TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA analiza psychologiczna Beata Dobińska psycholog Zachodniopomorska Szkoła Biznesu
CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA 1569,7 tys. dzieci i młodzieży w wieku 5-19 lat (co stanowi 20,7% populacji) cierpi na choroby przewlekłe*. *na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego
CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA Są to najczęściej: alergia, na którą choruje 577,8 tys. astma 279,3 tys. choroby kręgosłupa 149,1 tys. przewlekłe stany lękowe, depresja lub zaburzenia zachowania 114,2 tys. choroby serca i układu krążenia 109,5 tys. choroby nerek i układu moczowego 85,2 tys. padaczka 40,9 tys. cukrzyca 8,1tys. chorych i wiele innych* *na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego
CHOROBA PRZEWLEKŁA JAKO PROBLEM SPOŁECZNY co szósty uczeń w wieku obowiązkowego nauczania ma długotrwałe kłopoty ze zdrowiem co piąty uczeń potrzebuje odpowiedniej opieki medycznej z powodu choroby przewlekłej
CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA Koncepcje psychologiczne postrzegają długotrwałą chorobę dziecka jako decydującą przeszkodzę w jego prawidłowym rozwoju
CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA Trudności w rozwoju powodowane chorobą, zależą w znacznym stopniu od: jej obrazu klinicznego czasu trwania przebiegu leczenia czynników środowiskowo-wychowawczych (A. Maciarz)
CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA Choroba przewlekła traktowana jest zazwyczaj, jako sytuacja zagrożenia psychologicznego, która: obciąża długotrwale organizm i psychikę człowieka wprowadza trwałe zmiany w obrazie ja Patologizuje rozwój tożsamości obniża poziom poczucia własnej wartości Każda długotrwała choroba zaburza funkcjonowanie psychiczne człowieka
Każda długotrwała choroba zaburza funkcjonowanie emocjonalne dziecka
Choroba somatyczna a jakość życia psychicznego dziecka
CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA Każda choroba odczuwana jest subiektywnie jako szczególny stan własnego ciała i zawsze ma nieunikniony wpływ na życie psychiczne (I. Obuchowska)
OBCIĄŻENIA ZWIĄZANE Z CHOROBĄ złe samopoczucie zaburzenia funkcji różnych organów i układów ciała doznawanie bólu przeżywanie lęku I frustracji poczucie cierpienia permanentna konieczność samokontroli ograniczenie aktywności psychoruchowej ograniczenie aktywności psychicznej i społecznej (A. Maciarz)
CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA Dziecko dotknięte chorobą przewlekłą ponosi dotkliwe konsekwencje we wszystkich sferach swego rozwoju. Chroniczne obciążenie o dużym natężeniu niedojrzałego jeszcze organizmu i psychiki dziecka, prowadzi do zaburzenia jego równowagi wewnętrznej i zewnętrznej (B.Bobel) Każda choroba mając swoją charakterystykę, dynamikę i przebieg, niesie ze sobą szereg specyficznych ograniczeń.
CHOROBA wpływa na kondycję psychofizyczną dziecka ogranicza wykorzystanie możliwości intelektualnych dziecka oddziałuje na stan emocjonalny zaburza funkcjonowanie społeczne
CHOROBA Każde dziecko przewlekle chore należy traktować indywidualnie i rozpoznawać jego specyficzne potrzeby, a także starać się tworzyć warunki sprzyjające ich zaspokojeniu
CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA Przewlekła choroba somatyczna jest szczególnym rodzajem sytuacji trudnej i stanowi czynnik ryzyka dezorganizacji zachowania dziecka, począwszy od drobnych nieprawidłowości (np. zmiany nastroju), aż do poważnych zaburzeń (np. nerwicowy rozwój osobowości) Takie zmiany w zachowaniu dziecka są reakcją obronną przed trudnymi i niezrozumiałymi doznaniami płynącymi ze strony organizmu i środowiska. (W. Pilecka)
CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA Przewlekła choroba wywołuje wiele negatywnych zmian w funkcjonowaniu psychospołecznym dziecka
CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA U dziecka przewlekle chorego często obserwuje się bezsilność osamotnienie przygnębienie niepewność i lęk podwyższone napięcie emocjonalne impulsywność w reagowaniu na bodźce zewnętrzne mniejszą zdolność do empatii i wyrażania własnych emocji (B.Bobel)
CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA Ograniczenia wywołane przez chorobę powodują: trudności adaptacyjne trudności w nawiązywaniu kontaktu z rówieśnikami skłonność do izolacji osamotnienie rówieśnicze rozchwianie emocjonalne
CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA Zaburzone relacje z rówieśnikami utrudniają choremu dziecku zaspokajanie wielu ważnych potrzeb: kontaktu emocjonalnego bezpieczeństwa szacunku uznania autonomii poznawania świata ruchu i aktywności fizycznej zabawy (A. Twardowski)
CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA Choroba przewlekła zaniża samoocenę i poczucie własnej wartości Dziecko staje się bierne i zahamowane bądź agresywne i pobudzone.
SZCZEGÓLNIE ISTOTNE W PRZYPADKU DZIECI CHORYCH JEST: kształtowanie u dziecka właściwego obrazu jego choroby; rozumienie samego siebie, akceptacja własnej słabości; środowisko pobudzające i wspierające rozwój indywidualności, zachęcające dzieci do rozwiązywania trudnych problemów stawianie realistycznych celów, co pozwala uniknąć niepowodzeń oraz ich szkodliwego oddziaływania na wyobrażenie dziecka o sobie usuwanie przyczyny zachowania aspołecznego, zanim zagrozi szansom społecznej akceptacji dziecka zaspokojenie potrzeby kontaktu z rówieśnikami (L.Maksymowicz)
NAUCZANIE INDYWIDUALNE Dzieci, którym poradnia psychologiczno-pedagogiczna przyznała nauczanie indywidualne wymagają szczególnego wsparcia. Najważniejsze jest umożliwienie im kontaktów rówieśniczych w środowisku szkolnym. Powinno się im pozwolić uczestniczyć w uroczystościach klasowych i szkolnych, także z pojedynczym włączaniem w zajęcia szkolne. Uczeń indywidualnego nauczania nie może jednak uczęszczać oprócz swoich zajęć na wszystkie zajęcia z klasą.
NAUCZANIE INDYWIDUALNE Perspektywa szkoły Perspektywa rodziców Perspektywa dziecka
NAUCZANIE INDYWIDUALNE Efekty edukacyjne i psychospołeczne tej formy kształcenia są na ogół niezadowalające, szczególnie gdy trwa ona wiele lat (B.Babel)
NAUCZANIE INDYWIDUALNE Efekt podwójnej niepełnosprawności
NAUCZANIE INDYWIDUALNE Problemy sfery społecznego funkcjonowania dziecka: samotność życie bez grupy rówieśniczej bez rywalizacji bez współpracy bez przyjaźni Dziecko nie ma wzorów postępowania i nie uczy się reguł życia społecznego
NAUCZANIE INDYWIDUALNE Problemy dziecka przewlekle chorego wynikające zarówno z samej choroby, jak też z realizacji obowiązku szkolnego w formie nauczania indywidualnego stanowią niebagatelne zagrożenie dla jego funkcjonowania psychicznego i społecznego. Brak wsparcia adekwatnego dla potrzeb dziecka może utrwalić niekorzystne nawyki i zachowania oraz zadecydować o trudnościach adaptacyjnych także w okresie dorosłego życia. (B.Babel)
OPRACOWANO NA PODSTAWIE: B. Bobeł, Znaczenie psychospołecznego wsparcia dzieci przewlekle chorych objętych nauczaniem indywidualnym A. Maciarz, Psychoemocjonalne i wychowawcze problemy dzieci przewlekle chorych, Kraków 2001 I. Obuchowska, M. Krawczyński, Chore dziecko, Warszawa 1991 W. Pilecka, Przewlekła choroba somatyczna w życiu i rozwoju dziecka, Kraków 2002 A. Twardowski, Znaczenie relacji z pełnosprawnymi dla rozwoju psychicznego dzieci przewlekle chorych, [w:] A.A. Zych, A. Nowicka (red.), By człowiek nie musiał cierpieć..., Wrocław 2007 L. Maksymowicz, Zaspokajanie potrzeby poczucia tożsamości dzieci i młodzieży przewlekle chorej w procesie rehabilitacji, Edukacja. Badania. Innowacje 2005, nr 2