074 osoby (45 255/43 819) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,33% Liczba osób bezrobotnych/ bezrobotnych długotrwale 5 808 osób / 3 008 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 4,61% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 1 545 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 2 599 osób bezdomności 50 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 238 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 17 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin / powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej 22 256 000 zł / 442 000 zł (2011) 21 852 000 zł / 949 000 zł (2012) Warsztaty Terapii Zajęciowej 1 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej 1 Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 1 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 150 Lider Stowarzyszenie Radomskie Centrum Przedsiębiorczości (subregion ciechanowski) 103

POWIAT PRUSZKOWSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Piastów, miasto Pruszków, miasto i gmina Brwinów, gmina Michałowice, gmina Nadarzyn, gmina Raszyn (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.) Powierzchnia 246 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 148 189 osób (78 324/69 865) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 1,18% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 4 275 osób / 1 977 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 3,64% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 1 223 osoby nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 220 osób bezdomności 34 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 348 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 35 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 2 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich 258 działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C - Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D - Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 19 962000 zł / 367 000 zł (2011) 19 804000 zł / 916 000 zł (2012) 2 Środowiskowe Domy Samopomocy, 1 Dzienny Dom Pomocy. Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (subregion warszawski) 104

POWIAT PRZASNYSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Przasnysz, miasto i gmina Chorzele, gmina Czernice Borowe, gmina Jednorożec, gmina Krasne, gmina Krzynowłoga Mała, gmina Przasnysz (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 1 219 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 54 611 osób (27 437 /27 174) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,38% Liczba osób bezrobotnych / bezrobotnych długotrwale 3 395 osób /1 779 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 7,54% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 2 838 osoby nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 577 osób bezdomności 47 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 126 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 21 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 1 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej 1 Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 23 442 000 zł / 374 000 zł (2011) 23 509 000 zł / 679 000 zł (2012) 1 Środowiskowy Dom Samopomocy, 1 Klub Samopomocy, 1 Schronisko dla osób bezdomnych. 112 Lider Stowarzyszenie Radomskie Centrum Przedsiębiorczości (subregion ciechanowski) 105

POWIAT PRZYSUSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto i gmina Przysucha, gmina Borkowice, gmina Gielniów, gmina Klwów, gmina Odrzywół, gmina Potworów, gmina Rusinów, gmina Wieniawa (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 801 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 44 435 osób (22 391 /22 044) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,74% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 5 408 osób / 3 549 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 1,29% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 2 144 osoby, nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 758 osób bezdomności 2 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 21 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin / powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej 1 Warsztaty Terapii Zajęciowej 2 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C - Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D - Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 9 547 000 zł / 239 000 zł (2011) 9 761 000 zł / 420 000 zł (2012) 1 Środowiskowy Domy Samopomocy 62 Lider Fundacja Fundusz Współpracy (subregion radomski) 106

POWIAT PUŁTUSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto i gmina Pułtusk, gmina Gzy, gmina Obryte, gmina Pokrzywnica, gmina Świercze, gmina Winnica, gmina Zatory (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 872 km 2 Ludność (kobiety /mężczyźni) 51 330 osób (25 932/25 398) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 0,14% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 4 435 osób / 2 428 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 11,49% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 1 537 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 514 osób bezdomności 35 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 118 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 18 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin / powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 16 490 000 zł / 177 000 zł (2011) 16 212 000 zł / 304 000 zł (2012) 1 Środowiskowy Dom Samopomocy 149 Lider Fundacja Fundusz Współpracy (subregion ostrołęcki) 107

POWIAT RADOMSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Pionki, miasto i gmina Iłża, miasto i gmina Skaryszew, gmina Gózd, gmina Jastrzębia, gmina Jedlińsk, gmina Jedlnia-Letnisko, gmina Kowala, gmina Pionki, gmina Przytyk, gmina Wierzbica, gmina Wolanów, gmina Zakrzew (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 1 530 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 150 318 osób (75 755/74 563) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 0,30% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 16 227 osób / 10 347 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -3,74% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 5 183 osoby nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 5 918 osób bezdomności 28 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 211 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 36 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin / powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 2 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 422 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 3 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej - OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 43 222 000 zł / 854 000 zł (2011) 42 986 000 zł /1 207 000 zł (2012) 1 Środowiskowy Dom Samopomocy, 1 Klub Samopomocy. Lider Fundacja Fundusz Współpracy (subregion radomski) 108

POWIAT GRODZKI RADOM Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 112 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 217 497 osób (114 610/ 102 887) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,93% Liczba osób bezrobotnych/ bezrobotnych długotrwale 20 020 osób / 12 454 osoby Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -6,63% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 7 127 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 12 572 osoby bezdomności 152 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 432 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 21 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 5 Centra Integracji Społecznej 1 Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 195 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C - Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D - Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 53 282 000 zł /1 745 000 zł (2011) 52 957 000 zł / 3 392 000 zł (2012) 2 Środowiskowe Domy Samopomocy, 1 Klub Samopomocy, 3 Schroniska dla osób bezdomnych, 1 Noclegownia. Lider Fundacja Fundusz Współpracy (subregion radomski) 109

POWIAT SIEDLECKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto i gmina Mordy, gmina Domanice, gmina Korczew, gmina Kotuń, gmina Mokobody, gmina Paprotnia, gmina Przesmyki, gmina Siedlce, gmina Skórzec, gmina Suchożebry, gmina Wiśniew, gmina Wodynie, gmina Zbuczyn Poduchowny (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 1 604 km 2 Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 82 382 osoby (41 025/41 357) Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 0,18% Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 3 111 osób / 1 394 osoby Bezrobotni (zmiana w procentach do 2010 roku) -1,0% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 2 703 osoby nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 351 osób bezdomności 22 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 60 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 24 osoby z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej 20 089 000 zł / 435 000 zł (2011) 20 442 000 zł / 751 000 zł (2012) Warsztaty Terapii Zajęciowej 1 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 402 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 1 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (subregion siedlecki) 110

POWIAT GRODZKI SIEDLCE Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 32 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 77 141 osób (40 777/36 364) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,32% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 3 763 osoby / 1 816 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 4,38% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 2 258 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 2 213 osób bezdomności 71 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 219 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 18 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej 15 652 000 zł / 967 000 zł (2011) 15 766 000 zł / 1 532 000 zł (2012) 2 Środowiskowe Domy Samopomocy, 1 Dzienny Dom Pomocy, 1 Noclegownia. 1 ZAZ (Caritas Diecezji Siedleckiej, Siedlce) Warsztaty Terapii Zajęciowej 1 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 220 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (subregion siedlecki) 111

POWIAT SIERPECKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Sierpc, gmina Gozdowo, gmina Mochowo, gmina Rościszewo, gmina Sierpc, gmina Szczutowo, gmina Zawidz (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 852 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 54 271 osób (27 764/26 507) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,45% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 4 353 osoby / 2 519 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 11,02% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 1 310 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 727 osób bezdomności 17 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 147 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 35 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 17 616 000 zł / 376 000 zł (2011) 19 538 000 zł / 736000 zł (2012) 1 Dzienny Dom Pomocy 128 Lider Centrum Innowacji Społeczeństwa Informacyjnego (subregion płocki) 112

POWIAT SOCHACZEWSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Sochaczew, gmina Brochów, gmina Iłów, gmina Młodzieszyn, gmina Nowa Sucha, gmina Rybno, gmina Sochaczew, gmina Teresin (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 734 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 83 749 osób (43 122/ 40 627) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,12% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 3 684 osoby / 1 674 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 9,16% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 2 769 osoby nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 2 156 osób bezdomności 76 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 136 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 29 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin / powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 1 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 159 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C - Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D - Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 14 861 000 zł / 478 000 zł (2011) 14 507 000 zł / 761 000 zł (2012) 1 Środowiskowy Dom Samopomocy, 1 Dzienny Dom Pomocy. Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (warszawski) 113

POWIAT SOKOŁOWSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Sokołów Podlaski, miasto i gmina Kosów Lacki, gmina Bielany, gmina Ceranów, gmina Jabłonna Lacka, gmina Repki, gmina Sabnie, gmina Sokołów Podlaski, gmina Sterdyń (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 1 131 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 57 772 osoby (29 253/28 519) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,78% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 2 518 osób / 1 234 osoby Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 6,69% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 1 308 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 981 osób bezdomności 0 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 143 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 35 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin / powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 1 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej 1 Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 1 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 15 977 000 zł / 347000 zł (2011) 14 029 000 zł / 577 000 zł (2012) 1 Środowiskowy Dom Samopomocy, 1 Dzienny Dom Pomocy 190 Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (subregion siedlecki) 114

POWIAT SZYDŁOWIECKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto i gmina Szydłowiec, gmina Chlewiska, gmina Jastrząb, gmina Mirów, gmina Orońsko (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 452 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 40 946 osób (20 636/20 310) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,28% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 5 846 osób / 3 680 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 5,89% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 2 421 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 982 osoby bezdomności 17 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 95 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 8 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej 16 259000 zł / 213 000 zł (2011) 17 067000 zł / 505000 zł (2012) Warsztaty Terapii Zajęciowej 2 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 101 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 1 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. Lider Fundacja Fundusz Współpracy (subregion radomski) 115

MIASTO STOŁECZNE WARSZAWA Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy dzielnice: Bemowo, Białołęka, Bielany, Mokotów, Ochota, Praga Południe, Praga Północ, Rembertów, Śródmieście, Targówek, Ursus, Ursynów, Wawer, Wesoła, Wilanów, Włochy, Wola, Żoliborz (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011r.). Powierzchnia 517 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 1 720 398 osób (929 962 / 790 436) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 1,18% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 41 613 osób / 1 977 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 7,69% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 28 732 osoby nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 20 726 osób bezdomności 1217 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 7596 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 801 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 15 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* 125 150000 zł /8 675 000 zł (2011) 123 255000 zł /14 623 000 zł (2012) 20 Środowiskowych Domów Samopomocy, 15 Dziennych Domów Pomocy, 3 Kluby Samopomocy, 3 Domy dla matek z dziećmi i kobiet w ciąży, 2 Noclegownie, 17 Schronisk dla bezdomnych, 9 Jadłodajni, 2 Ogrzewalnie. Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 31 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa (subregion warszawski) 3 116

POWIAT WARSZAWSKI ZACHODNI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto i gmina Błonie miasto i gmina Łomianki, miasto i gmina Ożarów Mazowiecki, gmina Izabelin, gmina Kampinos, gmina Leszno, gmina Stare Babice (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 534 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 102 183 osoby (53 242/48 941) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 1,45% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 3 113 osób / 1 308 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 14,36% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 775 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 619 osób bezdomności 34 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 95 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 5 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin / powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 2 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 248 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 14 998 000 zł / 190 000 zł (2011) 14 865 000 zł / 490 000 zł (2012) 1 Środowiskowy Dom Samopomocy,1 Dom dla samotnych matek i kobiet w ciąży 2 Schroniska dla osób bezdomnych. Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa (subregion warszawski) 117

POWIAT WĘGROWSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Węgrów, miasto i gmina Łochów, gmina Grębków, gmina Korytnica, gmina Liw, gmina Miedzna, gmina Sadowne, gmina Stoczek, gmina Wierzbno (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 1 222 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 68 705 osób (34 520/34 185) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,44% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 3 653 osób / 1 858 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -5,78% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 2 532 osoby nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 636 osób bezdomności 11 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 86 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 22 osoby z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 2 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej 1 Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 15 836 000 zł / 261 000 zł (2011) 15 598 000 zł / 592 000 zł (2012) 1 Środowiskowy Dom Samopomocy. 198 Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (subregion siedlecki) 118

POWIAT WOŁOMIŃSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Kobyłka, miasto Marki, miasto Ząbki, miasto Zielonka, miasto i gmina Radzymin, miasto i gmina Tłuszcz, miasto i gmina Wołomin, gmina Dąbrówka, gmina Jadów, gmina Klembów, gmina Poświętne, gmina Strachówka (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 953 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 213 628 osób (111 164/ 102 464) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 1,77% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 9 539 osób / 4 267 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 4,13% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 3 554 osoby nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 2 518 osób bezdomności 71 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 312 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 45 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 1 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej 1 Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 2 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 43 285 000 zł / 642 000 zł (2011) 40 925 000 zł / 1 644 000 zł (2012) 3 Środowiskowe Domy Samopomocy, 1 Schronisko dla osób bezdomnych 419 Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa (subregion warszawski) 119

POWIAT WYSZKOWSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto i gmina Wyszków, gmina Brańszczyk, gmina Długosiodło, gmina Rząśnik, gmina Somianka, gmina Zabrodzie (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 875 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 73 396 osób (37 116/36 280) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 0,18% Liczba osób bezrobotnych / bezrobotnych długotrwale 4 350 osób / 2 304 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -5,39% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 2 252 osoby nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 719 osób bezdomności 36 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 207 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 36 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin/powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej 1 Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) 22 128 000 zł / 323 000 zł (2011) 22 060 000 zł / 423 000 zł (2012) 1 Środowiskowy Dom Samopomocy, 1 Dzienny Dom Pomocy, 1 Klub Samopomocy. Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 1 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 156 Lider Fundacja Fundusz Współpracy (subregion ostrołęcki) 120

POWIAT ZWOLEŃSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto i gmina Zwoleń, gmina Kazanów, gmina Policzna, gmina Przyłęk, gmina Tczów (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 573 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 37 804 osoby (18 984/18 820) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,44% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 3 098 osób / 1 918 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -2,36% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 1 785 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 729 osób bezdomności 14 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 36 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 8 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin / powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 1 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 81 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 1 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 11 744 000 zł / 899 000 zł (2011) 11 938000 zł / 1 124 000 zł (2012) 1 dom dla kobiet z dziećmi, 1 Schronisko dla osób bezdomnych. Lider Fundacja Fundusz Współpracy (subregion radomski) 121

POWIAT ŻUROMIŃSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto i gmina Bieżuń, miasto i gmina Żuromin, gmina Kluczbork-Osada, gmina Lubowidz, gmina Lutocin, gmina Siemiątkowo Koziebrodzkie (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 807 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 41 357 osób (20 933/20 424) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,51% Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 3 909 osób / 2 276 osób Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 8,61% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 818 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 889 osób bezdomności 7 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 38 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin / powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 1 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 77 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 10 390 000 zł / 269 000 zł (2011) 10 606 000 zł / 485 000 zł (2012) 1 Środowiskowy Dom Samopomocy. Lider Stowarzyszenie Radomskie Centrum Przedsiębiorczości (subregion ciechanowski) 122

POWIAT ŻYRARDOWSKI Karta Powiatu do Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu na lata 2012-2020 Gminy miasto Żyrardów, miasto i gmina Mszczonów, gmina Puszcza Mariańska, gmina Radziejowice, gmina Wiskitki (dane z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, 2011 r.). Powierzchnia 533 km 2 Ludność (kobiety/mężczyźni) 74 397 osób (39 066 /35 331) Ludność (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) -0,01% % Liczba osób bezrobotnych/bezrobotnych długotrwale 3 626 osób /1 732 osoby Liczba osób bezrobotnych (zmiana w procentach w stosunku do 2010 roku) 1,20% Ubóstwo w powiecie (Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, kryterium dochód na 1 osobę 1 687 osób nie może przekraczać 351 zł) bezrobocia 1 353 osoby bezdomności 56 Liczba osób korzystających z usług opiekuńczych 169 Liczba osób korzystających z usług specjalistycznych dla osób 10 osób z zaburzeniami psychicznymi Wysokość środków (w zł) niezbędnych (w 2011 i 2012 roku) na realizację zadań zleconych gmin / powiatu z zakresu pomocy społecznej Liczba ośrodków wsparcia w powiecie Typ A Podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym* Zakład Aktywności Zawodowej Warsztaty Terapii Zajęciowej 1 Centra Integracji Społecznej Kluby Integracji Społecznej Typ B Podmioty ekonomii społecznej sfery pożytku publicznego* (organizacje pozarządowe prowadzące 115 działalność ekonomiczną, zatrudniające pracowników, choć ich działanie nie jest oparte na ryzyku ekonomicznym) Typ C Podmioty ekonomii społecznej o charakterze rynkowym* Spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie Pozostałe spółdzielnie o charakterze konsumenckim Organizacje wzajemnościowe Kooperatywy Typ D Przedsiębiorstwa społeczne* spółdzielnie socjalne 1 Podmioty wsparcia ekonomii społecznej OWES Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej prowadzone w ramach projektu 7.2.2. *podział dokonany zgodnie z rozdziałem Słownik podstawowych pojęć, strony 5-6. 15 879 000 zł / 559 000 zł (2011) 15 907 000 zł / 1 123 000 zł (2012) 1 Schronisko dla osób bezdomnych. Lider Fundacja Rozwoju Społeczeństwa (subregion warszawski) 123