PODKARPACKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W BOGUCHWALE - ZESPOŁ DORADZCÓW W JAŚLE Powiat jasielski podobnie jak województwo podkarpackie charakteryzuje się rozdrobnionym rolnictwem. Znajduje się tutaj ok. 12 tyś. gospodarstw rolnych o średniej powierzchni ok. 3,5 ha. Dysponujemy terenami, które należą do czystych ekologicznie i - w porównaniu z innymi regionami kraju - zachowały jeszcze najmniej zanieczyszczone środowisko przyrodnicze, co stwarza sprzyjające warunki do prowadzenia gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych. Na wsi zamieszkuje 68,5% ludności powiatu. Tak duża koncentracja ludności w małych gospodarstwach wpływa na niski poziom dochodów rodzin rolniczych w wypadku braku dochodów z poza rolniczej działalności. Zwykle praca w gospodarstwie stanowi dodatkowe źródło utrzymania. Jedną z form działalności dodatkowej w gospodarstwie jest prowadzenie agroturystyki. Walory przyrodniczo krajobrazowe oraz czyste środowisko, dużo niewykorzystanej siły roboczej stwarzają korzystne warunki dla jej rozwoju. Obecnie na terenie powiatu funkcjonuje 35 gospodarstw agroturystycznych (w gminach Krempna, Nowy Żmigród, Dębowiec, Jasło) zrzeszonych w Stowarzyszeniu Galicyjskie Gospodarstwa Gościnne. Jest to mała liczba w stosunku do ilości gospodarstw, które mogłyby prowadzić tego typu działalność. Co roku zwiększa się zainteresowanie rolników tą formą dodatkowego źródła dochodu i są rejestrowane nowe gospodarstwa podejmujące tę działalność. Czyste środowisko, duża ilość rąk do pracy stwarzają korzystne warunki do propagowania metod produkcji żywności przyjaznych dla środowiska. Jedną z nich jest prowadzenie produkcji metodami ekologicznymi. Z każdym rokiem wzrasta ilość gospodarstw prowadzących produkcje rolniczą metodami ekologicznymi ( 150 gospodarstw w 2008 roku). Największe zainteresowanie 1
tymi metodami produkcji występuje w gminie Krempna i Nowy Żmigród (128 gospodarstw ekologicznych). Tam też znajdują się gospodarstwa prowadzące produkcje towarową gównie produkcję mleka. W związku z rozwojem produkcji mleka metodami ekologicznymi na terenie gminy Krempna i Nowy Żmigród OSM Jasienica Rosielna uruchomiła linię do produkcji mleka ekologicznego- od września 2007 prowadzi skup mleka z 44 gospodarstw posiadających certyfikat na produkcję mleka. Wyższa cena mleka dla gospodarstw posiadających certyfikat skutkuje zainteresowaniem rolników przestawianiem gospodarstw na produkcje metodami ekologicznymi. Produkcja zwierzęca: podstawowe kierunki produkcji zwierzęcej to chów bydła mlecznego i trzody chlewnej. W 2007 roku wypadły z produkcji towarowej mleka gospodarstwa, które nie dostosowały się do wymogów sanitarnoweterynaryjnch; część z nich zmniejszyło pogłowie bydła mlecznego przeznaczając produkcję mleka na samozaopatrzenie, część zlikwidowała krowy obserwuje się stały spadek liczby gospodarstw jednokrowich. Niewielka część tych gospodarstw przestawiła się na chów bydła opasowego. Zwrócić trzeba także uwagę na drastyczne zmniejszenie cen skupu cieląt ( ceny spadły o około 40 % w stosunku do roku 2006); zaś cena wołowiny w tym młodego bydła rzeźnego od kilku lat nie zmienia się stąd małe zainteresowanie produkcją młodej wołowiny. Z drugiej strony wzrasta pogłowie krów mlecznych w gospodarstwach nastawionych na produkcje mleka ( rolnicy dokupują kwoty mleczne)-cena mleka za 1 kg płacona przez największego odbiorcę na terenie powiatu jasielskiego OSM Jasienica Rosielna w końcu roku 2007 wynosiła średnio 1 zł/kg. Trzoda chlewna niskie ceny skupu świń w zestawieniu z wysokimi cenami zbóż oraz zaprzestanie uboju trzody przez Zakład Masarski w Nowym 2
Żmigrodzie spowodowały zmniejszenie pogłowia trzody. Większe gospodarstwa trzodowe nastawione są na produkcje prosiąt, które często wychodzą poza obręb powiatu. Produkowane tuczniki zbywane są w ubojniach na terenie powiatu: Dobrucowa ( gmina Tarnowiec), Konspec (gmina Skołyszyn),część trzody zbywana jest poza powiat : do gmin Jodłowa i Szerzyny. Produkcja roślinna główne kierunki produkcji roślinnej to produkcja zbóż i ziemniaków, roślin pastewnych i rzepaku. Obserwuje się tendencje wzrostu upraw zbóż w strukturze zasiewów. Sprzyjają temu wysokie ceny skupu zbóż w całym 2007 roku, utrzymają się one prawdopodobnie także w 2008 roku w związku z susza panującą na terenie Polski Północnej i Środkowej. W 2008 roku rolnicy nie mieli problemów ze zbytem zbóż pod warunkiem,że oferowany produkt był odpowiedniej jakości. Ziemniaki zbywane są w obrocie sąsiedzkim i na targowicy, także bezpośrednio do hurtowni. Rzepak zbyt pod umowy kontraktacyjne ( dotyczy rzepaku energetycznego i rzepaku na olej). Produkcja ogrodnicza- produkcja pod potrzeby lokalnych przetwórni ( Pektowin, Vortumnus, Karenfruit), które w indywidualnych uzgodnieniach z producentami określają rozmiary produkcji i podstawowe wymogi produktu finalnego. Doradztwo rolnicze ukierunkowane jest przede wszystkim na potrzeby i możliwości rolników w tym :wykorzystanie funduszy unijnych wspierających rozwój produkcji rolniczej i przedsiębiorczości, organizację poszczególnych rynków rolnych ; dostosowanie gospodarstw do warunków zasady wzajemnej zgodności, doradztwo technologiczne, doradztwo związane z gospodarstwem domowym i sprawami socjalnymi wsi. 3
W zakresie wykorzystywania funduszy unijnych PODR Boguchwała pomaga rolnikom wypełniać wnioski i plany dla poszczególnych działań. W 2008 roku powołując się na ustawę o doradztwie rolniczym wypełnianie wniosków i planów pod poszczególne działania PROW 2007-2013 wykonywane jest za odpłatnością ( cennik usług doradczych został zaakceptowany przez Społeczną Radę Doradztwa oraz Wojewodę Podkarpackiego). Odpłatność dotyczyła także wypełniania wniosków o płatności obszarowe. Zainteresowanie różnymi formami wsparcia finansowego w ramach PROW 2007-2013 jest duże. Jednak wymogi dla poszczególnych działań są bardzo wysokie co w efekcie powoduje,że niewielu rolników korzysta z uruchamianych sukcesywnie działań. Przykład : dla modernizacji gospodarstw rolnych potrzebna jest odpowiednia skala produkcji wyrażona standardową nadwyżką bezpośrednią w wysokości 4 ESU, dla działania młody rolnik - przejęcie gospodarstwa o powierzchni minimum równej średniej krajowej tj 9,91 ha; dla działania renty strukturalne następca musi mieć kwalifikacje rolnicze ( wykształcenie rolnicze lub staż pracy mierzony płatnością KRUS jako domownika). Działanie Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej dostępne było tylko dla płatników KRUS z mocy ustawy. Większym zainteresowaniem rolników cieszyła się oś 2 PROW tzw oś środowiskowa. W ramach tej osi dostępne były działania związane z Obszarami o niekorzystnych warunkach gospodarowania oraz uczestnictwo w programach rolnośrodowiskowych. Praca doradców rolnośrodowiskowych ( 9 osób wśród doradców ZD Jasło) to pomoc dla około 240 rolników w zakresie opracowywania wniosków ( corocznie) i planów ( raz na 5 lat). Realizacja programów rolnośrodowiskowych to możliwość uzupełnienia budżetu niewielkich gospodarstw rolnych; dodatkowo są to działania,które związane są z gospodarowaniem przyjaznym dla środowiska naturalnego, zatem efekt jest niewymierny, a jednocześnie ważny dla wszystkich mieszkańców wsi, a także miast. 4
Jednym z wielu kierunków działań PODR Boguchwała w tym także ZD Jasło jest prowadzenie działalności szkoleniowej. Na przełomie 2007 i 2008 roku były realizowane 3 duże projekty szkoleniowe. Realizowano szkolenia : -Spełnienie standardów w dziedzinie ochrony środowiska, zwierząt i konsumenta a uzyskanie dopłat bezpośrednich ( szkolenia 4 dniowe) zrealizowano 25 szkoleń w 9 gminach w których uczestniczyło 721 osób -Zasady ekologicznego prowadzenia upraw i chowu zwierząt- 6 szkoleń 152 osoby - Upowszechnianie wiedzy z zakresu działań objętych PROW 2007-2013 wśród rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich - przeprowadzono 17 seminariów z udziałem 425 osób ; 12 warsztatów z udziałem 120 osób i 2 spotkania informacyjne z udziałem z udziałem około 200 osób. Uczestnicy szkoleń, warsztatów czy spotkań informacyjnych otrzymali stosowne ulotki propagujące poszczególne działania PROW. Ponadto prowadzone są szkolenia lektorskie dla rolników dotyczące technologii produkcji, organizacji rynków rolnych w tym dostosowanie do nowego prawodawstwa unijnego, szkolenia dotyczące spraw związanych z wiejskim gospodarstwem domowym. Wielkim wyzwaniem w najbliższej przyszłości dla rolników ubiegających się o płatności bezpośrednie będzie dostosowanie gospodarstw do zasady wzajemnej zgodności. PODR Boguchwała podjął akcje informacyjno-szkoleniową dla zainteresowanych rolników. Akcja ta będzie rozszerzana na wszystkie zainteresowane gospodarstwa. Wiąże się to także z koniecznością zdobycia przez doradców ( co trwa aktualnie) odpowiednich certyfikatów umożliwiających opracowywanie planów dostosowań gospodarstw do zasady wzajemnej zgodności. Nina Fuk 5