Podstawy prawne realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą.

Transkrypt

1 WYBRANE ELEMENTY PROFILAKTYCZNEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ REALIZOWANEJ W PLACÓWKACH OŚWIATOWO- WYCHOWAWCZYCH NA TERENIE WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO W ROKU SZKOLNYM 2015/ Warszawa, 2017 r. 1

2 Podstawy prawne realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami realizowana jest w oparciu o Ustawę z dnia 4 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych ( Dz. U poz z póź. zm.) oraz następujących aktów wykonawczych: 1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą ( Dz. U. Nr 139, poz. 1133). 2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej ( Dz. U r. poz. 86 tj). 3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia stomatologicznego ( Dz. U r. poz. 193 tj.). 4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 kwietnia 2011 r. w sprawie trybu orzekania o zdolności do uprawiania danego sportu przez dzieci i młodzież do ukończenia 21 roku życia oraz przez zawodników pomiędzy 21 a 23 rokiem życia (Dz. U Nr 88, poz. 500). Źródłem informacji dotyczących realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w ch są roczne sprawozdania statystyczne MZ-06, gromadzone przez Wydział Zdrowia Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego. 2

3 Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami w placówkach oświatowowychowawczych. Profilaktyczną opiekę zdrowotną nad dziećmi i młodzieżą w szkole sprawują: lekarz podstawowej opieki zdrowotnej sprawujący opiekę nad uczniem na podstawie deklaracji wyboru lekarza poz.; lekarz dentysta; pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania lub higienistka szkolna lub położna posiadająca kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami sprawowana jest zwykle w gabinecie znajdującym się na terenie szkoły lub na terenie podmiotu leczniczego. Świadczenia pielęgniarki/higienistki szkolnej obejmują: świadczenia profilaktyczne, w tym wykonywanie i interpretowanie testów przesiewowych u dzieci w wieku szkolnym, w terminach badań bilansowych, świadczenia grupowej profilaktyki fluorkowej u dzieci klas I-VI szkoły podstawowej, kierowanie postępowaniem przesiewowym oraz sprawowanie opieki nad uczniami z dodatnimi wynikami testów, czynne poradnictwo dla z problemami zdrowotnymi oraz sprawowanie opieki nad uczniami z chorobami przewlekłymi i niepełnosprawnością, udzielanie pomocy przedlekarskiej w przypadku nagłych zachorowań, urazów, zatruć, doradztwo dla dyrektora szkoły zgodnie z posiadanymi kompetencjami, udział w planowaniu, realizacji i ocenie edukacji zdrowotnej. Pielęgniarka, higienistka szkolna albo położna opiekuje się dziećmi i młodzieżą szkolną do ukończenia ostatniej klasy szkoły ponadgimnazjalnej. Dzieci realizujące obowiązek rocznego obowiązkowego przygotowania przedszkolnego na terenie szkolnym są objęte opieką zdrowotną przez pielęgniarkę lub higienistkę szkolną. Pielęgniarka albo higienistka szkolna m.in. wykonuje i interpretuje testy przesiewowe, które pozwalają w porę wykryć nieprawidłowości w zakresie: rozwoju fizycznego (pomiary: wysokości i masy ciała) z określeniem współczynnika masy ciała (Body Mass Index BMI); układu ruchu, w tym bocznego skrzywienia kręgosłupa i nadmiernej kifozy piersiowej, zniekształceń statycznych kończyn dolnych; 3

4 zeza (Cover test, test Hirschberga), ostrości wzroku, widzenia barw; słuchu (badanie orientacyjne szeptem); ciśnienia tętniczego krwi. Terminy wykonania badań bilansowych i testów przesiewowych: roczne obowiązkowe przygotowanie przedszkolne; klasa III szkoły podstawowej; klasa V szkoły podstawowej; klasa I gimnazjum; klasa I szkoły ponadgimnazjalnej; ostatnia klasa szkoły ponadgimnazjalnej do ukończenia 19 roku życia. Profilaktyczne badania lekarskie (bilanse zdrowia) dzieci i młodzieży szkolnej do ukończenia 19 r.ż., a także obowiązkowe szczepienia ochronne wykonują lekarze, do których osoby te są zadeklarowane. Dziecko chore przewlekle lub niepełnosprawne w szkole. Dziecko chorujące przewlekle lub niepełnosprawne wymagające na co dzień określonych zabiegów wykonywanych w szkole znajduje się również pod opieką pielęgniarki szkolnej. Na podstawie zlecenia lekarskiego i w kontakcie z lekarzem POZ ucznia pielęgniarka szkolna, zgodnie z posiadanymi kompetencjami, realizuje zabiegi i procedury medyczne konieczne do wykonania u ucznia podczas pobytu w szkole. Pomoc w sytuacjach nagłych w szkole. W sytuacjach nagłych, jeśli stan zdrowia dziecka wymaga natychwej interwencji lekarskiej nauczyciel, dyrektor szkoły lub pielęgniarka zobowiązani są do podjęcia działań pomocy przedlekarskiej w zakresie posiadanych umiejętności oraz wezwania karetki pogotowia ratunkowego. Jednocześnie, obowiązkiem tych osób jest zawiadomienie rodziców lub opiekunów prawnych ucznia. 4

5 Rodzaje szkół, miejsce położenia szkoły i miejsce realizacji świadczeń. W roku szkolnym 2015/2016 na terenie województwa mazowieckiego funkcjonowało ogółem 2908 placówek szkolno-wychowawczych, z czego w miastach 1420 i na terenach wiejskich Tabela 1. szkół ogółem w województwie mazowieckim w roku szkolnym 2015/2016 Rodzaj szkoły wieś Razem podstawowa gimnazjum liceum technikum ZSZ specjalna Razem Wykres 1. szkół według rodzaju i lokalizacji w województwie mazowieckim w roku szkolnym 2015/ podstawowa gimnazjum liceum technikum ZSZ specjalna wieś Na terenach wiejskich jest większa szkól podstawowych i gimnazjów niż w miastach. w ch według typu szkół i lokalizacji. W okresie sprawozdawczym 2015/2016 w województwie mazowieckim pod opieką pielęgniarek i higienistek szkolnych w środowisku nauczania i wychowania ogółem było w placówkach szkolnych: w tym w publicznych oraz w niepublicznych

6 Tabela 2. objętych opieką według rodzaju szkół i lokalizacji w roku szkolnym 2015/2016 Rodzaj szkoły wieś razem podstawowa gimnazjum liceum technikum ZSZ specjalna Razem W ch miejskich opiekę zdrowotną sprawowano nad uczniami, zaś w ch wiejskich nad uczniami. Największą grupę stanowili uczniowie szkół podstawowych , co stanowi 55,5 % ogólnej liczby. Wykres 2. objętych opieką według rodzaju szkół i lokalizacji w roku szkolnym 2015/ podstawowa gimnazjum liceum technikum ZSZ specjalna wieś 6

7 Tabela 3. niepełnosprawnych w latach 2015/2016 Rodzaj szkoły ogółem w tym niepełnosprawni % niepełnosprawnych podstawowa ,43 gimnazjum ,50 liceum ,02 technikum ,49 ZSZ ,20 specjalna ,00 Razem ,51 Miejsce i czas sprawowania opieki nad dziećmi i młodzieżą. Gabinety profilaktyki i pomocy przedlekarskiej na terenie szkoły (lub w budynku należącym do innej szkoły w zespole szkół) posiadało 1680 ( ) szkół co stanowi 57,8 % ogólnej liczby szkół, w tym w ch miejskich 1312 i w ch wiejskich 368 gabinetów. ( = 1312, =368). Tabela 4. gabinetów profilaktycznych i pomocy przedlekarskiej na terenie szkół w roku szkolnym 2015/2016 Rodzaj szkoły Szkoły wieś Gabinet profilaktyczny na terenie szkoły Gabinet profilaktyczny na terenie innej szkoły razem wieś razem wieś podstawowa gimnazjum liceum technikum ZSZ specjalna Razem Celem profilaktycznych badań lekarskich jest dokonywanie oceny rozwoju fizycznego, ocena stanu zdrowia oraz identyfikacja czynników sprzyjających i zagrażających zdrowiu ucznia. Jeśli miejscem realizacji świadczeń jest podmiot leczniczy liczbę przebadanych określa się na podstawie zwróconych kart badania profilaktycznego wypełnionych przez lekarza POZ. 7

8 Tabela 5. Miejsce realizacji świadczeń profilaktyki zdrowotnej w ch w roku 2015/2016 Rok szkolny szkół Gabinet profilaktyki i pomocy przedlekarskiej na terenie szkoły Inne pomieszczenie na terenie szkoły Gabinet profilaktyki i pomocy przedlekarskiej na terenie podmiotu leczniczego 2015/ Źródło: Sprawozdanie MZ 06 Gabinet profilaktycznej opieki zdrowotnej znajduje się na terenie 1680 szkół, 213 szkół posiada gabinet w innym pomieszczeniu wygospodarowanym na określony czas, w którym pielęgniarka/higienistka wykonuje wszystkie niezbędne badania i zabiegi. W 1015 ch profilaktyczna opieka sprawowana jest poza szkołą, w gabinecie na terenie podmiotu leczniczego. Wykres 3. Podmioty lecznicze sprawujące opiekę nad uczniami w ch na terenie województwa mazowieckiego w roku szkolnym 2015/ % publiczne niepubliczne 70% Źródło: Sprawozdanie MZ 06 W roku szkolnym 2015/2016 w województwie mazowieckim profilaktyczną opiekę nad uczniami, w zakresie świadczeń zdrowotnych realizowanych przez pielęgniarki/ higienistki szkolne sprawowały 372 podmioty lecznicze, w tym publiczne stanowiły 30 % zaś niepubliczne 70 %. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami realizowana jest przy ścisłej współpracy pracowników medycznych z dyrekcją szkoły, nauczycielami i innymi pracownikami placówki oświatowej oraz uczniami i ich rodzicami. Według sprawozdania MZ-88 i MZ89 za 2016 rok wynika, że ogólna pielęgniarek ze średnim wykształceniem według głównego miejsca zatrudnienia wynosi , 8

9 z wyższym wykształceniem pielęgniarek z kursem lub ze specjalizacją w zakresie pielęgniarstwa w środowisku nauczania wynosi 788. higienistek szkolnych wynosi 20, według głównego miejsca zatrudnienia 15. Tabela 6. godzin pracy pielęgniarek i higienistek w szkole /w tygodniu/w roku szkolnym 2015/2016 Rodzaj szkoły szkół w tym uczniowie niepełnosprawni godzin pracy /w tygodniu/ pielęgniarki godzin pracy /w tygodniu/ higienistki Razem podstawowa gimnazjum liceum technikum ZSZ specjalna Źródło: Sprawozdanie MZ 06 Wykres 4. godzin pracy pielęgniarek i higienistek w szkole /w tygodniu/ w roku szkolnym 2015/2016 godzin pracy pielęgniarki / higienistki w szkole /w tygodniu/ 7% 3% 19% 71% tylko w POZ 1--3 do 34 powyżej 35 Źródło: Sprawozdanie MZ 06 Według sprawozdań MZ-06 w roku szkolnym 2015/2016 etatów pielęgniarek szkolnych wyliczonych na podstawie godzin pracy w tygodniu, a następnie przeliczonych na jeden etat przeliczeniowy ( 35,11 godzin = 1 tydzień) wynosiła 935,1 etatu, zaś etatów higienistek szkolnych (754 godzin = 1 tydzień ) wynosiła 20,1 etatu. 9

10 Zakres opieki medycznej realizowany w szkole: Opieka medyczna realizowana nad uczniami obejmuje: badania profilaktyczne lekarskie, testy przesiewowe, edukacja zdrowotna i realizacja programów zdrowotnych oraz profilaktyka chorób jamy ustnej. W roku szkolnym 2015/2016 profilaktycznym badaniom lekarskim podlegało (33,5 % ) we wszystkich typach szkół, zaś zbadanych było , co stanowi 79,3%. Tabela7. Wykonanie profilaktycznych badań lekarskich w latach 2015/2016 Rodzaj szkoły Roczne obowiązkowe przygotowanie przedszkolne podlegając ych zbadany ch Klasa III szkoły podstawowej podlegając ych zbadany ch Klasa I gimnazjum podlegając ych zbadany ch Klasa I szkoły ponadgimnazjalnej podlegając ych zbadany ch 0statnia klasa szkoły ponadgimnazjalnej podlegając ych zbadany ch podstawo wa gimnazju m ponadgimnazjal na specjalna Razem Wykonywanie testów przesiewowych (w części dotyczącej zadań pielęgniarki). W ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą wykonywane są testy przesiewowe. Mają one na celu wykrywanie najczęstszych zaburzeń w rozwoju stanie zdrowia, w określonych grupach wiekowych, w których zaburzenia te najczęściej ujawniają się lub pogłębiają. Testy przesiewowe wykonuje się w celu wykrycia: zaburzeń rozwoju fizycznego, narządu wzroku, w tym zeza, nieprawidłowej ostrości wzroku i zaburzeń widzenia barw, uszkodzeń słuchu, uszkodzeń narządu ruchu, w tym bocznego skrzywienia kręgosłupa, nadmiernej kifozy piersiowej, zniekształceń statycznych kończyn dolnych, podwyższonego ciśnienia tętniczego krwi. i 10

11 Tabela 8. Wykonanie testów przesiewowych w ch w roku szkolnym 2015/2016 Rodzaj szkoły podlegających przesiewom testów wykonanych na terenie szkół testów wykonanych poza szkołą podstawowa gimnazjum liceum technikum ZSZ specjalna Razem W roku szkolnym 2015/ dzieci podlegało testom przesiewowym, z czego testy wykonano u Udział pielęgniarki w realizacji szkolnego programu edukacji zdrowotnej Do zadań pielęgniarki szkolnej należy prowadzenie edukacji zdrowotnej oraz uczestniczenie w szkolnych programach profilaktyki i promocji zdrowia. W roku szkolnym 2015/2016 w szkolnych programach edukacji zdrowotnej realizowanych przez pielęgniarki szkolne uczestniczyło w placówkach. 11

12 Tabela 9. Udział pielęgniarki w realizacji szkolnego programu edukacji zdrowotnej w roku szkolnym 2015/2016 Rodzaj szkoły szkół w tym niepełnosprawnych Udział pielęgniarki w realizacji szkolnego programu edukacji zdrowotnej szkół Razem podstawowa wieś gimnazjum wieś liceum wieś technikum wieś ZSZ wieś specjalna wieś Z danych za rok szkolny 2015/2016 wynika, że programami edukacji zdrowotnej objęto 71,8 % dzieci i młodzieży w 95,9% szkół. 12

13 Działania pielęgniarki/higienistki w zakresie zdrowia jamy ustnej i profilaktyki próchnicy. Edukacja zdrowotna W roku szkolnym 2015/2016 edukacją zdrowotną w zakresie zdrowia jamy ustnej objętych było w 1990 placówkach. Tabela 10. Realizacja edukacji w zakresie zdrowia jamy ustnej w roku 2015/2016 Rodzaj szkoły szkół w tym niepełnosprawnych Edukacja w zakresie jamy ustnej szkół Razem podstawowa wieś gimnazjum wieś liceum wieś technikum wieś ZSZ wieś specjalna wieś Profilaktyka fluorkowa metodą nadzorowanego szczotkowania zębów. Grupowa profilaktyka fluorkowa polega na prowadzeniu u szkół podstawowych (klasy I-VI) znajdujących się na obszarach, gdzie poziom fluorków w wodzie pitnej nie przekracza wartości 1 mg/l, metodą nadzorowanego szczotkowania zębów preparatami fluorkowymi 6 razy w roku, w odstępach co 6 tygodni. 13

14 Tabela 11. Wykonanie programu fluoryzacji w roku 2015/2016 (%) Rodzaj szkoły ogółem objęci % objęci % w tym wieś objęci % podstawowa , ,1 specjalna , , ,3 Razem , , ,3 W roku szkolnym 2015/2016 profilaktyką fluorkową metodą nadzorowanego szczotkowania zębów objętych było szkół podstawowych i szkół specjalnych. Odsetek wynosił 86,0 %. Udzielanie pomocy w nagłych wypadkach W roku szkolnym 2015/2016, którzy zgłosili się do gabinetu profilaktyki i pomocy przedlekarskiej w nagłym zachorowaniu wynosiła Średnia porad przypadających na 1 ucznia to ok. 2,5 porady w ciągu roku szkolnego. Tabela 12. i porad w przypadku nagłych zachorowań w ch w roku szkolnym 2015/2016 Rodzaj szkoły szkół w tym uczniowie niepełnosprawni udzielonych porad w ramach nagłych zachorowań porad Razem podstawowa wieś gimnazjum wieś liceum wieś technikum wieś ZSZ wieś specjalna wieś

15 Udzielanie porad w ramach opieki czynnej Porady w ramach opieki czynnej obejmują: pomoc w radzeniu sobie z chorobą lub niepełnosprawnością; pomoc w utrzymaniu kondycji fizycznej i samopoczucia w celu kompensowania niepełnosprawności; przeciwdziałanie przemocy domowej i rówieśniczej oraz izolacji społecznej; udzielanie porad w zakresie stylu życia, samoobserwacji i samoopieki; umiejętności radzenia sobie z trudnościami i problemami w związku z chorobą lub uzależnieniami. Tabela 13. i porad w ramach opieki czynnej w ch w roku szkolnym 2015/2016 Rodzaj szkoły szkół w tym uczniowie niepełnosprawni Porady w ramach opieki czynnej porad Razem podstawowa wieś gimnazjum wieś liceum wieś technikum wieś ZSZ wieś specjalna wieś

16 Powyższa tabela pokazuje liczbę udzielanych porad w ramach opieki czynnej w podziale na, wieś oraz rodzaj szkoły. W roku szkolnym 2015/2016 objętych opieką czynną wynosiła , zaś porad wynosiła Wykonywanie zabiegów i procedur leczniczych w trakcie pobytu w szkole Tabela 14. Uczniowie, u których wykonano zabiegi i procedury w szkole w roku 2015 /2016 Rok szkolny Ogółem u których wykonano zabiegi i procedury lecznicze porad % 2015/ ,16 Powyższe dane pokazują, że na u 1027 zostały wykonane zabiegi, procedury lecznicze w liczbie porad. Średnia porad przypadających na 1 ucznia z problemem zdrowotnym to ok. 1,6 porady w ciągu roku szkolnego. 16