Zachowania dzieci z zaburzeniami życia uczuciowego Irena Wojciechowska 1
dziecko krzywdzone W Polsce termin dziecko krzywdzone nie został do tej pory czytelnie, precyzyjnie i jednoznacznie zdefiniowany. W Słowniku psychologii znaleźć można jedynie definicję dziecka maltretowanego, jako dziecka będącego ofiarą przemocy lub złego traktowania. 2
PRZEMOC ZACHOWANIE ZAMIERZONE DZIAŁANIE OCENIANE NEGATYWNIE MA OBIEKT skierowane przeciwko komuś lub czemuś JEST CELOWE zaszkodzenie komuś lub czemuś PRZYNOSI SZKODĘ WIĘCEJ OSÓB BRAK RÓWNOWAGI SIŁ WYSTĘPUJE OFIARA I SPRAWCA 3
Rodzaje przemocy wobec dziecka: maltretowanie fizyczne krzywdzenie emocjonalne przemoc seksualna / nadużycia seksualne, molestowanie seksualne zaniedbywanie 4
Przyczyny przemocy (na podstawie materiałów szkoleniowych Stowarzyszenia Bliżej Dziecka ) Przyczyny tkwiące w rodzinie: brak ciepła, zaangażowania, zainteresowania sprawami dziecka pobłażliwość i przyzwolenie dla dziecka na stosowanie agresji wobec innych brak jasnego przekazu, co jest dobre a co złe brak jasno wyznaczonych granic jak dziecku wolno się zachować a jak nie stosowanie agresji i przemocy przez rodziców w kontaktach między dorosłymi i w stosunku do samego dziecka 5
Przyczyny przemocy cd. wychowywanie w duchu dziecko nie ma głosu rozwiązywanie konfliktów i napięć domowych metodami siłowymi stosowanie agresji i przemocy przez rodziców w kontaktach między dorosłymi i w stosunku do samego dziecka kryzysy domowe (kłótnie, rozwód rodziców) podwójne wzorce zachowań (co innego się mówi, co innego robi) gorący temperament samego dziecka 6
Przyczyny przemocy cd. Przyczyny istniejące w przedszkolu / szkole: czynniki związane z samą instytucją i jej organizacją czynniki związane z relacjami nauczyciel dziecko Ponadto: brak spójnych reakcji nauczycieli na agresywne zachowania i akty przemocy brak jasnych reguł życia szkolnego brak konsekwencji i zgodności nauczycieli w egzekwowaniu przyjętych norm brak poczucia współodpowiedzialności u uczniów za życie szkoły brak współpracy z rodzicami Przyczyny mające miejsce w grupie rówieśniczej np. relacje, cyberprzemoc Wpływ mediów 7
Zachowanie, to złożone i celowe reakcje, występujące pod wpływem bodźców otoczenia lub czynników wewnętrznych. Człowiek, również bardzo młody, zachowuje się tak, jak myśli 8
Dziecko, nawet małe, koduje w swoim umyśle informacje na temat zachowań osób warunkujących jego poczucie bezpieczeństwa. Jeśli jednak w jakimś momencie model zawodzi i oczekiwania dziecka nie zostają potwierdzone, wówczas powstaje sprzeczność wywołująca napięcie emocjonalne. 9
Emocjonalność człowieka stanowi podstawę życia psychicznego, i to nie tylko fundament, na którym buduje się relacje międzyludzkie, ale wszelkie więzy łączące jednostkę z jej środowiskiem. Nawet funkcja abstrakcyjna, jak myślenie, jest uwarunkowana naszymi sposobami odczuwania i uzależniona od naszych emocji. Tak, jak poczucie bezpieczeństwa, radość i szczęście mogą sprzyjać rozwojowi intelektualnemu, tak też niepewność, smutek i lęk mogą go spowolnić N. Sillany Słownik psychologii 10
Przypadek X Wszystko, co pamiętam z mojego dzieciństwa 11
Jak rozpoznać dziecko krzywdzone? dziecko może stać się nagle smutne, zalęknione, bierne trudności z koncentracją uwagi trudności z chodzeniem spać o właściwej porze może mieć napady złości i agresji widoczne zmiany na ciele maltretowane seksualnie może nie chcieć się rozebrać, nie pozwoli się dotykać maltretowane może unikać kontaktu ze sprawcą przemocy /nawet jeżeli jest to rodzic 12
Dwadzieścia behawioralnych i psychologicznych symptomów, obserwowanych u dzieci alkoholików w warunkach szkolnych za: B. E. Robinson, J. L. Rhoden: Pomoc psychologiczna dla dzieci alkoholików 13
Symptomy behawioralne 1. Trudności z koncentracją uwagi. 2. Powtarzające się nieobecności. 3. Słabe stopnie i/lub brak odrobionych zadań domowych. 4. Niskie wyniki w standardowym teście na inteligencję i w testach, będących sprawdzianem postępów w nauce. 5. Nagłe zmiany zachowania (dziecko raz jest ciche i zamyślone, raz się zgrywa, by zwrócić na siebie uwagę). 6. Oznaki zaniedbania, maltretowania lub wykorzystywania seksualnego. 7. Zachowania kompulsywne (objadanie się, dążenie do zajmowania pierwszego miejsca w każdej dziedzinie, palenie, używanie substancji psychoaktywnych). 8. Nieśmiałość i unikanie kontaktu z innymi dziećmi. 9. Kłótliwość, niechęć do współdziałania z nauczycielami i kolegami. 10. Nieustanne kłopoty ze zdrowiem (bóle głowy, bóle brzucha). 14
Symptomy psychologiczne 11. Niska samoocena. 12. Niepokój. 13. Peszenie się z byle powodu. 14. Tłumiona złość. 15. Postrzeganie problemów jako czegoś, na co samemu nie ma się wpływu. 16. Nieumiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach. 17. Skłonność do depresji. 18. Lękliwość bez powodu. 19. Smutek i przekonanie o własnym nieszczęściu. 20. Kłopoty z przystosowaniem się do zmian w rutynowym programie zajęć. 15
Niektóre z nie medycznych objawów / zachowań prezentowanych przez dzieci wykorzystywane seksualnie Erotyzacja dziecka - masturbacja - prowokacyjne zachowania seksualne dziecka - erotyczna twórczość dziecka - agresja seksualna wobec rówieśników - wciąganie młodszych dzieci w zabawy seksualne - nieadekwatny do etapu rozwoju dziecka język ze sfery seksualnej 16
dawanie do zrozumienia, że mam jakąś tajemnicę... w połączeniu z obserwowanym niskim poczuciem własnej wartości dziecka wycofanie, nastroje depresyjne lęki nocne, koszmary, moczenie nocne (regres) lęki w ogóle: przed rodzicami, osobami płci odmiennej... zaburzenia w innych sferach aktywności szkoła np. wagary, tendencje samobójcze izolacja społeczna dziecka wczesne rozpoczęcie życia seksualnego promiskwityzm podejmowanie życia seksualnego z różnymi partnerami, często bez poszanowania siebie prostytucja dziecięca 17
sprawcy przemocy seksualnej często sami byli wykorzystywani seksualnie w dzieciństwie dzieci wykorzystywane seksualnie mają tendencje do bycia ofiarą gwałtu (zewnętrznego) 18
Konsekwencje wykorzystywania seksualnego zespół uszkodzonego towaru : mieszanina braku pewności siebie, lęku i niepokoju poczucie winy: wiele ofiar czuje się odpowiedzialnych za aktywność seksualną choć bez wątpienia takiej odpowiedzialności nie ponosi lęk: przed bezsilnością, zranieniem, reakcjami społecznymi depresja 19
niska samoocena i niskie umiejętności społeczne stłumiony gniew i wrogość zaburzona zdolność darzenia innych zaufaniem brak jasności co do własnej roli pseudo dojrzałość z równoczesnym brakiem realizacji odpowiednich dla wieku zadań rozwojowych brak poczucia sprawowania kontroli 20
Cztery dziedziny życia dziecka, których analiza pozwoli osobom zajmującym się dziećmi na co dzień ustalić, czy dziecko nie żyje przypadkiem w atmosferze ciągłego napięcia: 1. codzienne rutynowe czynności, 2. zachowanie podczas zabawy, 3. przystosowanie emocjonalne, 4. stosunki między rodzicami a dzieckiem. 21
KONTAKT: Grupa Medyczna Vertimed 02-796 Warszawa ul. Bronikowskiego 55 tel.+48 22 405 63 75 +48 22 403 54 42 +48 603 804 702 Irena Wojciechowska www.vertimed.pl www.narko.pl