PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Rola Pielęgniarek i Położnych POZ we wczesnym rozpoznawaniu chorób nowotworowych u dzieci Opracowanie: Izabela Ćwiertnia Małopolski Wojewódzki Konsultant w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego
Model POZ we współpracy z innymi świadczeniodawcami
W realizacji świadczeń zdrowotnych pielęgniarka w środowisku nauczania i wychowania współpracuje z: rodzicami i/lub opiekunami uczniów, uczniami/wychowankami dyrektorem szkoły/ośrodka, pedagogiem szkolnym, wychowawcami klas lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej/rodzinnym pielęgniarką środowiskową/rodzinną położną środowiskową/rodzinną pielęgniarką praktyki innymi Świadczeniodawcami zgodnie z potrzebami zdrowotnymi podopiecznych przedstawicielami organizacji i instytucji działających na rzecz zdrowia dzieci i młodzieży powiatową stacją sanitarno-epidemiologiczną
Akty prawne Znowelizowana Ustawa o zawodzie pielęgniarki i położnej z dn. 17 lipca 2011r Ustawa o działalności leczniczej z dn. 26 kwietnia 2011r. Ustawa o prawach pacjenta z dn. 06 listopada 2008r. Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych z dn. 27 grudnia 2004r. Rozporządzenia Ministra Zdrowia Zarządzenia Prezesa NFZ
Ustawa o zawodzie pielęgniarki i położnej z dn. 17 lipca 2011r Art.2 zawody pielęgniarki i położnej są samodzielnymi zawodami medycznymi Wykonywanie zawodu pielęgniarskiego polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w szczególności: Art. 4 -rozpoznanie warunków i potrzeb zdrowotnych pacjentów - rozpoznawanie problemów pielęgnacyjnych pacjentów - planowanie i sprawowanie opieki pielęgniarskiej nad pacjentem - samodzielnym udzielaniu w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych oraz medycznych czynności ratunkowych - realizacji zleceń lekarskich - orzekaniu o rodzaju i zakresie świadczeń opiekuńczo pielęgnacyjnych - edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia
Idea pielęgniarstwa rodzinnego Holistyczna opieka pielęgniarki obejmuje człowieka zdrowego, chorego, niepełnosprawnego, od 3m-ca życia, aż do naturalnej śmierci. Do 3-ciego m-ca życia dla dzieci obojga płci opiekę holistyczną sprawuje położna rodzinna Pielęgniarka / położna zobowiązana jest do rozpoznania stanu bio-psycho-społecznego jednostki, wydolności opiekuńczo-pielęgnacyjnej rodziny, ustalenia diagnozy pielęgniarskiej określającej stan aktualny, zaplanowania procesu pielęgnowania wraz z pacjentem i rodziną z wykorzystaniem potencjału społeczności lokalnej. Realizuje zadania na rzecz jednostki i rodziny. D. Kilańska. Pielęgniarstwo w podstawowej opiece zdrowotnej, wyd. Markmed, Lublin 2010, s.179
Diagnoza pielęgniarska Podstawą działań w praktyce pielęgniarskiej jest diagnoza pielęgniarska sformułowana na podstawie: informacji ogólnych, struktury rodziny, badania podmiotowego (ukierunkowana rozmowa z pacjentem i/lub osobami z jego otoczenia o odczuwanych i obserwowanych objawach, spontanicznych relacjach o domniemanej przyczynie choroby, jej początku i przebiegu, przebytych chorobach w przeszłości, danych dotyczących obecnego stanu zdrowia odnośnie narządów i układów organizmu, szczepieniach, uczuleniach, stylu życiu, środowisku pracy, nawykach, chorobach występujących w rodzinie, sytuacji psycho-socjalnej), badania przedmiotowego - fizykalnego (oglądanie, pomiary, opukiwanie, osłuchiwanie, badanie palpacyjne),oraz ocena stanu psychicznego (wygląd, wyraz twarzy, zachowanie, świadomość, uwaga, pamięć, orientacja, mowa, spostrzeganie, życie popędowe), analiza dokumentów. B. Ślusarska. Ocena stanu zdrowia pacjenta dla potrzeb pielęgnowania, Podstawy pielęgniarstwa, red. B Ślusarskiej, D. Zarzyckiej, K. Zachradniczek, Lublin 2004, wyd. Czelej, s.397
Dokumentowanie W celu efektywnego planowania i realizacji opieki nad pacjentem, rodziną niezbędne jest gromadzenie informacji czytelnej dla pozostałych członków zespołu terapeutycznego. Pielęgniarka dokumentuje dane tworząc genogram rodziny (zapis graficzny) Z. Krawczyńska-Butrym. Rodzina-Zdrowie-Choroba Lublin wyd. Czelej,2001, s.159
Genogram rodziny To zespół znaków graficznych, określających najważniejsze cechy funkcjonowania rodziny, relacje, problemy zdrowotne. Zapis graficzny cech rodziny powinien obejmować co najmniej trzy pokolenia. Twórcą zapisu graficznego układu pokoleń był R.E. Rakel, który opisał zastosowanie znaków w książce Principles of Family Medicine. Philadelphia, Sauders, 1977 W Polsce na potrzeby pielęgniarstwa rodzinnego zapis graficzny przystosowała Z. Krawczyńska- Butrym
Znaki informujące o strukturze rodziny i cechach rodzinny
Znaki informujące o więziach w rodzinie
Znaki informujące o chorobach i problemach społecznych
Znaki informujące o schorzeniach
Przykład genogramu rodziny Sporządzony podczas wizyty patronażowej z uwzględnieniem trzech pokoleń ćwiczenia
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej z dnia 22 października 2010 r. WARUNKI REALIZACJI WIZYT PATRONAŻOWYCH ORAZ TESTÓW PRZESIEWOWYCH Wiek - Wizyta patronażowa i testy przesiewowe* I. 0-6 miesiąc życia (w terminach odpowiadających szczepieniom ochronnym): 1. Wykrywanie zaburzeń rozwoju fizycznego pomiary: masy i długości ciała, obwodu głowy i klatki piersiowej. 2. Podstawowa ocena rozwoju psychomotorycznego. 3. Orientacyjne badanie wzroku. II. 3-4 miesiąc życia Wizyta patronażowa pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej mająca na celu: 1. Przeprowadzenie instruktażu w zakresie pielęgnacji niemowlęcia, w tym karmienia piersią, pielęgnacji jamy ustnej. 2. W razie stwierdzenia nieprawidłowości rozpoznanie problemów zdrowotnych i społecznych rodziny. III. 9 miesiąc życia: 1. Wykrywanie zaburzeń rozwoju fizycznego pomiary: masy i długości ciała, obwodu głowy i klatki piersiowej. 2. Orientacyjna ocena rozwoju psychomotorycznego. 3. Orientacyjne badanie wzroku i słuchu. 4. Wizyta patronażowa pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej w przypadku, gdy w czasie poprzedniej wizyty stwierdzono zaburzenia stanu zdrowia dziecka. IV. 12 miesiąc życia: 1. Wykrywanie zaburzeń rozwoju fizycznego pomiary: masy i długości ciała, obwodu głowy i klatki piersiowej, w tym określenie współczynnika masy ciała (Body Mass Index BMI). 2. Orientacyjna ocena rozwoju psychomotorycznego. 3. Orientacyjne badanie wzroku i słuchu. 4. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. * Badania wykonywane w obecności opiekunów prawnych lub faktycznych. ** U dziecka 5-letniego w klasie O zakres testu przesiewowego jak w lp. 1 w części II załącznika nr 4 do rozporządzenia.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej z dnia 22 października 2010 r. WARUNKI REALIZACJI WIZYT PATRONAŻOWYCH ORAZ TESTÓW PRZESIEWOWYCH CD. Wiek Wizyta patronażowa i testy przesiewowe* V. 2 lata: 1. Wykrywanie zaburzeń rozwoju fizycznego pomiary: masy i długości ciała, w tym określenie współczynnika masy ciała BMI. 2. Orientacyjna ocena rozwoju psychomotorycznego. 3. Orientacyjne badanie słuchu. 4. Test Hirschberga w kierunku wykrywania zeza. 5. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. VI. 4 lata: 1. Wykrywanie zaburzeń rozwoju fizycznego pomiary wzrostu i masy ciała, w tym określenie współczynnika masy ciała BMI. 2. Orientacyjna ocena rozwoju psychomotorycznego. 3. Orientacyjne wykrywanie zaburzeń ostrości wzroku i uszkodzeń słuchu. 4. Orientacyjne wykrywanie zaburzeń statyki ciała. 5. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. VII. 5 lat**: 1. Wykrywanie zaburzeń rozwoju fizycznego pomiary wzrostu i masy ciała, w tym określenie współczynnika masy ciała BMI. 2. Orientacyjna ocena rozwoju psychomotorycznego. 3. Orientacyjne wykrywanie zaburzeń ostrości wzroku i uszkodzeń słuchu. 4. Orientacyjne wykrywanie zaburzeń statyki ciała. 5. Orientacyjne wykrywanie wad wymowy. 6. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. * Badania wykonywane w obecności opiekunów prawnych lub faktycznych. ** U dziecka 5-letniego w klasie O zakres testu przesiewowego jak w lp. 1 w części II załącznika nr 4 do rozporządzenia.
Wizyty profilaktyczno-edukacyjne patronażowe Podstawą efektywnej opieki zdrowotnej nad dzieckiem jest dobra znajomość jego środowiska rodzinnego i społecznego oraz warunków życia w domu. W tym celu pielęgniarka przeprowadza wizyty patronażowe u dzieci po 3 m-cu życia. Jeśli podczas pierwszej wizyty diagnozuje deficyty w opiece, to zwiększa częstość wizyt. Następne planowe badania dziecka przeprowadza dokonując tzw. badania przesiewowe w 9m.ż, 12m.ż, 2r.ż,4r.ż, 5r.ż, połączone z badaniem lekarskimi i szczepieniami ochronnymi zgodnie z kalendarzem szczepień ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej z dnia 22 października 2010 r.
Wizyta patronażowa Szczególnie ważna rola edukacyjna pielęgniarki / położnej podczas wizyt patronażowych Pomocne są biuletyny, informatory, ulotki Ulotka dla rodziców, promująca wiedzę onkologiczną w środowisku, dotyczącą wczesnych, nietypowych i alarmujących objawów stwierdzanych w chorobach nowotworowych u dzieci
Opieka pielęgniarska nad dziećmi i młodzieżą uczącą się Zakres kompetencji pielęgniarki środowiskowej w środowisku nauczania i wychowania. Pielęgniarka środowiskowa w środowisku nauczania i wychowania planuje i realizuje opiekę pielęgnacyjną nad uczniami na terenie szkoły lub w placówce oświatowo-wychowawczej w zakresie: - promocji zdrowia - profilaktyki chorób - świadczeń diagnostycznych - świadczeń pielęgnacyjnych, - świadczeń pielęgnacyjno-leczniczych
Świadczenia w zakresie promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej Prowadzenie edukacji zdrowotnej uczniów. Wspieranie w edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia nauczycieli, wychowawców i uczniów. Udział w projektowaniu i programowaniu zajęć z edukacji zdrowotnej w placówce nauczania i wychowania. Opracowywanie scenariuszy/konspektów zajęć z uczniami, rodzicami w zakresie promocji zdrowia. Planowanie i prowadzenie specyficznych (dostosowanych do problemów zdrowotnych) form edukacji zdrowotnej uczniów z zaburzeniami rozwoju i zdrowia. Uczestnictwo w planowaniu, realizacji i ewaluacji szkolnego programu edukacji prozdrowotnej i programów profilaktycznych oraz promocji zdrowia. Udzielanie nauczycielom/wychowawcom konsultacji w zakresie biomedycznych aspektów edukacji prozdrowotnej. Promowanie zachowań prozdrowotnych, działań na rzecz zachowania zdrowia i zapobiegania chorobom i urazom. Udzielanie porad dotyczących postaw i zachowań zdrowotnych. Udział w realizacji programów zdrowotnych w środowisku szkolnym. w tym projektu szkoły promującej zdrowie.
Świadczenia w zakresie profilaktyki Realizowanie programów profilaktycznych. Ocenianie stanu sanitarno - higienicznego i bezpieczeństwa w placówce nauczania i wychowania oraz warunków nauczania w szkole. Współdziałanie z dyrekcją szkoły w zakresie rozwiązywania problemów zdrowotnych uczniów/wychowanków oraz innych zagrażających zdrowiu uczniów/wychowanków.
Świadczenia diagnostyczne Identyfikacja podopiecznych z problemami zdrowotnymi, psychosomatycznymi i społecznymi. Przeprowadzanie wywiadów środowiskowych. Wykonywanie testów przesiewowych zgodnie z obowiązującym programem i procedurami i kierowaniem postępowaniem poprzesiewowym w stosunku do uczniów z dodatnimi wynikami testów. Wykonywanie testów diagnostycznych.
Świadczenia pielęgnacyjno - lecznicze Identyfikacja podopiecznych z problemami zdrowotnymi, psychosomatycznymi i społecznymi. Udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia, nagłych zachorowaniach i w wypadkach i urazach. Prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Prowadzenie dokumentacji medycznej zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi i przyjętymi zasadami.
PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Elementy Profilaktyki Zdrowotnej Promowanie wiedzy onkologicznej w środowisku Opracowanie: Izabela Ćwiertnia Małopolski Wojewódzki Konsultant w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego
Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami w wieku szkolnym jest podstawowym elementem polityki zdrowotnej. Jej cele to: Wspieranie rozwoju i edukacji dzieci i młodzieży Współdziałanie na rzecz ochrony i promocji zdrowia Podstawa do budowania tych celów jest założenie, że zdrowie człowieka zależy od 4 grup czynników: stylu życia 50%, środowiska 20%, czynników genetycznych 20%, służby zdrowia 10%. Stąd uznano że, w ochronie zdrowia powinno uczestniczyć wiele osób. Jednak po stronie pracowników ochrony zdrowia stoją zadania dobrej edukacji pozostałych osób uczestniczących w ochronie i promocji zdrowia.
PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI kierowany do lekarzy i pielęgniarek ma za zadanie, za Ich pośrednictwem poszerzyć krąg osób uwrażliwionych, wyposażonych w niezbędne informacje pozwalające na reagowanie na niepokojące objawy, które mogą wystąpić u dziecka.
FAZA PROFILAKTYKI KOGO DOTYCZY CEL DZIAŁANIE Pierwszorzędowa (pierwotna) -wszyscy uczniowie - środowisko: szkoła, rodzina Uprzedzenie ewentualnego wystąpienia zaburzenia poprzez podjęcie jak najwcześniej odpowiednich działań -profilaktyka próchnicy zębów -szczepienia -eliminowanie zagrożeń w środowisku domowym, szkolnym Drugorzędowa (wtórna) Trzeciorzędowa Wszyscy uczniowie, oraz uczniowie ze zwiększonym ryzykiem rozwoju zaburzeń Uczniowie z problemami zdrowotnym, szkolnymi, społecznymi, przewlekle chorzy, niepełnosprawni Wczesne wykrywanie objawów, wczesne podjęcie działań naprawczych w celu zahamowania rozwoju choroby Zapobieganie dalszym niepomyślnym skutkom choroby. -testy przesiewowe -profilaktyczne badania lekarskie Czynne poradnictwo: -nauka życia z chorobą uruchomienie mechanizmów kompensujących -wsparcie dla rodziców i ucznia -udzielanie świadczeń leczniczych związanych z chorobą -uczenie nauczycieli i innych uczniów w klasie o sposobie udzielania pierwszej pomocy chorym uczniom
Diagnoza pielęgniarska a fazy stanu zdrowia ucznia 1 Faza zdrowia (brak dostrzegalnych zagrożeń) 2 Faza zagrożenia,występują czynniki ryzyka niepowodzenia szkolne, konflikty z rodzicami nikotynizm, korzystanie z środków odurzających 3 Faza wstępna choroby występują niepokojące objawy (spadek masy ciała, bóle głowy, powiększone węzły chłonne) Podjęte działania na etapie wyżej wymienionych faz mają duży wpływ na zmniejszenie problemów zdrowotnych w późniejszej fazie
4. Faza choroby po diagnozowaniu Faza terminalna choroby lub choroba w odwrocie
Profilaktyka wczesna - utrwalanie prawidłowych wzorców zdrowego stylu życia Udział pielęgniarek / położnych rodzinnych w kampaniach i programach informacyjnych i edukacyjnych w zakresie zdrowego stylu życia Ochrona środowiska naturalnego Dostęp do czystej wody i zdrowej żywności
Diagnoza pielęgniarska ukierunkowana na zachowanie, potęgowanie, promocję zdrowia (profilaktykę I fazy) Diagnoza jednostki: parametry (np. CTK, BMI), stan poszczególnych narządów ze szczególnym uwzględnieniem obserwacji w kierunku ewentualnych objawów choroby nowotworowej, zachowań zdrowotnych (styl życia),zakres samodzielności, poziom sprawności, wpływ środowiska rodzinnego na sytuacje jednostki, zagrożenia w środowisku lokalnym (np. występowanie smogu i innych czynników karcinogennych) Diagnoza rodziny: rozpoznanie możliwości rodziny w zakresie zachowania i potęgowania zdrowia, ustalenie deficytów wiedzy i umiejętności radzenia sobie z problemami zdrowotnymi (możliwość wdrażania programów zdrowotnych, właściwych zachowań zdrowotnych, system wartości, stereotypy np. że tylko dorośli chorują na nowotwory, zasoby rodzinne) Pomocne będą skale samooceny stanu zdrowia, kwestionariusze, ankiety
Diagnoza pielęgniarska ukierunkowana na zapobieganie chorobom profilaktyka II fazy (znajomość czynników predysponujących do chorób: nowotworowych, układu krążenia, zakaźnych) Diagnoza jednostki: pomiary niezbędnych parametrów, identyfikacja zachowań zwiększające ryzyko choroby, rodzinne predyspozycje występowania chorób, w tym choroby nowotworowej. Diagnoza rodziny: czynniki poddające się bezpośredniej modyfikacji (np. higiena, nikotynizm), częściowej modyfikacji (zaburzone relacje interpersonalne), identyfikacje osób dominujących, umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych, ograniczeniach ekonomicznych.
Diagnoza i działania zapobiegające pogłębianiu się stanu chorobowego i niepełnosprawności - profilaktyka III fazy Diagnoza aktualnego stanu zdrowia jednostki i identyfikacja czynników sprzyjających występowaniu powikłań i działania ograniczające je z wykorzystaniem odpowiednich skal. Diagnoza umiejętności nieprofesjonalnego pielęgnowania chorego przez rodzinę, wsparcia emocjonalnego, materialnego oraz działania edukacyjne, instrumentalne, pozyskiwanie źródeł wsparcia materialnego.
Korzyści zastosowania profilaktyki w praktyce pielęgniarskiej/położniczej Poprawa świadomości zdrowotnej populacji z wykorzystaniem ulotek dotyczących wczesnych nietypowych i alarmujących objawów stwierdzanych w chorobach nowotworowych u dzieci. Zwiększenie zaangażowania społecznego dzięki szerokiej akcji informacyjnej prowadzonej przez pielęgniarki/położne rodzinne i pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania wśród społeczności szkolnej rodziców i nauczycieli. Poprawa stanu zdrowia ludności poprzez podniesienie poziomu wiedzy o funkcjonowaniu organizmu, czynnikach wpływających na zdrowie. Kształtowanie odpowiedzialności za własne zdrowie i zdrowie potomstwa. Zwiększenie wykrywalności chorób we wczesnym stadium rozwoju w tym chorób nowotworowych u dzieci. Zmniejszenie ilości osób z powikłaniami chorób i trwałym inwalidztwem. Zmniejszenie liczby zachorowań i zgonów. Zmniejszenie absencji chorobowej. Obniżenie kosztów leczenia. Mniej strat finansowych (zasiłki chorobowe, straty produkcyjne).