STRATEGIA ROZWOJU OBS)ARU FUNKCJONALNEGO BIAŁY ŚLĄSK NA LATA 26-222 Projekt doku e tu opra owa y przez )espół ekspertów Fu da ji Kreatyw y Śląsk Biał Śląsk, r.
Projekt dokumentu,,strategia rozwoju Obszaru Fu k jo al ego Biały Śląsk a lata 6. Określe ie zy ików i a alizy strategicznej, wizji, priorytetów i celów rozwoju oraz zbioru przedsięwzięć rozwojowy h dla analizowanego Obszaru Funkcjonalnego'' opracowany na zlecenie: Gminy Boronów, Miasta Bytom, Gminy Ciasna, Gminy Herby, Miasta Kalety, Gminy Kochanowice, G i y Koszę i, G i y Krupski Mły, Miasta Lubliniec, Powiatu Lublinieckiego, Miasta Miaste zko Śląskie, Gminy Pawonków, Miasta Radzionków, Miasta Tarnowskie Góry, Gminy Tworóg, Miasta i G i y Woź iki, G i y Świerkla ie, G i y ) rosławi e, przez Fu da ję Kreatyw y Śląsk ul. Halembska 2, 4-76 Ruda Śląska e-mail: kontakt@kreatywnyslask.pl 3
SPIS TREŚCI. Wprowadzenie... 6. )ałoże ia etodologi z e... 6.2 Podstawy organizacyjno-funkcjonalne obszaru Biały Śląsk... 3 2. Diag oza strategi z a, w t ide t fika ja pote jałów i arier rozwojowych Obszaru Funkcjonalnego 4 2. Położe ie i układ fu k jo al O szaru... 4 2.2 A aliza O szaru w sferze społe z o-kulturowej... 5 Demografia... 6 Akt w ość społe z a... 22 Edukacja i opieka nad dzieckiem... 25 Zdrowie... 3 Kultura... 4 Bezpie zeństwo społe z e i pu li z e... 43 Oferta edukacyjna... 47 Zasoby kulturowe... 5 2.3 Analiza Obszaru w sferze gospodarczej... 52 Podmioty gospodarcze... 53 Rynek pracy... 58 W ia a iędz arodowa... 62 Oferta inwestycyjna... 64 Powiąza ia fu k jo al e... 67 2.4 Analiza Obszaru w sferze infrastruktury technicznej i komunikacyjnej (uwarunkowania przestrzenne)... 72 Infrastruktura transportowa... 72 Transport publiczny... 8 Infrastruktura turystyczna, sportowa i rekreacyjna... 82 Infrastruktura komunalna... 86 Infrastruktura mieszkaniowa... 9 2.5 A aliza O szaru Fu k jo al ego w sferze o hro środowiska atural ego... 93 Zasoby przyrodnicze... 93 )a ie z sz ze ie środowiska... 99 Jakość przestrze i... 2 Infrastruktura o hro 2.6 środowiska... 5 O e a jakoś i ż ia i waru ków gospodar z h O szaru... 6 4
PODSUMOWANIE... 5 3. Analiza SWOT... 8 4. A aliza pod iotowa w aspek ie pote jal 5. Studia scenariuszowe... 2 6. Głów e w zwa ia O szaru Fu k jo alnego... 27 7. Wizja określają a 8. Strategiczne cele i kierunki rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk... 34 9. S ste h pól współpra... 2 iejs e i rolę O szaru Fu k jo al ego w pro esa h rozwoju regio u... 3 wdraża ia Strategii... 38 9. S ste i st tu jo al wdraża ia doku e tu... 39 9.2 )asad wdraża ia Strategii... 44 9.3 Klu zowe przedsięwzię ia part ersko-rozwojowe Obszaru Funkcjonalnego... 46 9.4 )asad i głów e źródła fi a sowa ia wdraża ia rozwiązań zawart h w dokumencie... 5 9.5 Wytyczne do polityk lokalnych i postulaty do polityk ponadlokalnych w zakresie wsparcia realizacji Strategii Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego... 57. System monitorowania Strategii... 58 Wskaź iki o itori gu... 59. Określe ie aktual h i pote jal h r z k realiza ji i sposo ów i h przeła a ia... 6 2. Karty projektów... 63 Aneksy... 88 I Szkoł podstawowe zlokalizowa e a o szarze Białego Śląska w 25.... 88 II Gimnazja zlokalizowane na obszarze Białego Śląska w 25.... 9 III Szkoł śred ie prz gotowują e do egza i u atural ego zlokalizowa e a o szarze Białego Śląska w 25.... 93 IV Szkoł zawodowe zlokalizowa e w o szarze Białego Śląska, które prz gotow wał do egza i ów zawodowych w 25 (stary i nowy egzamin, sesja letnia).... 94 V Usługi spe jalist z e oferowa e w o szarze Białego Śląska... 96 VI Kieru ki kształ e ia w te h ika h, szkoła h zawodow h i szkoła h poli eal h zlokalizowa h w obszarze Białego Śląska, których uczniowie w 25 roku prz stąpili do egza i u zawodowego a nowych zasadach... 98 VII Zabytki wpisane do rejestru zabytków prowadzonego przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.... 22 BIBLIOGRAFIA... 28 Spis rysunków, tabel i wykresów... 2 5
. WPROWADZENIE. )AŁOŻENIA METODOLOGIC)NE Celem generalnym pra związa Strategii Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk h z prz gotowa ie ło określe ie elów rozwojow h i kieru ków działań Obszaru Funkcjonalnego (OF), na lata 26-222 zlokalizowa ego a tere ie su regio u e tral ego województwa śląskiego, przy jednoczesnym wypracowaniu odelu kreowa ia i póź iejszej realizacji projektów inwestycyjnych, organizacyjnych i społe z pod osze iu ko kure j oś i i atrak j oś i zarów o ałego o szaru, jak rów ież posz zegól h służą h h jed ostek terytorialnych i podmiotów. Strategia wyznacza ś ieżkę zi tegrowa ego rozwoju obszaru Biały Śląsk w oparciu o partnerskie gospodarowa ie posiada i zaso a i oraz współpra ę w zakresie wykorzystywania szans w otoczeniu i budowania pozycji konkurencyjnej Obszaru. Cela i sz zegółow i pra ł : diagnoza stanu Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk w zakresie: o społe z, w t s tua ji de ografi z ej, zaso ów kapitału społe z ego i ludzkiego, pote jału i st tu ji działają h w sferze społe z ej oraz ofert i h usług pu li z h, a także określe ia skali pro le ów i w łą ze ia społe z ego, o gospodar z pra ują,wt pote jału sektorów działal oś i zlokalizowa h i zaso ów r ku pra, w t sa orządow h, powiązań eko o i z tworzą spe fi z ezro ot h w o szarze, struktur h, ofert i west j ej jed ostek h w sferze orga iza j ej i fu k jo al ej g i h Obszar Funkcjonalny, mechanizmów i instrumentów pozyskiwania inwestorów, h pote jałów gospodar z h w sferze produk ji i usług, w t opart h a walorach turystycznych i kulturowych, o i frastruktural, w t pote jałów i arier o harakterze tra sportow, komunikacyjnym oraz stanu i potrzeb rozwoju infrastruktury komunalnej, o ekologi z o szaru, o ej ują ogą opis sta u środowiska, walorów prz rod i z h i kulturowych h sta owić podstawę dla w kreowa ia pakietowej ofert tur st z ej i edukacyjnej; sta i frastruktur środowiskowej oraz stopień jej o iążenia. wskaza ie klu zow h w zwań, któr ależ wspól ie, jako partnerskie gminy, stawić zoła w perspektywie strategicznej, określe ie pote jałów O szaru, w opar iu o które oże astąpić jego dalsz rozwój, zdefi iowa ie kieru ków rozwoju w korz stują h pote jał stworzo przez uwaru kowa ia społe z e, gospodar zej, i frastruktural e i środowiskowe, określe ie pla u opera j ego zawierają ego ko kret e projekt wpł wają e a d a ikę rozwoju Obszaru, 6 i west j e i orga iza j e,
określe ie i stru entów prowadzenia polityki rozwoju Obszaru, w t układów orga iza j ego i pod iotowego oraz ożliw h określe ie s ste u wdraża ia, źródeł fi a sowa ia działań prorozwojowych, określe ie s ste u monitorowania procesów rozwoju Obszaru, u ożliwiają ego reagowanie na z ia i pro es za hodzą e w Obszarze i jego otoczeniu. Rysunek Logika Strategii Białego Śląska. Diagnoza Obszaru Scenariusze Wyzwania Wizja Cele Obszaru Kieru ki działań Przedsięwzię ia S ste zarządza ia i wdraża ia Strategii System monitorowania Strategii Źródło: Opra o a ie łas e. Szeroki i wielow iarow zakres adań diag ost z h w ko a a rze z a aliz s tua ji i perspekt w rozwojowych Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk (OF), stanowi podstawę do opra owa ia strategi z w t z w h ramach określają O szaru. h kieru ki Uż te z e w rozwoju pro esie i współpra for ułowa ia Strategii h miast i gmin w ioski w ikają e z analiz obejmują przede wsz stki : opis stanu w ramach wymiarów rozwoju społe z ego, gospodar zego, i frastruktural ego i środowiskowego ałego Obszaru i zróż i owań wew ętrz określe ie klu zow h uwaru kowań de dują 7 h, h o rozwoju Obszaru,
rozpoz a ie tre dów odzwier iedlają h ewolu j rozwój Obszaru, zidentyfikowanie pozycji Obszaru w otoczeniu ponadregionalnym i regionalnym, rozpoznanie potrzeb, o zekiwań i aspira ji pod iotów lokal h i ieszkań ów, które ogą ć wspierane przez funkcjonowanie Obszaru, akreśle ie zakresu oraz harakteru aktual h i pote jal h akt w oś i pod iotów zlokalizowanych w gminach OF, szczególnie w aspekcie podejmowa ia działań part erski h. Sfor ułowa ie rozwiązań strategi z h poprzedziła sz zegółowa a aliza lokal h i su regio al h opra owań o harakterze planistycznym. Rysunek 2 Proces opracowania Strategii. Podejś ie Diagnoza Ekspercka koncepcja strukturalna dokumentu Partnerstwa Analizy, warsztaty, wywiady, badania Budowanie ankietowe partnerstw, Analiza aliansów i sieci dokumentów współpra lokalnych i iędz sektorowej ponadloklanych i iędz g i ej Projekt Strategii Strategia Dokument ekspercki poddany uzgodnieniom z podmiotami lokalnymi Ustalenie finalnej wersji dokumentu Źródło: Opracowanie łas e. Specyficzne zagadnienia, które iędz i i z astępują jakie ł podstawą prac ad diag ozą s tua ji Obszaru Funkcjonalnego, związa e są i p ta ia i: kluczowe czynniki sukcesu wew ętrz e i zew ętrz e zade dują o strategicznym rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk? jakie z iki wew ętrz e i zew ętrz e jakie pod iot ogą utrud iać strategi z rozwój Obszaru Funkcjonalnego? ogą peł ić fu k je liderskie w ge erowa iu przedsięwzięć wspierają h rozwój Obszaru Funkcjonalnego oraz g i, które go tworzą? jakie wartoś i O szaru Fu k jo al ego z otoczenie oż a uz ać za klu zowe w aspek ie udowa ia rela ji oraz podw ższa ia poz ji O szaru Fu k jo al ego w otoczeniu regionalnym i ponadregionalnym? 8
jakie kieru ki i przedsięwzię ia oż a uz ać w ko tekś ie realiza ji pro esów rozwoju ze względu i zai teresowa ie udziałe w realiza ji pote jal za aj ardziej a pote jał real e i uż te z e Obszaru Funkcjonalnego h part erów? Do sfor ułowa ia diagnozy Strategii wykorzystano rów ież etody warsztatowe, badania ankietowe i wywiady ezpośred ie. W pracach tych udział brali przedstawiciele z miast i gmin wyznaczonego Obszaru. Wśród z ików oceny stanu O szaru uwzględ io e został uwaru kowa ia w ikają e z polit k lokal i ponadlokalnych, określo h h w dokumentach strategicznych. Rysunek 3 Logika i zakres diagnozy. Diagnoza strategiczna: stany, procesy i trendy, polityki lokalne, relacje z otoczeniem A aliza wew ętrz h i zew ętrz h uwaru kowań rozwoju OF Zmiany w znaczeniu czynników sukcesu A aliza pod iotów de dują rozwoju OF Zmiany w uwaru kowa ia h w z a zają e oczekiwania i zachowania podmiotów ho Zmiany pozycji OF w otoczeniu Źródło: Opra o a ie łas e. Diagnoza została przeprowadzo a w przekroju ałego Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk przede wszystkim w oparciu o: a alizę stat st z ą a podstawie da NTS tworzą h GUS oraz i st tu ji pu li z h, jako su a wskaź ików g i h Obszar Funkcjonalny, su a wskaź ików preze towa h a pozio ie powiatów NTS 4 dot. wskaź ików iedostępnych na poziomie NTS 5 np. prognoz demograficznych), badania desk research, W skład O szaru w hodzi iasto a prawa h powiatu B to, wsz stkie g i powiatu lu li ie kiego oraz powiatu tarnogórskiego z w jątkie g i Ożarowi e o jed ak ze względu a fakt, iż g i a ta jest iewielka, ie wpł wa a for ułowa ie w iosków w zakresie diag oz ałego O szaru w w ra h zakresa h. 9
warsztaty, badania ankietowe CAWI oraz w wiad pogłę io e w zęś i dot. diag oz pro le ów i pote jałów Obszaru Funkcjonalnego. ZASADY REALIZACJI PRAC W trak ie realiza ji ada ia, zespół ekspertów kierował się zasada i gwara tują i skute z ość realiza ji elu w z a zo ego przed w ko aw ą, tj.: ko pleksowoś ią podejś ia, co oznacza uwzględ ie ie wielu pozio ów a aliz, w tym wykorzystanie analiz statystycznych, przestrzennych oraz funkcjonalnych, rozpoznanie pro esów rozwoju z perspekt w róż h aktorów u zest i zą h w pro esie kształtowa ia polit ki i jej realizacji, podejś iem naukowym, tzn. zachowaniem popraw oś i i studiów dzięki w korz sta iu szerokiego zakresu i i for a ja h po hodzą h z róż etodologi znej oraz obiektywizmu analiz etod badawczych opartych na danych h źródeł, ut litar oś ią rozwiązań, to jest ukieru kowa iem wyników prac a wdroże ie, a przez to rozpoznanie potrzeb podmiotów lokal h w sz zegól oś i u zest i zą h w projek ie, oraz prakt z rekomendacji. Rysunek 4 Zasady przeprowadzenia badania. metody naukowe uż te z ość ko pleksowość Źródło: Opra o a ie łas e. harakter
ODBIORCY PRAC Podstawow i od ior a i pra ędą przede wszystkim władze sa orządowe jednostek tworzą Funkcjonalny Białego Śląska. Po adto jas e określe ie realiza j wew ętrz h powi elów, kieru ków działań oraz przedsięwzięć o sta owić i stru e t ko u ika ji z part era i społe z i, jak i zew ętrz h Obszar i i i westora i, zarówno i. Te ostat i aspekt ależ sz zegól ie podkreślić ze względu a zakładany part erski sposó wdraża ia Strategii. METODY BADAWCZE W ramach przygotowania dokumentu zastosowano podejś ie arzędzi a alit z h i w ioskują adaw ze obejmują e szereg powiąza h h. Analiza dokumentów i literatury tematu (Desk research). W ra a h a aliz i przeglądu doku e ta ji zespół adaw z a alizował europejskie, krajowe i regionalne dokumenty strategiczne, prawne i analit z e, dot zą e rozwoju o szarów fu k jo al h w sz zegól oś i: Ko ep ję Przestrze Długookresową Strategię Rozwoju Kraju Polska Strategię Rozwoju Kraju Krajową Strategię Rozwoju Regio al ego Raport ESPON dla projektu... Stud o ur a fu tio s ESPON Strategię Rozwoju Województwa Śląskiego Śląskie Strategię dla MRR,. Trze ia fala owo zes oś i MAC, MRR 22), Rozwoju i śląskiego do roku 2. ego )agospodarowa ia Kraju Polski -22: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie, Połud iowej projekt MRR, A aliza doku e tów strategi z i kieru ków rozwoju g i tworzą h lokal + WSl w o szarze,, województw ałopolskiego. h strategii w zakresie ide t fika ji arier, pote jałów h Obszar Funkcjonalny Biały Śląsk. Badania ankietowe W toku realizowanych prac przeprowadzono badania a kietowe etodą CAWI (wspomagany komputerowo wywiad przy pomocy strony WWW), które posłuż ł określe iu oraz zdefiniowaniu elów i kieru ków działań. Ankiety adresowano do orga iza ji sa orządu gospodar zego i przedsię ior ów działają ieszkań ów Obszaru, w t Tematyka ankiet h a Obszarze oraz łodzież. ła jednolita, lecz formularze badawcze został opracowane dla każdej z a kietowa h grup respondentów. Ankiety, poza aspektem badawczym, peł ił fu k ję ko sulta j ą, w sz zegól oś i w zakresie identyfikacji potrzeb i oczekiwań związa sta owią zalążek i for owa ia h z rozwojem Obszaru Funkcjonalnego, a także fu k ję pro o j ą, ieszkań ów o idei tworze ia Obszaru Funkcjonalnego.
Bezpośred ie wywiady pogłę io e Bezpośred ie w wiad przeprowadzono z oso a i odpowiedzial i za kształtowa ie polit ki rozwoju w miastach i gminach Obszaru Funkcjonalnego, w tym z prezydentami, burmistrzami i wójtami jednostek samorządu ter torial ego tworzą h O szar lu ze wskaza i oso a i właś iw i w zakresie kształtowa ia polityki rozwoju lokalnego. Bezpośred ie w wiad pogłę io e przeprowadza o również z przedsię ior a i w gminach (34 wywiady). Analizy statystyczne Analiza statystyczna obejmowała w głów ej a alizę a alizę struktur i atęże ia zjawisk, a alizę szeregów zasow h, ierze: iar rozkładu położe ia, etod i arzędzia stat st ki opisowej, w t opis tabelaryczny, graficzna prezentacja wyników. Analizy statystyczne oparto głównie na danych statystycznych po hodzą ych z zasobów statystyki publicznej, udostęp io ych w ramach Banku Danych Lokalnych (BDL), danych po hodzą ych z raportów i adań opracowanych na szczeblu regionalnym i lokalnym, danych pierwotnych po hodzą ych z instytucji publicznych służą h delimitacji obszarów funkcjonalnych, w tym danych dot zą ych dojazdów do pracy (Izba Skarbowa, GUS). Warsztaty strategiczne W toku prac zorganizowano trzy warsztaty strategiczne, przeprowadzone w celu zdiagnozowania problemów oraz w pra owa ia elów i kieru ków działań i projektów realizacyjnych w ramach Obszaru Funkcjonalnego. Uczestnikami warsztatów byli przedstawiciele właś iw h jed ostek sa orządu ter torial ego, tj.: G i a Boro ów, Miasto B to, G i a Cias a, G i a Her, Miasto Kalet, G i a Ko ha owi e, G i a Koszę i, G i a Krupski Mł, Miasto Lu li ie, Powiat Lu li ie ki, Miasto Miaste zko Śląskie, G i a Pawo ków, Miasto Radzio ków, Miasto Tar owskie Gór, G i a Tworóg, Miasto i G i a Woź iki, G i a Świerkla ie, G i a ) rosławi e. Celem prac warsztatowych ło: przedstawie ie i wer fika ja ko kluzji w ikają h z pra a alit z h, adań a kietow ch, konsultacji z podmiotami z Obszaru Funkcjonalnego, ustalenie wspólnej wizji rozwoju O szaru oraz w ikają h z iej prior tetów i celów, określe ie ś ieżek realiza ji Strategii, w t klu zow h przedsięwzięć, a także w pra owa ie mechanizmów wdroże iow h. 2
.2 PODSTAWY ORGANIZACYJNO-FUNKCJONALNE OBSZARU BIAŁY ŚLĄSK Porozu ie ie o ej ują e osie aś ie jed ostek sa orządu ter torial ego, tj. Boronów, Bytom, Ciasna, Her, Kalet, Ko ha owi e, Koszę i, Krupski Mł, Lu li ie, Miaste zko Śląskie, Pawo ków, Radzionków, Świerkla ie, Tar owskie Gór, Tworóg, Woź iki, ) rosławi e, Powiat Lu li ie ki oraz Izbę Prze słowo- Handlową w Tarnowskich Górach sta owi podstawę prz gotowa ia Strategii Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk. Porozumienie to zostało zawarte w oparciu o Deklara ję z d ia st z ia r. podjętą przez władze pię iu jednostek terytorialnych powiatu tar ogórskiego, tj. Krupskiego Mł a, Miaste zka Śląskiego, Radzio kowa, Tar owski h Gór i Tworoga oraz Iz Deklara ji Prze słowo-handlowej w Tarnowski h Góra h. Głów ą i te ją ło podję ie działań ukieru kowa technologii w prze h a i te s fika ję i wspar ie wdroże ia śle. Zgodnie z Deklara ją sygnatariusze dla rozwoju przemysłu, ha dlu i usług azują h ai ają dąż ć do tworze ia korz st owo zesnych h waru ków owa j ości oraz nowych technologiach, w oparciu o współpra ę zarówno podmiotów gospodarczych, sa orządu ter torial ego, jak i środowisk aukow h. Do Deklaracji Tar ogórskiej w aju roku dołą z ło jede aś ie kolej h jed ostek sa orządu terytorialnego, tj. Boro ów, B to, Cias a, Her, Kalet, Ko ha owi e, Koszę i, Pawo ków, Woź iki, Lu li ie oraz Powiat Lu li ie ki. Pod iot i te s fikują h pro es posta owił rozwoju gospodar zego w korz sta ie pote jałów oraz współpra ś iśle współpra ować w zakresie działań zęś i su regio u województwa śląskiego, poprzez sa orządów z ośrodka i aukow i i przedsię ior a i. Ostatecznie w marcu 25 roku do dotychczasowych szesnastu jed ostek sa orządow h porozu ienia dołą z ł dwie gminy, tj. ) rosławi e i Świerkla ie. Kluczowym krokiem w zakresie budowania trwał h part erski h rela ji w O szarze oraz określania wspólnych elów rozwojow h defi iować ła de zja o w pra owa iu Strategii Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego, która powinna ie t lko prior tetowe o szar działa ia, ale rów ież for i zasad orga iza j e realiza ji wspólnej polityki rozwoju. Potrzeba dalszej integracji zdeterminowana jest przede wszystkim zapewnieniem w sokiej skute z oś i i efektywnoś i zapla owa głów ele h działań oraz stworzeniem wyspecjalizowanej struktury organizacyjnej, której ędzie działa ie a rze z har o ij ego rozwoju ałego Obszaru. Dotychczasowe ramy funkcjonalno-organizacyjne, wiążą e sygnatariuszy deklaracji, oparte porozumieniu, ko kure ie gwara tują trwałoś i podej owa h w siłków i suk esu w rażo ego w pod iesie iu j oś i i atrak j oś i Obszaru i poszczególnych gmin. 3 a luź
2. DIAGNOZA STRATEGICZNA, W TYM IDENTYFIKACJA POTENCJAŁÓW I BARIER ROZWOJOWYCH OBSZARU FUNKCJONALNEGO 2. POŁOŻENIE I UKŁAD FUNKCJONALNY OBSZARU Obszar Funkcjonalny Biały Śląsk położo pół o gra i z jest w środkowo-za hod iej zęś i województwa śląskiego. Od z powiata i kło u ki i ędziński, od połud ia z i zęsto howskim, od wschodu z powiatami myszkowskim iasta i Piekar Śląskie, Chorzów, Święto hłowi e, Ruda Śląska, )a rze i Gliwi e, zaś od zachodu z powiatem gliwickim i województwem opolskim. Biały Śląsk obejmuje obszar siedemnastu gmin. Tworzą go iasta w hodzą e w tzw. rdzeń Metropolii Gór ośląskiej (Metropolii Silesia), tj. B to, Tar owskie Gór i Radzio ków oraz lokal iasto Lu li ie. Po adto do o szaru ośrodek rozwoju - ależą jed ostki sa orządowe powiatów lublinieckiego oraz tarnogórskiego, tj. Miasto Kalety, Miasto Miaste zko Śląskie, Gmina Boronów, Gmina Ciasna, Gmina Herby, G i a Ko ha owi e, G i a Koszę i, G i a Krupski Mł, G i a Pawo ków, G i a Świerkla ie, G i a 2 Tworóg, Miasto i G i a Woź iki, G i a ) rosławi e. Położe ie O szaru oraz pote jał społe z i gospodar z powodują, iż sta owi o istot e og iwo w pro esa h rozwoju ałego województwa śląskiego. Biały Śląsk o ej uje powierz h ię sta owią k 2, co stanowi 2% powierzchni województwa. Tereny wiejskie, % powierzchni O szaru, ato iast wskaź ik ur a iza ji w osi 3, %. Obszar Funkcjonalny Biały Śląsk ie o ej uje g i Ożarowi e ależą ej do powiatu tar ogórskiego. )e względu a pozio agrega ji da h w róż h aza h, jeśli w opra owa iu owa o powie ie tar ogórski, to da e dot zą rów ież g i Ożarowi e h a że wskazano inaczej). 2 3 Wskaź ik ur a iza ji rozu ia jako udział lud oś i za ieszkują ej tere 4 iejskie do lud oś i ogółe.
Rysunek 5 Położe ie i zasięg terytorial y Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk. Źródło: Opra o a ie łas e. 2.2 ANALIZA OBS)ARU W SFER)E SPOŁ ECZNO-KULTUROWEJ Na sferę społe z ą rozwoju składa się wiele ele e tów taki h jak: eduka ja, zdrowie, kultura, z akt w ość społe z a. Po adto ależ także zwró ić uwagę a pro le takie jak depopula ja, starze ie się z iedostosowa ie społe z e. Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, wzore współpra owało z Mi isterstwe z jaki i or ka się a o dzień da a społe z ość, Biura Projektowego UNDP w Pols e, które Rozwoju Regio al ego i Szkołą Głów ą Ha dlową, opra ował tzw. lokal wskaź ik rozwoju społe z ego LHDI Local Human Development Inde) za rok 22 dla województwa śląskiego. Uz ska się względe wskaź ik LHDI pokazuje w jaki sposó posz zegól e jed ostki ad i istra j e poz jo ują sie ie, jakie są i h o zekiwa e trwa ie ż ia, zgo o e i sła e stro. Wskaź ik LHDI o ej uje takie o szar jak: zdrowie z powodu horó układu krąże ia i owotworów, eduka ję odsetek dzie i w edukacji przedszkolnej, w przedziale wiekowym 3- lata, śred ia z w ików egza i u gi matematyczno-przyrodniczej oraz śred i pozio za oż oś i. Na podstawie a aliz w kaza o, że pozio rozwoju społe z ego w o szarze Białego Śląska jest stosu kowo lu li ie kiego plasuje go a azjal ego w zęś i iski. Łą z wskaź ik LHDI dla powiatu iejs u wśród wsz stkich powiatów województwa, Bytom na miejscu 27. Najw ższą poz ję osiąga powiat tar ogórski iejs e. Sz zegól ie źle w padają wskaź iki za oż oś i, a w prz padku B to ia wskaź ik eduka ji. Na korz ść ależ zapisać rozwój w zakresie eduka ji w powiata h lublinieckim i tarnogórskim oraz wskaź ik zdrowot w powie ie tar ogórski. 5
Tabela Wskaź iki rozwoju społe z ego pozy ja w ra ki gu lublinieckim i tarnogórskim w 22. powiatów województwa śląskiego w Byto iu oraz powiata h Wsk. zdrowia Wsk. edukacji Wsk. za oż oś i LHDI Bytom 2 poz. 33 poz. 29 poz. 27 poz. p. tarnogórski 5 poz. 2 poz. 22 poz. 3 poz. p. lubliniecki 29 poz. 7 poz. 34 poz. 29 poz. Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie Moduł gospodar zy: Część II Regio al e Urząd Marszałko ski Woje ództ a Śląskiego, r as.slaskie.pl,.5.26. ier iki roz oju opracowanie RCAS, DEMOGRAFIA Obszar Funkcjonalny Biały Śląsk jest za ieszkiwa przez, t s. ieszkań ów, o sta owi % ieszkań ów województwa śląskiego. Generalnie, poza Bytomiem oraz Tarnowskimi Górami i Radzionkowem, Obszar harakter zuje się iski posz zegól h wskaź ikie gęstoś i za ieszka ia, o w ika z faktu, iż z a z ą zęść powierz h i iast i g i sta owią o szar o harakterze zielo, tj., o szar leśne oraz rolne. Rysunek 6 Gęstość zalud ie ia w g i a h Białego Śląska w 24. Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Od roku li z a lud oś i a tere ie Białego Śląska s ste at z ie spada. W za ieszkują ej te tere w osiła, t s., t zase 6 w już roku li z a lud oś i, t s. spadek o prawie 26 tys. osób,
tj. o, %. W prz padku województwa śląskiego jako ałoś i spadek li z lud oś i w a alizowa m okresie w iósł -3.6%. h do Białego Śląska ajwiększą pod względe Wśród jed ostek sa orządow h ależą B to, t s. osó. Jest to też lud oś i 23,5 t s. osó Boro ów i Krupski Mł, t s. po iżej lud oś i jest iasto, które w ostat i h czternastu lata h za otowało ajwiększ odpł w tj. spadek o ieszkań ów oraz Lu li ie li z %. Duż i iasta i są także: Tar owskie Gór ieszkań ów. Do aj t s., t s. iejsz h g i a alizowa ego tere u ależą ieszkań ów. Negat w e te de je dot zą e znacznego odpł wu lud oś i w ostat i h lata h, oprócz Bytomia, dot zą także: Krupskiego Mł a spadek o, % oraz Cias ej (spadek o 6,4%). Tendencja odwrotna, harakter zują a się z a zą Koszę i a i Ko ha owi wzrost li z apł we lud oś i, dotyczy Boronowa, lud oś i pow żej % oraz Woź ik i Pawo kowa wzrost ok %. Wykres ) ia y w li z ie lud oś i a tere ie Białego Śląska oraz w województwie śląski w latach 2-24..% 4 45 -.2% 4 -.4% 395 T sią e osó 39 -.6% 385 -.8% 38 375 -.% 37 -.2% 365 2 2 22 23 24 25 26 27 28 29 2 2 22 23 24 BIAŁY ŚLĄSK - OGÓŁEM ŚLĄSKIE - )MIANA BIAŁY ŚLĄSK - )MIANA Źródło: Opra o a ie łas e a podstawie danych BDL, GUS. Tabela 2 Li z a lud oś i w lata h Jednostka terytorialna Bytom i oraz współ zy lud ość ik fe i iza ji w g i a h Białego Śląska. lud ość zmiana 24/2 współ z ik 4 feminizacji 95 87 72 36-2,% 8,9 Tarnowskie Góry 62 764 6 879-3,% 7,9 Lubliniec 24 664 24 82-2,% 4, Radzionków 7 533 7 5-2,8% 6,3 Współ z 4 ik fe i iza ji li z a ko iet prz padają a a ęż z z. 7
) rosławi e 5 934 5 757 -,%,4 Świerkla ie 693 84,5% 4,8 Koszę i 388 765 3,3% 4,4 Woź iki 9 578 9 64,7%, Kalety 8 828 8 626-2,3% 4,8 Tworóg 8 29 8 73-2,6%,5 Ciasna 8 55 7 632-6,4% 3,2 Miaste zko Śląskie 7 436 7 383 -,7% 6, Kochanowice 6 652 6 89 3,6% 4,5 Herby 6 979 6 886 -,3%,4 Pawonków 6 546 6 62,%,3 Boronów 3 255 3 37 3,6%,9 Krupski Mł 3 552 3 265-8,% 2,8 48 54 382 33-6,4% 6,6 BIAŁY ŚLĄSK Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Li z a lud oś i jest w padkową prz rostu atural ego oraz salda Białego Śląska w w iku adw żki li z a zgo ów ad li z ą urodzeń z igra ji. W iejsz ła się o ieszkań ów w województwie wartość ta w iosła -,. Od wartoś i uje e i t lko w lata h - iw w osił r. li z a ieszkań ów osó, tj. -,7 osoby roku wskaź ik prz rostu prz j uje iej iż - z li wartość liską zeru. Saldo igra ji w kazuje a przestrze i lat korz st ą te de ję. Mi o, że adal w kazuje o o wartoś i uje z roku a rok są o e tymczasem w iejsze. W roku saldo już t lko -,5. Ujemne saldo igra ji w przeli ze iu a igra ji w ika przede wsz stki 27 roku corocznie z terenu Białego Śląska u wało po ad 8 e, to ieszkań ów w osiło -5,, z w jazdów za gra i ę. Do osó w w iku ru hu zagra i z ego.
Wykres 2 Przyrost atural y a śląski w lata h -24. ieszkań ów i saldo igra ji a ieszkań ów a tere ie Białego Śląska i w województwie 26 28.. 2 2 22 23 24 25 27 29 2 2 22 23 24 -. -2. -3. -4. -5. -6. ŚLĄSKIE - prz rost atural BIAŁY ŚLĄSK - prz rost atural ŚLĄSKIE - saldo BIAŁY ŚLĄSK - saldo igra ji igra ji Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Rozpiętość po iędz ajw ższ i aj iższ wskaź ikie w osi, pkt. pro. Naj iższą wartość osiąga Krupski Mł salda igra ji rozpiętość w osi Świerkla ie prz rostu atural ego wśród g i Białego Śląska -,, a ajw ższą Pawo ków, pkt. pro. i aj iższą wartość osiąga Krupski Mł,. Ideal ą s tua ją jest, gd zarów o prz rost atural jak i saldo,. W prz padku -,, a ajw ższą igra ji są dodat ie. Taką s tua ją w o szarze Białego Śląska harakter zują się trz g i : ) rosławi e wskaź ik prz rostu atural ego,, wskaź ik salda igra ji,, Boro ów odpowied io, i, Po drugiej stro ie plasują się g i z egat w oraz Pawonków (odpowiednio 3,5 i,8). i wskaź ika i, tj. Krupski Mł odpowied io -3,4 i -6,), Bytom (odpowiednio -2,9 i -4,4), Ciasna (odpowiednio -,3 i -,, Miaste zko Śląskie odpowied io -,9 i -4,7), Woź iki odpowied io -, i -3,5), Lubliniec (odpowiednio -,9 i -,2) oraz Tworóg (odpowiednio -3, i -,9). Iloś iowo, ze względu a fakt, że jest to też ajli z iejsza g i a, ajwię ej osó u wa o roku w B to iu. 9
Wykres 3 Przyrost atural y a ieszkań ów oraz saldo igra ji a ieszkań ów w g i a h Białego Śląska w 24.. Lubliniec Świerkla ie 8. Boronów Ciasna 6. Herby Kochanowice 4. Koszę i Pawonków 2. Woź iki. -4. -3. -2. -. Kalety.. 2. 3. 4. -2. Miaste zko Śląskie Radzionków Tarnowskie Góry -4. Krupski Mł Świerkla ie -6. Tworóg -8. Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Struktura wiekowa lud oś i o szaru Biały Śląsk jest w peł i zgod a ze strukturą posz zegól wiekow h w województwie śląski. Największą li z ę lud oś i sta owią oso 63,3%, 6,6% w grupie przedproduk j ej i proporcje te w oszą odpowied io, %, h grup w grupie produk j ej -, % w poproduk j ej. W prz padku województwa śląskiego, %i, %. Podobnie, jak w województwie śląski, iekorz st ie kształtuje się pira ida wieku i pł i dla o szaru Biały Śląsk. )auważa się w ż de ografi z w wieku przedprodukcyjnym, zwłasz za wśród osó w wieku -34 oraz 5-, ato iast iską licz ę osó -4 lat. Jest to bardzo niekorzystna sytuacja, która wskazuje na te de ję starze ia się społe zeństwa. Trend ten potwierdzają prog oz Głów ego Urzędu Stat st z ego dot zą e li z lud oś i. )god ie z i i, na terenie Bytomia oraz powiatów tarnogórskiego i lublinieckiego, li z a lud oś i do produk j roku spad ie o spad ie do de ografi z ego ierzo, t s. osó. W w iku takiego sta u rze z odsetek osó w wieku, %, a osó w wieku poproduk j li z ą osó w wieku ieproduk j w przeliczeniu na osób w wieku produk j z ie i się z 2 wzroś ie do, %. Wskaź ik o iąże ia tj. przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym, w roku do, w roku.
Wykres 4 Pira ida wieku i pł i dla Białego Śląska w 24. i wię ej 8-84 75-79 7-74 65-69 6-64 55-59 5-54 45-49 4-44 35-39 3-34 25-29 2-24 5-9 -4 5-9 -4 8, 6, 4, 2, 2, 4, 6, 8, liczba osób ęż z ź i kobiety Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Wykres 5 Udział pro e towy grup osó w wieku przedproduk yj y, produk yj y w województwie śląski w oraz w 25.5 i poproduk yj y a tere ie Białego Śląska oraz % 9% 2.% 2.% 3.5% 8% 3.8% 7% 6% 5% 63.2% 63.3% 55.2% 4% 55.2% 3% 2% % 6.8% 4.3% 6.6% 4.% 24 25 24 25 % ŚLĄSKIE przedprodukcyjny BIAŁY ŚLĄSK produkcyjny poprodukcyjny Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. 5 GUS preze tuje prog oz Ożarowi e. a pozio ie powiatów, dlatego przedstawio e o li ze ia dot zą ał h powiatów, tj. rów ież g i 2
iast i g i Białego Śląska ajwiększ Wśród się Tar owskie Gór, o iąże ie oraz Miaste zko Śląskie de ografi z w,, ato iast aj iższ roku harakter zował Ko ha owi e, oraz Boronów (52,3) i Kalety (52,4). Rysunek 7 Współ zy ik o iąże ia de ografi z ego6 w gminach Białego Śląska w 24. Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. AKTYWNOŚĆ SPOŁEC)NA W zakresie o e akt w oś i społe z ej Wykazuje to opra owa ieszkań ów o szar Białego Śląska jest zróż i owa wew ętrz ie. 7 przez Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego i deks akt w oś i społe z ej. Na i deks składa się analiza takich zjawisk jak: akt w ość polit z a, przedsię ior zość, działal ość orga iza ji pozarządow h, postaw ieszkań ów regio u wo e działal oś i społe z ej i polit z ej, na rzecz tak swojego aj liższego oto ze ia, jak i ogól okrajowego do ra wspól ego. Na podstawie adań prowadzo a pozio ie regio al pozio e oraz akt w oś i społe z ej opierają współ z prze ięt oż a wskazać, że powiat lu li ie ki oraz B to się a współ z h harakter zują się relat w ie niskim iku przedsię ior zoś i; akt w oś i polit z ej; iku dostęp oś i orga iza ji pozarządow h, natomiast powiat tarnogórski poziomem. 6 Współ z ik o iąże ia de ografi z ego liczba osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym na osób w wieku produkcyjnym 7 Moduł społe z : Część I Akt w ość społe z a w województwie śląski RCAS, Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, rcas.slaskie.pl 22
h GUS li z a orga iza ji pozarządow h w obszarze Białego Śląska od 2 roku stale wzrasta, Według da osiągają w roku li z ę stowarz szeń i orga iza ji społe z h oraz fu da ji. Sta owiło to odpowied io, % i, % ogółu orga iza ji w województwie. Wykres 6 Li z a fu da ji oraz stowarzyszeń i orga iza ji społe z y h zarejestrowa y h w azie REGON w obszarze Białego Śląska w latach 2-24. 9 8 7 6 5 397 45 428 432 496 58 555 58 5 3 26 3 3 3 34 36 39 39 753 8 7 8 62 4 2 623 642 665 686 7 729 67 6 72 5 4 52 44 3 2 2 2 22 23 24 25 26 27 28 29 2 2 22 23 24 BIAŁY ŚLĄSK - fu da je BIAŁY ŚLĄSK - stowarz sze ia i org. społ. Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Według da akt w ie h z iera h przez stowarz sze ie Klon Jawor, w województwie śląski, t s. orga iza ji pozarządow h, z zego Białego Śląska w a alizowa z zego zaledwie ł okresie działało roku działało to orga iza je poż tku pu li z ego. W o szarze orga iza ji tj. % ogółu organizacji w województwie), upraw io e do pozyskiwania w Bytomiu i Tarnowskich Górach i ta w %. Najwię ej orga iza ji zlokalizowa też pojawił się ajwiększ odsetek orga iza ji upraw io h ło h do %. Naj zęś iej działal ość o -profit prowadzo a jest w zakresie sportu, tur st ki i w po z ku, przezw ięża ia trud oś i ż iow h oraz auki, kultur i ekologii. Tabela 3 Orga iza je pozarządowe działają e w o szarze Białego Śląska oraz w województwie śląski. orga iza ja pozarządowe akt w e orga iza je poż tku pu li z ego 8 uprawnione do % 2863 93 BIAŁY ŚLĄSK 77 63 Bytom 379 8 Lubliniec 69 2 ŚLĄSKIE 8 )god ie z ofi jal w kaze Mi isterstwa Rodzi, Pra i Polit ki Społe z ej. 23
Boronów 5 2 Ciasna 3 Herby 8 Kochanowice 4 Koszę i 4 Pawonków 5 Woź iki 2 Tarnowskie Góry 7 8 Kalety 2 Krupski Mł 7 Miaste zko Śląskie 3 Radzionków 39 Świerkla ie 3 Tworóg 8 ) rosławi e 2 2 Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie azy. go.pl, 25.4.26. Frekwe ja w w ora h jest ś iśle związa a z i h rodzaje. Prze ięt ie rze z iorą ajw ższa frekwe ja w stępuje w w ora h do Sej u i w ora h prez de ki h, ato iast zde dowa ie aj iższa w w ora h do Parlamentu Europejskiego. W przypadku wyborów do Sejmu oraz wyborów prezydenckich w 25 roku w obszarze Białego Śląska aj iższa frekwe ja w stąpiła w Cias ej odpowied io w Radzio kowie odpowied io, i,, i,, a ajw ższa. W Cias ej za otowa o także aj iższą frekwe ję w w ora h do Parla e tu Europejskiego. Największ odsetek osó głosował w w ora h do sa orządu w w Krupski Mł ie, a aj iższ w B to iu. Ge eral ie pod względe roku frekwe ji stosu kowo do rze w padają Radzionków i Tarnowskie Góry, nato iast sła o Ciasna i Pawonków. Tabela 4 Frekwencja w wyborach w gminach Białego Śląska oraz w województwie śląski Wybory prezydenckie 9 25 Wybory do Sejmu 25 w lata h i 25. Wybory do Parlamentu Europejskiego Wybory sa orządowe 25 24 ŚLĄSKIE 49,87 52,25 23,75 43,34 Bytom 43,86 46,42 9,8 33,39 Lubliniec 5,29 5,79 24,5 42,39 Boronów 44,36 46,87 5,77 52,64 Ciasna 33,35 33,43,43 44,99 Herby 48,9 46,94 9,3 5,28 9 Pierwsze głosowa ie. Do Sejmiku Województwa. 24
Kochanowice 4,79 4,33 7,2 45,7 Koszę i 48,54 48,33 2,94 5,3 Pawonków 39,5 38, 4,28 44,69 Woź iki 47,4 48,6 2,2 46,34 Tarnowskie Góry 5,36 54,7 26,4 4,8 Kalety 46,28 45,8 2,49 47,4 Krupski Mł 49,93 5,63 23,66 59,7 Miaste zko Śl. 46,44 46,6 8,58 52,42 Radzionków 53,63 54,57 25,78 46,6 Świerkla ie 48,3 54,45 2,59 48,26 Tworóg 44,5 46,23 2,97 46,3 ) rosławi e 4,68 42,67 8,72 42,58 Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie pk.go.pl. EDUKACJA I OPIEKA NA D DZIECKIEM Na opiekę nad dzie kie i eduka ję składają się i stytu je takie jak: żło ki, przedszkola, szkoł podstawowe, gimnazja, szkoł po adgi szkoł w ższe. Według da azjal e, h Głów ego Urzędu Stat st z ego, w roku w województwie śląski fu k jo owało żło ków, z czego na terenie gmin Białego Śląska zaledwie dziewięć. Żło ki fu k jo ował w głów h iasta h analizowanego Obszaru tj. w Bytomiu, Tarnowskich Górach oraz Lu liń u. Dodatkowo w B to iu i Lu liń u działał klu dzie ię e po jed wsz stkie jed ostki oferował w każd ieś ie, a w Świerklań u jede oddział żło kow. Łą z ie iejs dla aj łodsz h podopiecznych. W badanym okresie na terenie Białego Śląska funk jo ował które łą z ie oferował iejs. W od iesie iu do roku przedszkolnych o 27 łą z ie prz skorz stało ło przedszkola i oddział przedszkol e, li z a przedszkoli wzrosła o iejs w pla ówka h. W, a oddziałów roku z usług przedszkoli 267 dzieci. W przeliczeniu na tys. dzieci w wieku 3- lat w województwie śląski z usług pla ówek przedszkol h śred io dzie i. W ższ i wartoś ia i korz stało a tere ie Białego Śląska harakter zują się Lubliniec (953 dzieci na w wieku 3-5 lat), Boronów (947 dzieci) oraz Ciasna i Krupski Mł. 25
Wykres 7 Dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego na tys. dzieci w wieku 3-5 lat w gminach Białego Śląska oraz w województwie śląski w. 2.. 8. 6. 4. 2.. BIAŁY ŚLĄSK ŚLĄSKIE Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Według da h Okręgowej Ko isji Egza i a j ej w Jaworz ie, w 25 roku w analizowanym Obszarze szkół podstawowy h. Najwię ej, fu k jo owało o aż zlokalizowa e ł w B to iu spis szkół podstawowych w aneksie). Li z a u z iów szkół podstawow h w lata h lekki wzrost. W s ste at z ie spadała. W - roku zauważa się roku do szkół podstawow h w o szarze Białego Śląska u zęsz zało sta owiło to, % ogółu uczniów szkół podstawow h w województwie. W 2,3 tys., o z kolei sta owi, % ogółu dzie i w województwie. Spadek li z podstawow h w iósł aż li z a dzie i spadła do dzie i u zęsz zają h do szkół %. Wykres 8 U z iowie szkół podstawowy h w g inach Białego Śląska oraz w województwie śląski w lata h -24. 35 4 3 35 25 2 2 5 5 5 5 2 2 22 23 24 25 26 27 28 29 2 2 22 23 24 BIAŁY ŚLĄSK Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. 26 ŚLĄSKIE województwo 3 25 BIAŁY ŚLĄSK, t s. dzie i
z o szaru Białego Śląska Wśród g i ajw ższ spadek li z w Kaletach (-48%), Pawonkowie (-42%) oraz Ciasnej (- uczniów szkół podstawow h zauważo o %, ato iast aj iższ w Świerklań u -%) oraz Tworogu i Koszę i ie -27%). Do sprawdzia u szóstoklasist prz stąpiło w 45 dzieci, w tym z obszaru Białego roku w województwie Śląska 2 877 dzieci, tj. 8%. Wyniki uzyskiwane przez ieszkań ów Białego Śląska plasują się po iżej śred iej dla województwa, zarów o a alizują w iki ogółe, jak i w podziale a jęz k polski i ajw ższe o e otrz ują u z iowie szkół zlokalizowa ate at kę. Prze ięt ie h w powie ie lu li ie ki. Szczególnie wysokimi w ika i harakter zuje się g i a Ko ha owi e, gdzie śred i w ik z egza i u w iósł w a alizowa okresie 69,5. ogółe jęz k polski matematyka Wykres 9 Śred i wy ik z egza i u szóstoklasisty ogółe, z języka polskiego i i lublinieckim w 25. maksimum p. lubliniecki p. tarnogórski Bytom minimum maksimum p. lubliniecki p. tarnogórski Bytom minimum maksimum p. lubliniecki p. tarnogórski Bytom minimum ate atyki w Bytomiu, powiatach tarnogórskim 64. 57.95 57.3 54.69 53.4 77.66 7.92 69.9 7.79 69.8 7.7 65.2 63.78 62.96 6.7 5 55 6 65 7 75 8 Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h OKE Ja orz o. W 25 roku na terenie gmin Białego Śląska fu k jo owało ło w B to iu Li z a oraz w Tar owski h Góra h łodzież u zęsz zają ej do gi się suk es w spadek li z gi Kochanowice (- Mi i u i,w % w województwie o % oraz Świerkla ie - łodzież u zą ej %. Naj iższ spadek dotk ął g i : %. oz a za ajw ższą i aj iższą wartość w województwie w da ej w kategorii. 27 roku li z a %, ato iast ajw ższ : Pawo ków -57%), % oraz Miaste zko Śląskie, Tworóg i Kalet pow żej aksi u h spis szkół w a eksie. azjalistów. W stosu ku do roku Radzionków (-39%), Tarnowskie Góry (- azjal y h. Najwię ej zlokalizowa azjów powiela te de ję w województwie, tj. od 2 roku obserwuje azja h Białego Śląska spadła o się w gi szkół gi
Wykres Uczniowie gimnazjów w gminach Białego Śląska oraz w województwie śląski w lata h -24. 8 25 6 BIAŁY ŚLĄSK 2 5 8 6 4 województwo 2 4 5 2 2 2 22 23 24 25 26 27 28 29 2 2 22 23 24 BIAŁY ŚLĄSK ŚLĄSKIE Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Do egza i u gi azjal ego z jęz ka polskiego w uczniów, w tym z obszaru Białego Śląska 3 w iósł,,i roku w województwie śląski prz stąpiło łą z ie 24, %. Śred i w ik z jęz ka polskiego w województwie śląski ła to wartość w ższa iż dla powiatów lu li ie kiego, tar ogórskiego oraz B to ia. W ższą wartość od śred iej wojewódzkiej osiąg ęli u z iowie szkół w Boronowie, Herbach i Tarnowskich Górach. W prz padku 2 uczniów, w tym z obszaru Białego Śląska 3 88. ate at ki do egza i u prz stąpiło Śred i w ik dla województwa w tej zęś i w iósł i tar ogórskiego. Wśród wsz stki h jed ostek w hodzą, i ł iższ iż dla powiatów lu li ie kiego h w skład Białego Śląska ajw ższą śred ią osiąg ęli uczniowie gminy Herby (56,3). Wykres Śred i wy ik z egza i u gi w 25.2 azjal ego z języka polskiego i matematyka maksimum ate atyki w Byto iu, powiata h tar ogórski 5.72 p. lubliniecki 48.99 p. tarnogórski 47.65 Bytom 42.89 minimum 42.35 jęz k polski maksimum 67.3 p. lubliniecki 59.7 p. tarnogórski 6.2 Bytom 58.2 minimum 57.4 Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h OKE Ja orz o. 2 Mi i u i aksi u oz a za ajw ższą i aj iższą wartość w województwie w da ej w kategorii. 28 i lu li ie ki
W 25 na obszarze Białego Śląska fu k jo ował dojrzałoś i. Wśród szkół, ło przez a zo szkoł, które prz gotow wał uczniów do egzaminu h dla dorosł h. Po adto do auki zawodu prz gotowują te h ika, te h ika uzupeł iają e, szkoły poli eal e oraz zasad i ze szkoły zawodowe. W 25 roku w obszarze Białego Śląska do egzaminów zawodow h prz stąpili u z iowie z 25 techników, w tym uzupeł iają h, zasad i z h szkół zawodow h oraz szkół poli eal h spis szkół po adgi azjal h w aneksie). Li z a u z iów szkół ponadgimnazjalnych i policealnych, podo ie jak i tendencji maleją ej. W województwie w iągu ztere h lat spadła o Białego Śląska o h t pów szkół rów ież uległa %, w szkoła h zlokalizowa, % w su ie o, t s. osó. Naj ardziej w wartoś ia h względ u z iów dotk ęła powiat lu li ie ki, gdzie li z a osó u zęsz zają a najmniej Bytom, %, t s.. W wartoś ia h ezwzględ h a tere ie h reduk ja li z h do szkół spadła o, %, t s., h powiat tar ogórski za otował u tek li z uczniów na poziomie podobnym do Bytomia. Wykres 2 Li z a u z iów szkół po adgi w latach 2 i 24. azjal y h i poli eal y h w powiata h tar ogórski i lu li ie ki oraz ieś ie Byto 2 58 966 8 8744 772 6 4 2 273 29 2 24 2 p.lubliniecki 24 p.tarnogórski 2 24 Bytom Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da ych BDL, GUS. W 25 roku w województwie śląski do egza i u dojrzałoś i po raz pierwsz prz stąpiło z zego, % z tere u powiatów lu li ie kiego i tar ogórskiego oraz w regio ie w egza i aju zdawał oso w iósł, %i h iż iepu li z dot z ła głów ie jęz ka polskiego, gd ż sięgała prawie śląski egza i zdało, % iasta B to. Odsetek zdawal oś i ł iższ t lko od w iku dla powiatu lu li ie kiego u zą e się w szkoła h pu li z aturz stów rów ież w t w ższ w łą z ie w powie ie lu li ie ki. 29, t s. u z iów,, %. Częś iej h. W soka zdawal ość egza i ów %. W prz padku matematyki w województwie prz padku odsetek osó, które zdał egza i ł
Wykres 3 Odsetek osó u iegają y h się z suk ese o świade two dojrzałoś i po raz pierwszy w 25. matematyka p. lubliniecki 82.7 p. tarnogórski 76.7 Bytom 75.8 ŚLĄSKIE 78.7 jęz k polski p. lubliniecki 99. p. tarnogórski 98.2 Bytom 98.5 ŚLĄSKIE 98.7 Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h OKE Ja orz o. W 25 roku, w sesji letniej, do egza i u potwierdzają ego kwalifika je w zawodzie prz stąpiło w województwie śląski oraz iasta B to a ow h zasada h, t s. osób, w tym w obszarze powiatów lublinieckiego i tarnogórskiego, t s. B li to u z iowie taki h szkół jak: te h iku, te h iku uzupeł iają e, szkoła poli eal a oraz zasad i za szkoła zawodowa. )dawal ość egza i u a pozio ie regio u w iosła, %. W Bytomiu i powiecie lublinieckim odnotowano lepszy wynik (odpowiednio 75,6% i 85,6%), w powiecie tar ogórski iestet iższ, %. W obszarze Białego Śląska fu k jo uje także kilka szkół wyższy h ędą h filia i u zel i z większ h iast: Państwowa W ższa Szkoła Teatral a i. Ludwika Solskiego w Krakowie - W dział Teatru Tań a (z siedzi ą w B to iu, Polsko-Japońska Akade ia Te h ik Ko puterow h w Warszawie - Centrum Badawczo-Rozwojowe Polsko-Japońskiej Akade ii Te h ik Ko puterow h w B to iu, )a iejs ow Ośrodek D dakt z W ższa Szkoła )arządza ia i Ad i istra ji w Opolu - W dział auk społe z Po adto zlokalizowa ) łodzi ludzie po hodzą Polite h iki Śląskiej w B to iu, z obszaru Białego Śląska korz stają z ogatej ofert u zel i w ższ h h w Metropolii Gór ośląskiej i Aglo era ji Często howskiej. ada ia przeprowadzo ego przez Regio al e Ce tru A aliz i Pla owa ia Strategi z ego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego w ika, że w przeli ze iu studentów pochodzi z powiatu tarnogórskiego os./ t s. a t s. najmniej z powiatu lublinieckiego (293 os.). Naj iższe wskaź iki iloś i osó w województwie śląski h się u zel ia h zlokalizowa h w województwie śląski. 3 ajwię ej os., studiujących na uczelniach dot zą Pawo kowa, Cias ej i Ko ha owi. ) drugiej stro wartoś i prz j uje wskaź ik dla Woź ik. )estawiają odsetek osó studiują Dot z u z iów kształ ą ieszkań ów ieszkań ów i z B to ia 3 3 h w Tar owski h Góra h., jed e z w ższ h h z li z ą lud oś i w wieku -24
zauważa się zależ ość - im bliżej gra i w a alizie ra e województwa, t iższ wskaź ik. Może to w ikać z faktu, że ł pod uwagę w łą z ie u zel ie zlokalizowa e w województwie śląski. Rysunek 8 Odsetek osó studiują y h a u zel ia h województwa śląskiego w li z ie osó w wieku -24 lat w 23. Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie Moduł przestrze y: Część II Siła i zasięg oddziały a ia ośrodkó akade i ki h oje ództ a śląskiego opra o a ie RCAS, Urząd Marszałko ski Woje ództ a Śląskiego, r as.slaskie.pl,.5.26. ZDROWIE Obszar Białego Śląska, zgodnie z klas fika ją GUS, ależ do podregio u dalsze trwa ie ż ia dla tego tere u w osiło, lat dla ęż z z i to skiego. W roku prze ięt e lat dla ko iet. B ł to wartoś i ie o iższe iż dla województwa śląskiego ogółe. Podstawow w z a z ikie długoś i trwa ia ż ia jest stan zdrowia lud oś i. W ostat i h lata h w o szarze Białego Śląska z a z ie poprawił się waru ki zdrowot e i i frastruktural e. Prz kłade z a z a poprawa wskaź ika zgo ów ie owląt a iędz, w powie ie lu li ie ki ałego województwa,. T a zase urodzeń ż w h. W roku wskaź ik te os lował, w powie ie tar ogórski, ale adal już w roku wskaź ik te w powiecie lublinieckim do 3,3 w powie ie tar ogórski (4,9). 3 it sa tego jest hoć ł w ższ od śred iej dla z a z ie spadł i w osił od, ł iższ od śred iej dla województwa
Wykres 4 )go y ie owląt a w latach 22 i 24. urodzeń żywy h w Byto iu, powiata h lu li ie ki.6.. 9.3 i tar ogórskim oraz w województwie śląski 4.9 3.3 22 2.7 Bytom p.tarnogórski p.lubliniecki ŚLĄSKIE Bytom p.tarnogórski ŚLĄSKIE p.lubliniecki 2.8 24 Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie BDL, GUS. A alizują zgo według prz z, ależ jed oz a z ie wskazać, że w województwie jak i w obszarze Białego Śląska, ł horo aj zęstsz i z nich, zarówno układu krąże ia oraz owotwor. Nowotwor są dodatkowo tą grupą horo ową, z powodu której w od iesie iu do roku li z a zgo ów wzrosła o po ad 2% w obszarze Białego Śląska o wię ej wzrosła t lko li z a zgo ów z powodu za urzeń w dziela ia wew ętrz ego, układu trawie ego i erwowego, ale w t h prz padka h wartoś i ezwzględ e li z są stosu kowo iskie. W od iesie iu do li z stosunkowo duże wartoś i województwie, w o szarze Białego Śląska zgo ów w ał otuje się w zakresie choró zgo ów zakaź h i pasoż t i z h oraz horó układu trawiennego. Tabela 5 )go y według wy ra y h przy zy w Byto iu i powiata h lu li ie kim i tarnogórskim w latach 22 i 24. Bytom 24 iektóre horo zakaź e i pasoż t i ze ogółe owotwor ogółe zaburzenia wydzielania wew ętrz ego, sta u odż wia ia i prze ia eta oli z ej ogółe horo układu erwowego ogółe p. lubliniecki zmiana 24/22 24 zmiana 24/22 ŚLĄSKIE p. tarnogórski 24 zmiana 24/22 24 udział Białego Śląska w ŚLĄSKIE zmiana 24/22 9-9,5% 9 35,% 9-8,2% 33-33,5%,2% 543 2,% 79 2,6% 388 24,4% 3296 6,% 8,3% 57 72,7% 2 5,% 27-2,9% 266 46,7% 8,3% 33 26,9% 5 5,% 25 25,% 874 55,2% 8,4% 32
horo ogółe układu krąże ia 85,5% 352 -,8% 66 5,9% 2259 2,9% 8,3% 6 -,4% 29,% 47 74,% 87 -,7% 7,3% horo układu trawie ego ogółe 6 9,6% 26 8,3% 82 64,% 232,3% 9,7% zew ętrz e prz z zachorowania i zgonu ogółe -32,7% 47 34,3% 63,5% 252-9,7% 8,4% horo układu odde howego ogółe Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie BDL, GUS. A alizują aj zęstszą prz z ę zgo ów przeli zo o i h li z ę a został dla lat -24. W przypadku chorób t s. lud oś i. Wskaź ik przedstawio owotworow h w ał a alizowa okresie wskaź ik zgo ów ajw ższe wartoś i prz j ował w Bytomiu, natomiast w powiatach lublinieckim i tarnogórskim prawie zawsze ł to wartoś i iższe od śred iej dla województwa. Niestet a aliza wskaź ika w zasie w kazuje te de ję ros ą ą. Wykres 5 )go y z powodu owotworów a śląski w lata h -24. tys. lud oś i w Byto iu, powiata h lu li ie ki i tarnogórskim oraz województwie 35 33 3 29 27 25 23 2 9 7 5 23 24 25 26 27 28 29 2 2 22 23 24 ŚLĄSKIE p.lubliniecki p.tarnogórski Bytom Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie BDL, GUS. W prz padku horó układu krąże ia s tua ja jest ardziej zróż i owa a. Wartoś i wskaź ika dla B to ia prawie ał zas do roku spadkowej stale osiągał utrz wał się a aj iższ pozio ie, jed ak od wartoś i w ższe od śred iej w województwie. Stosunkowo i o te de ji iskie wartoś i harakter zował wskaź ik dla powiatu tar ogórskiego. Mi o z a z ego zróż i owa ia w zasie, generalnie wskaź ik we wsz stki h prz padka h opró z powiatu tar ogórskiego spada po ząwsz od roku 33.
Wykres 6 )go y z powodu horó układu krąże ia a województwie śląski w lata h -24. tys. lud oś i w Byto iu, powiata h lu li ie ki i tarnogórskim oraz 55 53 5 49 47 45 43 4 39 37 35 23 24 25 26 27 28 29 2 2 22 23 24 ŚLĄSKIE p.lubliniecki p.tarnogórski Bytom Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie BDL, GUS. Stacjonarna opieka zdrowotna na obszarze Białego Śląska ko e truje się w duż h iasta h tj. B to iu, Lu liń u i Tar owski h Góra h. W B to iu zlokalizowa e są: Szpital Specjalistyczny Nr (publiczny, miejski), Szpital Specjalistyczny Nr 2 (publiczny, wojewódzki), Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Nr 4 (publiczny, wojewódzki), "CHIRURGIA JEDNEGO DNIA AVIMED" Spółka z ogra i zo ą odpowiedzial oś ią iepu li z. Po adto działają trz zakład opiekuń zo-lecznicze: )akład Opiekuń zo-leczniczy (Centrum Pomocy pod wezwaniem Ducha Świętego w B to iu, )akład Le z i zo-opiekuń z prz Szpitalu Specjalistycznym nr w Bytomiu), )akład Opiekuń zo-le z i z dla Przewlekle Chor h )gro adze ia Służe i Najświętszego Ser a Jezusa. W Lu liń u działają: Sa odziel Pu li z )espół Opieki Zdrowotnej oraz Wojewódzki Szpital Neuropsychiatryczny im. Dr Emila Cyrana. W Tar owski h Góra h sta jo ar ą opiekę zdrowot ą zapew iają iepu li z e jed ostki: Wielospecjalistyczny Szpital Powiatowy S.A. (NZOZ Szpital im. dr B. Hagera w Tarnowskich Górach), Niepu li z )akład Opieki )drowot ej Szpital św. Kamila Zakonu Oo. Kamilianów, Niepu li z )akład Opieki )drowot ej )akład Pul o ologii Sp. z o.o. Po adto spe jalist z ą opiekę w zakresie reha ilita ji w skali województwa zapew ia Sa odziel )akład Opieki )drowot ej "Rept " Gór ośląskie Ce tru 34 Publiczny Reha ilita ji i. Ge. Jerzego )iętka. W Tar owski h
Góra h fu k jo uje także hospi ju Ka iliańskie Ce tru Opieki Paliat w ej w ra a h Szpitala św. Ka ila oraz Hospicjum Królowej Pokoju. Poza wskaza i jed ostka i dodatkowo w ) rosławi a h zlokalizowa e są: Ośrodek Le z i zo- Reha ilita j Pała Ka ie ie Sp. z o.o. w Ka ień u dla dzie i i )akład Ps hiatrii Dzie ię ej oraz w Kochanowicach Szpital Rehabilitacyjny Kochcice (oddział Szpitala Chirurgii Urazowej im. dra J.Daaba w Piekara h Śląski h. 4 )god ie z da ogól i Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, w 24 roku w województwie we wszystkich szpitalach h udostęp io h Śląska, t s., z li po ad ło h w o szarze Białego, t s. łóżek, z zego w jed ostka h zlokalizowa %. W przeli ze iu a tar ogórski, dla którego a alizowa t s. lud oś i ajlepiej s tua ja w gląda w powie ie wskaź ik w osi wartoś ią wskaź ika harakter zuje się powiat lu li ie ki,, ie o gorzej w B to iu, łóżek a,. Naj iższą t s. lud oś i. A aliza li z łóżek na poszczególnych oddziała h wskazuje a spe jaliza ję jed ostek z o szaru Białego Śląska. Najwię ej łóżek hoć zlokalizowa h w łą z ie w powiata h lu li ie ki rehabilitacyjnych - aż gi ekologi z e, o sta owi łóżka, i tar ogórski z ajduje się a oddziała h % łóżek tego t pu w województwie. Na uwagę zasługują także oddział, % ogółu łóżek w regio ie oraz dzie ię e łóżek,, % ogółu łóżek w regionie). Tabela 6 Li z a łóżek w szpitala h ogól y h zlokalizowa y h w Byto iu i powiata h lu li ie ki śląski w. Bytom liczba łóżek szpital ogólny p. lubliniecki na tys. ludn. liczba łóżek i tar ogórski oraz w województwie ŚLĄSKIE p. tarnogórski na tys. ludn. liczba łóżek na tys. ludn. liczba łóżek na tys. ludn. 242 72, 349 45,3 28 8,4 2562 55,9 oddział horó wew. 42 8,2 35 4, 24 9 3487 7,6 oddział hirurgii ogól ej 4 8,2 3 3,9 45 3,2 2246 4,9 67 3,9 993 2,2 35 7,8 22 2,9 6 4,3 226 4,4 oddział dzie ię 65 3,8 22 2,9 35 2,5 958 2, oddział eurologi z 92 5,3 26,9 38 2,9 oddział horó płu 3,7 9 2,5 36 2,6 54 2,5 oddział chirurgii urazowoortopedycznej 4 2,3 643 3,6 oddział reu atologi z 4,8 364,8 25 26,6 66 47,7 3457 7,5 oddział okulist z 5 2,9 5, 652,4 oddział otolar gologi z 35 2 5, 56,2 oddział o kologi z 35 2 83,8 oddział kardiologiczny oddział gi ekologi z oddział reha ilita j Źródło: Zaso y o hro y zdro ia 4 )aso o hro oje ództ ie śląski zdrowia w województwie śląski w li z a h li z a h Śląski Urząd Woje ódzki, Śląski Urząd Wojewódzki, 35..
) a zą ł także odsetek miejsc Neurops hiatr z a oddziała h ps hiatr z i. Dr E ila C ra a w Lu liń u h, w łą zają o sta owi Wojewódzki Szpital, % tego t pu łóżek w województwie. W prz padku pod iotów ps hiatr z ej opieki sta jo ar ej li z a łóżek w o szarze Białego Śląska w osi, o sta owi, % tego t pu łóżek w regio ie. W zakłada h opiekuń zo-le z i z h, hospi ja h i oddziała h Białego Śląska w roku udostęp ia o paliat w ej zlokalizowa w przeliczeniu na jedno łóżko w osiło w roku le z ło się łą z ie osó. Prze ięt, t s.. W powie ie lu li ie ki iższa od śred iej dla województwa. Najdłuższ się powiat tar ogórski, ta z usług szpitali skorz stało prze ięt po te też jed ostki harakter zują się ajw ższ Pa je i jed ostek zlokalizowa h w powie ie lu li ie ki Spoza powiatu ajwię ej osó po hodzi z Często how się, o d ia, h spoza powiatu, % za eldowa tar ogórskiego aj zęś iej apł wają oso h t s. osó. pa je ta w szpitalu harakter zował wskaź ikie w korz sta ia łóżek szpitali., % prz padków po hodzą z tere u powiatu., % oraz powiatu tar ogórskiego (3,6%). Generalnie apł wa z pół o ej a zęś i województwa. W powie ie iejs u, w B to iu ato iast, %. Do powiatu z powiatu lublinieckiego (5,6%), Bytomia (6,6%) oraz Zabrza (5,7%), natomiast do Bytomia z powiatu tar ogórskiego oddział wa ie jed ostek le z i z h w,,, hoć jest to i tak wartość dużo, %. Należ jed ak podkreślić, że wskaź iki te są ś iśle związa e ze spe fiką i profile le z t s. osó, po t horego w szpitalu w osił W przeliczeniu na jedno łóżko ajw ższą wartość wskaź ika osiąga B to tar ogórski,, %. W o szarze Białego Śląska ajwię ej osó le z ło się w Bytomiu (37,7 tys.) oraz powie ie tar ogórski ajwię ej hospitalizowa h a tere ie iejs. W szpitalach ogólnych w województwie śląski a w korz sta ie łóżek ed, % oraz Piekar Śląski h, %. W o u prz padka h oż a określić w ra a h e tral o-za hod iej zęś i województwa. 36
Rysunek 9 Odsetek lud oś i le zą ej się w Byto iu w. Źródło: O e a za ezpie ze ia opieki zdro ot ej a tere ie oj. śląskiego zęść II Śląski Urząd Woje ódzki,. Rysunek Odsetek lud oś i le zą ej się w powie ie lu li ie ki w 24. Rysunek Odsetek lud oś i le zą ej się w powie ie tar ogórski w 24. Źródło: O e a za ezpie ze ia opieki zdro ot ej a tere ie oj. śląskiego zęść II Śląski Urząd Wojewódzki, 25. Źródło: O e a za ezpie ze ia opieki zdro ot ej a tere ie oj. śląskiego zęść II Śląski Urząd Woje ódzki,. 37
Na a ulatoryj ą opiekę zdrowot ą składa się podstawowa opieka zdrowot a PO) oraz opieka specjalistyczna. W zakresie podstawowej opieki zdrowot ej udziela e są pod iotów świad zą h tego t pu usługi zlokalizowa. Wię ej iż jed ą prz hod ie a sw i Radzio ków. Podo i porad lekarza rodzi h jest w B to iu ego. Najwię ej oraz w Tarnowskich Górach tere ie posiadają rów ież Lu li ie, Cias a, Her, Koszę i, Kalet ie jak li z a prz hod i kształtuje się li z a porad udzielanych w ramach POZ. W 24 roku ajwię ej i h udzielo o w B to iu, t s.. Naj iędz i iej ato iast w Krupski, t s., Tar owski h Góra h Mł ie, t s. i Boro owie, t s. oraz Lu liń u, t s.. W głów h iasta h obszaru, tj. B to iu, Tar owski h Góra h i Lu liń u świad zone są także o a i świąte z a opieka zdrowot a. 4 8 35 7 3 6 25 5 2 4 5 3 2 5 przychodnie Źródło: Przy hod ie: Stro a i ter eto a http:// 5 POZ ); porady: BDL, GUS, stan za 24. porady. fz-katowice.pl, 2.4.26 (pod ioty ś iad zą e usługi lekarza Specjalistyczna opieka zdrowotna realizowana jest w dwunastu spośród siedemnastu g i obszaru Białego Śląska. Najwię ej, o aż spe jalist z ej opieki spe jalist z róż h usług oferowa h oferowa h w posz zegól ulator j ej. Najwię ej, o aż udzielono w zakresie horó zakaź W prz padku gd świad ze iodaw a wskaz wa, t s. porad w zakresie specjalistycznej opieki 38 astęp ej kolej oś i: porad, t s.. W skali województwa duż odsetek porad, % porad udzielo ł kilka raz pod t spis usług w a eksie. % sta owił porad sto atologi z e, w h h do h jest w B tomiu. Do gmin pozbawionych h g i a h został u iesz zo chirurgiczne (77,3 tys.) oraz ginekologiczno-położ i ze 5 ależą ależą Boro ów, Cias a, Her, Ko ha owi e i Krupski Mł. Dokład W 24 roku w obszarze Białego Śląska udzielo o łą z ie a liczba porad liczba przychodni Wykres 7 Liczba przychodni i udzielone porady w ramach POZ w gminach Białego Śląska. sa h w regio ie, horó wew ętrz adrese, w zestawie iu został ujęt t lko raz. h, %
porad udzielo h w regio ie, pediatr z h, % porad udzielo h w regio ie oraz gruźli i horó płu (,2% porad udzielonych w regionie). Tabela 7 Porady udzielone w specjalistycznej ambulatoryjnej opiece zdrowotnej w obszarze Białego Śląska oraz w województwie śląski w. Porady Bytom p. lubliniecki ŚLĄSKIE p. tarnogórski udział Białego Śląska w ŚLĄSKIE 52 44 775 294 67 4 969 49 6,5% chorób wew ętrz h 23 23 2 4 355 23 66 3,9% alergologiczne 4 27 3 493 2 839 428 457 4,8% diabetologiczne 2 25 2 347 842 384 238 9,3% endokrynologiczne 5 67 589 8 522 322 566 4,9% geriatryczne 9 9 65,% kardiologiczne 32 96 8 887 3 436 942 497 6,% nefrologiczne 2 634 59 278 88 7 4,8% dermatologiczne 32 23 6 37 3 9 946 923 5,5% neurologiczne 28 436 847 29 276 269 448 5,5% onkologiczne 3 985 622 2 839 288 388 6,2% 2 54 8 678 3 654 38 36,2% reumatologiczne 897 2 74 6 5 292 28 7,3% rehabilitacyjne 6 957 3 72 2 247 398 24 6,5% h 8 5 47 576 7,% medycyny sportowej 832 8 2 455 5,% pediatryczne 236 2 9 638 94 338 2,7% ginekologiczno położ i ze 7 46 9 495 36 559 735 74 7,% chirurgiczne 5 48 3 572 4 343 2 884 3 6,3% okulistyczne 47 463 298 38 239 62 44 6,4% otolaryngologiczne 27 79 223 2 957 97 476 6,3% urologiczne 3 595 2 25 5 433 45 736 7,% stomatologiczne 76 25 57 994 3 62 3 963 28 9,% Razem lekarskie: gruźli i horó płu horó zakaź Źródło: Zaso y o hro y zdro ia oje ództ ie śląski W prz padku lekarz, śred io w województwie a li z a h t s. Śląski Urząd Woje ódzki, 25. ieszkań ów prz pada, spe jalistów. Jest to wartość iższa iż dla B to ia, ale w ższa iż dla powiatów lu li ie kiego i tar ogórskiego. Powiat lu li ie ki harakter zuje się poz t w i wskaź ika i w prz padku sto atologów, pielęg iarek z w kształ e ie 39
w ższ, ps hologów, z ratow ików medycznych. Powiat tarnogórski natomiast w przypadku farmaceutów, diag ostów la orator j h oraz logopedów. Rozszerzają o pra ow ików z w kształ e ie śred i a alizę li z pielęg iarek i położ h oż a zauważ ć ardzo do re wskaź iki dla powiatu lublinieckiego i Bytomia (w przypadku pierwszej grupy pracowników) i dla Bytomia (w przypadku drugiej grupy pracowników). Łą z ie w obszarze Białego Śląska w roku pra owało lekarz, pielęg iarek i położ e, co sta owiło odpowied io:, %,, % i, % ogółu pra ow ików da ej grup w województwie. Wykres 8 Pra ują y perso el edy z y z wyższy wykształ e ie lublinieckim i tar ogórski oraz województwie śląski w. w przeli ze iu a tys. ieszkań ów w Bytomiu, powiatach 3 25 2 5 5 Bytom Źródło: Zaso y o hro y zdro ia p.lubliniecki oje ództ ie śląski p.tarnogórski li z a h ŚLĄSKIE Śląski Urząd Woje ódzki,. KULTURA Na obszarze Białego Śląska zlokalizowa uzea. W B to iu fu k jo uje Muzeu w Tar owski h Góra h h jest wiele atrak ji kultural h. Na sz zegól ą uwagę zasługują Gór ośląskie, które jest wojewódzką i st tu ją kultur. Po adto oż a odwiedzić Kopal ię Sre ra, która wraz z 27 innymi jednostkami pretenduje do wpisa ia a listę UNESCO. Muzea w obszarze Białego Śląska: Muzeu Gór ośląskie i st tu ja kultur Sa orządu Województwa Śląskiego - działa od roku, udostęp ia ekspo at ar heologi z e, et ografi z e, prz rod i ze, doku e t histor z e oraz dzieła sztuki. Zbiory poszczególny h działów ależą do ajli z iejsz h ie t lko a Śląsku, ale i w kraju, Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach jedyna w Polsce podziemna trasa turystyczna u ożliwiają a zwiedza ie podzie i daw ej 4 kopal i kruszców sre ro oś h, założo ej
w triasowych dolomitach i wapieniach. Od 24 pomnik historii. Obiekt typowany do wpisa ia a Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO; Muzeum w Tarnowskich Górach - powstało w 958 roku z i i jat w Stowarz sze ia Miłoś ików Historii i )a tków )ie i Tar ogórskiej póź iejsze Stowarz sze ie Miłoś ików )ie i Tarnogórskiej). Muzeum gromadzi z ior związa e z historią i kulturą Tar owski h Gór oraz powiatu, uwzględ iają szersze tło kultur polskiej; Muzeu Chle a, Szkoły i Ciekawostek w Radzionkowie - uzeu jest jed poświę o piekarstwu i ciastkarstwu muzeum w krajach Europy Wschodniej, porównywalne jedynie z podobnymi placówkami w Niemczech, Szwajcarii i Francji; Ce tru Deporta ji Gór oślązaków do )SRR w 9 porozumienia Gminy Radzio ków z katowi ki roku powstałe w Radzionkowie, na mocy oddziałe I st tutu Pa ię i Narodowej. Centrum peł i róż e fu k je w o szarze eduka ji i kultur. )a podstawowe ekspoz j ą oraz związa ą z poz skiwa ie, gro adze ie ateriałów związa dziadków Edyty Stein, ę ze i i prze how wa ie wszelki h 45 roku; ieś i się a piętrze do u Coura tów i świętej koś ioła katoli kiego, patro ki Lu liń a. Ekspoz ja charakter multimedialny i ukazuje ż ie Ed t wskazać działal ość h z deporta ją Gór oślązaków do )wiązku Radzie kiego w Muzeum Pro Memoria Edith Stein w Lu liń u pla ówka ko e tra j ależ Stei a oraz jej tragi z ą ś ierć w obozie w Oświę i iu; Muzeum Paleontologiczne w Lisowicach (Pawonków) - powstało prz współpra Urzędu G i w Pawo kowie, I st tutu Paleo iologii PAN w Warszawie, )arządu Stowarz sze ia Rozwoju Sołe twa Lisowi e oraz Sołe twa Lisowi e. Preze tuje eksponaty pozyskane z wykopalisk i na ich podstawie reko struuje świat sprzed Zgodnie z dan, t s. osó i przedstawio ilio ów lat. przez Głów oraz zorga izowa o ta Urząd Stat st z w roku i zorga izowa o ta w B to iu odwiedziło i prez oświatow h przede wsz stki koncertów, warsztatów czy odczytów. Muzea w Tarnowskich Górach w t osó uzeu i prez oświatow h sa lek ji, ale rów ież okresie odwiedziło, t s. głów ie lek je, konkursy, koncerty i odczyty), a Radzionkowskie Muzeum Chle a odwiedziło 35 tys. osób. W B to iu a sz zegól ą uwagę zasługują Opera Śląska rów ież wojewódzka instytucja kultury) oraz Byto ski Teatr Tań a i Ru hu Roz ark. Opera Śląska fu k jo uje od roku i prawie od po zątku w g a hu łego Teatru Miejskiego. W stawia e są tutaj oper, operetki, alet, a także orga izowa e ko ert galowe. Według da h GUS, w roku Opera w stawiła przedstawień, z któr h skorz stało Drugą istot ą i st tu ją jest B to ski Teatr Tań a i Ru hu Roz ark. Misją i założe ie i propagowa ie sztuki tań a współ zes ego, wz oga o ego o i klas z, ta ie uli z itp.. Siedzi ą i st tu ji jest ud Teatru jest tworze ie spektakli włas i ie t lko, z Polski i ze świata. W e for, t s. widzów. i st tu ji jest tworze ie sztuki ru hu jak pa to i a, alet ek Ce how i kopal i Roz ark. Głów ele h oraz preze ta ja aj iekawsz h spektakli teatru tań a współ zes ego roku Teatr w stawił u zest i z ło, t s. osó. 4 przedstawień a iejs u, w któr h
Marką dla ałego województwa a awet kraju jest Zespół Pieś i i Tań a Śląsk i. Sta isława Hadyny, który swoją siedzi ę a w Koszę i ie. )espół jest pręż ie działają ą i st tu ją kultur podlegają ą Sa orządowi Województwa. )espół porusza się w sferze trad ji kultur regio al ej i arodowej dają w raz dosko ałej adapta ji do w ogów współ zes ego r ku uz z ego. Laureat wielu agród, ko ertuje a ał świe ie. Obok wskazan h w żej i st tu ji, na terenie Białego Śląska fu k jo ują także kina oraz obiekty w stawie i ze. Najwię ej osó korz sta z ki w B to iu dwa ki a: Ci e a Cit i BCKi o, Lu liń u Ki o Karolinka przy Miejskim Domu Kultury) oraz w Tarnowskich Górach (Kino Olbrzym przy Tarnogórskim Centrum z ki w B to iu skorz stało Kultury). W 24 roku, t s. osó, w Tar owskich Górach 3,3 tys. osób, a w Lu liń u 22,8 tys. osób. Ponadto ki a działają rów ież prz Ce tru Kultury Karolinka w Radzionkowie oraz w Koszę i ie. Obiekty wystawiennicze zlokalizowane na obszarze Białego Śląska działają zęsto prz do a h kultur jak p. Galeria Mozaika w Centrum Kultury Karolinka w Radzionkowie, Galeria PrzyTyCK w Tarnogórskim Centrum Kultury, czy Galeria pod Gli ia y w B to iu Ce tru A iołe w Lu liń u. Są jed ak także oso e jed ostki, jak działają e Sztuki Współ zes ej KRONIKA. Na uwagę zasługuje rów ież Śląskie Ce tru Eduka ji Regio al ej w Koszę i ie, które działa w siedzi ie )espołu Pieś i i Tań a Śląsk i służ rozwija iu oraz kształtowa iu świado oś i społe zeństwa, eduka ji dzie i, łodzież i dorosł h w zakresie zagad ień regio aliz u, kultur i sztuki. Jego działal ość jest bardzo w raź odwoła ie do owo zes h, prakt kowa h w Europie, for akt w oś i i st tu ji kultural h. W klimat kulturalny O szaru wpisują się rów ież imprezy masowe, czyli koncerty, festiwale, spektakle w plenerze czy inne imprezy artystyczno-rozr wkowe. Według da h GUS, w 24 roku na terenie Białego Śląska zorganizowano 47 imprez masowych, w któr h wzięło udział cyklicznych imprez należą B to ska No t s. osó. Do aj ardziej z a Świętojańska, Gwarki w Tarnowskich Górach, z h D i Śląska organizowane przez )espół Pieś i i Tań a Śląsk. W obszarze Białego Śląska funkcjonuje 2 do ów i ośrodków kultury, klu ów i świetli, z czego 5 posiada włas ą salę widowiskową. Najwię ej i st tu ji zlokalizowa w B to iu oraz Koszę i ie h jest w Tar owski h Góra h. W pozostał h g i a h za w jątkie, astęp ie Her ów, Pawo kowa i ) rosławi funkcjonuje po jednej jednostce. W g i a h zęsto prz do a h kultur klu ów działa w B to iu klu prowadzo e są koła klu y oraz zespoły artysty z e. Najwię ej oraz Tar owski h Góra h i Radzio kowie. Naj zęś iej orga izowa e są ta e z e, plast z e lu se iora. Łą z ie we wsz stki h klu a h w o szarze Białego Śląska zrzeszonych jest 2,8 tys. osób. Ponadto działają zespoł art st z e - 8, w tym 9 w Tarnowskich Górach, 3 w Woź ika h i 2 w Miaste zku Śląski. Naj zęś iej powoł wa e są zespoł ta e z e, wokal e i hór. Łą z ie zespoł gro adzą, t s. zło ków. Spośród, t s. i prez zorga izowa h w obszarze Białego Śląska w w B to iu po ad, t s., astęp ie w Tar owski h Góra h 42 roku, ajwię ej iało iejs e. T lko w ) rosławi a h i Pawo kowie nie
wskaza o żad h i prez. Łą z ie w i preza h u zest i z ło, t s. osó. Naj zęś iej orga izowa e ł prelek je, spotka ia, w kład, w stęp zespołów a atorski h oraz i prez tur st z e i sportowo-rekreacyjne. 7 6 6 5 5 4 4 3 3 2 2 liczba imprez liczba uczestników Wykres 9 Liczba imprez i uczestników imprez kulturalnych organizowanych w gminach Białego Śląska w 24. imprezy uczestnicy Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. W obszarze Białego Śląska w 24 roku działało łą z ie w województwie. W i lioteka h ze ra h ło łą z ie bibliotek z fila i,, % ogółu pla ówek t s. książek. ) i liotek skorz stało w analizowanym czasie 46,3 tys. czytelników. BE)PIEC)EŃSTWO SPOŁEC)NE I PUBLICZNE ) ada ia przeprowadzo ego przez Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego iedostosowa ia społe z ego w powiata h tar ogórski prze ięt. Opra owa i deks o ej ował takie z ie i lu li ie ki e jak oso 6 w ika, że pozio jest niski, natomiast w Bytomiu korz stają e z po o społe z ej, przestęp zość i liczba samobójstw. W roku z po o sta owiło to społe z ej skorz stało a tere ie Białego Śląska,4 tys. gospodarstw domowych, % ogółu gospodarstw, które skorz stał z po o gospodarstw, t s. speł iało kr teriu w województwie. Wśród a alizowa po iżej do hodu odsetek t h rodzi 6 h w województwie w osił Moduł społe z : Część II Niedostosowa ie społe z e w województwie śląski RCAS, Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, rcas.slaskie.pl 43
ędą,5%). Odsetek gospodarstw h po iżej kr teriu do hodowego w osił od, % w powie ie tarnogórskim do 79,6% w Bytomiu. Łą z ie w a alizowa skorz stało w o szarze Białego Śląska okresie z po o gospodarstw do ow h. W większoś i przedproduk j ł, %. Największ, t s. osó zło kowie to osoby w wieku produkcyjnym (57,9%) lub w wieku odsetek dzie i i łodzież korz stają h z po o w stąpił w powiecie lublinieckim, natomiast osób w wieku produkcyjnym w Bytomiu. Wykres 2 Oso y w gospodarstwa h do owy h korzystają y h z po o y społe z ej wg eko o i z y h grup wieku w Byto iu, powiata h lu li ie ki i tar ogórski oraz województwie śląski w. Bytom 34.8% 58.6% 6.6% p.tarnogórski 34.8% 56.8% 8.4% p.lubliniecki 37.% ŚLĄSKIE 57.4% 34.6%.% 5.6% 57.4% 2.% 4.% przedprodukcyjny 6.% produkcyjny 8.% 8.%.% poprodukcyjny Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Głów i prz z a i korz sta ia z po o sz zegól ie duż odsetek osó społe z ej skorz stał z po o ło u óstwo i ezro o ie. Na tle województwa z powodu długotrwałej lu iężkiej horo, iepeł ospraw oś i lu s tua ji kr z sowej. Wykres 2 Przy zy y korzysta ia z po o y społe z ej w Byto iu oraz powiata h lu li ie ki i tar ogórski w 24. sieroctwo Bytom zdarzenie losowe narkomania p.tarnogórski sytuacja kryzysowa przemoc w rodzinie trud oś i w prz stosowa iu do ż ia po zwol ie iu z zakładu kar ego ezdo p.lubliniecki ość alkoholizm potrze a o hro a ierz ństwa ezrad ość w sprawa h opiekuń zo-w howaw z h i prowadze ia iepeł ospraw ość długotrwała lu iężka horo a bezrobocie ubóstwo Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. 44 2 3 4 5 6
I źródłe wspar ia dla rodzi w iężkiej s tua ji jest zasiłek rodzi.w łą z ie z tego typu wsparcia w obszarze Białego Śląska skorz stało, t s. rodzi. Udział dzie i w wieku do lat otrz ują zasiłek rodzi, w ogól ej li z ie dzie i w t w powiecie lublinieckim i B to iu pow żej Po o dla osó potrze ują społe z ej. Według da Śląska zlokalizowa h ło, %, t zase %. roku taki h pla ówek wraz z fila i do ów po o pla ówek sta jo ar ej po o ło o szarze Białego. Na ał społe z ej. Łą z ie z wsz stki h jed ostek skorz stało osó. W sz zegól oś i w analizowanym okresie wieku w iósł w województwie h oferowa a jest także za pośred i twe h GUS, w, a które rodzi e li to przewlekle horz. Tabela 8 Pla ówki sta jo ar ej po o y społe z ej w o szarze Białego Śląska w 24. Etykiety wierszy Bytom p. lubliniecki Biał Śląsk p. tarnogórski placówki (z filiami) 8 7 2 27 do 4 3 6 3 523 634 72 877 przewlekle psychicznie chorzy 35 277 3 542 i i telektual ie dorośli, dzie i i łodzież 4 73 28 32 osoby bezdomne 32 69 25 226 podeszły ieku 25 8 74 397 przewlekle somatycznie chorzy 97 3 327 po o społe z ej filie do ów po o ieszkań społe z ej łą z ie z filia i iepeł ospra oso y Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Ponadto na terenie Białego Śląska zlokalizowa e są: jeden rodzinny dom pomocy (powiat tarnogórski), jeden do dla atek z ałolet i i dzieć i i ko iet w iąż B to, dwie o legow ie B to i powiat tar ogórski oraz trzy schroniska lub domy dla bezdomnych (jeden w Bytomiu i dwa w powiecie lublinieckim). Narodowy Spis Powszechny z 2 roku w kazał, że w o szarze Białego Śląska mieszka 74,5 tys. osób iepeł ospraw y h w se sie praw osó w wieku produk j, t s., z zego lu iologi z lu poproduk j, z zego prawie wsz stkie te oso. Najwię ej osó zadeklarowało iepeł ospraw ość praw ą, % iepeł ospraw ość w stop iu u iarkowa 25,9% w stopniu znacznym. W przypadku osób, które deklarował określiło ją jako lekką,,, % w stop iu lekki, ato iast iepeł ospraw ość iologi z ą, % jako u iarkowa ą, a t lko, % jako z a z ą. Li z a osó w obszarze Białego Śląska jest w padkową li z B to, astęp ie powiat tar ogórski, a aj ależą do grup lud oś i tj. ajwię ej osó, %z i h iepeł ospraw iepeł ospraw h za ieszkuje iej powiat lu li ie ki. W 24 roku, w o rę ie O szaru Fu k jo al ego zanotowano, tys. przestępstw, z zego ajwię ej harakter kr i al h, t s. oraz prze iwko ie iu iało, t s.. W ko tekś ie ałego województwa sz zegól ie ało przestępstw zanotowano prze iwko ż iu i zdrowiu 45, % ogółu tego t pu przestępstw w województwie.
Najwię ej przestępstw ogółe za otowa o w B to iu, t s., astęp ie w powie ie tar ogórski, t s., a najmniej w powiecie lublinieckim (,4 tys.). Wskaź ik li z przestępstw w przeli ze iu a ieszkań ów dla województwa w iósł w soką wartość wskaź ika za otował B to, o aż, przestępstw a ieszkań ów. Ge eral ie wskaź iki dla B to ia w prawie wsz stki h kategoria h tj. przestępstw kr gospodar z i prze iwko,. Sz zegól ie i al h, o harakterze ie iu kształtują się z a z ie po ad śred ią wojewódzką. Powiat tar ogórski harakter zuje stosu kowo w soki wskaź ik przestępstw o harakterze kr ato iast powiat lu li ie ki przestępstw o harakterze gospodar z i al i prze iwko, jed ak w każd ie iu, z t h prz padków wartoś i i deksów są iższe iż śred ia dla województwa. Wykres 22 Li z a przestępstw wg rodzaju w przeli ze iu a w województwie śląski w. ieszkań ów w Byto iu, powiata h lu linieckim i tarnogórskim oraz 24.9 25. 2.2 2. 8. 5.2 4.9 5. 2.2.6 9.3. 7.3.6.3.5.7 p.lubliniecki p.tarnogórski ŚLĄSKIE 5. 5.8 4.2 Bytom 5.3 o charakterze kryminalnym prze iwko ż iu i zdrowiu o charakterze gospodarczym ŚLĄSKIE p.tarnogórski p.lubliniecki Bytom ŚLĄSKIE p.tarnogórski p.lubliniecki Bytom ŚLĄSKIE p.tarnogórski p.lubliniecki Bytom. przeciwko mieniu Źródło: Opra o a ie łas e a podstawie danych BDL, GUS. Najw ższ wskaź ik w kr wal oś i przestępstw za otowa o w powie ie lu li ie ki %. Wskaź ik te dla powiatu tar ogórskiego jako jed i w osił %. Wskaź ik w kr wal oś i w ższ kształtował się po iżej śred iej dla województwa ł w prz padku przestępstw gospodar z h a iżeli kryminalnych. W prz padku pierwszej wskaza ej grup os lował wokół w osił ok. % oraz B to iu %. 46 %, ato iast w prz padku drugiej
OFERTA EDUKACYJNA Ofertę eduka j ą oż a rozu ieć jako zestawienie kierunków oferowanych przez szkoł po adgi i w ższe a a alizowa azjal e tere ie. Jak w kaza o w zęś i dot zą ej edukacji w niniejszym opracowaniu, w obszarze Białego Śląska fu k jo uje wiele te h ików, szkół zawodow h oraz poli eal także szkoł w ższe ędą e ośrodka i za iejs ow i u zel i z i h h. Działają tutaj iast. Kształ ą o e a astępują kieru ka h i spe jal oś ia h: W ższa Szkoła )arządza ia i Ad i istra ji w Opolu W dział auk społe z Kierunek: eko o ia, spe jal oś i: Eurologistyka i transport Gospodarka i administracja publiczna Ra hu kowość i fi a se Kieru ek: pedagogika, spe jal oś i: Asystent rodziny Doradztwo zawodowe i społe z e Gerontopedagogika Guwernantka/Guwerner Pedagogika medialna Pedagogika opiekuń za i terapia pedagogiczna Pedagogika pra i eko o ia społe z a Pedagogika pra i zarządza ie ezpie zeństwe Pedagogika pra i zarządza ie zaso a i ludzki i Pedagogika wczesnoszkolna i przedszkolna Pedagogika w zes oszkol a i przedszkol a z eurod dakt ką Pedagogika zdrowia i pedagogika opiekuń za Pra ow ik służ Ps hopedagogika twór zoś i Reso jaliza ja i profilakt ka społe z a Streetworking pedagogika ulicy )arządza ie w oświa ie i doradztwo ed z h 47 h w Tar owski h Góra h h
Państwowa W ższa Szkoła Teatral a i. Ludwika Solskiego w Krakowie W dział Teatru Tań a z siedzi ą w Bytomiu) Kieru ek: aktorstwo, spe jal ość: aktor teatru tań a. A aliza kieru ków kształ e ia w szkoła h po adgi kieru ków związa h ze sporządza ie informatycznych, takich jak azjal h w kazała, że te h ika oferują potraw oraz pla owa ie ajwię ej i realiza ją usług w re ep ji, a także o taż i eksploata ja ko puterów oso ist h i urządzeń per fer jnych oraz projektowanie lokalnych sieci komputerowych i administrowanie sieciami. Informatyczne kierunki szczególnie popular e są w szkoła h w B to iu oraz powie ie lu li ie ki. Szkoł zawodowe akierowa e są w głów ej ierze a kieru ki związa e z gastro o ią oraz prowadze ie sprzedaż. Wśród kieru ków oferowa przez szkoł poli eal e do i ują: w ko wa ie za iegów kos et z kos et z h wskaza h twarz, w ko wa ie za iegów iała, dło i i stóp, świad ze ie usług opiekuń z h oso ie w ko wa ie ko poz ji flor st z h h oraz zarządza ie ezpie zeństwe horej i niesamodzielnej, w środowisku pra. W większoś i h prz padków usługi eduka j e oferowa e są w B to iu. A aliza kieru ków kształ e ia w te h ika h, szkoła h zawodow h i szkoła h poli eal h została u iesz zo a w a eksie. Potrze a podstawie a aliz r ku pra oż a zide t fikować.i. w ików ada ia "Baro etr 7 zawodów". "Barometr zawodów" to jednoroczna prognoza sytuacji w zawodach. Barometr dzieli zawody na trz grup : defi towe, zrów oważo e i adw żkowe. Zawody deficytowe to takie, w któr h w aj liższ roku ie powi o ć trud oś i ze z alezie ie prz padku duże, a podaż pra ow ików hęt pra, gd ż zapotrze owa ie pra odaw ów ędzie w i h h do podję ia zatrud ie ia i niewielka. )awody adwyżkowe to takie, w któr h z alezie ie pra ałe zapotrze owa ie oraz wielu ka d datów hęt ają oże h do podję ia pra h odpowied ie kwalifika je ć trud iejsze ze względu a i speł iają h w aga ia pracodawców. Na podstawie a aliz zawodów defi tow h i i tar ogórskiego sporządzo o zestawie ie adw żkow h dla B to ia oraz powiatów lublinieckiego zawodów o u kategorii, które w stąpił prz aj iej w dwóch obszarach na trzy. Deficyt w 26 roku dotknie takie zawody jak: blacharz i lakiernik samochodowy, kierow a auto usu, kierow a sa o hodu iężarowego, kierow ik udow, o ter i stala ji udowla h z przedstawi iel ha dlow. ) drugiej stro adw żka podaż pra w stąpi wśród: eko o istów, filologów i tłu a z, so jologów i spe jalistów ds. adań społe z o-ekonomicznych oraz specjalistów technologii ż w oś i i ż wie ia. Wiele zawodów uzupeł ia się budow i twa, iędz powiata i. W prz padku taki h zawodów jak fr zjerz, i ż ierowie urarze z te h i e ha i adw żkę w powie ie tar ogórski. Podo tar ogórskiego, a ie w prz padku piekarz deficyt dotyczy Bytomia i powiatu adw żka powiatu lu li ie kiego. Nadw żka zawodów taki h jak ukier i, operatorz o ra iarek skrawają 7 zauważa się defi t w B to iu i powie ie lu li ie ki, ale h, opieku owie osó starsz h lu iepeł ospraw Ogól opolskie ada ie Baro etr zawodów realizowa e a zle e ie Mi istra Rodzi, Pra 48 h, pielęg iarki i Polit ki Społe z ej. z ślusarze
w stępują a w powiata h lu li ie ki i tar ogórski oże ć w korz sta a prz zaspokoje iu defi tu a te zawody w Bytomiu. Tabela 9 )awody defi ytowe i adwyżkowe w Byto iu oraz powiata h lu li ie ki zawody deficytowe 9 B PL agenci ubezpieczeniowi i tar ogórski zawody adwyżkowe PT cukiernicy eko o iś i farmaceuci filolodz i tłu a ze fizjoterapeu i i fryzjerzy graficy komputerowi PT biolodzy, biotechnolodzy, biochemicy brukarze doradcy finansowi i inwestycyjni PL dekarze i blacharze budowlani B blacharze samochodowi ieśle i stolarze udowla i prognoza 26.8 asaż ś i i ż ierowie he i kraw i pra ow i i he i produk ji odzież inspektorzy nadzoru budowlanego kucharze i ży ierowie udow i twa malarze budowlani kierowcy autobusów kierow y iąg ika siodłowego kierow y sa o hodu iężarowego nauczyciele przedmiotów ogól okształ ą h kierownicy budowy ogrodnicy lakiernicy samochodowi operatorz o ra iarek skrawają monterzy instalacji budowlanych opiekunowie osoby starszej lub iepeł ospraw ej murarze pala ze kotłów CO piekarze pedagodzy pielęg iarki pielęg iarki posadzkarze plast przedstawiciele handlowi politolodzy, historycy i filozofowie pra ow i iur podróż i orga izatorz o sługi tur st z ej robotnicy budowlani robotnicy obróbki drewna i stolarze te h olodzy ro ót wykoń ze iowy h w budownictwie tynkarze e ha i au z iele au za ia po zątkowego technicy mechanicy asz i urządzeń h i dekoratorz w ętrz pracownicy socjalni rolnicy i hodowcy so jolodz i spe jaliś i ds. adań społe z o-ekonomicznych spe jaliś i ad i istra ji pu li z ej spe jaliś i ds. fi a sow h spe jaliś i ds. zastosowań i for at ki spe jaliś i elektro iki i teleko u ika ji spe jaliś i rol i twa i leś i twa spe jaliś i te h ologii ż w oś i i 8 W ra o te zawod, które pojawiają się w prz aj 9 B Bytom, PL powiat lubliniecki, PT powiat tarnogórski. iej dwó h o szara h a trz. 49
ż wie ia ślusarze technicy budownictwa Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie www.barometrzawodow.pl. Dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb lokalnych rynków pracy jest bardzo duż że z ada ia przeprowadzo ego przez Wojewódzki Urząd Pra, % ada h pra odaw ów śląskie szkoł po adgi w zwa ie, zwłasz za, 2 w Katowi a h w ika, że w o e ie t lko azjal e kształ ą w kieru ka h przydatnych do pracy w firmach/instytucjach. Odmiennego zdania jest 3,% respondentów, którzy dostrzegają w zawoda h odpowiadają h potrze o da ej fir lu i st tu ji, rak kształ e ia rak prakt ki i prz gotowa ia zawodowego a solwe tów, rak odpowied iej iloś i szkół, rak kwalifika ji i u iejęt oś i wśród a solwe tów, rak szkół kształ ą h a w soki pozio ie, rak wiedz teoret z ej posiada ej przez a solwe tów, rak rozpoz a ia przez szkoł potrze pra odaw ów oraz rak hę i do auki wśród u z iów szkół. ZASOBY KULTUROWE Obszar Białego Śląska, ze względu a swoją ogatą przeszłość histor z ą, pełe jest za tków oraz iejs wartych odwiedzenia. Na sz zegól ą uwagę zasługują podzie ia Kopal i Rud Sre ro oś h oraz Sztol i Czar ego Pstrąga w Tarnowskich Górach. Oprócz statusu pomnika historii obiekt ten pretenduje do wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Oprócz Sztol i Czar ego Pstrąga, z ajdują ej się a tere ie parku w Repta h Śląski h, zwiedzać oż a także )a ytkową Kopal ię Sre ra, która oprócz podziemnych korytarzy na powierzchni udostęp ia Multi edial e Muzeu Gór i twa oraz Ska se Masz Parow h. Kopal ia Sre ra oraz Sztol ia Czar ego Pstrąga ależą do Szlaku )a tków Te h iki Województwa Śląskiego. Oprócz tych obiektów na Szlaku z ajdują się: Elektro iepłow ia Szo ierki w Byto iu elektrow ia węglowa wz iesio a po zakoń ze iu I woj światowej, w korz stują a węgiel po liskiej kopal i Bo rek. W zasie II Woj Światowej jed a z ajwiększ h elektrow i w Europie. Gór ośląskie Koleje Wąskotorowe kolej wąskotorowa powstała w połowie XIX wieku jako s ste tra sportu po iędz kopal ia i, huta i i setka i i fu k je tur st z e i łą z B to prz sta ki: Elektro iepłow ia Szo z zalewe h zakładów. Od lat -t h XX wieku peł i Nakło-Che hło w Miaste zku Śląskim (po drodze m.in. ierki, Dolo it Sportowa Doli a z Kopal ia Sre ra. 2 ) ia aktual h i prz szł h o zekiwań pra odaw ów o do kwalifika ji i u iejęt oś i pra ow ików oraz o e a ko pete ji zatrud ia h a solwe tów, Wojewódzki Urząd Pra, Katowi e. 5
Sta ja Wodo iągowa )awada w udowa a pod ko ie XIX wieku wody w GOP-ie, dziś to za tek, w któr parowe z i Muzeu oż a zo a z ć iała a elu uzupeł ia ie raków.i. tłokow zespół po pow, sprężarki e sprzęt. Chle a, Szkoły i Ciekawostek w Radzio kowie opisa e w pkt. Człowiek/Kultura i iejszego opracowania). W obszarze Białego Śląska z ajduje się także wiele o iektów włą zo w sz zegól oś i a uwagę zasługuje ajstarsz drew ia h w Szlak Ar hitektur Drew ia ej, koś iół w Księż Lesie ) rosławi e oraz obiekty a szlaku ar hitektur drew ia ej w Koszę i ie, Boro owie, Bruśku, Cieszowie, Miaste zku Śląski, Woź ika h i Lu liń u. Miesz zą się tutaj także histor z e ko poz je krajo razowe p. w Koszę i ie z Świerklań u, zespoł rez de jo al e i pała owo-parkowe np. w Brynku, Nakle Śląski, Ka ień u ) rosławi e z iejs owoś i Łu ie ) rosławi e. Na uwagę także zasługuje XX-wieczna architektura obronna obiekty obszaru warownego Śląsk oraz u o ie ia ie ie kie z lat : o iekt żel etowe w B to iu oraz Tar owski h Góra h. W B to iu a uwagę zasługuje śred iowie z ie ie ki oraz Koś iół pod wezwa ie XIII wieku w udowa z li z iast lokowa W ie owzię ia Najświętszej Mar i Pa po hodzą h a prawie z po zątku w st lu got ki. Po adto uwagę prz kuwa harakterystyczna zabudowa miejska i ka ie i a i i do a i ud ek la piar i daw układ ur a ist z, t pow dla ieszkal i. Sz zegól ie iekawą ara ża ją ar hitekto i z ą jest Bolko Loft h )akładów Gór i zo-hut i z h Orzeł Biał. Jed ą z wiz tówek Tar owski h Gór jest r ek wraz z ud ka i, w tym z podcieniami, Domem Sedlaczka czy Koś iołe Do wr parafii ewangelicko-augsburskiej. Po adto w powie ie a sz zegól ą uwagę zasługują: pała rodu ers ar ków w Nakle Śląski, zespół pała owo-parkow w Świerklań u z Pała e ej, Tworogu, ) rosławi a h i Br ku. W Lu liń u god i uwagi za tka i są: za ek z udowa drew ia a świąt ia pod wezwa ie Ponadto w powie ie św. A w sąsiedztwie iasta o e ie hotel, a także oraz got ki koś iół parafial św. Mikołaja z XVI wieku. ieś i się ko pleks pała owo-parkow w Koszę i ie z a siedzi a )espołu Pieś i i Tań a ŚLĄSK, pała Ballestre ów wraz z parkie rośli Kawalera z pała e przede wsz stki jako w Ko h i a h ze względu a ość w parku o roku o hodzo e jest tutaj Święto Kwit ą ego Róża e z ika oraz li z e koś ioł, w tym drewniane (Sanktuarium Matki Boskiej Lubeckiej w Lubecku, koś iółki drew ia e pod wezwa ie św. Trój w Koszę i ie, św. Ja a Chrz i iela w Bruśku, koś iół św. Mar i a w Cieszowie, koś iółek NMP Królowej Różań a Świętego w Boro owie, koś iół św. Wale tego w Woź ika h. W Tar owski h Góra h a uwagę zasługuje także park kulturow Hałda popłu zkowa. Na terenie Bytomia zorga izowa został ośrodek Dolo it narciarski h, a w Nakle Śląski Sportowa Doli a, u ożliwiają zlokalizowa jest )alew Nakło-Che hło sportów wodnych. 5 ałoro z e uprawia ie sportów iejs e w po z ku i ośrodek
Zgodnie z danymi Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach, w obszarze Białego Śląska zlokalizowanych jest 2 obiektów wpisanych do rejestru za tków. Należą do i h o iekt sakral e, takie jak koś ioł, e tarze, o iekt histor z e pała e, parki pała owe, i dustrial e kopalnie, elektrownie, obiekty ieszkal e, ka ie i e, sta owiska ar heologi z e wpisanych do rejestru pochodzi z B to ia wpisa z układ ur a ist z e, Tar owski h Gór iast. Najwię ej o iektów oraz ) rosławi. Spis o iektów h do rejestru z ajduje się w a eksie. 2.3 ANALIZA OBSZARU W SFERZE GOSPODARCZE J Opierają się a a aliza h regio al oż a doko ać gospodar ze.i. o e 2 h, służą pod względe h o itorowa iu Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego grup wskaź ików harakter zują a pozio ie powiatów. A aliza przeprowadzo a przez Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego pozwoliła w ge erować wskaź ik rozwoju WRT, którego jed ą z głów s tet z h zróż i owa ie społe z oh składow h jest wskaź ik w zakresie Nowo zes ej Gospodarki. W iki ada ia pozwalają zakwalifikować o szar powiatu tar ogórskiego do klas powiatów o w soki pozio ie a alizowa ego wskaź ika, powiat lu li ie ki do grupy powiatów o śred i do grup o iski pozio ie i iasto B to 2 pozio ie s tet z ego wskaź ika. Moduł gospodar z : Część II Regionalne mierniki rozwoju RCAS, Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, r as.slaskie.pl 52
Rysunek 2 Wskaź ik rozwoju terytorial ego Nowo zes a Gospodarka w powiata h województwa śląskiego w Źródło: Moduł gospodar zy: Część II Regio al e Woje ództ a Śląskiego, rcas.slaskie.pl, 5.5.26.. ier iki roz oju opra o a ie RCAS, Urząd Marszałko ski A alizują gospodarkę ależ zwró ić uwagę a takie aspekt jak: li z a i rodzaj pod iotów gospodar z h, kształtowa ie się w ia iędz arodowej, r ek pra, oferta eduka j a i i west j a oraz powiąza ia funkcjonalne. PODMIOTY GOSPODARCZE W 24 roku w obszarze Białego Śląska zarejestrowa h ło w azie REGON gospodarczych i od 22 roku zauważa się stałą te de ję wzrostową. W przeli ze iu a ajw ższą wartoś ią wskaź ika w roku harakter zował się powiat tar ogórski o szarze zao serwowa o ajw ższ prz rost wskaź ika w stosu ku do roku o, t s. pod iotów t s., i rów ież a t, pkt.. Naj iższa wartość i deksu i rów ież aj iższ jego prz rost dot z ł powiatu lu li ie kiego odpowied io 53 ieszkań ów, i,
pkt.. Wartość wskaź ika dla powiatu lu li ie kiego zde dowa ie w ał okresie a aliz odstaje wartoś iowo od pozostał h o szarów. 38 5 37 36 95 35 9 34 85 33 8 32 75 7 3 65 3 w OF li z a pod iotów ogółe liczba pod./ tys. osób Wykres 23 Pod ioty gospodar ze wpisa e do rejestru REGON a tys. lud oś i w Byto iu, powiatach lublinieckim, tarnogórskim i województwie śląski oraz li z a pod iotów ogółe w o szarze Białego Śląska w latach 22-24. 29 6 22 23 24 25 26 27 28 29 2 2 22 23 24 BIAŁY ŚLĄSK - li z a pod iotów Bytom p.lubliniecki ŚLĄSKIE p.tarnogórski Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Najwię ej pod iotów w o szarze Białego Śląska w Tar owski h Góra h, t s. oraz Lu liń u roku zarejestrowa, t s.. W stosu ku do roku podmiotów zaobserwowano w Świerklań u, Tworogu i ) rosławi a h od w Cias ej, Koszę i ie i Lu liń u od przekłada się a ajw ższ w t li z osó 2, i, fiz z. Podo % do, %. W Świerklań u o szarze wskaź ik li z h prowadzą h działal ość ło w B to iu a osó, t s., ajw ższ wzrost liczby % do 67,9%), natomiast naj iższ ajw ższ wzrost li z pod iotów w przeli ze iu a ie stosu kowo w soki i wskaź ika i wskaź iki dot zą w sz zegól oś i g i h pod iotów t s. lud oś i oraz w wieku produkcyjnym (odpowiednio harakter zują się Tar owskie Gór. Niskie Cias a, a także Boro owa, Pawo kowa, Krupskiego Mł a i Miaste zka Śląskiego. Tabela Wskaź iki doty zą e li z y pod iotów i osó fizy z y h prowadzą y h działal ość gospodar zą w gminach Białego Śląska. liczba podmiotów 24 zmiana liczby podmiotów 24/2 liczba podmiotów na tys. lud oś i 24 os. fizyczne prowadzą e działal ość a osób w wieku produkcyjnym 24 ŚLĄSKIE Bytom 4 69 33 9,8% 8,2,6 6 524 9,7% 66,7 9,8 54
Lubliniec 2 339 5,6% 79,6,9 Boronów 253 39,% 59,9 9,6 Ciasna 476 2,% 57,2 7,7 Herby 538 25,4% 74, 8,9 Kochanowice 474 23,% 64,2 8,7 Koszę i 94 3,3% 78,6, Pawonków 44 4,3% 79, 7,3 Woź iki 759 3,6% 82,5,3 7 699 26,8% 9,2 4,4 Kalety 69 32,9% 72,2 9,5 Krupski Mł 283 39,4% 5,8 8, Miaste zko Śląskie 58 36,6% 55, 8,8 Radzionków 668 22,4% 7,4,6 Świerkla ie 424 66,% 2, 5, 659 58,% 63,3 9,9 367 67,9% 75,9, Tarnowskie Góry Tworóg ) rosławi e Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Najwię ej pod iotów zarejestrowano w 24 roku w Bytomiu i powiecie tarnogórskim (po, tys.), jednak w przeliczeniu a, wo e daje i deks t s. lud oś i zde dowa ie lepsz, w B to iu. W Lu liń u zarejestrowa o wskaź ikie pod iotów, o w przeli ze iu a li z ę lud oś i,. Na przestrze i lat wskaź ik owo zarejestrowa prz j ował te de ję wzrostową, ato iast w roku harakter zuje się powiat tar ogórski h pod iotów ulegał waha io zauważa się z a z analizowanych o szara h. W łą z ie w powie ie tar ogórski wzrostową, w pozostał h o szara h kieru ek z ia jest róż. 55 od do 2 jego spadek we wsz stki h roku o serwuje się te de ję
Wykres 24 Podmioty nowo zarejestrowa e w rejestrze REGON a oraz w województwie śląski w lata h -24. tys. lud oś i w Bytomiu, powiatach lublinieckim i tarnogórskim.. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 23 24 25 26 ŚLĄSKIE 27 28 Bytom 29 2 p.lubliniecki 2 22 23 24 p.tarnogórski Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. W przypadku podmiotów wyrejestrowanych, w 24 roku sytuacja przedstawiała się podo nowo zarejestrowanych, tj. w B to iu i powie ie tar ogórski, t s., a aj iższe w powie ie lu li ie ki, t s.. Podo t s. lud oś i w powie ie tar ogórskim b ł Na przestrze i lat wskaź ik w rejestrowa ajw ższ ie jak w prz padku zao serwowa o ajw ższe wartoś i ie wskaź ik w rejestrowa,,, t s. i h pod iotów a aj iższ zao serwowa o w B to iu h pod iotów w o szarze Białego Śląska ł ardzo z ie,.,a jego waha ia pokr wał się z te de ją w województwie. Ge eral ie zauważa się wzrost wartoś i i deksu od 23 roku ze sporymi spadkami w latach 24, 2 i 22 (tendencja przeciwstawna do liczby nowo zarejestrowanych podmiotów). Wykres 25 Pod ioty wyrejestrowa e z rejestru REGON a w województwie śląski w lata h -24. tys. lud oś i w Bytomiu, powiatach lublinieckim i tarnogórskim oraz.. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2.. 23 24 25 ŚLĄSKIE 26 27 28 Bytom 29 2 p.lubliniecki Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. 56 2 22 p.tarnogórski 23 24
W większoś i, tj. w ponad 95% przypadków, zarejestrowa e pod iot % w B to iu. Wśród pod iotów działają prowadzą e działal ość h w sektorze pr wat, % ogółu pod iotów pr wat zde dowa ie do i ują oso h, a astęp ie spółki ha dlowe h. Spółki ha dlowe zęś iej zakłada e są w duż h Góry, natomiast a pozostał o szarze hęt iej rejestrowa e są oso iasta h jak B to ikroprzedsię iorstwa, zatrud iają e ie wię ej iż pra ow ików. Pod iot Podmioty gospodarcze, podo PKD dot zą fu k jo owało wskaź ik te % jed ostek z Białego osó zlokalizowa e ałe -49 ł t lko w B to iu. ie jak w prz padku ałego województwa, aj zęś iej rejestrowa e są w sek ja h h usług. W sek ja h PKD. Największ, % ogółu z Tar owskie osó,, % to przedsię iorstwa ardzo duże, zatrud iają e pow żej fiz z e fiz z e prowadzą e działal ość. Charakter włas oś i przekłada się także a wielkość pod iotów ajwię ej o aż Śląska to. roku fu k jo owało w o szarze Białego Śląska, t s. pod iotów z zego aż W sektorze publicznym, w pod iotów pr wat działają w sektorze pr wat roku, % pod iotów w o szarze Białego Śląska działało właś ie w tych odsetek za otowa o w B to iu, o aż, %. W prze śle i udow i twie, % podmiotów; w taki h g i a h jak Cias a, Ko ha owi e, Koszę i, Pawo ków, Woź iki w osił pow żej pod iotów działają %, a w Boro owie awet, %. Odnotowano bardzo niski odsetek h w rol i twie lisko % ogółu. W obszar Białego Śląska wchodzą jednak takie gminy, gdzie odsetek podmiotów rol i z h jest z a z ie w ższ - Boro ów i Cias a pow żej Woź iki i Koszę i %, ) rosławi e, pow żej % oraz Pawonków,6%. Wykres 26 Podmioty gospodarcze wg grup sekcji PKD w obszarze Białego Śląska i województwie śląski w 24. ŚLĄSKIE BIAŁY ŚLĄSK rolnictwo, leś i two, łowie two i rybactwo prze sł i budownictwo 2.9% 2.2% 77.7%.% 76.7% pozostała działal ość.3% Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. A alizują pod iot gospodar ze ależ od ieść się także do prze harakter śląska i sta owił głów e źródło zatrud ie ia 57 słu iężkiego, któr przez lata kształtował ieszkań ów regio u. W w iku działań
restrukturyzacyjnych na terenie Białego Śląska zostało zlikwidowa Do ajwiększ h dziś fu k jo ują h wiele zakładów prze słow h. h zakładów ależą: Kopal ia Węgla Ka ie CARBO - KOKS Spółka z o.o. Huta Zygmunt w Bytomiu o e ie ależ do grup )a et I dustr ; Huta ego Bo rek zęść daw ej kopal i Ce tru ; 22 23 24 ku Miaste zko Śląskie S.A. RYNEK PRACY W roku w województwie śląski zaledwie, %, zatrud io h li z a zatrud io h ogółe w iosła ło w o szarze Białego Śląska. Najwię ej pra ują tarnogórski (33,5 tys.) oraz Bytom (3,2 tys.). W stosu ku do roku Śląska wzrosła o, t s. i 292,6 tys., z czego 82,8 tys., czyli li z a pra ują ło to zasługą głów ie pra odaw ów zlokalizowa h otował powiat h a tere ie Białego h w powie ie lu li ie ki (wzrost liczby zatrudnionych o %) oraz powiecie tarnogórskim (wzrost liczby zatrudnionych o 9%). tylko w B to iu za otowa o te de ję aleją ą wśród li z zatrudnionych (w stosunku do roku 25 ich liczba spadła o %. Wykres 27 Zatrudnienie w Bytomiu oraz powiatach lublinieckim i tarnogórskim w latach 25-24.25 4 35 3 25 2 5 25 26 27 28 29 p.lubliniecki 2 p.tarnogórski 2 22 23 24 Bytom Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. 22 Pozostałą zęść KWK Ce tru została przekaza a do Spółki Restruktur za ji Kopalń. Spółka CARBO KOKS powstała w r., przej ują i frastrukturę koksow i oraz zęść ud ków dawnej huty Bobrek. )a et I dustr posiada rów ież drugi oddział w Tar owski h Góra h. 25 Bez pod iotów gospodar z h o li z ie pra ują h do osó, du how h i pra ują h w jed ostka h udżetow h działają h w zakresie o ro arodowej i ezpie zeństwa pu li z ego. Da e łą z ie z rol i twe i d widual i pra ują i w orga iza ja h, fu da ja h, związka h SOF, według fakt z ego iejs a pra i rodzaju działal oś i. 23 24 58
Najwię ej osó w o szarze Białego Śląska, podo zatrudnionych jest w prze śle i ie jak w prz padku województwa śląskiego jako ałoś i, udow i twie. A alizują jed ak spe fikę posz zegól h jed ostek h w skład Białego Śląska widać, że powiat lu li ie ki odz a za się sz zegól ie w soki w hodzą pra ują h w rol i twie, o aż %, powiat tar ogórski w ha dlu, ato iast B to Wykres 28 )atrud ie ie według grup sek ji PKD w o szarze Białego Śląska i w województwie śląski Bytom % p.tarnogórski 32% 7% 22% 34% p.lubliniecki 2% BIAŁY ŚLĄSK 7.8% ŚLĄSKIE 7.8% 4% 22.7% 38.6% w. 2% 5% 32.9% w pozostał h usługa h. 4% 28% 32% odsetkie 2.% 29% % 2.7% 3.7% 3% 33.9% 29.8% rol i two, leś i two, łowie two i r a two prze sł i udow i two handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działal ość fi a sowa i u ezpie ze iowa; o sługa r ku ieru ho oś i Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Liczba bezrobotnych w 25 roku w obszarze Białego Śląska w iosła, t s., o sta owiło aż % ogółu bezrobotnych w województwie. Generalnie li z a ezro ot roku prz j uje te de ję aleją ą, h od zarówno w powiatach lublinieckim i tarnogórskim, jak i Bytomiu, jednak spadek liczby osób bez pracy na tych o szara h os luje iędz %-34%, tymczasem w województwie w analogicznym okresie spadek w iósł Wykres 29 Bezrobotni zarejestrowani w Bytomiu oraz powiatach lublinieckim i tarnogórskim w latach 2-25. 2 8 6 4 2 8 6 4 2 2 2 22 23 24 25 26 27 28 29 2 2 22 23 24 25 p.lubliniecki p.tarnogórski Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. 59 Bytom %.
Podo ie kształtuje się stopa ezro o ia rejestrowa ego. Od wartoś i a wsz stki h o szara h ależą oraz powiatu tarnogórskiego (6,7 pp.. W i o roku ge eral ie zauważa się spadek jej h do Białego Śląska, z zego ajw ższ dot z ł B to ia, pp. ajw ższą stopą ezro o ia harakter zował się B to ajw ższego spadku w od iesie iu do roku 7,8%. Wartoś i i deksu dla powiatów lublinieckiego i tar ogórskiego os lował wokół śred iej dla województwa odpowied io, % i, %. Wykres 3 Stopa bezrobocia rejestrowanego w Bytomiu, powiatach lublinieckim i tarnogórskim oraz w województwie śląski 24-25. w lata h 3 25 % 2 5 5 24 25 26 ŚLĄSKIE 27 28 29 p.lubliniecki 2 2 22 p.tarnogórski 23 24 25 Bytom Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Badają zróż i owa ie wew ętrz e zauważa się, że ezro o ie sz zegól ie dot ka B to w pio ow oraz g i położo e paś ie Białego Śląska, tj. Her, Koszę i, Kalet i Miaste zko Śląskie. Na t h o szara h udział bezrobotnych zarejestrowanych w ogólnej li z ie lud oś i w wieku produk j, %. Najlepiej s tua ja przedstawiała się w g i a h położo tj. Pawo kowie, Krupski Mł ie, Tworogu i ) rosławi a h ta 6 w roku w osił pow żej h w za hod iej i deks wskaz wał zęś i Białego Śląska, iędz,6% a 5,%.
Rysunek 3 Udział ezro ot y h zarejestrowa y h w li z ie lud oś i w wieku produk yj y w g i a h Białego Śląska w 24 (%). Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. A alizują grup, które w sz zegól oś i dot ka ezro o ie w o szarze Białego Śląska, ależ wskazać przede wsz stki gi a oso azjal lu ezro ot prze wają e iższ dot z h w stępuje w grupa h się stosu kowo duż odsetek osó dotychczas niepra ują otowa o prze wają o iążo 2 to przede wsz stki +, z w kształ e ie iesię ało osó ogól okształ ą h a zwol ie iu do trze h z w kształ e ie oraz oso z w kształ e ie Bytomia). Stosunkowo niski odsetek osób w ższ ez stażu pra, prze wają i iepeł ospraw h. W B to iu zauważa h a ezro o iu - iesię i osó a też prawo do zasiłku. W powie ie lu li ie ki wśród ko iet, po adto osó śred i i są oso ezro o iu pow żej h. Odpowied io rak pra z w kształ e ie a łod h do roku ż ia, a solwe tów, osó i zasadniczym zawodowym, osób poprzed io pra ują h oraz iesię. W prz padku powiatu tar ogórskiego grupa i sz zegól ie poli eal i śred i zawodow oraz pozostają e ez pra do iesię. Tabela Bezrobotni w Byto iu, powiata h lu li ie ki Grupa Bezro ot i ogółe Bytom os. i tar ogórski p. lubliniecki oraz w województwie śląski p. tarnogórski w. BIAŁY ŚLĄSK ŚLĄSKIE 9 47 2 567 4 686 6 4 48 58 z prawem do zasiłku %,4 2,4,9,7 3,2 kobiety (%) 54,6 55,9 55,8 55, 54,3 24 lat i mniej (%),4 8,2 4,6 3,4 2,5 6
55+ (%) 7,7 4, 6,5 6,8 8,9 7,,4 5, 5,4 4,3 2,9 6, 5,2 4, 4, 6,6,5 2,5 9, 3, poli eal e, śred ie zawodowe (%) 8,5 22, 26, 2,2 22, śred ie ogól okształ ą e (%) 8,3,9 8,5 8,8 9,2 zasadnicze zawodowe (%) 26,6 32,3 27,6 27,8 27,3 4, 23,3 25,4 33,2 28,4 3, 32,6 27,9 3,4 3,2 ez stażu pra % absolwenci (%) Wykształ e ie: w ższe % gi azjal e i po iżej % Okres pozostawania bez pracy: iesią e i iej % 3- iesię % 26,9 28,8 3,7 28,6 3,2 2 - iesię % 5,3 3,8 4,4 4,8 4,9 pow żej iesię % 26,7 24,9 26, 26,2 22,7 iepeł ospraw i % 4,8 4, 4,5 4,6 6,9 osoby poprzednio pra ują e % 82,9 89,6 85, 84,6 85,7 osoby poprzednio pra ują e, zwolnione z prz z dot zą h zakładu % 4,6 6,3 3,6 4,5 5,3 osoby dotychczas iepra ują e % 7,,4 5, 5,4 4,3 Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie danych BDL, GUS. WYMIANA MIĘD)YNARODOWA Obszar Białego Śląska jest istot W og iwe w strukturze eksportu z województwa śląskiego. roku w o szarze prowadziło działal ość eksporterów i wszystkich tego typu pod iotów w regio ie. Pod względe tar ogórski, ato iast aj iejszą wartość harakter zuje i porterów, o sta owiło, % wartoś i eksportu w o szarze do i uje powiat iasto B to. Największa d a ikę w okresie 24-23, zarów o w zakresie wartoś i eksportu jak i i portu, od otował atomiast powiat lubliniecki wzrost odpowiednio o 58,6% i 7,4%. Tabela 2 Eksport i import z obszaru Bytomia i powiatów lublinieckiego i tarnogórskiego w latach 22 i 23. Bytom 22 EKSPORTERZY ogółe powiat lubliniecki 23 93 22 95 23 82 62 powiat tarnogórski 22 76 23 79 84
udział w województwie na tys. ieszkań ów EKSPORT wartość ogółe udział w województwie na eksportera a ieszkań a DYNAMIKA EKSPORTU w odniesieniu do 24 r. IMPORTERZY ogółe udział w województwie na tys. ieszkań ów IMPORT wartość ogółe udział w województwie na importera a ieszkań a DYNAMIKA IMPORTU w odniesieniu o 24 r.,76% 53,76% 55,55% 6,4% 98 3,38% 29 3,4% 33 298 3 96,35% 3 24 637 76 2 885 279,24% 2 23 37 222 537 354 95,63% 6 553 9 6 947 526 259 322,6% 6 924 465 6 86 39 638 282,63% 7 768 929 2 475 87 739,69% 8 2 42 668 7,3% 2,8% 64,% 58,6% 89,%,7% 4 2,23% 8 4 2,8% 8 68,7% 88 78,2% 2 3,6% 45 27 3,2% 5 399 677 555,67% 2 834 593 2 287 337 227 859,57% 2 39 687 944 496 29 266,84% 7 298 4 6 46 49 36 887,7% 5 376 434 5 432 23 54 77,89% 5 67 52 8 96 92 79 52,54% 4 45 4 6 658 74,6% 47,3% 45,4% 7,4% 68,3% 38,% Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie Moduł gospodar zy: Część I Po iąza ia gospodar ze oje ództ a śląskiego z zagra i ą opra o a ie RCAS, Urząd Marszałko ski Woje ództ a Śląskiego, r as.slaskie.pl,.5.26 ila s w Najkorzystniejsz saldo w ia ia z zagra i ą charakteryzuje obszar powiatu tarnogórskiego, który dodatnie a zarów o ze star powiaty charakteryzuje dodatni bilans w i kraja i UE, w t ia Nie a i, jak i krajami wschodnimi. Wszystkie z kraja i sąsiadują i ze ws hodu z Polską oraz kraja i grup EFTA. M. BYTOM -3 LUBLINIECKI TARNOGÓRSKI UE-3 Wschodni Bliski sąsiedzi Wschód EFTA USA Daleki Wschód Chiny -,265-678 -58 - -37-62 6 63 28-2 -3 3 26 37-4 -34-2 -4-72 -468 UE-5 Niemcy (bez Niemiec) Źródło: Opra o a ie 22 257 397,89 593 799-42 -49 ilio zł,929 Wykres 3 Eksport i i port wg kieru ku sprzedaży z o szaru Byto ia oraz powiatów lu li ie kiego i tarnogórskiego w 23. reszta świata łas e a podsta ie Moduł gospodar zy: Część I Po iąza ia gospodar ze z zagra i ą opra o a ie RCAS, Urząd Marszałko ski Woje ództ a Śląskiego, r as.slaskie.pl, 63 oje ództ a śląskiego.5.26
OFERTA INWESTYCYJNA Jednym ze sposobów zagospodarowania terenów, zwłasz za poprze stref eko o i z ej. W województwie śląski słow h, jest utworzenie specjalnej fu k jo uje Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna (KSSE), która jest drugą o do powierz h i strefą w Pols e po wał rz skiej i pierwszą pod względe zatrud ia h osó. W skład KSSE w hodzą o szar B to ia i Lu liń a, które inwestorów. Obecnie dla potencjalnych inwestorów w Bytomiu oferowa kopal i węgla ka ie li z zęś iowo już prz jęł jest tere po ad ha po łej ego Powstań ów Śląski h. W Lu liń u teren do zagospodarowania obejmuje obszar 26 ponad 24 ha. Należ podkreślić, że g i o szaru realizują polit kę wspierają ą przedsię ior zość, w tym stosowanie instrumentów wsparcia, np. preferencyjnych stawek podatków lokalnych, a zęść gmin aktualnie przygotowuje rozwiąza ia w zakresie zwol ie ia z podatku od ieru ho oś i dot. ud ków i udowli dla ał h i śred i h przedsię ior ów, pod warunkiem stworzenia nowych miejsc pracy. W bazie Ce tru wskaza O sługi I westora, prowadzo ej przez Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, h jest dwa aś ie lokalizacji dla potencjalnych inwestorów zlokalizowanych w obszarze Białego Śląska. Tere te leżą w gra i a h B to ia, Lu liń a oraz Cias ej. Tere z obszarami włą zo wskaza e w Lu liń u pokr wają się i w KSSE. W B to iu t lko jed a lokaliza ja włą zo a jest do KSSE. Tabela 3 Tereny inwestycyjne w obszarze Białego Śląska. lokalizacja Powierzchnia (ha) właś i iel Bytom, ul. Magdaleny 6,4 B to skie Przedsię iorstwo Komunalne Sp. z o.o. Bytom, ul. Strzelców Bytomskich 25, Grupa Mostostal Zabrze Bytom, ul. Elektrownia/Racjonalizatorów 23,7 Miasto Bytom 7,4 Miasto Bytom 3, Miasto Bytom Ciasna, przy Drodze Krajowej 9,5 Gmina Ciasna Lubliniec, ul. Klonowa,6 Gmina Lubliniec Lubliniec, ul. Klonowa,9 Gmina Lubliniec Lubliniec, ul. Klonowa,5 Gmina Lubliniec Lubliniec, ul. Klonowa 3, Gmina Lubliniec Lubliniec, ul. Klonowa 2,4 Gmina Lubliniec Lubliniec, ul. Klonowa 5, Gmina Lubliniec B to, ul. Strzel ów B to ski h tere po KWK Bytom) łej Bytom, ul. Strzelców Bytomskich Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie invest-in-silesia.pl oraz http://mapa.ksse.com.pl/, 3.6.26. 26 Na podstawie mapa.ksse.com, 26.4.26. 64
Gminy i miasta, celem zagospodarowania tych stref, pró ują roz udow wać i frastrukturę na swoim terenie, aby za hę ić pote jal h i westorów. Źródłe fi a sowa ia t h działań jest zarów o włas udżet, jak i środki u ij e. W ra a h Regio al ego Progra u Opera j ego Województwa Śląskiego a lata ogłasza e ł ko kurs a wspar ie w zakresie i frastruktur gospodar zej oraz pro o ji i west Ze środków t h skorz stał B to, Radzio ków, Tar owskie Gór oraz powiat tar ogórski, z -23 j ej. zego doinwestowanie infrastruktury o jęło tylko Bytom i Lubliniec. Tabela 4 Projekty doty zą e roz udowy i frastruktury gospodar zej oraz pro o ji i westy yj ej współfi a sowa e ze środków RPO WSL 27-23, zlokalizowane w obszarze Białego Śląska. Obszar Bytom Bytom Lubliniec Radzionków Radzionków Radzionków Tarnowskie Góry T tuł i zakres projektu Stworze ie stref akt w oś i i west j ej a tere a h poprze słow h B to ia, o szar - rejo ul. Miejska Dą rowa, Strzel ów B to ski h Przed iote projektu ło ko pleksowe uz roje ie tere u poprze słowego po łej KWK Powstań ów Śląski h w B to iu wraz z udową drogi dojazdowej oraz akro iwela ją terenu. Pro o ja tere ów i west j h zlokalizowa h w po liżu Autostrad A i O wod i Pół o ej Aglo era ji Gór ośląskiej w B to iu Przed iote projektu ło przeprowadze ie kompleksowej kampanii promocyjnej terenów i west j h zlokalizowa h w sąsiedztwie dwó h głów h traktów ko u ika j h B to ia, tj. Autostrad A i to skiego od i ka O wod i Pół o ej Aglo era ji Gór ośląskiej. Ka pa ia kierowa a ła do przedsię ior ów i top a age e tu, z li a agerów podej ują h de zje i west j e w fir a h. Uz roje ie tere ów i west j h prz ul. Klo owej w Lu liń u pod działal ość gospodar zą Przed iote projektu ło uz roje ie w i frastrukturę te h i z ą tere ów i west j h położo h prz ul. Klo owej w Lu liń u. I west ja polegała na budowie kanalizacji sa itar ej, desz zowej oraz wodo iągu, udowie drogi dojazdowej do stref, udowie oświetle ia uli z ego, udowie o z i kolejowej. Gmina Radzionków - miejsce moich inwestycji Pro owa a ła jed a oferta inwestycyjna obej ują a osie o szarów o łą z ej powierzchni ok. 57,6ha. W ramach projektu g i a rała udział w Targach Salon Nieru ho oś i i I west ji INVESTFIELD. Po adto projekt o ej ował przeprowadze ie ka pa ii pro ują ej tere i west j e G i w edia h- stacjach radiowych, telewizyjnych, prasie; kampanie internetowe i outdoorowe. Ka pa ia zai i jowała zorganizowanie konferencji naukowo- gospodarczej. I westuję w Radzio kowie- promocja terenów inwestycyjnych Gminy Radzionków Pro owa a ła jed a oferta i west j a o ej ują a siede o szarów o łą z ej powierzchni ok. 64 ha. W ramach projektu Gmina rała udział jako w staw a w Międz arodow h Targa h Nieru ho oś i i I west ji E po Real w Mo a hiu. Po adto projekt o ej ował przeprowadze ie ka pa ii pro ują ej tere i west j e G i, w ra a h której astąpiło zorga izowa ie ko fere ji i i jują ej projekt, przeprowadzono kampanie w mediach- stacjach radiowych, telewizyjnych, prasie; kampanie internetowe i outdoorowe. Zainwestuj w Radzionkowie - promocja terenów inwestycyjnych Gminy Radzionków Pro owa a ła jed a oferta inwest j a o ej ują a trz o szar o łą z ej powierz h i ok., ha. W ra a h projektu G i a rała udział jako w staw a w Międz arodow h Targa h Nieru ho oś i i I west ji REAL VIENNA w Wied iu. Po adto projekt o ej ował przeprowadze ie ka pa ii pro ują ej tereny inwestycyjne Gminy, w ramach której zorga izowa o ko fere ję, ka pa ie w mediach- stacjach radiowych, telewizyjnych, prasie; kampanie internetowe i outdoorowe. Inwestuj w Tarnowskich Górach Przed iote projektu ł działa ia związa e z pro o ją i west j ą tere ów 65
Tarnowskie Góry Powiat Tarnogórski zlokalizowa h a tere ie G i Tar owskie Gór. Pro o ji podlegał działki zlokalizowane na siedmiu obszarach inwestycyjnych w Gminie. Tarnowskie Góry - najlepsze dla inwestorów Przed iote projektu ł działa ia związa e z pro o ją i west j ą tere ów zlokalizowa h a tere ie G i Tar owskie Gór. Pro o ji podlegał działki zlokalizowa e a pię iu o szara h i west j h w G i ie: o szar Bo row iki, o szar Lasowice, obszar Opatowice, obszar Sowice, obszar Obwodnica Miejska. I westuj w MSAG z li Projekt Pro o ji I west j ej Tere ów Międz g i ej Stref Akt w oś i Gospodar zej w Powie ie Tar ogórski Głów ele projektu ło prz gotowa ie i przeprowadzenie kompleksowej kampanii pro ują ej ofertę i west j ą tere ów w hodzą h w skład Międz g i ej Stref Akt w oś i Gospodar zej w Powie ie Tar ogórski oraz u zest i two w targa h iędz arodow h i krajow h w elu rozpowsze h ie ia i for a ji o tere ach i west j h MSAG wśród i westorów krajow h i zagra i z h. Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie rpo -23.slaskie.pl/mapa. Jednym z efektów ostatniego z prz woła h projektów, ło stworze ie witr i ter etowej skupiają ej wsz stkie pote jal e lokaliza je ow h i west ji a tere ie powiatu tar ogórskiego w Międz g i ej Strefie Akt w oś i Gospodar zej. Podo ie w prz padku projektu realizowa ego przez Miasto B to rów ież powstała stro a i ter etowa wizualizują a roz iesz ze ie tere ów i west j h wokół autostrady A. Duż wspar ie, zarówno dla nowych inwestorów, jak i dla już prowadzą h działal ość, są róż ego rodzaju instytucje otoczenia biznesu. W obszarze Białego Śląska zlokalizowa e są astępują e jed ostki: 27 Byto ski Park Prze ysłowy - powstał a terenie po zrestruktur zowa h )akłada h Gór i zo-hutniczych Orzeł Biał. Porozu ie ie w sprawie utworze ia Parku podpisał : G i a B to, Spółka Restruktur za ji Kopalń S.A. w Katowi a h, B to ska Spółka Restruktur za ji Kopalń Sp. z o.o. w B to iu, Przedsię iorstwo Usług Me ha i z h PUMECH-OR)EŁ Sp. z o.o. w B to iu, Orzeł Biał S. A. w B to iu oraz Gór ośląska Age ja Przekształ eń Przedsię iorstw S.A. w Katowicach. Obecnie Park tworzą t lko ieru ho oś i Gór ośląskiej Age ji Przedsię ior zoś i i Rozwoju sp. z o.o. w Gliwi a h. Na jego tere ie działają takie fir jak: DLH Poland Sp. z o.o., Federal Sig al Va a Spółka Ak j a Oddział w Polsce, HANGSEN Sp. z o.o., NordGlass Sp. z o.o., ZASADA FABRYKA MASZYN Sp. z o.o., czy ZFM TECHNOLOGY Sp. z o.o. 28 Iz a Prze ysłowo-handlowa w Tarnowskich Górach - powstała w z tere u Gór ego Śląska. O e ie Iz a zrzesza po ad gospodar zego, która działa w elu rozwija ia współpra oraz tworze ia waru ków korz st szkolenia, udziela wspar ia prz roku w w iku zrzesze ia fir przedsię iorstw Jest to orga iza ja sa orządu iędz fir a i, u ożliwia ia w ia doświad zeń h dla prowadze ia działal oś i gospodar zej. Dodatkowo orga izuje poz skiwa iu środków u ijnych, organizuje konkursy, prowadzi sąd ar itrażow. 27 www.gapr.pl/, 27.4.26. tarnowskiegory.com.pl/, 27.4.26. 28 66
29 Klaster E-połud ie w Byto iu - formalnie zarejestrowany jest jako Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Społe zeństwa I for a j ego. Skupia operatorów ko u ika j współpra ę. Na azie klastra powstaje Śląska Grupa Teleko u ika j a, która skupia lokal e fir teleko u ika j e owo zes h, którz widzą potrze ę rozwoju poprzez h ą e w grupie w korz stać swój i owa j pote jał oraz rozwijać się dzięki usługo. 3 I ku ator Przedsię ior zoś i Sp. z o.o. w Tar owski h Góra h - jest orga iza ją poż tku pu li z ego oraz i st tu ją szkole iową wpisa ą do rejestru i st tu ji szkole iow h Wojewódzkiego Urzędu Pra w Katowi a h. )ada ie spółki jest tworze ie waru ków sprz jają przedsię ior zoś i i samozatrudnienia oraz powstawaniu nowych miejsc pracy. Cele jest wz o ie ie fir prowadzą h rozwojowi działa ia I ku atora h działal ość gospodar zą ie dłużej iż trz lata tak, a ogł przetrwać najtrudniejszy, po zątkow okres ist ie ia a r ku. O e ie w ra a h I ku atora fu k jo uje zostało w i ku owa fir, a h. Ośrodek Badaw zo-rozwojowy Dźwig i i Urządzeń Tra sportowy h DETRANS 3 stowarzyszenie prowadzące badania naukowe i prace rozwojowe. W wykazie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa W ższego figuruje jako instytut badawczy nadzorowany przez Ministerstwo Gospodarki. Agencja Rozwoju Lokalnego AGROTUR S.A. - firma doradcza i szkoleniowa kompleksowo o sługują a przedsię iorstwa i i st tu je pu li z e w zakresie pro esu poz ska ia środków, po ząwsz od przeprowadze ia a aliz ożliwoś i dofi a sowa ia, poprzez prz gotowa ie ko plet ego projektu i w iosku, aż do rozli ze ia otrzymanego dofinansowania. POWIĄ)ANIA FUNKCJONA LNE W opisie po iżej przedstawio o powiąza ia gospodar zo-przestrze zidentyfikowanych na podstawie druków PIT- e sta owią e su ę wsz stki h powiązań rok, w skład której w hodzą zarów o dojazd do pra jak i powiąza ia orga iza j e przedsię iorstw. W ramach obszaru Białego Śląska powiate ajwiększe powiąza ia fu k jo al e w stępują tar ogórski. ) B to ia do powiatu tar ogórskiego li z a powiązań w osi iędz B to ie oraz t s., w druga stro ę, t s. Najwię ej powiązań z B to ia w stępuje w kieru ku Tar owski h Gór oraz Radzio kowa. Powiąza ia po iędz powiata i lu li ie ki i tar ogórski to, t s. powiat lu li ie ki -> powiat tarnogórski) oraz,5 tys. (powiat tarnogórski ->powiat lu li ie ki. Powiąza ia dot zą głów ie w w ioskować, ze B to ie Największ a powiate iast powiatow h. Moż a wię o iej oddziałuje powiat tar ogórski a lu li ie ki, iż odwrot ie. Powiąza ia po iędz lu li ie ki są z iko e. i powiąza iami z innymi miastami i powiatami w województwie harakter zuje się B to. )auważa się tutaj sz zegól ie duże oddział wa ie duż h 29 www.e-poludnie.pl/pl/, 27.4.26. www.inkubator.tarnogorski.pl/, 27.4.26. 3 polon.nauka.gov.pl/, 27.4.26. 3 67 iast Metropolii. Powiąza ia B to ia w kierunku
Katowic to wartość rzędu, t s., Gliwic - 2,5 tys., Zabrza- 2, tys., Chorzowa -,8 tys. Również powiat tar ogórski iąż ku Metropolii. Największe powiąza ia w stępują w kieru ku Katowic - 3,3 tys., Gliwic 2,2 tys., Zabrza -, t s. oraz Piekar Śląski h -,9 tys. i Chorzowa -,6 tys. Powiat lubliniecki w pierwszej kolej oś i w stępuje ku Często howie -,8 tys., w szczegól oś i dot z to Lu liń a i Her ów. Następ ie w kierunku Katowic -, t s., Gliwi i Piekar Śląski h - po,2 tys. oraz Zabrza -, tys. A alizują oto ze ie Białego Śląska, zauważa się stosu kowo sil e powiąza ia powiatu lu li ie kiego zwłasz za Lu liń a, Pawo kowa i Cias ej z powiata i położo oleski i w województwie opolski, tj. z powiatem, t s. powiązań głów ie w kieru ku Do rodzie ia i Oles a oraz powiate powiązań głów ie w kieru ku, t s. W prz padku B to ia i powiatu tar ogórskiego oddział wa ie województwa opolskiego jest z iko e w ko tekś ie i h powiązań. Bardzo z a zą e powiąza ia Białego Śląska występują w kieru ku duż h z siedzi ą głów ą fir, t s. iejs owoś i )awadzkie oraz Strzelce Opolskie). Ponadto stosunkowo istotne w dają się powiąza ia z Opole Wro ław. Moż a jed ak do strzele ki ie iast Polski p. Warszawa, Kraków, wać, że w t h prz padka h są to w sz zegól oś i rela je związa e pra odaw ów, a ie rze z wist dokład ie o ówio e. 68 przepł we pra ow ików, dlatego ie został tutaj
Rysunek 4 Powiąza ia gospodar zo-przestrze e Byto ia i i u Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h Iz y Skar o ej 69 powiązań. Kato i a h.
Rysunek 5 Powiąza ia gospodar zo-przestrze e powiatu tar ogórskiego Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h Iz y Skar o ej 7 i i u Kato i a h. powiązań.
Rysunek 6 Powiąza ia gospodar zo-przestrzenne powiatu lublinieckiego Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h Iz y Skar o ej 7 i i u powiązań. Kato i a h.
2.4 ANALIZA OBSZARU W SFERZE INFRASTRUKTURY TE CHNICZNEJ I KOMUNIKACYJNEJ (UWARUNKOWANIA PRZESTRZENNE) Gru t za udowa e i zur a izowa e sta owią, % powierz h i Białego Śląska w województwie śląski odsetek te w osi, %. Stosu kowo ajwiększ odsetkie gru tów za udowa h odz a zają się iasta Bytom (48,7%), Radzionków (36,%) oraz Tarnowskie Góry (25,2%). Naj iższe wartoś i dot zą g i Pawonków, % oraz Boro ów, Cias a, Ko ha owi e, Koszę i, Woź iki i Tworóg po iżej %. Wśród a alizowa po adto z a zą h gru tów zde dowa ie do i ują tere odsetek sta owią tere prze słowe ieszka iowe % oraz drogi, %, %. Wykres 32 Rodzaje gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w obszarze Białego Śląska w 24. tereny komunikacyjne kolejowe; 8.5% uż tki kopalne;.3% tereny komunikacyjne inne;.2% tereny mieszkaniowe; 3.% tereny komunikacyjne drogi; 3.3% tereny prze słowe; 3.% tereny rekreacji i wypoczynku; 6.7% tereny zurbanizowane niezabudowane; tereny inne zabudowane; 7.7% Źródło: opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Zagospodarowanie przestrzeni ma istotny wpł w a rozwój i lokaliza ję i frastruktur, w t tur st z ej, sportowej i rekrea j ej, ko u al ej, o hro środowiska i tra sportowej, ieszka iowej. INFRASTRUKTURA TRANS PORTOWA Przez obszar Białego Śląska prze iegają istot e ele e t sie i tra sportowej, w tym drogowej i kolejowej. Na sieć drogową O szaru składają się drogi krajowe, wojewódzkie oraz powiatowe i g i 72 e. Dla popraw
dostęp oś i i pod iesie ia atrak j oś i O szaru istot jest rów ież pla owa jego wschodnią zęść. Po adto Obszar zostanie lepiej sko u ikowa udowę drogi ekspresowej S prze ieg autostrad A przez z pół o o-za hod ią Polską poprzez. Obecnie przez obszar Białego Śląska prze iega autostrada A, która a hwilę o e ą łą z P rzowi e z Czechami (granica w Gorzyczkach). Bardzo korzystnie zlokalizowany jest Bytom, który skomunikowany jest poprzez drogi krajowe z Gliwi a i DK, Katowi a i DK oraz z Krakowe i Wro ławie Ponadto przez obszar Białego Śląska prze iegają: DK Bytom Tarnowskie Góry Lubliniec Poz ań Koło rzeg DK 46 Kłodzko Opole Lubliniec Często howa Szczekociny DK 78 Chałupki Gliwice Tarnowskie Góry Zawiercie Jędrzejów Chmielnik. 73 DK.
Rysunek 7 Przebieg autostrad i dróg ekspresowych w województwie śląski wg stopnia realizacji w 26. Źródło: www.gddkia.gov.pl/, 27.4.26. Przez o szar B to ia oraz powiatów lu li ie kiego i tar ogórskiego prze iegają także li z e drogi wojewódzkie. Należą do i h: DW 789 Brusiek Kalety Woź iki Koziegłow Żarki Lelów DW 95 Herby Boronów Psary DW 96 Piasek Koszę i Lubliniec DW 97 Konopiska Boronów Koszę i Tworóg Kieleczka DW 98 Tarnowskie Góry Miaste zko Śląskie Lubsza Starcza Często howa 74
DW 9 Świerkla ie Piekar Śląskie Bytom DW 92 Miaste zko Śląskie Świerkla ie DW 925 Bytom Ruda Śląska Rybnik Śred i do owy ru h ro z y a droga h krajow h w D rek ję Dróg Krajow h i Autostrad do a aliz pojazdów. I i o o o iążo roku spośród pu któw w ra ajw ższ i od i ka i są DK ł a autostradzie A Tar owskie Gór h przez Ge eral ą, t s. i, t s. o wod i a B skrz żowa ie DK78, Tarnowskie Góry (obwodnica) granica m. Bytom, Tarnowskie Góry (obwodnica A) skrz żowa ie DK78,) oraz DK 78 (Tarnowskie Góry (DK ) Tarnowskie Góry (DW 98), Tarnowskie Góry (DW 98) Orzech, Bytom Tar owskie Gór DK. W stosu ku do roku Lubliniec (obwodnica A) skrz żowa ie DK na DK 78: Zabrze B to ru h zwiększ ł się z a z ie a od i ku DK :. Po adto w wielu pu kta h atęże ie ru hu spadło sz zegól ie oraz Świerkla ie Pyrzowice. Tabela 5 Śred i do owy ru h ro z y w pu kta h po iarowy h a drogach krajowych zlokalizowanych w obszarze Białego Śląska w 2 i 25. Odcinek drogi krajowej Pomiar 25 Pomiar 2 (tys.) (tys.) A 6,9 - A 9,9 - Tarnowskie Góry (obwod.) granica m. Bytom DK 4,6 5,6 Olesno - Lubliniec DK 4,2 3,6 Lubliniec (obwod.a) skrz. DK 46 DK 8, 4,6 Lubliniec (obwod.b) skrz. z ul. Stalmacha DK 4,7 3,9 Lubliniec - Tworóg DK 6,2 5,5 Tworóg Tarnowskie Góry DK, 9,3 Tarnowskie Góry (obwod.a) skrz. DK78 DK 3,7 2,5 Tarnowskie Góry (obwod.b) skrz. DK78 DK 7,4 8,4 Tarnowskie Góry (DK ) Tarnowskie Góry (DW 98) DK 78 3,3 3,6 Tarnowskie Góry (DW 98) - Orzech DK 78 5,4 5,2 Zabrze - Bytom DK 78 6,8, Bytom Tarnowskie Góry (DK ) DK 78 4,7 2, Orzech - Świerkla ie DK 78,5 2,6 Świerkla ie - Pyrzowice DK 78 5, 7,8 granica woj. Lubliniec skrz. z DK DK 46 5,7 6,7 Lubliniec - Herby DK 46 8,7 9, Herby - Blachownia DK 46,,5 węzeł B to Oznaczenie drogi węzeł )a rze P. węzeł Piekar Śląskie węzeł B to Źródło: http://www.gddkia.gov.pl/, 27.4.26. Najw ższ śred i do owy ru h ro z y a droga h wojewódzki h w roku w stąpił a DW, t s., t s. pojazdów. Największ wzrost atęże ia ru hu pojazdów) oraz na DW 96 fragment Lubliniec-Sadów zanotowano na fragmentach dróg: DW 96 (Lubliniec-Sadów, DW 75 Koszę i -Brusiek) oraz DW 789 (Kalety-
Soś i a. Spadek atęże ia za otowa o ato iast a droga h: DW Soś i a-miaste zko Śląskie, DW, DW 92 oraz DW 95 (Boronów-Bukowiec). Tabela 6 Śred i do owy ru h ro z y w pu kta h po iarowy h a droga wojewódzki h zlokalizowa y h w obszarze Białego Śląska w 2 i 25. Odcinek drogi wojewódzkiej Oznaczenie drogi Pomiar 25 Pomiar 2 (tys.) (tys.) Brusiek (DW 97) Kalet kier. Koszę i DW 789,8,7 Kalet kier. Koszę i DW 789 2,9 2,7 Kalety (kier. Centrum) Soś i a DW DW 789 3,8,5 Soś i a DW Woź iki kier. Tar owskie Gór DW 789 4,7 4,6 Woź iki kier. Tarnowskie Góry) Koziegłow DK DW 789 4, 3,8 Herby (DK 46) Boronów (DW 97) DW 95 3,8 2,6 Boronów (DW 97) Boronów (kier. Babienica) DW 95 3,3 2,2 Boronów (kier. Babienica) Bukowiec (DW 96) DW 95 2,5 2,9 Lubliniec (dawna DK) Sadów (kier. Jawornica) DW 96,8 6,9 Sadów (kier. Rusinowice) - Sadów (kier. Jawornica) DW 96 6,9 5,9 Sadów (kier. Jawornica) Koszę i DW 96 5,7 4,9 DW 96 4,4 3,6 Bukowiec (DW 95) Piasek (DW 98) DW 96 6, 4,7 Konopiska (DW 94) Boronów (DW 95) DW 97 2,6,8 Boronów (DW 95) Koszę i DW 97 4,3 2,7 DW 97 5,7 2,9 Brusiek (DW 789) Tworóg (DK ) DW 97 2,,8 Tworóg (DK ) Kieleczka (DW 9) DW 97,5,5 Kamienica (kier. Psary) Piasek (DW 96) DW 98 3,8 3,7 Piasek (DW 96) Soś i a DW DW 98 8,2 7,5 Soś i a DW 92) Miaste zko Śląskie Ż gli ek, DW DW 98 9,6,4 Ż gli ek DW Tarnowskie Góry (DK 78) DW 98 8,7 7,9 DW 9 3,6 4,3 DW 92 4, 4,5 Koszę i Koszę i DW DW Świerkla ie DK Kalety (kier. Centrum) DW Bukowiec (DW 95) DW Brusiek (DW 789) gr.. Piekar Śląskie Miaste zko Śląskie Ż gli ek, DW (DK 78) Świerkla ie Źródło: http://www.gddkia.gov.pl/, 27.4.26, www.slaskie.pl, 23.5.26. W 24 roku w obszarze Białego Śląska łą z ie zlokalizowa h ło, k dróg powiatowych i prawie dwa raz wię ej, tj. 97,3 km, dróg gminnych. W stosunku do 2 roku, długość dróg g i h wzrosła o %, a powiatow h o %. Najwię ej dróg powiatow h o awierz h i twardej w stępuje w powiata h tar ogórski i lublinieckim, w przypadku dróg gminnych zdecydowanie dominuje powiat lubliniecki. 76
Tabela 7 Długość dróg powiatowy h i g i Obszar y h w o szarze Białego Śląska i województwa śląskiego w Drogi powiatowe Drogi powiatowe o nawierzchni twardej o nawierzchni twardej ulepszonej 2 ŚLĄSKIE i 24. 24 Zmiana 24/2 2 24 Zmiana 24/2 5862,4 698,8 4,% 5762,8 648, 5,% 57,3 588,2 3,% 543,4 573,6 5,6% 54, 58,2 7,6% 54, 58,2 7,6% p. lubliniecki 254, 262, 3,% 229, 248, 8,2% p. tarnogórski 263,2 268,,8% 26,2 267,4 2,8% BIAŁY ŚLĄSK Bytom Drogi gminne Drogi gminne o nawierzchni twardej o nawierzchni twardej ulepszonej 2 ŚLĄSKIE 24 Zmiana 24/2 2 24 Zmiana 24/2 4,4 3 3,9 6,8% 89 536, 29,6% BIAŁY ŚLĄSK 726,6 97,3 5,% 56,7 82, 42,8% Bytom,6 5,8 3,8% 8, 2,6 4,3% p. lubliniecki 254, 65, 38,2% 55,2 37,4 38,7% p. tarnogórski 36, 376,4 4,3% 298,5 39, 6,9% Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. W przeli ze iu a się B to w k roku zde dowa ie ajwiększą gęstoś ią dróg powiatow h i g i h harakter zuje,. Powiat lu li ie ki i tar ogórski prz ierają wartoś i z a z ie po iżej śred iej dla województwa, tj. odpowied io, i w roku. Wskaź ik a przestrze i ostat i h lat kształtuje się ra zej sta il ie. Wykres 33 Drogi powiatowe i gminne na km2 w Bytomiu, powiatach lublinieckim i tar ogórski w latach 25-24 (km). oraz województwie śląski 28. 25.6 246. 2. 55. 43. 4. 5.5 96.8 84.2. 7. 25 26 27 ŚLĄSKIE 28 29 p.lubliniecki Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. 77 2 2 p.tarnogórski 22 23 Bytom 24
W 24 roku w sumie w obszarze Białego Śląska zarejestrowa aż, t s., w Bytomiu. W przeliczeniu na w powie ie lu li ie ki h ło, t s. sa o hodów. Najwię ej, o ieszkań ów ajwię ej zarejestrowa,, astęp ie tar ogórski motocykli w kazuje, że ajwię ej zarejestrowa h pojazdów w stąpiło,, a a koń u w B to iu 7,9). Analiza liczby h jest ich w powie ie lu li ie ki, astęp ie w powie ie tarnogórskim, a najmniej w Bytomiu. ieszkań ów w Bytomiu, powiatach lublinieckim i tarnogórskim oraz Wykres 34 Liczba zarejestrowanych samochodów na województwie śląski w 24. 6 ŚLĄSKIE 5 4 3 553.3 467.2 47.9 2 Powiat lubliniecki Powiat tarnogórski Powiat m.bytom Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Obszar Białego Śląska jest relat w ie do rze sko u ikowa węzła i kolejow poprzez ist ieją ą sieć kolejową. Istotnymi i są Tar owskie Gór i Lu li ie, a pla owa a rewitaliza ja li ii kolejowej z Katowi do Lu liń a do s ste u kolei aglo era j ej w z a z i sz kość dostęp oś i tere ów ieszkal oraz włą ze ie li ii stop iu pod iesie jakość h i inwestycyjnych w miastach i gminach Obszaru. Ponadto przez Tarnowskie Góry i Lubliniec prze iega towarowa li ia kolejowa włą zo a w sieć TEN-T. Poprzez sieć kolejową O szar sko u ikowa jest z iasta i ad orski i oraz Polski pół o o-zachodniej Sz ze i, Koło rzeg, Świ oujś ie oraz Poz ań, a także Polski ws hod iej Prze z Lu liń a oż a ezpośred io dostać się a Dol Śląsk Jele ia Góra, Wro ław, ale rów ież do Warszawy, Bielska-Białej z )akopa ego. Co wię ej, w ra a h połą zeń wew ątrzregio al sko u ikowa jest z Metropolią Gór ośląską, Często hową, Klu z orkie )god ie z Rozporządze ie śl, )a ość. Ponadto h Koleje Śląskie Obszar z Oświę i ie. Rad Mi istrów z dnia 7 kwietnia 23 roku, w sprawie wykazu linii kolejowych o z a ze iu państwow, w obszarze Białego Śląska zlokalizowa e są też strategi z e li ie kolejowe. Do od i ków u iesz zo h w w kazie ależą: 6 Kielce Fosowskie 78
3 Chorzów Batory Tczew 32 Bytom Zabrze Biskupice 43 Kalety Wro ław Mikołajów 52 Paczyna Lubliniec 65 Bytom Bobrek Bytom Karb 685 Droniowiczki Jawornica 686 Herby Nowe Liswarta 687 Kalina Herby Stare 74 Herby Stare Herby Nowe. Rysunek 8 Schemat linii kolejowych w obszarze Białego Śląska. Źródło: www.plk-sa.pl, 24.4.26 79
Opró z wskaza h w ześ iej li ii kolejow h or al otorow h w o szarze Białego Śląska zlokalizowana jest także li ia wąskotorowa o rozstawie sz,,. O e ie funkcjonuje jej kilka odcinków Bytom - Tarnowskie Góry Miaste zko Śląskie. Przewoz sierp ia/wrześ ia i ieszą się zai teresowa ie W ezpośred i od tą li ią są w ko wa e okresowo, od maja do do t się pasażerów ro z ie. 32 jest rów ież Między arodowy Port Lot i zy Katowi e sąsiedztwie O szaru zlokalizowa w Pyrzowicach. Po adto zgod ie ze Strategią Rozwoju S ste u Tra sportu Województwa Śląskiego i opra owa ej do iej Diag oz s ste u tra sportu w z a zo e są pote jal e iejs a lokaliza ji terminali multimodalnych: Tarnowskie Góry iejs e lokaliza ji ajwiększej w kraju sta ji rozrządowej, li ii kolejowej CE-65 Magistrala Węglowa, skrz żowa ia DK i DK, położo e w iewielkiej odległoś i od Portu Lotniczego w Pyrzowicach, Lubliniec iejs e lokaliza ji li ii kolejowej, skrz żowa ia DK i DK. TRANSPORT PUBLICZNY Do głów h pod iotów, które odpowiedzial e są za prawidłowe fu k jo owa ie tra sportu pu li z ego w obszarze Białego Śląska, ależą: Ko u ika j )wiązek Ko u al Międz g i )wiązek Ko u ika ji Pasażerskiej w Tarnowskich Górach (MZKP), PKS Lubliniec. Gór ośląskiego Okręgu Prze słowego K)K GOP, Po adto tra sport współtworzą pr wat i przewoź i. Ko u ika yj y )wiązek Ko u al y Gór ośląskiego Okręgu Prze ysłowego (KZK GOP) jest organizatorem publicznego transportu zbiorowego na liniach komunikacyjnych lub w sieci komunikacyjnej w gminnych przewoza h pasażerski h, a o szarze g i usług pu li z ędą h jego u zest ika i, oraz skorelowa h z i i h h. )ada ia )wiązku o ej ują pla owa ie, orga izowa ie i zarządza ie pu li z 33 transportem zbiorowym. U zest ika i )wiązku a hwilę o e ą jest miast i gmin, w tym Bytom i Radzionków. )wiązek orga izuje przewoz auto usowe oraz tra wajowe. )a ru h tra wajow odpowiedzial a jest spółka Tra waje Śląskie. W ostatnim okresie, w elu ulepsze ia usług komunikacyjnych, K)K GOP zrealizował projekt Śląska Karta Usług Pu li z h. Jego zada ie pu li z h drogą elektro i z ą oraz wspo agają ego zarządza ie ad i istra ją pu li z ą. Głów ą ideą 32 ło wdroże ie i for at z ego s ste u ułatwiają ego realiza ję usług A aliz RCAS Diag oza s ste u tra sportu województwa śląskiego, RCAS, Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, rcas.slaskie.pl 33 Statut Ko u ika j ego )wiązku Ko u al ego Gór ośląskiego Okręgu Prze 8 słowego w Katowi a h z d ia st z ia roku.
przedsięwzię ia ło z udowa ie zi tegrowa ego s ste u po iera ia i rozli za ia płat oś i ezgotówkow h za usługi świad zo e przez i st tu je sa orządowe, wraz z s ste e pozyskiwanie danych o popycie na poszczególne usługi oraz rela ja h realizowa jest a tere ie wsz stki h g i ależą i i za hodzą wdroże ie a h. Projekt iast T h i Jaworz o. jest także projekt S ste Pasażerskiej. Przedsięwzię ie związa e jest z pilotażow ruchowej. S ste iędz h do K)K GOP oraz a tere ie Po adto w o szarze działa ia K)K GOP realizowa klu zow h iąga h ko u ika j i for a ji, pozwalają 34 D a i z ej I formacji s ste u o itorowa ia ru hu a h aglo era ji gór ośląskiej wraz z i for owa ie o aktual ej s tua ji D a i z ej I for a ji Pasażerskiej jako jeden z elementów Inteligentnych Systemów Transportowych przyczynia się do zwiększe ia dostęp oś i i for a ji dla pasażerów, a także ezpie zeństwa publicznego transportu. System u ożliwi Międzyg i o itorowa ie pu ktual oś i środków tra sportu z iorowego. 35 y )wiązek Ko u ika ji Pasażerskiej w Tarnowskich Górach (MZKP) jest organizatorem komunikacji autobusowej na tere ie g i rów ież tere astępują h zło ków, a w ra a h zawart h u ów z K)K GOP o sługuje iast i g i : Katowi e, Siemianowice Śląskie, Bytom, Radzionków, Zabrze, Gliwi e, Będzi, Bo row iki, Wojkowi e, Psar, P skowi e. Do zadań )wiązku ależ organizacja i koordynacja ko u ika ji pasażerskiej oraz utrz a ie i rozwój infrastruktury. W skład związku w hodzą: Krupski Mł, Miaste zko Śląskie, Mierzę i e, Ożarowi e, Świerkla ie, Tar owskie Gór, Tworóg, Wielowieś, ) rosławi e, Toszek. 36 Dzięki wspar iu ze środków U ii Europejskiej M)KP prz stąpił do realiza ji projektu Prz sta ek Europa regio al e e tru o sługi pasażerskiej w Tar owski h Góra h. Głów ele owego dwor a wraz z i frastrukturą towarz szą ą. Po adto wdrożo o s ste pasażerskiej. Ta li e prz sta kowe LED w świetlają i for a je o pla owa aj liższ h auto usów. S ste wdraża ędzie ko pat il z d spoz torski projektu ła udowa d a i z ej i for a ji h prz jazda h i odjazdach s ste e poz jo owa ia pojazdów, w ow h auto usa h PKM Świerkla ie oraz K)K GOP ędzie współdziałał w s ste ie tzw. Kart Usług Pu li z h. 37 PKS Lubliniec - zaj uje się usługa i związa w ko u ika ji iejskiej, po adto świad z i z rozkładow tra sporte pasażerski i tra sporte usługi związa e z transportem towarowym oraz wynajmem autokarów, uwzględ iają e i d widual ą spe fikę i ko kret e potrzeby. W chwili o e ej opró z połą zeń po adlokal h PKS orga izuje tra sport w ra a h powiatu oraz g i oś ie 34 wydzialowy.kartaskup.pl/, 7.5.26. http://www.kzkgop.com.pl/informacje, 7.5.26. 36 http://www.mzkp.pl/, 7.5.26. 37 http://www.mzkp.pl/, 7.5.26. 35 8 h.
INFRASTRUKTURA TURYS TYCZNA, SPORTOWA I REKREACYJNA W 24 roku w obszarze Białego Śląska swoje usługi o legowe oferowało o iektów z iorowego zakwaterowa ia. Li z a ta sta owiła zaledwie, % ogółu o iektów w województwie. Usługi te ogłasza o w z 7 gmin Białego Śląska. )akwaterowa ie oferowa e ło głów ie w o iekta h hotelow h Obok nich funkcjonował także dwa do w ie zkowe Tar owskie Gór, szkol e s hro isko Ko ha owi e, dwa hostele Tar owskie Gór, B to w Koszę i ie oraz i Najwię ej iejs, zespół do ków tur st z e. Łą z ie w o iekta h t h w z któr h skorz stało t s. tur stów, w t o legow h oferowa o iektów, w tym hoteli i 2 motele). h i pole iwakowe roku udostęp io o, tys. miejsc noclegowych,, t s. zagra i z h łodzieżowe h. Udzielo o łą z ie ło w B to iu tutaj udzielo o także, t s. o legów. ajwię ej o legów i Koszę i ie, astęp ie w Tar owski h Góra h i Lu liń u. 7 9 6 8 7 miejsca 5 6 4 5 3 4 3 2 2 udzielone noclegi Wykres 35 Miejsca noclegowe oraz udzielone noclegi w gminach Białego Śląska w 24. miejsca noclegowe udzielone noclegi Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. W stosunku do 2 roku li z a tur stów odwiedzają h Biały Śląsk wzrosła prawie trz krotnie, co jest bardzo w soką wartoś ią dla porów a ia w województwie śląski prz rost li z li z a tur stów wzrosła o %. Sz zegól ie duż tur stów astąpił w powie ie tarnogórskim (wzrost po ad pię iokrotny). W 24 roku Bytom i powiat tar ogórski prz jęł z liżo ą li z ę tur stów ok. 3 tys., powiat lubliniecki natomiast ok. 25 tys. 82
Wykres 36 Liczba turystów w obszarze Białego Śląska w latach 2-2438. 9 8 7 osoby 6 5 4 3 2 2 2 22 23 24 25 26 27 28 29 2 2 22 23 24 p.lubliniecki p.tarnogórski Bytom Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. W obszarze Białego Śląska zlokalizowa a jest jed a duża hala sportowo-widowiskowa w województwie śląski. Hala sportowa Na Skarpie to o iekt przez a zo 39 ieś i się także jed a z pię iu w województwie hal lodowych. w Polsce, w których liczba lud oś i w osi pow żej ała hala sportowa, która oże po ieś ić około kr t h pł wal i zlokalizowa W Bytomiu i Herbach w Parku Wod iesz zą się ase iej jede taki o iekt. h w województwie siedem powstało ieś ie jest 4 ieś i się w o szarze Białego Śląska. pł wa kie o wymiarach 25m 2,5m, ase sportow ieś i się szkole iowo-rekreacyjne w Lu liń u, 4 Z infrastruktury na wolnym powietrzu a uwagę zasługują udowa e do w województwie śląski iej w osó. Analiza dostęp oś i sal gimnastycznych w Tar owski h Góra h. Opró z tego fu k jo ują ase Bytomiu i dwa w Tarnowskich Górach. ł jednym z 22 miast t s., a ie posiadał dużej hali. Nie w kazała, że w każdej g i ie Białego Śląska z ajduje się prz aj Spośród iesz zą się osó. Ad i istrowa a Z analizy wykonanej przez Ministerstwo Sportu i Turystyki w ika, że Tar owskie Gór nowa, które do gry w piłkę oż ą, rę z ą, siatkówkę, koszykówkę oraz organizacji imprez kulturalnych, z widow ią a około jest przez OSIR B to. Po adto w B to iu z roku Orliki. W ra a h progra u oisk tego t pu, z zego szes aś ie w g i a h ależą h do Białego Śląska. Najwię ej o aż po trz ko pleks powstał w Tar owski h Góra h oraz Lu liń u, po dwa w B to iu 38 Powiat tar ogórski ie o ej uje stat st k dla g i Ożarowi e. Duże hale sportowo-rekreacyj e w Pols e. I we tar za ja az sportowej Mi isterstwo Sportu i Tur st ki, st zeń. )a dużą halę widowiskowo-sportową uważa się taką, która posiada widow ię a i. iejs siedzą h. 4 Braki w i frastrukturze sale gi ast z e Mi isterstwo Sportu i Tur st ki, kwie ień. Sala gi ast z a obiekt kubaturowy przez a zo do prowadze ia zajęć z w howa ia fiz z ego, tre i gów i zawodów sportow h, z o aj iej jed po iesz ze iem wielkoprzestrzennym o wymiarach areny min. 24m 2m. 4 Pł wal ie kr te w Pols e. I we tar za ja az sportowej Mi isterstwo Sportu i Tur st ki, kwie ień. 39 83
i Ciasnej, natomiast po jednym w Kaleta h, Miaste zku Śląski, Radzio kowie, Tworogu, Boro owie i Pawonkowie. Bazują 42 a i frastrukturze sportowej rozwijają się klu w granicach Białego Śląska działało sta owił oso do sportowe. )god ie z da i GUS za rok klu ów sportow h, w któr h ćwi z ło, t s. osó w t roku ż ia. Prowadzo e ł % sek je sportowe. Najwię ej osó ćwi z ło w duż h miastach, takich jak Bytom, Tarnowskie Góry i Lubliniec. Jednak stosunkowo dużą liczbę klubów i osób ćwi zą h od otowa o także w Radzio kowie ćwi zą h. Największ klu ów, ćwi zą h i ) rosławi a h odsetek dzie i, które akt w ie u zest i z ł w Tarnowskich Górach, Byto iu, Radzio kowie i Ko ha owi a h pow żej aj iejsz w Koszę i ie, Tworogu i Miaste zku Śląski ok. klu ów i w zaję ia h klu ów w stępował % ogółu ćwi zą h, ato iast %. 43 Coraz istot iejszą kwestią w sferze infrastruktury rekreacyjnej stają się ś ieżki rowerowe. W obszarze Białego Śląska w roku w t zo zarząde g i, k zarząde starostwa h ło, k ś ieżek rowerow h. W większoś i pozostawał o e pod, zde dowa ie rzadziej pod zarząde, k. Najwię ej ś ieżek w t zo Urzędu Marszałkowskiego h jest w Lu liń u k, k oraz pod i B to iu, k, astęp ie w Kaleta h, k zde dowa ie oraz Koszę i ie ajw ższ wskaź ikie, k 2. W przeli ze iu a jed ostkę powierzchni, tj. na tys. km, 2 harakter zuje się Radzionków (2769 km/ tys. km ). Pow żej śred iej dla województwa plasują się także Lubliniec, Bytom i Kalety. Wykres 37 Ś ieżki rowerowe a tys. k 2 w gminach Białego Śląska w 24. 3 ŚLĄSKIE 25 km 2 5 5 Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. 42 www.orlik22.pl, 4.5.26. )god ie z etodologią GUS za długość ś ieżek rowerow h ależ uważać długość dróg dla rowerów prze iegają h w jednym kieru ku. Długość ś ieżek położo h po dwó h stro a h drogi jest li zo a odrę ie. Ujęto ś ieżki rowerowe służą e głów ie do celów komu ika j h, a ie tur st z h, tzw. szlaków rowerow h p. położo h w lesie). 43 84
Należ podkreślić, że da e stat st z e ie oddają pote jału i i te s w oś i ofert związa ej z ist ieją ś ieżka i rowerow i i w Obszarze. )własz za trze a tu wskazać ardzo atrak j ą sieć tras rowerow h zlokalizowaną w Lu liń u i jego oto ze iu. Łą z a długość tras to prawie 2 km; o ej ują o e zarówno drogi rowerowe wew ątrz iasta spi ają e jego atrakcje, jak rów ież te pozwalają e a dotarcie do okolicznych miejsc o znaczeniu kulturowym, środowiskow m oraz edukacyjnym. W Lu liń u w z a zo nr 7- trasa wew ątrz iejska o długoś i - 4,7 km, nr 26- łą z Lu li ie -Ste lów z nr 27- łą z nr 3- trasa wew ętrz a o długoś i, k, nr 3a- trasa leś a 2,6 km, nr 425- trasa ieg ie od połud iowej gra i iasto z h jest tras, tj.: iejs owoś ią Piłka -,5 km, iejs owoś ia i Solarnia i Jawornica,5 km, g i w kieru ku iejs owoś i Piłka i Rusi owi e 6,7 km nr 432- trasa ieg ą a od za hod i h krań ów a Krupski Mł oraz do Kokotka o długoś i iasta w rejo ie Dziewiczej Góry, w kierunku drogi k, nr 434- trasa prze iega od ul. Skłodowskiej do za hod iej gra i Solar ia. Następ ie leś i ś ieżka i w t zo i iasta w rejo ie a tere ie g i iejs owoś i Pawo ków wra a do Lu liń a w rejo ie Dziewi zej Gór i kieruje się ku drodze powiatowej a Krupski Mł o długoś i 5,3 km, nr 435- trasa rozpo z a się a ws hod iej gra i przez prze słową zęść iasta z iejs owoś ią Sadów, prze iega iasta. Koń ow od i ek tras prz lega do owo zes ego oiska piłkarskiego oraz )alewu Dro iowickiego 3,3 km, nr 439- trasa wew ętrz a o długoś i, k, nr 448- trasa poprowadzo a jest w po liżu ws hod iej gra i Lu liń a, iedaleko iejs owoś i Piłka i wiedzie do Rusi owi,8 km, nr 455- trasa rozpoczyna się od DK nr 456- trasa rozpo z a swój ieg koło leś i zówki Łopia i droga i leś ku trasie łą zą ej Lu li ie - Pos i kieruje się do Kokotka 5, km, i ieg ie a połud ie k z Piłką -5,8 km, nr 457- trasa ieg ie od ul. M śliwskiej ku trasie łą zą ej Lu li ie - Posmyk z Rusinowicami -6,5 km, nr 458- trasa rozpo z a się od skrz żowa ia uli Stal a ha i M śliwskiej, biegnie terenami leś i do iejs owoś i Piłka 3,4 km, nr 46- trasa ieg ie od pl. Sie kiewi za ku Leś i zów e Łopia i gra i iasta z iejs owoś ią Rusinowice 6, km, nr 852- wew ątrz iejska o długoś i - 5,5 km. Przez pół o o-za hod ią, zalesio ą zęść B to ia, prowadzą od i ki dwó h tras rowerow h w hodzą w skład powstają ej śląskiej sie i regio al ej: 85 h
nr 6- Dą rowa Miejska Miechowice granica Bytomia (dalej w kierunku Zabrza), nr 2- Dą rowa Miejska rezerwat Segiet granica Bytomia (dalej w kierunku Tarnowskich Gór). Po adto w t zo e są li z e drogi rowerowe i iągi pieszo-rowerowe wzdłuż uli położo ych w m.in. takich dziel i a h jak: Śród ieś ie, Łagiew iki, Kar, Dą rowa Miejska, Bo rek, Szo ierki. 44 W Bytomiu dla rowerzystów rozbudowano także i frastrukturę towarz szą ą w poż zal ie rowerów, stojaki. Organizowane są tutaj także li z e i prez takie jak Bytomska Masa Krytyczna czy Bytomski Rodzinny Rajd Rowerowy. Powiat tar ogórski rów ież posiada powiatu prz współpra ogatą sieć szlaków pieszo-rowerowych. W latach 29- z tar ogórski od awiał kolej e od i ki tras rekrea j przez Segiet. Najdłuższ zielo Nakielski łą zą oddziałe Polskiego Towarz stwa Tur st z o-krajobrazowego h. Szlaki łą zą się z B to ski i Trasa i Rowerow szlak Stule ia Tur st ki, li z po ad Nakło Śląskie z )alewe Nakło-Che hło ie ieski Powstań ów Śląski h i żółt Gwarków Tar ogórski h. W powie ie lu li ie ki władze k i szlak zar długoś i, ajkrótsz czarny szlak a długość, km. Ponadto wytyczono szlaki: 45 ardzo do rze rozwi ięta i opisa a jest sieć szlaków w sa Lu liń u. Poza t w ramach powiatu wytyczono takie szlaki jak: Szlak Papieski, Szlak Koszę iński, Szlak Jasnogórski, Szlak Steblowski, Szlak Świętej A. INFRASTRUKTURA KOMUNALNA Łą z a długość sie i wodo iągowej w o szarze Białego Śląska w roku wzrosła o, % tj. o po ad k. W a alogi z długość a alizowa ej i frastruktur wzrosła o w od iesie iu do roku i w iosła w wzrosła o roku długość roku w osiła 789 km i w stosunku do okresie w województwie śląski łą z a, %. Długość sie i ka aliza j ej w o szarze Białego Śląska, % z li o prawie k w województwie śląski 275,6 km. Do gmin Białego Śląska, które za otował o, % ajw ższ wzrost długoś i i frastruktur wodo iągowej ależą Cias a i Pawonków. Natomiast w przypadku sieci kanalizacyjnej ajwiększ wzrost w wartoś ia h względ ezwzględ h za otował Miaste zko Śląskie oraz Cias a, a w wartoś ia h h Bytom i Tarnowskie Góry. 44 www.mzdim.bytom.pl/inde.php/sciezki-rowerowe, 27.5.26. 45 www.powiat.tarnogorski.pl, 27.5.26. 86
Wykres 38 Długość sie i wodo iągowej i ka aliza yj ej w o szarze Białego Śląska w latach 2-24 (km). 789 652.8 455.7 399.5 398.3 3 579.9 567.8 52.9 35 25 2 5 55. 99.4 895.5 767.7 62.9 275.6 26.5 56.9 5 2 2 22 23 24 25 26 27 28 29 2 2 22 23 24 s. wodo iągowa s. kanalizacyjna Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Najdłuższa sieć, zarów o pod względe długoś i, jak i w przeli ze iu a powierz h ię, w stępuje w B tomiu oraz Tar owski h Góra h. Wskaź ik długoś i sie i wodo iągowej rozdziel zej a ponad 4 km, t zase dla województwa jako ałoś i wskaź ik w osi k 2 w Bytomiu wynosi k. ) a zą o pow żej śred iej wojewódzkiej plasuje się także Radzio ków. Wykres 39 Sieć rozdziel za wodo iągowa a k 2 w g i a h Białego Śląska w (km). 6 ŚLĄSKIE 5 4 3 69 2 Źródło: opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. 2 W przypadku sieci rozdzielczej kanalizacyjnej w przeliczeniu na km podobnie najw ższe wartoś i osiągają B to i Radzio ków. Pow żej śred iej wojewódzkiej plasują się także i Lubliniec. 87 iasta powiatowe: Tar owskie Gór
Wykres 4 Sieć rozdziel za ka aliza yj a a k 2 w gminach Białego Śląska w 24 (km). 6 ŚLĄSKIE 5 4 3 2 9.9 Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Odsetek korz stają h z sie i wodo iągowej w województwie śląski W analizowanym okresie w obszarze Białego Śląska w Byto iu i Świerklań u ajwiększ w roku w osił odsetek osó, %. korz stał z wodo iągów % oraz Tworogu, ) rosławi a h, Koszę i ie, Her a h i Boro owie pow żej %. Tymczasem najmniej lud oś i korz stało z wodo iągów w Kochanowicach (85,8%). W przypadku sieci kanalizacyj ej rów ież B to Pow żej % harakter zował się ajwiększ odsetkie osó korz stają h ieszkań ów korz stało z sie i ka aliza j ej w Boro owie, Her a h oraz Świerklań u. Naj natomiast w Pawonkowie i ) rosławi a h. 88 %. iej
Rysunek 9 Korzystają y z i stala ji wodo iągowy h w % ogółu lud oś i w g i a h Białego Śląska w 24. Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. 89
Rysunek 2 Korzystają y z i stala ji ka aliza yj ej w % ogółu lud oś i w g i ach Białego Śląska w 24. Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. INFRASTRUKTURA MIESZ KANIOWA W obszarze Białego Śląska w uż tkowej 74,3 m. Najwię ej W stosu ku do roku województwa ogółe uż tkowa o roku zlokalizowa 2 li z a ieszkań h ło, t s. ieszkań o łą z ej powierz h i otowa o w B to iu, Tar owski h Góra h oraz Lu liń u. ieszkań wzrosła o, %, tj. o 6,4 tys. Tendencja w Obszarze wzrost o, %. W w iku zwiększe ia li z, %. Najwię ej ieszkań wzrosła rów ież powierz h ia ieszkań i powierz h i uż tkowej iloś iowo prz Tar owski h Góra h. Pro e towo ajwiększe wzrost li z ła iższa iż dla ieszkań ło w B to iu oraz harakter zował g i Her i Kochanowice, a powierz h i uż tkowej Boro ów i Świerkla ie. W dwó h g i a h Miaste zko Śląskie oraz ) rosławi e za otowa o spadek li z ) wsz stki h, % ogółu ieszkań zlokalizowa ieszkań. h w o szarze Białego Śląska w 24 roku, ieszkań. Najwię ej z i h, t s.. ) wsz stki h t h ieś iło się w B to iu ieszkań, t s., t s. sta owiło zaso, t s., a astęp ie w Tar owski h Góra h ło pustosta a i, w t aż, t s. zlokalizowa w Bytomiu. Liczba pustostanów w zasobach gmin zlokalizowanych w obszarze Białego Śląska wysoka i stanowiła % ogółu pustosta ów w województwie. 9 g i h ło ła stosunkowo
ieszkań i powierz h ia użytkowa ieszkań zlokalizowa y h w o szarze Białego Śląska w latach 2-24 (szt., 5 46 44 Tausende Tausende Wykres 4 Li z a m2).46 42 95 4 9 38 85 36 8 34 2 2 22 23 24 25 26 27 28 29 2 2 22 23 24 powierz h ia uż tkowa mieszkania Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Generalnie teren Białego Śląska harakter zuje się stosu kowo duże pod względe w Byto iu powierz h i. Najwię ej ałą li z ą ieszkań w przeli ze iu,, astęp ie w Tar owski h Góra h ieszkań, które są jed akowoż a ieszkań ów stwierdzono,. W pozostał h g i a h wskaź ik ł iższ iż dla województwa jako ałoś i, a aj iższe wartoś i prz j ował w Cias ej, Ko ha owi a h oraz Świerklań u około 28). Największe ieszka ia zlokalizowa e śred ia powierz h ia pow żej 2 ł w Boro owie, Ko ha owi a h, Świerklań u i ) rosławi a h, z kolei aj iejsze w B to iu i Krupski Mł ie jed e g i, dla któr h wartość wskaź ika kształtuje się po iżej śred iej dla województwa. Największa prze ięt a powierz h ia uż tkowa prz padają a a jed ą oso ę otowa a 2 pow żej ), z kolei najmniejsza w Krupski ła w Koszę i ie, Woź ika h oraz Świerklań u Mł ie i Miaste zku Śląski. Tabela 8 Wy ra e wskaź iki doty zą e mieszkalnictwa w gminach w obszarze Białego Śląska i województwie śląski Obszar prze ięt a powierz h ia uż tkowa ieszka ia prze ięt a powierz h ia uż tkowa ieszka ia a oso ę w. mieszkania na ieszkań ów ŚLĄSKIE 7,2 26,5 377,5 Bytom 54,7 23,3 425,2 Lubliniec 79,3 28,3 356,8 Boronów,7 29, 288, Ciasna 97,2 27,4 282, Herby 84,4 29, 344,2,5 28, 276,9 Kochanowice 46 W roku astąpiła z ia a w etodologii gro adze ia da h. 9
Koszę i 98, 3,7 323,3 Pawonków 95,8 28,8 3,7 Woź iki 98,5 3, 36, Tarnowskie Góry 76,6 29,5 385,6 Kalety 82,9 29,8 359,3 Krupski Mł 64,6 23,5 363,6 Miaste zko Śląskie 7,4 2,9 3,3 Radzionków 78, 27, 347,3 Świerkla ie 9, 3,6 28, 97,3 29,7 35,7 2, 29,2 286,3 Tworóg ) rosławi e Źródło: Opra o a ie łas e a podstawie danych BDL, GUS. W roku w województwie śląski, w przeli ze iu a wartość iższa iż dla powiatów tar ogórskiego, ieszkań ów, odda o, z lu li ie kiego Bytomia (,38). W odniesieniu do roku 22, s tua ja dot zą a li z tar ogórski oraz lu li ie ki, ato iast w prz padku B to ia które z a z ie ie z ie ił li z oddawa Wykres 42 Mieszka ia odda e do użytku w województwie śląski w lata h -24. h, ieszkań. B ła to, ale z a z ie w ższa iż dla ieszkań poprawiła się w powie ie oż a wskazać t lko iewielkie waha ia, ieszkań. a ieszkań ów w Bytomiu i powiatach lublinieckim i tarnogórskim oraz 4.5 4 3.5 3.2 3 2.8 2.5 2.2 2.5.5.38 22 23 24 25 ŚLĄSKIE 26 27 28 Bytom 29 p. lubliniecki Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. 92 2 2 22 p. tarnogórski 23 24
Wśród oddawa h do uż tku, % ogółu h w o szarze Białego Śląska w 24 roku). Poza tym w analizowanym okresie oddawano do ieszkań odda uż tku także ieszkań zde dowa ie do i owało udow i two i d widual e ieszka ia ko u al e powiat lu li ie ki oraz zakładowe powiat tarnogórski). 2.5 ANALIZA OBSZARU FUNK CJONALNEGO W SFER)E OCHRONY ŚRO DOWISKA NATURALNEGO ZASOBY PRZYRODNICZE Obszar Białego Śląska położo Wieluńskiej. Jed ą z z odoso io jest w o rę ie W ż aj ardziej h wzgórz skalist h Śląskiej, Nizi Śląskiej oraz W ż harakter stycznych form jest tutaj Gar ajw ższe to Księża Góra, Woź i ko- Tar ogórski, składają się.p... O szar z ajduje się w zlewisku dwó h rzek: Odr i Wisł. Przepł wają tutaj takie rzeki jak: Mała Pa ew, Stoła, Drama, Br i a, Liswarta, Szarlejka. Po adto zlokalizowa jest tutaj sztu z z ior ik Kozłowa Góra oraz i e takie jak Nakło-Che hło z )ielo a. O szar ogat jest w złoża surow ów i eral h. W o szarze B to ia zde dowa ie do i ują złoża węgla kamiennego, choć pojawiają się o e rów ież w o szarze połud iowej zęś i powiatu tar ogórskiego. Opró z węgla ka ie ego w B to iu w stępują także surow e ilaste era iki udowla ej gli złoża piasków udowla h. W powie ie tar ogórski oż a spotkać złoża rud atural e, dolo it, ka ie ie drogowe i udowla e, piaski, wapie ie i kopali eglarski h oraz gli i ił, dolo it oraz ku i ołowiu, krusz wa argle oraz surow e ilaste złoża era iki. Nato iast powiat lu li ie ki o fituje w krusz wa miesza ek żwirowo-piaskowych, piasków, żwirków oraz złoża gli u gli oraz kaolinowy). 93 atural e złoża era iki udowla ej i pokrewnych
Rysunek 2 )łoża surow ów i eral y h w o szarze Białego Śląska. Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h Państ o ego I stytutu Geologi z ego. Ukształtowa ie tere u oraz lokaliza ja złóż wpł wają a zaso prz rod i ze i kulturowe w regionie, jak rów ież a za ie z sz ze ie środowiska i jakość przestrze i. Połowa o szaru Białego Śląska to tere leś h harakter zują się g i leś e, t s. ha. Iloś iowo ajwiększą powierz h ią tere ów w powie ie lu li ie ki, t s. ha, astęp ie w powie ie tar ogórski 47 (32,2 tys. ha). W Bytomiu takich terenów jest zaledwie,4 tys. ha. Analizują już jednak lesistość, z li udział lasów w powierz h i ogółe w powie ie lu li ie ki to w powie ie tar ogórski wskaź ik te w osi ajwię ej, %. W B to iu lesistość w osi zaledwie, %. Na poziomie gmin, ajwiększa powierz h ia tere ów leś w Koszę i ie, Lu liń u oraz Kaleta h. Naj h z ajduje się w Tworogu po ok. Mł ie %. Wartoś i iższe iż dla województwa śląskiego, tj. Bytomiu i Radzionkowie. 47 Powiat tar ogórski ujęt ez da h dla g i, t s. ha, astęp ie iej w stępuje i h w Radzio kowie zaledwie ha oraz B to iu. Wskaź ik lesistoś i ajw ższe wartoś i prz j uje w Krupski Śląski, %, zaraz potem Ożarowi e. 94, %) oraz w Kaletach i Miasteczku, % otuje się w ) rosławi ach,
Wykres 43 Powierz h ia lasów oraz i h udział w powierz h i g i o szaru Białego Śląska i województwa śląskiego w. 9.% 9 8.% 8 7.% 7 6.% ha 6 5.% 5 4.% 4 3.% 3 2 2.%.%.% lesistość % lasy (ha) ŚLĄSKIE lesistość % Źródło: opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. W obszarze Białego Śląska z ajdują się li z e for o hro prz rod : rezerwat prz rod, park krajo razow, uż tki ekologi z e, sta owiska doku e ta j e, zespoł prz rod i zo-krajobrazowe, obszary NATURA 2 czy po iki prz rod. Największ odsetkie harakter zuje się powiat lu li ie ki tere ów praw ie hro io, %. W B to iu odsetek te h w powierz h i ogółe w osi, %, natomiast w powiecie tarnogórskim zaledwie,9%. Powiat lubliniecki jest to obszar szczególnie cenny przyrodniczo. Zlokalizowany jest tutaj park krajobrazowy, rezerwat prz rod oraz uż tki ekologi z e. W B to iu i powie ie tar ogórski powierzchni zaj ują zespoł prz rod i zo-krajo razowe. Najwię ej po ato iast stosu kowo dużo ików prz rod zlokalizowa h jest w powiecie tarnogórskim. Tabela 9 Powierzchnia obszarów prawnie chronionych w Bytomiu oraz powiatach lublinieckim i tarnogórskim w 24.48 rezerwaty przyrody (ha) parki krajobrazowe (ha) uż tki ekologiczne (ha) Pomniki przyrody (szt.) Bytom 2,9 6 37 p. lubliniecki 323,7 27897,2 5,4 97 p. tarnogórski 2,7 5,39 52,3 5 Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. 48 zespoł przyrodniczokrajobrazowe (ha) stanowiska dokumentacyjne (ha) Powiat tar ogórski ujęt ez da h dla g i Ożarowi e. 95
W powiecie lublinieckim zlokalizowany jest jedyny park krajobrazowy w obszarze Białego Śląska jest to park Lasy ad Gór ą Liswartą jede z oś iu parków w województwie. Park został utworzo i zaj uje powierz h ię w roku, t s. ha. Opró z powiatu lu li ie kiego, tj. gmin Boro ów, Woź iki, Koszę i, Her, Kochanowice i Ciasna, jego o szar o ej uje zęść powiatu kło u kiego oraz zęsto howskiego. 49 Do rezerwatów przyrody zlokalizowanych w obszarze Białego Śląska ależą: Segiet (pow. 24,54 ha) Tarnowskie Góry, Bytom, Cis Cis w Łe ka h Cis koło Sierakowa Jeleniak- Mikuliny (2,26 ha) Koszę i, Rajchowa Góra (8,2 ha) Boronów, Góra Grojec (7,53 ha) Woź iki, Łęg ad Mł ówką ad Liswartą,, ha Herby, ha) Herby,, ha Ciasna,, ha Ciasna. Uż tki ekologi z e: Tworóg: Bag o koło Mikołeski Herby: Bagienko w Pietrzakach (,94 ha), Lu li ie : Piegża Kalet : Łąka trzęśli owa w Kaleta h, ha, Koszę i : Torfowisko w Strze i iu, ha, Torfowisko Du iele, ha, ha, Żwirowiska w Cieszowej,8 ha),,, ha, Łąka Trz io ka, ha), Krupski Mł : Torfowisko w Kota h, ha, Staw Potępa ha, Starorze ze Małej Pa wi Stara Rzeka (,99 ha), Staw Borowiany (2, ha), Staw Stawki (,79 ha), Staw Oczko (,96 ha), Kochanowice: Brzoza (52,28 ha). )espoł prz rod i zo-krajobrazowe: Ża ie Doł Suchogórski Labirynt Skalny (9,84 ha) Bytom, Park w Reptach i dolina Dramy (475,5 ha) - Tar owskie Gór, ) rosławi e, Doł Piekarskie Pasieki ( ha) Miaste zko Śląskie, Miechowi ka Ostoja Leś a, ha Bytom, Chorzów,, ha - Tarnowskie Góry, ha Bytom. W o szarze Białego Śląska w stępuje t lko jed o sta owisko doku e ta j e stanowisko przyrody ieoż wio ej w ro iska powierz h iowego dolo itu Bla hówka Po adto ależ wskazać a o szar NATURA 49 Rejestr For O hro Prz rod http://bip.katowice.rdos.gov.pl/.. W a alizowa Województwa Śląskiego prowadzo 96 ha Bytom Bobrowniki. 5 o szarze w stępują : przez Regio al ą D rek ję O hro Środowiska,
Bag o Bru h koło P rzowi, Bagno w Korzonku, Doli a Małej Pa wi, Łęgi w lasa h ad Liswartą, Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie. W Radzio kowie zlokalizowa jest rów ież Śląski Ogród Botaniczny, ędą Śląski Ogród Bota i z. Jest to o szar siedlisk atural Ogrodu jest o hro a gatu ków rośli zęś ią )wiązku Stowarz szeń - h oraz kolek ji rośli ozdo oraz rzadki h z iorowisk rośli h. Cele h zagrożo działal oś i h w środowisku naturalnym. Na jego o szarze zorga izowa o dwa dział : kolekcji tematycznych, o ej ują kolekcji siedliskowych, o ej ują y rzadkie i zagrożo e z iorowiska rośli w stępują e w środowisku. kolek je preze tują e róż orod ość for 5 http://natura2.gdos.gov.pl/, 22.5.26. 97 rośli drzewiast h, e atural ie
Rysunek 22 Ochrona przyrody w obszarze Białego Śląska. Źródło: ORSIP,... 98
)ANIEC)YS)C)ENIE ŚRO DOWISKA Czynnikiem w istot pozio stop iu wpł wają a jakość ż ia w O szarze oraz sta zdrowia ieszkań ów jest za ie z sz ze ia środowiska. roku zakład sz zegól ie u iążliwe zlokalizowa e w o szarze Białego Śląska w e itował łą z ie do W at osfer, t s. to za ie z sz zeń gazow h, o sta owiło zaledwie, % ogółu tego t pu za ie z sz zeń w województwie. Najwię ej za ie z sz zeń w e itował zakład z powiatu tar ogórskiego oraz Bytomia (33,7 tys. ton), dla porównania w powie ie lu li ie ki, t s. to łą z a e isja w iosła zaledwie, t s. ton. Na przestrze i ostat i h lat e isja za ie z sz zeń gazow h suk es w ie spada. W od iesie iu do roku e isja została ogra i zo a o tar ogórski, %, z zego ajwiększ spadek za otował B to, %. W powie ie astąpił iewielki prz rost e isji o,3%. Wykres 44 E isja za ie zysz zeń gazowy h z zakładów sz zegól ie u iążliwy h w Byto iu oraz powiata h lublinieckim i tarnogórskim w latach 2-24 (tys. ton). 4 2 8 6 4 2 2 2 22 23 24 25 p.lubliniecki 26 27 28 p.tarnogórski 29 2 2 22 23 24 Bytom Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. W 99,3% do atmosfery e itowa w iosła węgla ł dwutle ek węgla w, t s. to. W astęp ej kolej oś i e itowa, t s. to /rok oraz tle ek azotu jego łą z a e isja w o szarze Białego Śląska ł dwutle ek siarki, t s. to /rok, tle ek, t s. to /rok. W prz padku wsz stki h związków B to lu li ie ki za otował spadek e isji w od iesie iu do roku. Powiat tar ogórski w prz padku dwutle ku węgla i tle ku węgla za otował wzrost, o u z iło go ajwiększ e ite te t h związków w obszarze Białego Śląska. Najwię ej tle ku azotu i dwutle ku siarki e itują do at osfer w Bytomiu. 99 i powiat zakład zlokalizowa e
roku e isja za ie z sz zeń p łow h w o szarze Białego Śląska w iosła W za ie z sz zeń w województwie. Największ e ite te t s. to t h za ie z sz zeń, % tego t pu ł zakład zlokalizowa e w Bytomiu (29 tys. ton), w mniejszym stopniu w powiecie tarnogórskim (64 tys. ton) i powiecie lublinieckim t s. to. W od iesie iu do roku astąpił z a z spadek e isji w ał Obszarze o 79,4%. Największ spadek e isji za ie z sz zeń p łow h za otował zakład działają e w powie ie tar ogórski %, astęp ie w powie ie lu li ie ki, %, a a koń u w B to iu, %. Mi o z a z ego spadku za ie z sz zeń w Bytomiu, adal ardzo w soko utrz uje się tutaj wskaź ik wielkoś i e isji za ie z sz zeń p łow h 2 w przeliczeniu na km. Dla województwa śląskiego wartość ta w osi,, ato iast dla B to ia aż, Wykres 45 E isja za ie zysz zeń pyłowy h z zakładów sz zegól ie u iążliwy h w Byto iu oraz powiata h lu li ie ki w latach 2-24 (tys. ton).. i tar ogórski 8 6 4 2 8 6 4 2 2 2 22 23 24 25 26 p.lubliniecki 27 28 p.tarnogórski 29 2 2 22 23 24 Bytom Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Najwię ej za ie z sz zeń p łow h po hodziło ze spala ia paliw, o aż w odniesieniu do roku w iósł dla ałego O szaru, % tj. t s. to. Spadek e isji, %, a dla powiatu tar ogórskiego aż Istot ą kwestią jest także odsetek za ie z sz zeń zatrz h lu z eutralizowa h w urządze ia h do reduk ji za ie z sz zeń. W prz padku za ie z sz zeń p łow h odsetek te jest liski %. Dla województwa śląskiego w osi, %, a dla powiatu tar ogórskiego a, %., %, lu li ie kiego, % i B to ia, %. Dużo iższe w iki osiąga e są w prz padku za ie z sz zeń gazow h. Dla województwa śląskiego wskaź ik te w osi 27,5%, dla powiatu lu li ie kiego %, B to ia, %. Sz zegól ie w sokie wartoś i osiąga reduk ja zaniecz sz zeń w powie ie tar ogórski, gdzie wskaź ik w osi, %.
Do kluczowych problemów środowiskow h zdrowie ieszkań ów i o iżają a tere ie Obszaru Funkcjonalnego, h a h atrak j ość Obszaru, zali z ć ależ : składowisko odpadów ie ezpie z działal ość produk j ą Hut C ku Miaste zko Śląskie S.A. Działal ość prze.i. wpł wają h po hodzą słowa )akładów Che i z h z )akładów Che i z h Tar owskie Gór h Tar owskie Gór o ej owała w do ie rud sre ra i ołowiu. Następ ie rozwija o tutaj produk ję ału u gli owo-potasowego i kwasu siarkowego oraz farb olejnych, dwuchromianu sodu i chlorku baru, kwasu borowego, boraksu, azotanu baru, siarczanu baru, tlenku cynkowego, siarczanu cynkowego oraz nadboranu sodowego, siarczanu glinowego, litopon 3%, boraksu, nadboranu sodowego oraz chlorku barowego, siarczanu barowego, siarczanu miedziowego, siarczanu kowego i ału u gli owo-potasowego. Odpady poprodukcyjne składowa o na niezabezpieczonym gruncie o powierzchni ok. 28 ha, o spowodowało przenikanie toks z h su sta ji głów ie boru, baru, strontu, arsenu, miedzi, cynku) do gleby, wód powierzchniowych i podziemnych. To zaś stworz ło realne zagroże ie dla Głów ego ) ior ika Wód Podziemnych (GZWP) 33 Gliwice, który stanowi rezerwuar wody pitnej dla ok. 6 t s. 5 ieszkań ów województwa śląskiego. Pomimo znacznych nakładów oraz działań podej owa składowisko sta owi adal jede z głów h a rze z u ieszkodliwie ia tego zagroże ia, h o szarów pro le ow h w agają h z a z h akładów finansowych. ) a z źródłe za ie z sz zeń jest rów ież działal ość produk j a Hut C ku Miaste zko Śląskie S.A.. Badania wód potoku Woda Graniczna, prowadzone w celu zbada ia wpł wu odprowadza ałą zlew ię Stoł fiz ko he i z i Małej Pa wi potwierdzają za ie z sz ze ie ieku. Spośród h z Huty wód na ada h ele e tów h po iżej pote jału do rego zaklas fikowa o: OWO, przewod ość, azot a o ow, azot Kjeldahla, azot ogólny, fosforany oraz cynk i tal. Badane substancje priorytetowe kad środowiskowe or jakoś i dla stężeń śred ioro z w zakresie araże ia a ołów w w kazał w iki w przedziale, - r. przeprowadzo aks al za ezpie z h w wieku szkoł podst. i µg P /dl. W stępują zęste prz padki stężeń przekro zo % w gi hw r. z te de ją h stężeń ołowiu pow żej µg P /dl dla dzie i < µg P /dl. W stępuje w soki azju h pow żej jeden wynik wysoki 9 µg Pb/dl. 5 Mariusz Wasik, )espół O hro At osfer i Powierz h i )ie i, WFOSiGW w Katowi a h, http://www2.wfosigw.katowice.pl/. 52 Sta środowiska w województwie śląski w r., WIOŚ w Katowi a h s.,. h. Raport z adań dzie i przez Fu da ję Na Rze z Dzie i Miaste zko Śląskie, wzrost prz padków podw ższo oraz w ższ h prz stęże iu ołowiu uz awa % ada dla, µg P /dl B, które są ide t z e do uz ska regresu wzrost śr. stężeń oraz -krot odsetek dzieci (3- h, a kad i ołów przekra zał 52 z ołowie i podw ższo pow żej µg P /dl. Od otowa o także
JAKOŚĆ PR)ESTR)ENI Jakość przestrze i a oraz większe z a ze ie w ko tekś ie atrak j oś i iejs a za ieszka ia. A alizują przestrzeń ależ zwró ić uwagę zarów o a o e e zagospodarowa ie tere ów udział terenów zieleni), jak rów ież akt w ość władz, z ierzają ą do polepszenia tego stanu. Jakość przestrze i zwłasz za w o szara h iejski h wiąże się z w stępowa ie tzw. tere ów ziele i. W obszarze Białego Śląska zlokalizowanych jest 3 parków spacerowo-wypoczynkowych (w tym 2 w Bytomiu, w powie ie tar ogórski, w powie ie lu li ie ki oraz zieleń e w powie ie lu li ie ki, w powiecie tarnogórskim i 2 w Bytomiu). Łą z a powierz h ia parków spa erowo-wypoczynkowych w obszarze Białego Śląska wynosi 595,9 ha, co sta owi aż % powierz h i parków w województwie. Nie o sta owią tere zieleń ów ziele i osiedlowej,, iej, głów ie ze względu a harakter Obszaru, ha oraz zieleń uli z a, ha. Powierz h iowo aj iej jest ha. Największa powierz h ia tere ów ziele i osiedlowej oraz ziele i uli z ej prz pada a B to, zieleń ów a powiat lu li ie ki, natomiast parków na powiat tarnogórski. Strefy ziele i w stępują głów ie w powierz h i ogółe, tar ogórski a tere a h iejski h, dlatego a alizują udział tego t pu obszarów oż a zauważ ć z a z ą przewagę wskaź ikową B to ia, % i lu li ie ki posiadają także Radzio ków, %. S hodzą a pozio, %, Tar owskie Gór, % ad powiata i g i, znaczny odsetek analizowanych terenów, % oraz Świerkla ie, %. Dla pozostał h g i Białego Śląska wskaź ik w osi po iżej %. Wykres 46 Udział tere ów ziele i w powierz h i ogółe śląski w (%). w Byto iu, powiata h lu li ie ki 5. 4.5 i tar ogórski 4.7 ŚLĄSKIE 4. 3.5 % 3. 2.5 2..5.9..5.. p.lubliniecki p.tarnogórski Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. 2 Bytom oraz w województwie
W elu popraw waru ków w iasta h i g i a h władze podej ują się li z inwestycyjne miast i gmin Białego Śląska w 24 roku wyniosł iż w, roku dla porów a ia w datki łą z ie we wsz stki h trz ipółkrot ie. Najw ższ wzrost w datków i west j ł prawie sześ iokrot ie w ższe iasta h i g i a h województwa wzrosł h za otował Radzio ków oraz Cias a. Wzrost w datków przełoż ł się a wskaź ik udziału w datków i west wartoś i wskaź ik prz jął w Radzio kowie i Cias ej pow żej śred iej dla województwa l i h i west ji. Łą z e w datki j h w w datka h ogółe. Najw ższe %. Stosu kowo w sokie wartoś i w ższe od harakter zują także Boro ów, Kalet i Lu li ie. Naj iejszą zęść udżetu przez a za się a i west je w ) rosławi a h i Ko ha owi a h. % Wykres 47 Udział wydatków i westy yj y h w wydatka h ogółe 35. 3. 25. 2. 5.. 5.. 3.7 3. 27.7 24.7 w g i a h Białego Śląska w 24. ŚLĄSKIE 23.7 9.9 8.7 8.2 7.6 6.9 3.9 3.7 3.5 3. 2.5.. Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. Niektóre z podjęt h i i jat w współfi a sowa e ł ze środków U ii Europejskiej. W ra a h Regio al ego Progra u Opera j ego Województwa Śląskiego a lata rewitaliza j e w 3 projektów - oż a ło sfi a sować.i. działa ia iasta h. Łą z ie w ra a h Prior tetu w o szarze Białego Śląska zostało sfi a sowa ch a łą z ą wartość, dziewięć projektów o łą z ej wartoś i l złot h. Najwię ej projektów zostało zgłoszo, l. W powie ie tar ogórski h w B to iu w o szarze Białego Śląska) zrealizowano trzy projekty (4,7 mln), a w powiecie lublinieckim jeden projekt (6, mln). Tabela 2 Projekty zrealizowane w ramach RPO WSL 27- Priorytet VI )rów oważo y rozwój iast w obszarze Białego Śląska.53 Z obszaru miasta Bytom. Przebudowa, rozbudowa i nadbudowa budynku iurowego a zakład akt w oś i zawodowej o profilu restaura j wraz ze z ia ą sposo u jego uż tkowa ia w B to iu 2. Rewitaliza ja zaso ów ieszkal h Gór i zej Spółdziel i Mieszka iowej prz ul. Łuż kiej r -56, 58-64, 66-68, 7-74, 76-82 w Bytomiu 3. Rewitaliza ja tere ów po łej KWK Roz ark - Etap I budynek cechowni i administracyjny 53 4. Rewitalizacja zaniedbanych przestrzeni miejskich poprzez utworzenie Kolorowych Podwórek w Bytomiu 5. Rewitaliza ja )espołu )a tkowego Parafii Ewa geli ko-augsburskiej w Bytomiu. Etap. Rewitalizacja Ciszy S jo u a potrze działal oś i Ce tru Ewa geli kiego i. Matki Ew W powie ie tar ogórski ie ujęto jed ego projektu realizowa ego w g i ie Ożarowi e. 3
Rewitaliza ja poprze słow h dziel i B to ia - utworzenie nowoczesnego centrum rekreacyjnego, edukacyjnego i kulturalnego na Rozbarku 7. Rewitaliza ja zaso ów ieszka iow h Spółdziel i Mieszka iowej Mie howi e prz ul. Felińskiego w Bytomiu- etap I: nr 65-87 8. Rewitalizacja zasobów mieszkaniowych Budynek Mieszkalny Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. Sikorskiego 9a-h w Bytomiu-Osiedle Gen. )iętka 9. Rewitalizacja zasobów mieszkaniowych Budynek Mieszkalny Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. Worpie 45 w Bytomiu-Karbiu Na terenie powiatu lublinieckiego. Rzeka jako oś rekrea ji rodzi ej w Lu liń u etap II zagospodarowa ie tere ów zielo h wzdłuż rzeki Lublinicy na odcinku od ul. Grunwaldzkiej do ul. Sobieskiego Na terenie powiatu tarnogórskiego. Atelier rze iosła ośrodek d dakt z o-szkoleniowy z prakt z i warsztata i rze iosła w Tar owski h Górach 2. Budowa s ste u o itori gu w ieś ie Tar owskie Gór 3. Rewitalizacja przestrzeni miejskiej w centrum Tarnowskich Gór 6. Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie rpo -23.slaskie.pl/mapa/, 26.5.26. W realizacjach inwestycyjnych coraz większą rolę odgr wa jakość, i architektonicznych wizji, ają z li uwzględ ie ie ur a ist z h h kształtować iekawą przestrzeń pu li z ą. W województwie śląski o roku organizowany jest Konkurs Najlepsza Przestrzeń Pu li z a Woje ództ a Śląskiego. W latach 26-25 łą z ie do ko kursu zgłoszo e został projekt. Dot z ł o e w sz zegól oś i prze udow pla ów, skwerów, ara ża ji tere ów rekrea j tere ów poprze słow h et. Dokład h, w kaz zgłoszo e trów iast udow szkół i hal sportow h, zagospodarowanie h i west ji w ta eli po iżej. Tabela 2 I westy je złożo e w ra a h ko kursu Najlepsza Przestrzeń Pu li z a Województwa Śląskiego z obszaru Białego Śląska w latach 26-25. 26 (2) Prze udowa Pla u Mikołaja Koper ika Lu li ie Budowa szkoł w Ko h i a h wraz z ko plekse uż te z oś i pu li z ej Ko ha owi e 2 (2) Forum Miejskie w Radzionkowie (Radzionków) G i a hala sportowa prz gi azju w Woź ika h Woź iki 2 (5) Galeria Handlowa Agora Bytom (Bytom) Budowa wielofunkcyjnej hali sportowej Na Skarpie w Bytomiu (Bytom) Rewitaliza ja Pla u Ja a III So ieskiego w B to iu wraz z ota zają i go ud ka i uż te z oś i pu li z ej B to Dostosowanie tere u pogór i zego parku Księża Góra dla potrze rekrea j o-sportowych (Radzionków) Prze udowa pla u prz ul. Kużaja -9 w Radzionkowie (Radzionków) 22 (2) Pole do ćwi zeń gr w golfa wraz z wiatą driving range i o iekta i towarz szą i w B to iu prz ul. )a rzańskiej (Bytom) )agospodarowa ie tere u zielo ego w rejo ie Alei Solidar oś i w Lu liń u Skwer Rodziny Stein (Lubliniec) 23 (2) Rewitaliza ja tere ów położo h prz rze e Lu li i Lu li ie Sala Konferencyjna Budynku Hotelowo Restaura j ego. Roz udowa z prze udową Woź iki 24 (5) Skwer w e tru Koszę i a prz wjeździe do Ko pleksu Pała owo-parkowego Koszę i Kompleksowa likwida ja dziki h składowisk odpadów (Bytom) Budowa sali gi ast z ej w Krupski Mł ie Krupski Mł Rewitaliza ja a fiteatru w ra a h projektu Ko serwa ja za tkow h o iektów założeń Pała owo Parkowych w Świerklań u jako dziedzi twa kulturowego zie i śląskiej Świerkla ie Zagospodarowanie terenu sportowo rekrea j ego w Krupski Mł ie (Krupski Mł 4
25 (4) Ce tru Doku e ta ji Deporta ji Gór oślązaków do )SRR w roku Radzio ków Prze udowa skweru wraz z zagospodarowa ie tere u wokół koś ioła św. Ja ka B to Prze udowa ud ku łej e how i oraz tere ów prz legł h w ra a h realiza ji zada ia p.: Rewitaliza ja tere ów po łej KWK Roz ark B to Prze udowa, roz udowa i ad udowa ud ku iurowego a )akład Akt w oś i )awodowej B to Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie http://www.slaskie.pl/npp, 26.5.26 r. INFRASTRUKTURA OCHRONY ŚRODOWISKA W obszarze Białego Śląska zlokalizowa prze h jest ko u al słow h. Łą z a przepustowość o z sz zal i ko u al ato iast prze słowych 9,2 tys. m iologi z e oraz z podw ższo Śląska pró z Radzio kowa Bytomia). Oczyszczalnie prze 3 h o z sz zal i ś ieków oraz hw roku w osiła a do ę. Wśród o z sz zal i ko u al usuwa ie o z sz zal i, t s. h fu k jo ują o z sz zal ie iasto o sługiwa e jest przez o z sz zal ię prz ależ ą ad i istra j ie do słowe mechaniczne, chemiczne i biologiczne) zlokalizowa e są w B to iu, Mł ie oraz ) rosławi a h. W analizowanym okresie w obszarze Białego Śląska odprowadzo o i jed o ześ ie o z sz zo o h. )de dowa ie i Radzionkowie. Naj a do ę, ioge ów. )lokalizowa e są we wsz stki h g i a h Białego Lu liń u, Tar owski h Góra h oraz Boro owie, Miaste zku Śląski, Krupski ś ieków ko u al 3 ajwię ej w B to iu,, t s. da 3 astęp ie w Tar owski h Góra h, Lu liń u iej w Tworogu, Pawo kowie i Boro owie. Pro e towo ajwię ej lud oś i skorz stało z o z sz zal i ś ieków w B to iu 9,2% oraz powiecie lublinieckim 78,3%, natomiast najmniej w powiecie tarnogórskim 68,3%. Wykres 48 Li z a odprowadzo y h ś ieków ko u al y h w g i a h Białego Śląska w 24 (dam3). 544 82 934 52 382 282 28 23 75 Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie da y h BDL, GUS. 5 65 55 3 9 8 88 85 5
3 W tym samym czasie odprowadzono 2,9 tys. dam ś ieków prze o z sz zo o. Największ stopień o z sz ze ia ś ieków prze Śląski słow h, z zego, t s. da 3 słow h osiąg ięto w Boro owie, Miaste zku i ) rosławi a h. Obszar Białego Śląska ależ do dwó h regio ów, które został w z a zo e w województwie śląski organizacji gospodarki odpada i. Powiat lu li ie ki ależ województwa), ato iast powiat tar ogórski i B to do regio u I wraz z pół o ą w elu zęś ią ależą do regio u II, o ej ują ego e tral ą zęść 54 regionu. W obszarze Białego Śląska zlokalizowa e są cztery składowiska odpadów komunalnych oraz trzy odpadów ie ezpie z w h. Dodatkowo z da taki h w s pisk h GUS w ika, że zlokalizowa e są tutaj także dzikie w s piska ło zide t fikowa segregacji i przetwarzania fu k jo ują h aż w B to iu i w powie ie lu li ie ki. W zakresie sortownie odpadów komunalnych oraz instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (zlokalizowanych w siedmiu gminach). Opró z odpadów ko u al słowe. W o szarze Białego h gro adzo e i przetwarza e są także odpad prze Śląska funkcjonuje 36 instalacji odzysku i unieszkodliwiania odpadów innych niż ie ezpie z e po hodzą z sektora gospodarczego zlokalizowanych w oś iu g i a h, a składowiska odpadów prze h słow h fu k jo ują w ztere h gminach. W roku zgod ie z da odpadów, z sł w o szarze Białego Śląska w tworz ł i GUS, łą z ie prze zego zaledwie, t s. to zostało podda h odz skowi przez zakład, t s. to, t s. to unieszkodliwiono, a 593, tys. ton przekazano innym odbiorcom. 2.6 OCENA JAKOŚCI ŻYCIA I WARUNKÓW GOS PODARCZYCH OBSZARU W toku pra związa h z prz gotowa ie i przedsię ior ów działają W ada ia h przeprowadzo udział łą z ie osó, z zego Strategii przeprowadzo o ada ia opi ii ieszkań ów h w Obszarze Funkcjonalnym Biały Śląsk. h etodą CAWI i wywiadów telefonicznych ada ie przedsię ior ów, wzięło ł to oso u zą e się w szkoła h po adgi przedsię ior ów. Badania przeprowadzono w Na podstawie odpowiedzi udzielonych przez oso iesią u kwiet iu dorosłe jak i wspól ot działań jest potrze a udow i pro o ji znało poję ie Białego Śląska i wiedziało, jakie g i azjal h i w ższ h, oraz roku. łodzież, wyzwaniem w procesie tworzenia arki Biały Śląsk. Zaledwie 2% ieszkań ów Obszaru tworzą ten Obszar, natomiast aż % ie kojarz ło tego terminu. Należ podkreślić, iż świado ość potrzeby podję ia działań i z ajo ość kreowa ia takiego O szaru jest w ższa wśród dorosł h 54 ieszkań ów iż wśród osó u zą Pla gospodarki odpada i dla województwa śląskiego h się. z póź. z ia a i dok. o owiązują 6.
Wykres 49 ) ajo ość poję ia i zakresu terytorial ego Obszaru Funkcjonalnego wśród ieszkań ów. 55% 76% 26% 7% 7% 9% ieszkań dorośli NIE, ie z a łodzież tego poję ia TAK, z a to poję ie, ale ie z a TAK, z a to poję ie i wie wsz stki h g i tworzą jakie g i h te o szar tworzą te o szar Źródło Opra o a ie łas e a podsta ie adań CAWI. Mieszkań Obszaru, zarów o oso Fu k jo al ego są walor dorosłe, jak i środowiskowe i łodzież, uznawali, że głów ą wiz tówką Obszaru atural e, o iekt oraz ist ieją e w darze ia organizowane na terenie Białego Śląska. Wykres 5 Co jest atrak ją Państwa g i y, która oże sta owić wizytówkę o szaru ałego Białego Śląska? Miejsce - walor naturalny / środowiskow 6% 5% Firma (marka) Obiekt, (budynek, budowla) 4% 3% 2% Produkt np. potrawa Wydarzenie cykliczne, impreza, % % Oso a ż ją a współ ześ ie lu postać histor z a Wydarzenie historyczne, legenda Unikatowy walor kulturowy np. lokalna tradycja ieszkań Miejsce - zagospodarowana przestrzeń dorośli Źródło opra o a ie łas e a podsta ie adań CAWI 7 łodzież kli z e
Ge eral ie ieszkań korz stali z usług pu li z h i ko er j ha dlow h, rekrea ji i sportu, kultur oraz usług zdrowot h h a tere ie włas ieszkań h g i. ) usług dorośli, zęś iej iż łodzież, korzystali poza obszarem Białego Śląska. Wykres 5 Miejsce korzystania z usług i udogod ień we wskaza y h zakresa h. handel w Biał Śląsku i poza i w łą z ie poza poza Biał 9% 25% Śląskie włas a i i a g i a Białego Śląska i a g i a Białego Śląska 3% 5% 7% 2% 4%8% specjalistyczna opieka zdrowotna oferta rozrywkowa i kulturalna rekreacja i sport włas a g i a w Biał 34% Śląsku i poza i w łą z ie poza poza Biał 7% 7% 3% 9% % Śląskie włas a i i a g i a Białego Śląska i a g i a Białego Śląska 3% 4% włas a g i a w Biał 2% Śląskie 22% 4% włas a i i a g i a Białego Śląska i a g i a Białego Śląska 23% 9% % 7%2% włas a g i a w Biał 4% Śląskie włas a i i a g i a Białego Śląska i a g i a Białego Śląska 46% 28% Śląsku i poza i w łą z ie poza poza Biał 62% 46% Śląsku i poza i w łą z ie poza poza Biał 43% 9% % 8% 6% 5% 6% 6% 22% włas a g i a 67% 46% % łodzież % 2% ieszkań 3% 4% 5% 6% 7% 8% dorośli Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie adań CAWI. W aspek ie prog oz de ografi z h dla województwa śląskiego sz zegól ego z a ze ia a iera skło ieszkań ów do w jazdu i z ia y miejsca zamieszkania poza obszar Białego Śląska, o ość oże egat w ie wpł wać a jego pote jał. Wśród osó dorosł h grupa 32% ankietowanych iepokoić oże fakt, że aż osó aktual ie u zą ła skło a z ie ić iejs e za ieszka ia. Szczególnie zaś h się, rozważa w jazd po zakoń ze iu eduka ji. 8
ość do z ia y miejsca zamieszkania wśród Wykres 52Skło ieszkań ów O szaru Fu k jo al ego. 29% 68% 7% 32% ieszkań dorośli łodzież tak nie Źródło: Opracowanie łas e a podsta ie adań CAWI. Do głów h z ików wpł wają h a podję ie de zji dot zą ej ewentualnej zmiany miejsca zamieszkania, a z ajdują e się poza granicami Białego Śląska, zali z ć ależ otrz pracy ądź łatwiejsz dostęp do iej. Po adto z ikie taki a ie korz st ej ofert jest rów ież w ższa jakość ż ia i dostęp do lepszej ofert usług w sferach takich jak kultura, edukacja i ochrona zdrowia. Wykres 53 Czy iki wpływają e a de yzję o z ia ie miejsca zamieszkania poza Obszar Funkcjonalny. 48% 47% inne powrót do iejs a po hodze ia w prz padku apł wow h za ieszka ie liżej i iższe koszt ieszkań ów 36% 36% h zło ków rodzi odzie ego utrz 45% 48% 44% a ia 46% korz st iejsze waru ki środowiska atural ego w ższa jakość ż ia oferta kultur, eduka ji o hro 46% 5% 59% 6% zdrowia 38% 38% zdecydowanie krótszy dojazd do obecnej pracy 58% 58% korzystna oferta pracy % łodziez % 2% 3% 4% 5% 6% 7% dorośli Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie adań CAWI. Od ie ie kształtuje się ato iast deklarowa a Obszaru e huje iewielka skło o il ość odzie a ieszkań ów. Ge eral ie ość do codziennego dojazdu do pracy, zarów o tra sporte i publicznym. 9 ieszkań ów włas, jak
Wśród osó dorosł h zaledwie minut i tylko pu li z % tra sporte jest jesz ze iższa, % skło a jest dojeżdżać tra sporte włas. W prz padku owie łodzież z iorow do pra oddalo ej do dyspozycja do dojazdów transportem jej wskaź ik w iósł zaledwie %. Taki powi ie skła iać lokal e władze do pro o ji z ia za howań ko u ika j iski pozio h wśród o il oś i ieszkań ów O szaru oraz do poprawy stanu i promocji transportu publicznego. transportem włas transportem publicznym, zbiorowym Wykres 54 Dyspozy ja ieszkań ów, deklarowa a w kwestii dojeżdża ia do pracy poza miejsce zamieszkania. w ogóle ie za ierza dojeżdżać pow żej 3% 7% i 5% 4% 9% 24% do 6 min 29% 29% do 45 min do 3 min w ogóle ie za ierza dojeżdżać pow żej 35% 26% 8% i 22% 3%5% % do 6 min 23% 2% do 45 min do 3 min 37% 57% 5% % % łodzież 2% ieszkań 3% 4% 5% 6% dorośli Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie adań CAWI. Mieszkań, zarów o łodzież, jak i oso w działal ość społe z ą i pu li z ą. Po ad dorosłe, deklarowali dos ć spore pote jal e zaa gażowa ie % a kietowa h ła skło a zaa gażować się w akt w ość sportową i rekrea j ą oraz w działa ia a rze z promocji zdrowego tr u ż ia, zaś ponad 4 % w orga iza ję ak ji i w darzeń lokal h. Wykres 55 Działa ia a rze z wspól oty lokal ej, w które h ieli y zaa gażować się orga iza ję ak ji i w darzeń lokal 6% w ogóle ie h ę się a gażować w działa ia społe z e Nowa odpowiedź 5% ieszkań y. h pielęg owa ie trad ji i kultur lokalnej 4% 3% 2% pro o ja postaw przedsię ior z h i wsparcie lokalnej gospodarki % akt w oś i sportowo-rekrea j e i zdrow st l ż ia % poprawa estetyki przestrzeni publicznych akcje charytatywne o hro a środowiska i pro o ja walorów przyrodniczych ieszkań Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie adań CAWI. dorośli łodzież
Deklarowa a skło ość a kietowa niewielka. Ogółe rozpo zę ie % h ieszkań ów do prowadze ia włas ej działal oś i gospodar zej jest ieszkań ów, awet prz działal oś i. W grupie osó u zą dorosł h i w iósł Wśród osó pla ują wspar iu zew ętrz h się wskaź ik te, ie ła zainteresowana ł iez a z ie iższ iż wśród osó %. h rozpo zę ie prowadze ia włas ej działal oś i ajbardziej oczekiwanym wsparciem ło wspar ie fi a sowe a rozpo zę ie działal oś i, w sz zegól oś i w for ie ezzwrotnej dotacji, oraz usługi z zakresu o sługi praw ej i pro edural ej. Wykres 56 Zainteresowanie rozpo zę ie włas ej działal oś i gospodar zej w g i ie lu doradczym /finansowym/ organizacyjnym. ieszkań a tere ie Białego Śląska przy wsparciu dorośli łodzież 25% 4% 59% 75% tak nie Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie adań CAWI. Działają a tere ie Białego Śląska przedsię ior aj ardziej o zekują wspar ia w zakresie usług dorad zych w dziedzinie poz skiwa ia środków a dalszy rozwój firmy oraz działań w zakresie promocji firm, i h usług i produktów. Wykres 57 Usługi, które ależy rozwi ąć a rze z rozwoju przedsię ior zoś i. ułatwie ie ko taktów z pla ówka i B+R i u zel ia i 35% usługi w zakresie poz skiwa ia koopera tów usługi w zakresie pro o ji fir 3% oraz i h usług i produktów usługi dorad ze w zakresie reduk ji kosztów i opt 62% aliza ji 42% usługi dorad ze w zakresie poz skiwa ia środków a usługi u ożlwiają e fir o udział w targa h i i usługi szkole iowe dla właś i ieli i 72% h 37% e edżerów 28% usługi szkole iowe dla pra ow ików fir 37% usługi w zakresie poz skiwa ia pra ow ików dla fir 3% % % Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie adań CAWI. 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8%
Przedsię ior w Obszarze współpra ują zasadniczo z innymi firmami spoza Białego Śląska. Ponad działają 6% prowadzi współpra ę w zakresie opracowania nowych lub doskonalenia ist ieją technologii oraz realizacji wspól Funkcjonal h projektów fi a sowa głów ą płasz z z ą współpra h produktów, usług, h w opar iu o środki u ij e. W Obszarze iędz fir a i jest natomiast wymiana pracowników oraz wspólna promocja. Wykres 58 Zakres realizowanej współpra y przedsię ior ów z i y i fir a i. wymiana pracowników realizacja wspólnych projektów finansowanych w opar iu o środki u ij e wspólna promocja wspólne opracowanie nowych lub doskonalenie ist ieją h produktów, usług, te h ologii % % 2% Współpra a z fir a i w dalsz Współpra a z fir a i w i 3% 4% 5% 6% 7% oto ze iu h g i a h Białego Śląska Współpra a z fir a i w g i ie Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie adań CAWI. A kietowa i przedsię ior wskazali, że w i h g i a h ist ieją pro le z: pozyskaniem pracowników o kwalifikacjach potrzebnych na rynku pracy, znalezieniem miejsca (terenów/obiektów do prowadze ia działal oś i gospodarczej, zdobyciem kooperantów, wizeru kie g i wpł wają a fu k jo owa ie a r ka h zew ętrz h oraz pozyskiwanie partnerów w otoczeniu. Należ jed ak podkreślić, iż w posz zegól Z tego też względu potrzebna jest w h g i a h wskaza e pro le w stępują a róż h pozio a h. ia a i for a ji po iędz g i a i oraz tworze ie ko ple e tar ej oferty sieciowej. Niepokoją zjawiskie jest deklarowana przez przedsię ior ów gotowość do prze osze ia działal oś i poza obszar Białego Śląska. Prawie 3% ankietowanych przedsię ior ów deklaruje prowadzenia działal oś i. 2 ożliwość zmiany miejsca
Wykres 59 Gotowość do zmiany iejs a prowadze ia działal oś i lokaliza ji fir y a i ą lokaliza ję poza g i ą. 29% NIE 57% TAK - inna lokalizacja w obszarze Białego Śląska TAK - inna lokalizacja w Polsce lub w innym kraju 4% Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie adań CAWI. Przedsię ior w % o e iają, że w perspektywie trzech kolejnych lat utrz działal oś i, ato iast ają dot h zasową skalę % pla uje jej rozszerzenie. Tylko % ankietowanych firm deklaruje wzrost wielkoś i zatrudnienia w okresie trzyletnim. Ponad połowa a kietowa h właś i ieli fir ie widzi ko ie z oś i zrzesza ia się w orga iza ja h przedsię ior ów; potrze ę taką i hęć takiej prz ależ oś i zadeklarowało % przedsię ior ów. Wykres 6 Przy ależ ość do orga iza ji sa orządu gospodar zego. 2% 27% TAK ależę NIE ależę i ie pla uje prz ależeć NIE ależę ale jeste prz ależ oś ią zai teresowa 53% Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie adań CAWI. Ankietowani przedsię ior oraz przedsię ior u zest i zą w w wiada h, w dużej ierze wskazują potrze ę zaa gażowa ia się władz sa orządow h we wspar ie rozwoju przedsię ior zoś i. Wśród głów o zekiwań w tej kwestii w ie iają: 3 a h
rozwój wsparcia doradczego w zakresie rozwoju przedsię iorstw, dostosowanie rynku pracy, a co za tym idzie, s ste u kształ e ia do potrze przedsię ior ów, ułatwie ie współpra z pod iota i sektora aukowego oraz partnerami spoza Obszaru. Tabela 22 O e a sytua ji przedsię ior ów w g i a h Białego Śląska. Jednostka terytorialna Klimat dla przedsię ior zoś i Dostęp ość i jakość terenów i obiektów Głów e pro le i potrzeby wsparcie doradcze w zakresie rozwoju przedsię iorstw braki w zakresie kadr braki w zakresie kadr arier we współpra z u zel ia i rozwój doradztwa braki w zakresie kadr arier we współpra z u zel ia i rozwój doradztwa braki w zakresie kadr Bytom + ocena korzystna + ocena korzystna Tarnowskie Góry + ocena korzystna + ocena korzystna Lubliniec + ocena korzystna + ocena korzystna Radzionków + ocena korzystna - o szar wy agają y poprawy ) rosławi e - o szar wy agają y poprawy - o szar wy agają y poprawy Świerkla ie - o szar wy agają y poprawy - obszar wy agają y poprawy Koszę i - o szar wy agają y poprawy - o szar wy agają y poprawy braki w infrastrukturze wsparcie doradcze w zakresie rozwoju przedsię iorstw braki w zakresie kadr wsparcie doradcze w zakresie rozwoju przedsię iorstw zł sta i frastruktur brak doradztwa Woź iki - o szar wy agają y poprawy - obszar wy agają y poprawy zł sta i frastruktur brak doradztwa Kalety - o szar wy agają y poprawy - o szar wy agają y poprawy braki w zakresie kadr brak doradztwa Tworóg - o szar wy agają y poprawy - o szar wy agają y poprawy Ciasna - o szar wy agają y poprawy - o szar wy agają y poprawy Miaste zko Śląskie - o szar wy agają y poprawy + ocena korzystna Kochanowice + ocena korzystna - o szar wy agają y poprawy Herby + ocena korzystna + ocena korzystna Pawonków + ocena korzystna - o szar wy agają y poprawy Boronów - o szar wy agają y poprawy - o szar wy agają y poprawy braki w zakresie kadr wsparcie doradcze w zakresie rozwoju przedsię iorstw braki w zakresie kadr wsparcie doradcze w zakresie rozwoju przedsię iorstw braki w zakresie kadr wsparcie doradcze w zakresie rozwoju przedsię iorstw braki w zakresie kadr wsparcie doradcze w zakresie rozwoju przedsię iorstw przepł w i for a ji, brak doradztwa Krupski Mł - o szar wy agają y poprawy - o szar wy agają y poprawy zł sta i frastruktur braki w zakresie kadr Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie mi adań CAWI i y iadó 4 zł sta i frastruktur, raki w zakresie kadr brak doradztwa braki w zakresie kadr brak doradztwa ezpośred i h.
PODSUMOWANIE Obszar Funkcjonalny Biały Śląsk, o ej ują powiat tarnogórski, jest o szare wiejskich i leś o w soki zasięgie B to, powiat lu li ie ki oraz prawie ał pozio ie ur a iza ji, ale także w soki h. To deter i uje zróż i owa ie szeregu zjawisk za hodzą pro es za hodzą w o szarze w soki swoi iejski h udziale tere ów a jego terytorium. Inne zwłasz za B to ia, Tar owski h Gór, Lu liń a z li stref o stosunkowo wskaź iku gęstoś i zalud ie ia, a i e w pozostałej zęś i Obszaru. A alizują roz iesz ze ie lud oś i zauważa się sil ą ko e tra ję lud oś i w iasta h. Podo ie jak w ał województwie, dochodzi tutaj do silnych procesów depopulacyjnych, co jest szczególnie efektem utrz ują ego się uje dot zą e igra ji ego przyrostu naturalnego. Na plus ędą e w ikie iekorz st e wskaź iki głów ie w jazdów za gra i ę z roku a rok są oraz W kontekś ie prog oz de ografi z h O szarowi grozi z ia a struktur zwiększe ie odsetka osó w wieku poproduk j rów ież deklarowa a przez oż a zapisać, że koszte ieszkań ów, w sz zegól oś i iej od zuwal e. lud oś i i związa e z t pozostał h grup wiekow h. Niepokoją a jest łodzież, w soka gotowość do opusz ze ia a stałe Obszaru i zamieszkania poza nim. Bez stworzenia odpowiednich warunków zamieszkania oraz atrakcyjnych miejsc pra te de ja ta oże się pogłę iać. Mimo łatwego dostępu do i frastruktur szkol ej i ogól okształ ą h, te h ików, te h ików uzupeł iają zawodowych) w Obszarze, wraz ze spadkie wsz stki h pozio a h kształ e ia i ogoś i róż li z h t pów szkół po adgi h, szkół poli eal lud oś i skorelowa azjal h i zasad i z h szkół jest sil ie u tek dzie i i a przestrze i ostat i h lat. Zasadniczo h li eów łodzież a iskie są rów ież w iki dzie i łodzież ze sprawdzia u szóstoklasist oraz egza i u gimnazjalnego jęz k polski. Odpowied io w ższe w iki zauważa się w prz padku egza i u gi egzaminów zawodowych jest azjal ego z ate at ki. )dawal ość egza i u dojrzałoś i oraz o o zróż i owa a przestrze ie, zauważa się jed ak stosu kowo iskie w iki w przypadku powiatu tarnogórskiego. Na terenie Białego Śląska fu k jo ują filie u zel i w ższ h kształ ą e a kieru ka h eko o i z pedagogicznym oraz aktorskim. Od zuwal e są tutaj ożliwoś i współpra przedsię iorstw z ośrodka i aukow raki w zakresie i w zakresie wdraża ia i tworze ia technologicznych i innowacji. Lokalizacja Białego Śląska pozwala skomunikowany z i lokal r ku pra a to, owo zes ł o, sektora h rozwiązań bardzo dobrze i ośrodka i akade i ki i w ra a h Metropolii Gór ośląskiej, o powoduje, że a swoje usługi oferują oso z w soki i ko pete ja i. Rozwi ięte jest także szkol i two ponadgimnazjal e. Te h ika kształ ą głów ie w kierunkach gastronomicznym i infor at z, szkoł zawodowe oferują zwłasz za kierunki gastro o i z e i sprzedażowe, poli eal e kosmetykę, usługi opiekuń ze, flor st kę, w aj liższ ezpie zeństwo w pra. ) a aliz w ika jed ak, że na rynku pracy w Obszarze zasie dojdzie do defi tu w zakresie takich zawodów jak blacharz, lakiernik samochodowy, kierowca (autobusów, samo hodów iężarow h, kierow ik budowy, monter instalacji budowlanych czy przedstawiciel handlowy. 5
W obszarze Białego Śląska a do z ie ia z s tua ją iepeł ego dostosowa ia kieru ków kształ e ia do potrzeb gospodarki lokalnej, co przejawiało się rów ież w opi ia h przedsię ior ów, wskazują h jako jede z istotnych problemów brak odpowiednich kadr. O ok i frastruktur eduka j ej do rze rozwi ięta jest także i frastruktura ochrony zdrowia. W Obszarze zlokalizowanych jest wiele kluczowych placówek stacjonarnej opieki zdrowotnej. Sz zegól ie dużo miejsc dla pa je tów oferowa h jest w oddziała h reha ilita j Oddział wa ie jed ostek oż a określić jako e tral o-za hod ia zęść województwa śląskiego. W ostat i h lata h astąpił w Obszarze z a z ie owlę h podo h, ginekologicznych, dzie ię ych, psychiatrycznych. spadek u ieral oś i ie owląt. O e ie aj zęstszą prz z ą zgo ów ie jak w ał województwie są owotwor oraz horo układu krąże ia. W obszarze zlokalizowanych jest wiele instytucji kultury, w tym wojewódzkich, o znaczeniu regionalnym i po adregio al. O szar harakter zuje stosu kowo iski pozio akt w oś i społe z ej przejawiają ej się w m.in. w niskiej li z ie orga iza ji pozarządow h oraz sła ej frekwe ji w w ora h za w jątkie w orów sa orządow h. O szar dot ka wiele pro le ów z po o społe z ej, a głów atur społe z ej. Stosu kowo dużo gospodarstw do ow h korz sta i powoda i zgłasza ia się po po o są u óstwo i ezro o ie. )auważa się także duże zróż i owa ie wew ętrz e iloś i popeł ia Przestępstwa głów ie ają harakter kr Obszar Białego Śląska jest sz zegól ie dotk ęł i al lu prze iw o o rozwi ięt B to, tere h przestępstw z i h ko e tra ją w B to iu. ie iu. gospodar zo. Mi o pro esów restruktur za j harakter zuje się o e oś ią stosunkowo dużej liczby podmiotów gospodar z h. Do i ują pod iot pr wat e, a w o szara h poza głów duż odsetek osó fiz z h, które h prowadzą i ośrodka i iejski i zauważa się h działal ość gospodar zą. Ge eral ie w obszarze do i ują ikroprzedsię iorstwa, a duże przedsię iorstwa (pow żej pra ow ików) zlokalizowa e są w B to iu. W zakresie rodzaju do i ują ej działal oś i pod iotów w stępuje z a z e zróż i owa ie wew ętrz e. Do i ują podmioty świad zą e usługi, jed ak w zęś i lu działal oś i rol i zej. W w Śląsk ia ie harakter zuje się dodat i gospodarczo-przestrze e iast i g i odnotowuje się z a zą udział prze słu iędz arodowej z kraja i ws hod i i oraz krajami grupy EFTA, Biały ila se iędz B to ie ha dlow a powiate. Wew ętrz ie notuje się sil e powiąza ia tar ogórski. Po adto oż a dostrze, że B to i powiat tar ogórski iążą ardziej ku Metropolii, natomiast powiat lubliniecki w kazuje rów ież powiąza ia z Często hową oraz powiatami przygranicznymi województwa opolskiego. pod iotów gospodar z h, obszar Białego Śląska harakter zuje się stosu kowo iską li z ą Mi o dużej li z osób pracują h oraz w soką li z ą i udow i twie, hoć rów ież w t ezro ot h. Pra ują zatrud ia i są głów ie w prze śle prz padku w stępuje z a z e zróż i owa ie ter torial e. Mi o z a z ego spadku pozio u ezro o ia a przestrze i ostat i h lat, zauważa się iestet, że te po tego spadku w Obszarze Funkcjonalnym jest sła e. Wśród ezro ot iesię oraz z w kształ e ie podstawowym lu prawo do zasiłku. 6 h do i ują oso długotrwale ezro ot e pow żej ez w kształ e ia. Relat w ie ało osó posiada
W j oś i Białego Śląska, konieczne jest prowokowanie nowych inwestycji. elu zwiększe ia ko kure W badanym O szarze w stępuje wiele tere ów poprze az gro adzą ej w jed słow h pod nowe inwestycje, ale brakuje wspólnej iejs u ałą ofertę. O e ie da e preze towa e są a róż h stro a h internetowych i administrowane przez wiele osób/instytucji. Obszar, oprócz swoich walorów przestrzennych, oferuje także wspar ie i st tu jo al e w postaci IOB-ów park prze słow, iz a prze słowo-handlowa, klaster, i ku ator przedsię ior zoś i itp.. Pro le at z e są jed ak takie zjawiska jak sła a współpra a przedsię ior ów wew ątrz Obszaru, ograniczone instrumenty wsparcia, w sz zegól oś i w zakresie doradztwa oraz dofinansowania na etapie rozpoczynania, jak rów ież rozwoju pote jału przedsię iorstw. Obszar Białego Śląska jest bardzo dobrze skomunikowany przez teren przebiega autostrada A oraz liczne drogi krajowe (DK 88, 79, 94,, 46 i 78). Co wię ej, tere w Tar owski h Góra h oraz Lu liń u. Dodatkowo w liski pokr wa siatka sie i kolejowej z węzła i sąsiedztwie zlokalizowa port lotniczy a w ramach O szaru został w z a zo e pote jal e lokal e ter i ale Góry i Lubliniec). Biały Śląsk ie jest o szare z iorowego zakwaterowa ia głów ie hotele w większ h odwiedzają h te tere w kazuje t powo tur st z jest iędz arodow ulti odal e Tarnowskie. W stępuje tutaj ało o iektów iejs owoś ia h, ale li z a tur stów a przestrze i ostatnich lat sil ą te de ję wzrostową. O ok wielu walorów kulturowych i przyrodniczych (w o szarze w stępuje wiele za tków industrialnych, sakralnych, histor z h, ieszkal h, układów ur a ist z h, w t ależą h do Szlaku Zabytków Techniki, czy Szklaku Architektury Drewnianej), ofertę rekrea j ą O szaru wspierają: jed a duża hala sportowowidowiskowa w Bytomiu (widownia na miejsc) oraz druga mniejsza w Tarnowskich Górach (widownia na 7 miejsc). Ponadto w Bytomiu zlokalizowana jest hala lodowa (jedna z pię iu w województwie. I frastruktura sportowa jest stosu kowo do rze rozwi ięta. W każdej g i ie z ajduje się prz aj sala gi ast z a. Ofertę dopeł ia o ej owała orlików. Biały Śląsk to też ardzo atrakcyjne miejsce do pł wal i oraz uprawia ia tur st ki rowerowej, iestet rak iej jedna a hwilę o e ą uporządkowa ej sie i ś ieżek, która ał Obszar, jak rów ież spójnej informacji na temat wytyczonych szlaków. )e względu a spe fikę tere u w stępuje z a z e zróż i owa ie w zakresie infrastruktury komunalnej oraz ieszka iowej. I frastruktura wodo iągowa oraz ka aliza j a jest o o zur a izowa h. Wskaź iki dot zą e dostęp oś i do sie i z a z ie gorzej w padają a tere a h wiejskich, zwłasz za w g i a h o duż wskaź iki iloś iowe w t udziale tere ów leś w stępuje iej ajlepsze h, a sa e ś ieki podlegają o z sz ze iu ie w gląda s tua ja w prz padku gospodarki mieszkaniowej w obszarze Białego Śląska ieszkań, ale i h powierz h ia jest także większa. Wśród budownictwo i d widual e, o zęś iowo wskazuje o serwuje się dużą li z ę pustosta ów w zaso a h g i względu h, z o jęt h o hro ą. Stąd zakresie dot zą B to ia, Radzio kowa z Tar owski h Gór. Jed ak w prawie wsz stki h g i a h zlokalizowa e są o z sz zal ie ś ieków ko u al w ałoś i. Podo o o rozwi ięta a o szara h miejskich, a złoża węgla ka ie a za hodzą e pro es 7 ieszkań do i uje su ur a iza j e. Po adto sz zegól ie w o rę ie B to ia. Tka ka ego i związa ego z odtworzeniowych. ow h i w do ia w aga stał h iejska ze akładów
Obszar posiada wiele walorów przyrodniczych. W stępuje tutaj stosu kowo duża powierz h ia lasów. Ponadto otuje się tu także wiele for o hro prz rod, w t park krajo razow jede z oś iu zlokalizowa h w województwie). Jednak ze względu a lokaliza ję zakładów sz zegól ie u iążliw h, adal w stępuje tutaj pro le za ie z sz ze ia powietrza. Dzięki li z p łow h, działa io e isję za ie z sz zeń gazowo- a przestrze i ostat i h lat doszło do jej spadku. Wiele za ie z sz zeń jest zatrzymywanych w urządze ia h ochronnych. Jed ak adal w iektór h Mi o sil ogra i zają h powiązań z prze słe iejs a h stęże ia te są dość wysokie. zwłasz za tere u B to ia, O szar harakter zuje się dużą powierz h ią terenów zielonych szczególnie parków spacerowo-wypoczynkowych. Pozyt w oraz większa świado ość włodarz ieszka iow h, o z w z a z ikie jest także w zakresie kształtowa ia przestrze i pu li z ej i waru ków świad zą suk es w ie zwiększają e się w datki i westycyjne gmin i miast. Dalszy rozwój Białego Śląska i działa ia związa e z iwelowa ie sła h stro, oraz w korz st wa ie pote jałów pozwolą a stworze ie o szaru idealnego do zamieszkania, pracy i inwestowania. 3. ANALIZA SWOT Waż ą zęś ią Strategii rozwoju, ułatwiają ą podsu owa ie diag oz wraz z harakter st ką wpł wu otoczenia jest zaprezentowanie czynników w świetle analizy SWOT. Działa ie to polega na rozpoznaniu ajważ iejsz h z ików pote jałów, pro esów, zjawisk, te de ji, które deter i ują s tua ję rozwojową Obszaru Funkcjonalnego. Cz iki a aliz strategi z ej został opra owa e a podstawie w wiadów z przedstawi iela i sa orządów tworzą h O szar Fu k jo al, pra warsztatow h, a także w opar iu o dostęp e da e stat st zne, badania ankietowe oraz opracowania strategiczne i diagnostyczne. Prezentacja czynników uwzględ ia jed o ześ ie dwie płasz z z a z, wskazują z jed ej stro iki wew ętrz e i zew ętrz e sklas fikowa e w astępują Czynniki pozytywne Czynniki wew ętrz e a z iki poz t w e i egat w e, a z drugiej stro sposó : Czynniki negatywne mocne strony strenghts (S) wew ętrz e z iki ają e lu ogą e ieć poz t w wpł w a rozwój Obszaru Fu k jo al ego, w róż iają e go w sposób korz st w oto ze iu, tworzą e podstaw dla jego prz szłego rozwoju, pod oszą e jego atrakcyj ość i ko kure j ość w o za h ieszkań ów, i westorów, osó odwiedzają h 8 sła oś i weaknesses (W) wew ętrz e z iki ają e lu ogą e ieć egat w wpł w a rozwój Obszaru Funkcjonalnego, utrud iają e rozwój i realiza ję za ierzeń; raki w pote jała h, o iżają e poz ję Obszaru Funkcjonalnego zarówno w o za h ieszkań ów, jak i pod iotów zew ętrz h
iki zew ętrz e Czy szanse- opportunities (O) z iki w oto ze iu sprz jają e lu ogą e sprz jać rozwojowi Obszaru Funkcjonalnego, u ożliwiają e eli i owa ie sła oś i, wz a ia ie sił, uru ha ia ie ow h kierunków rozwoju )ide t fikowa o astępują e, głów e z S zagroże ia threats (T) z iki w oto ze iu utrud iają e lu ogą e utrud iać rozwój Obszaru Funkcjonalnego, sta owią e arier w przeła wa iu dzisiejsz h trud oś i i lokują e ożliwoś i podej owa ia działań w róż h, istot h z punktu widzenia rozwoju Obszaru Funkcjonalnego dziedzinach iki a aliz strategi z ej: Pote jał gospodar z sta owią podstawę do tworzenia innowacyjnych / sieciowych struktur inkubacyjnych i biznesowych, w tym z w korz sta ie pote jału Iz Prze słowo Ha dlowej w Tar owski h Górach. W Niskie poczucie wspólnoty na poziomie Obszaru Funkcjonalnego Białego Śląskawśród ieszkań ów oraz fir i i st tu ji. W2 Niski stopień zi tegrowa ia ałego O szaru Funkcjonalnego w wymiarze infrastrukturalnym i komunikacyjnym. W3 Brak skute z h arzędzi przepł wu i for a ji po iędz sa orząda i a poziomie Obszaru Funkcjonalnego, skutkują iędz i i iską koord a ją kale darz i prez i w darzeń. S2 Ist ieją a oferta usług specjalistycznych ogą a sta owić kompleksowy w róż ik o szaru w oto ze iu p. usługi medyczne, rehabilitacyjne, uzdrowiskowe. S3 )aso prz rod i ze, w sz zegól oś i tere leś e, sta owią e pote jał tur st z orekreacyjny oraz gospodarczy (np. runo leś e. W4 Atrak j e w róż iki iejs wydarzenia, osoby, obiekty jako podstawa do tworzenia szlaków te at z h sta owią h produkty Białego Śląska. Defi t iejs pra w sokiej jakoś i w połą ze iu z niskim poziomem przedsię ior zoś i, w sz zegól oś i a terenach wiejskich. W5 Deficyty zasobów mieszkaniowych, w sz zegól oś i dla łod h osó / rodzi wz a iają e te de je e igra j e. W6 Brak rozpoznawalnej marki oraz profesjonalnego systemu wizualizacji Obszaru i jego spójnej promocji. W7 Niska efekt w ość współpra w ra a h obecnej struktury organizacyjnej Białego Śląska. W8 Per fer j e położe ie w stosu ku do e tral ej zęś i województwa i iższ stop ień spraw ego sko u ikowa ia Obszaru Funkcjonalnego z otoczeniem. T Znacznie w ższ pote jał gospodar z i oferta rynku pra sąsiadują ej aglo era ji w połą ze iu z w ższą siłą przetargową i poz ją taki h iast jak p. Katowi e z Gliwice w konkurencji o inwestorów. S4 S5 Sil e prz wiąza ie do śląskiej trad ji i kultur połą ze iu z wysokim poziomem tożsa oś i iejs a i pote jałem historycznym. S6 Liczne projekty z zakresu energii odnawialnej fotowoltaika, biogazownie, solary, wiatraki realizowane przez instytucje publiczne, podmioty gospodarcze i gospodarstwa domowe. S7 W soki pozio ko pete j e edżerów lokal h w połą ze iu z już ist ieją i rela ja i współpra i part erstwa po iędz sa orząda i i w rela ja h z i i part era i p. adleś i twa i. O Możliw do zagospodarowa ia pote jał lud oś iow aglo era ji, zarówno w wymiarze gospodarczym (np. turystyka weekendowa), jak i osadniczym. O2 Sąsiedztwo aglo era ji posiadają ej duż 9
pote jał aukow ożliw do wykorzystania w rozwoju innowacji technologicznych. O3 Możliwość w korz sta ia liskiego sąsiedztwa portu lot i zego w P rzowi a h. O4 ) a zą e środki finansowe w unijnej perspektywie 24-22 w ramach regionalnego i krajowych programów operacyjnych. T2 Bogata oferta usług w ższego rzędu w aglo era ji wz a iają a tendencje emigracyjne. T3 Ros ą a ko kure ja i w iąż w soki stopień biurokratyzacji w pozyskiwaniu i rozliczaniu środków fi a sow h w u ij ej perspekt wie 24-22 w ramach regionalnego i krajowych programów operacyjnych. T4 Niesta il ość i iejed oz a z ość przepisów prawnych oraz negatywne zmiany legisla j e utrud iają e p. rozwój e ergii odnawialnej m.in. produkowanej z wiatraków. O5 Ros ą a oda a zdrow st l ż ia, zdrową, ekologi z ą ż w ość. O6 )ew ętrz a presja a rozwój i stala ji proekologicznych i energii odnawialnej. Źródło: Opra o a ie łas e 4. ANALIZA PODMIOTOWA W ASPEKCIE POTENCJALNYCH PÓL WSPÓŁPRACY Cele zapew ie ia efekt w oś i pro esu wdraża ia waru kują ego d a i z i har o ij rozwój ałego Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk, ko ie z e jest zide t fikowa ie układu podmiotowego oraz znaczenia i pote jału poszczególnych aktorów tego procesu. Kluczowymi aktorami, odpowiedzialnymi za kreowanie polit ki rozwoju i jej wdraża ie, są jed ostki sa orządu ter torial ego podej ują e trud współpra i określe ia wspól h elów i arzędzi. Grupę t h pod iotów, ze względu a i h pote jał, fu k je administracyjne oraz akt w ość, podzielić oż a na dwie kategorie: jednostki centralne, tworzą e i kreują e klu zowe usługi rozwojowe oraz usługi w ższego rzędu. Do grup tej zali z ć ależ : Miasto B to, Miasto Tar owskie Gór, Miasto Lu li ie oraz Powiat Lubliniecki, jed ostki rów oważe ia rozwoju pozostałe jed ostki, w któr h zlokalizowa e są ele enty sie iow h usług i ofert O szaru Funkcjonalnego Białego Śląska. Do grup tej zali z ć ależ : Miasto Radzionków, Miasto Kalet, Miasto Miaste zko Śląskie, Miasto i G i a Woź iki, Gmina Boronów, G i a Cias a, G i a Her, G i a Ko ha owi e, G i a Koszę i, G i a Krupski Mł, G i a Pawo ków, G i a Tworóg, G i a Świerkla ie oraz G i a ) rosławi e. To od współpra oraz podjęt h kroków w zakresie stworze ia for al ej struktur organizacyjno-prawnej w ra ej przez te pod iot do realiza ji za ierzeń strategi z h oraz akt w oś i zaa gażowa ia wsz stki h podmiotów, zależeć ędzie powodze ie wdraża ia Strategii i real e wykreowanie Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk jako jednostki o specyficznej ofercie, z a z pozio ie atrak j oś i i ko kure j oś i gospodarczej. Należ rów ież dąż ć do udowa ia szerokiej platfor współpra po iędz sa orząda i miast i gmin Białego Śląska oraz innymi partnerami iorą i udział w pro esie rozwoju tego Obszaru. Do kluczowych podmiotów w tym zakresie zali z ć ależ pod iot sektora gospodarki oraz, w sz zegól oś i, organizacje sa orządu gospodar zego. W toku pra diag ost z h zauważo o z a zny pote jał w zakresie rozwoju gospodarczego podmiotów działają h w Obszarze, niemniej odnotowano (w wyniku przeprowadzonych adań a kietow h i w wiadów ezpośred i h rów ież ograniczo ą akt w ość przedsię ior ów w zakresie świado oś i i potrzeby współde dowa ia o kierunkach rozwoju Obszaru i narzędzia h w korz sta h w t 2
procesie. Szczególnie aktywnym podmiotem, o duż z a ze iu dla kształtowa ia polit ki gospodar zej oraz pod osze ia jakoś i ofert inwestycyjnej, jest Iz a Prze słowo-ha dlowa w Tar owski h Góra h, ędą a jednym z inicjatorów Deklaracji Tarnogórskiej póź iej Deklaracji Biały Śląsk). ) tego też względu jed ostki sa orządowe tworzą e porozumienie Biały Śląsk oraz powoła a w prz szłoś i struktura orga iza j a wraz z Iz ą Prze słowo-ha dlową powi udować rela je part erskie z innymi pod iota i działają ymi już a tere ie Białego Śląska, jak rów ież z pod iota i pożąda i z pu ktu widze ia atrak j oś i Białego Śląska, a a hwilę o e ą ie działają i w Obszarze, tj. podmiotami z sektora: gospodarki, w t w sz zegól oś i kreowa ia i i ple e ta ji owo zes h rozwiązań technologicznych i innowacji w procesach gospodarczych, tj. fu dusza i fi a sują i badania i rozwój, parka i te h ologi z i, przedsię iorstwa i o w soki pozio ie zaawa sowa ia technologicznego (kooperacja, inwestycje), funduszami i podmiotami wspierają i rozwój przedsię ior zoś i, kultury w zakresie stworze ia ofert służą ej rozwojowi ieszkań ów, nauki i edukacji, w t szkoła i w ższ i w zakresie dostosowa ia ofert i kieru ków kształ e ia do potrze lokal ego r ku pra oraz potrze przedsię ior ów i pote jal h i westorów, turystyki - w zakresie tworzenia oferty pakietowej we współpra z tour operatorami. 5. STUDIA SCENARIUSZOWE Studia scenariuszowe wykonane w ramach prac nad Strategią o ej ował postawie ie hipotez a te at z ia głów h pro esów de dują h o rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Białego Śląska. W oparciu o zrealizowane ko sulta je z pod iota i lokal i w ra o taki h pro esów, które został podda e a alizie. Jej s tet z e w iki zawiera po iższa ta ela. Należ podkreślić, że w o serwowa ej rze z wistoś i w stępują zarów o zjawiska, które wspierają realiza ję s e ariusza optymistycznego, jak i pesymistycznego. O tym, który s e ariusz uz ska real ą przewagę zade duje rodzaj i skute z ość działań podej owa h w ramach Strategii, szczególnie działań i tegrują h pod iot O szaru Funkcjonalnego Biały Śląsk. Tabela 23 Potencjalne scenariusze kontrastowe Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk. Cecha obszaru. Ograniczone doświad ze ia w zakresie współpra y sa orządów lokal y h w ramach Obszaru Funkcjonalnego. Potencjalne pro esy tworzą e scenariusz optymistyczny real wzrost świado oś i z a ze ia współpra dla rozwoju poszczególnych jednostek terytorialnych, wzrost kapitału zaufa ia iędz władza i jed ostek terytorialnych, uzgodnienie zakresu współpra w ra a h Obszaru Funkcjonalnego, podej owa ie działań a rzecz realizacji wspólnych projektów, wytworzenie elementarnej tożsa oś i O szaru Funkcjonalnego. 2 Potencjalne pro esy tworzą e scenariusz pesymistyczny iski pozio współpra a rzecz konsekwentnej realizacji wspólnej polityki rozwoju, dominacja relacji konkurencyjnych nad kooperacyjnymi, w i kowe i doraź e działa ia ie przekładają e się na spójny, strategiczny rozwój Obszaru, brak uzyskania korz ś i skali i wzmocnienia rangi Obszaru w otoczeniu.
2. Ograniczone relacje między podmiotami gospodarczymi Obszaru Funkcjonalnego. 3. Trud oś i w podtrzymywaniu i podnoszeniu ko kure yj oś i podmiotów gospodarczych. Warunki realizacji scenariusza optymistycznego i ograniczania prawdopodo ieństwa w stąpie ia s e ariusza pes ist z ego: wdraża ie zapisów Strategii Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego ustrukturalizowa ie współpra sa orządów lokal h, kreowa ie kolej h projektów współpra, systemowy monitoring sytuacji Obszaru wraz z tworzeniem wspólnych odpowiedzi na strategiczne zmiany w ramach Obszaru i w jego otoczeniu. wzrost świado oś i iskie zaa gażowa ie środowiska biznesowego przedsię ior ów w sa orząd w zakresie ożliwoś i gospodarczy, kształtowa ia polit k iepeł e w korz st wa ie lokalnych, związa h przez firmy lokalne z tworzeniem klimatu dla ożliwoś i wzaje ej biznesu, współpra współpra a z pokonanie barier partnerami poza Obszarem informacyjnych Funkcjonalnym kosztem utrud iają h poz skiwa ie podmiotów w ezpośred i partnerów biznesowych sąsiedztwie, w ezpośred i sąsiedztwie, ała li z a i owa j h wzrost inicjatyw i i jat w łą zą h fir i tegrują h firmy Obszaru lokal e w łań u h Funkcjonalnego w aspekcie podażowe. rynkowym, wzmacnianie firm, które aktual ie są lidera i technologicznymi Obszaru tworze ie wokół i h sie i kooperacji. Warunki realizacji scenariusza optymistycznego i ograniczania prawdopodo ieństwa w stąpie ia s e ariusza pes ist z ego: wzrost przepł wu i for a ji iędzy firmami lokalnymi w ramach Obszaru Funkcjonalnego, wz o ie ie świado oś i przedsię ior ów a te at z a ze ia sa orządu gospodar zego, wzrost wiedz i ko pete ji przedsię ior ów w zakresie róż h form integracji biznesu, integracja inicjatyw na rzecz rozwoju gospodarczego podejmowanych w jednostkach terytorialnych Obszaru Funkcjonalnego, strategie rozwoju przedsię ior zoś i i i jowa e przez sa orząd gospodar z z uwzględ ie ie wsz stkich jednostek terytorialnych Obszaru Funkcjonalnego, inicjatywy partnerstwa publiczno-prywatnego integrują e podmioty gospodarcze Obszaru Funkcjonalnego. rozwój firm nowej gospodarki iski udział działal oś i obecnych na obszarze Białego innowacyjnych i kreatywnych Śląska, w gospodarce lokalnej, powstanie pewnej liczby skupia ie się w fir a h ow h fir ogą h lokalnych na podtrzymywaniu sta owić zalążek dla ra ż poziomu ko kure j oś i nowej gospodarki, opartej a o iża iu kosztów, wdraża ie w zęś i trud oś i w prz iąg ię iu ist ieją h fir gospodarki inwestorów z ra ż tradycyjnej, rozwiązań nowoczesnych technologii, innowacyjnych i kreatywnych. ogra i zo e ożliwoś i 22
4. Lokalne warunki dla rozwoju iz esu i przy iąga ia inwestycji. 5. Dyso a s iędzy sła y rozwojem gospodarki czasu wolnego a wysokim poten jałe przyrod i zokulturowym Obszaru. finansowe w ko tekś ie wdraża ia rozwiązań innowacyjnych w firmach lokalnych, arier kadrowe utrud iają e rozwój gospodarki innowacyjnej i kreatywnej. Warunki realizacji scenariusza optymistycznego i ograniczania prawdopodo ieństwa w stąpie ia s e ariusza pes ist z ego: integracja rozwoju kadr Obszaru Funkcjonalnego z potrzebami nowej gospodarki, wz o ie ie dostęp oś i do fu dusz t pu venture capital, kształtowa ie spójnego wizerunku gospodarczego Obszaru Funkcjonalnego, kształtowa ie iędz fir a i sie i powiązań u ożliwiają h d fuzję i owa ji i kreat w oś i. powstawanie nowych firm poszerzają a się luka iędz zakłada h przez zapotrzebowaniem firm na ieszkań ów Obszaru, kwalifika je a kapitałe realizacja lokalnych polityk w ludzkim kreowanym przez zakresie wspierania rozwoju system edukacji, przedsię ior zoś i, jed ostro ie ukształtowa a ros ą a akt w ość sfer promocja inwestycyjna edukacyjnej w zakresie skupiają a się a fiz z h dostosowania oferty cechach terenów kształ e ia do potrze r ku przeznaczanych do pracy, zagospodarowania, akt w ość sa orządu ekstensywne gospodarczego na rzecz wykorzystywanie tworzenia warunków dla posiadanych atutów rozwoju biznesu. gospodarczych Obszaru, utrz ują się defi t instytucji otoczenia biznesu. Warunki realizacji scenariusza optymistycznego i ograniczania prawdopodo ieństwa w stąpie ia s e ariusza pesymistycznego: realizacja jasnej polityki rozwoju gospodarczego, włą za ie przedsię ior ów w kształtowa ie lokal h polit k rozwoju gospodarczego, i tegra ja działań sfer eduka ji i iz esu w zakresie kształtowa ia kapitału ludzkiego, eksponowanie w ofercie inwestycyjnej unikatowych cech Obszaru, zwłasz za t h, które są związa e z postawa i ieszkań ów, usytuowaniem O szaru oraz jakoś ią środowiska prz rod i zego, wspieranie powstawania firm i instytucji wzboga ają h oto ze ie biznesu w Obszarze Funkcjonalnym. ros ą a li z a osó niski poziom komercyjnego odwiedzają h Obszar wykorz sta ia apł wu Funkcjonalny Białego Śląska, odwiedzają h, utrwala ie w świado oś i egat w wpł w wzrostu potencjalnych odbiorców li z odwiedzają h a wizerunku Obszaru oraz jego wartoś i prz rod i ze oraz głów h atrak ji, koszt utrz a ia porządku, wypromowanie deficyt usług dla osó symbolicznych obiektów i odwiedzają h Obszar miejsc Obszaru utrud iają real e Funkcjonalnego, ukształtowa ie tur st ki jako 23
6. Niezadowalają e powiąza ia iędzy gospodarką a sferą badawczo-rozwojową i sferą kreatyw oś i kultury. 7. Procesy migracyjne. procesy rewitalizacji dziedziny gospodarki, wspierają e w korz sta ie egat w stereot p Śląska dziedzictwa przyrodniczojako obszaru kulturowego na rzecz rozwoju zdegradowanego i usług zasu wol ego. niebezpiecznego dla zdrowia. Warunki realizacji scenariusza optymistycznego i ograniczania prawdopodo ieństwa w stąpie ia s e ariusza pes ist z ego: potraktowanie turystyki jako dziedziny gospodarczej, u ożliwiają ej wdraża ie i owa ji i podw ższa ie jakoś i ż ia, i tegra ja ofert posz zegól h jed ostek ter torial h w spój ą ofertę usług zasu wol ego Białego Śląska, w kreowa ie produktów tur st z h u ożliwiają h atrak j e spędzanie na obszarze Białego Śląska wię ej iż jed ego d ia, konsekwentne promowanie Białego Śląska jako miejsca poz t w ie od ie ego od prze słowej zęś i regio u, a rów o ześ ie posiadają ego wsz stkie atut w ikają e ze swej śląskoś i, integracja podmiotów biznesowych i publicznych, działają h w sfera h związa h z kreowa ie produktu tur st z ego, rozwój firm lokalnych relat w spadek wartoś i aktual ie i westują h i ko kure j oś i produktów w ada ia i wdrażają h lokalnych, innowacje, utrwalenie struktury innowacyjne gospodarczej Obszaru wykorzystywanie tradycji i powiększa ie d sta su kulturowogospodarczych w stosunku do miast Obszaru (produkty, i metropolii, rze iosło, re eptur itp.. iska jakość iejs pra, odpł w fir i owa j h do ośrodków o w soki potencjale wiedzy, ała li z a arkow h produktów Obszaru. Warunki realizacji scenariusza optymistycznego i ograniczania prawdopodo ieństwa w stąpie ia s e ariusza pes ist z ego: w korz sta ie położe ia w sąsiedztwie Aglo era ji Gór ośląskiej dla tworze ia powiązań iędz fir a i z Białego Śląska a podmiotami akademickimi, badawczo-rozwojowymi, kulturalnymi, dalsze wykorzystywanie tradycji kulturowo- gospodarczych dla kreowania unikatowego wizerunku gospodarczego Obszaru, wykorzystywanie innowacji technologicznych, procesowych, arketi gow h dla podw ższa ia ko kure j oś i produktów tradycyjnych, tworzenie przestrze i spotkań nauki, kultury i biznesu. apł w ieszkań ów odpł w łod h, o ustabilizowanej sytuacji przedsię ior z h, rodzinnej i zawodowej, w kształ o h ieszkań ów wzrost pote jału r ku poszukują h lepsz h wew ętrz ego i w ikają e waru ków ż ia, stąd sza se rozwoju dla fir w sz zegól oś i lokalnych, atrakcyjniejszych ofert pracy, podw ższa ie wartoś i zu oże ie kwalifikacji na ieru ho oś i a lokalnym lokalnym rynku pracy, r ku ze względu a wzrost ograniczenie liczby nowo zainteresowania Biały powstają h, innowacyjnych 24
Śląskie jako zamieszkania. 8. Położe ie Obszaru na o rzeża h Metropolii Silesia. 9. Niski pozio świado oś i ieszkań ów a te at Białego Śląska. firm presja na tereny przyrodnicze, wzrost kosztów utrzymania infrastruktury technicznej i społe z ej oraz konflikty z dotychczasowymi ieszkań a i ge erowa e przez apł w ow h ieszkań ów, problemy demograficzne starze ie się społe zeństwa. Warunki realizacji scenariusza optymistycznego i ograniczania prawdopodo ieństwa w stąpie ia s e ariusza pes ist z ego: jakoś iow rozwój lokal ego r ku pra, wzrost dostęp oś i łod h ieszkań ów do usług i udogod ień wspierają h fu k jo owa ie rodzi, wzrost dostęp oś i ieszkań dla ludzi łod h, pla owa ie przestrze e ogra i zają e pro es rozlewa ia się zabudowy, wz oga e ie usług społe z h o usługi dla osób starszych, wspiera ie ożliwoś i igrowa ia ieszkań ów w ra a h Obszaru Funkcjonalnego, ko ple e tar ość usług i udogod ień dostęp h w ośrodka h tworzą h O szar Funkcjonalny. zachowanie unikatowych peryferyzacja Obszaru cech O szaru u ożliwiają e związa a z ko e tra ją peł ie ie fu k ji procesów rozwoju komplementarnych w rdzeniowych miastach względe Metropolii. Metropolii i dre aże pote jałów z i h ezpośred iego oto ze ia. Warunki realizacji scenariusza optymistycznego i ograniczania prawdopodo ieństwa w stąpie ia s e ariusza pes ist z ego: określe ie spe jaliza ji O szaru Fu k jo al ego wartoś iow h dla podmiotów w otoczeniu, realizacja rozwoju w zgodzie z zasadami rozwoju zrów oważo ego, w korz sta ie pote jału Metropolii Silesia dla rozwija ia pote jałów Białego Śląska, w sz zegól oś i pote jału kapitału ludzkiego, w korz sta ie zróż i owa h e h posz zegól h jed ostek terytorialnych Białego Śląska dla tworzenia rela ji z Metropolią Silesia: - jednostki peł ią e fu k ję zwor ika iędz o szare fu k jo al a Metropolią Silesia, - jed ostki ko ple e tar e względe Metropolii Silesia, w hodzą e w róż ego rodzaju powiąza ia z podmiotami aglo era j i łań u h podażowe, sie i współpra, struktury partnerskie itp.), - jed ostki o sła sz h powiąza ia h ze struktura i w Metropolii, ale istotne dla swojego aglomeracyjnego sąsiedztwa dzięki w razistoś i i od ie oś i: gospodar zej, społe z ej, prz rod i zej. działal ość LGD łą zą a zęść ieko sekwe t e działa ia społe z oś i lokal h, w ramach Białego Śląska, rozwój infrastruktury iewspierają e pro esów i tegrują ej O szar, w t i tegra ji społe z oś i 25 miejscem
. Wysoka jakość środowiska przyrodniczego i u ikatowość dziedzi twa kulturowego. ś ieżek rowerow h, zai teresowa ie środowisk lokal h realiza ją projektów z partnerami w sąsied i h gminach. lokalnych, brak transportu zbiorowego i tegrują ego Obszar, rak w raź h ot wów u ożliwiają h utożsa ia ie się ieszkań ów z Biały Śląskie. Warunki realizacji scenariusza optymistycznego i ograniczania prawdopodo ieństwa w stąpie ia s e ariusza pes ist z ego: przepł w i for a ji o jed ostka h ter torial h i społe z oś ia h lokalnych, wspól e projekt podej owa e przez ieszkań ów róż h jednostek terytorialnych, i tegra ja kale darza w darzeń społe z h i kulturalnych realizowanych w ramach Obszaru Funkcjonalnego, promowanie wiedzy o historii Białego Śląska i jego w róż ika h, wzrost wew ętrz ej dostęp oś i ko u ika j ej O szaru Funkcjonalnego. ros ą a świado ość rozwój gospodarczy ekologi z a ieszkań ów, degradują wartoś i rozwój infrastruktury przyrodnicze lub kulturowe u ożliwiają ej o hro ę Obszaru, środowiska, preferencja dla rozwoju wzrost liczby inicjatyw gospodarczego kosztem z ierzają h do za howa ia wartoś i prz rod i z h dziedzictwa kulturowego i kulturowych na obszarach i pielęg owa ia historii w trudnej sytuacji Obszaru, ekonomicznej, procesy rewitalizacji presja mieszkaniowa na z ierzają e do prz wró e ia tere o w sokiej wartoś i wartoś i tere o i o iekto przyrodniczej, peł ią w przeszłoś i utrata trad j h wartoś i waż e fu k je w rozwoju na skutek trendów poszczególnych jednostek społe z h apł wają h terytorialnych. z otoczenia, ograniczenie stosowania rozwiązań proekologi z h w gospodarce, rolnictwie, gospodarstwach domowych, w ikają e z w soki h kosztów. Warunki realizacji scenariusza optymistycznego i ograniczania prawdopodo ieństwa w stąpie ia s e ariusza pes ist z ego: podtrz wa ie działań z ierzają h do kształtowa ia odpowiedzial oś i ieszkań ów za dziedzi two prz rod i zokulturowe, spe jaliza ja gospodar za ośrodków w ra a h Obszaru Funkcjonalnego, planowa ie przestrze e a rze z zrów oważo ego rozwoju. Źródło: Opra o a ie łas e Opisa e w pow ższej ta eli pro es uwzględ iają prawdopodobne, kontrastowe scenariusze ewolucyjne. S e ariusz rozwoju pożąda ego zawiera wizja Obszaru Funkcjonalnego opisana w rozdziale 7. 26
6. GŁÓWNE WY)WANIA OBS)ARU FUNKCJONALNEGO W opar iu o wieloaspektową diag ozę O szaru Fu k jo al ego Biały Śląsk jego pote jałów, barier i systemu zarządza ia oraz i tegral oś i, wskazać oż a pięć głów h w zwań awiązują h do opra owa scenariuszy ewolucyjnych. Tabela 24 Wyzwa ia wy ikają e z e h wyz a zają y h s e ariusze rozwoju O szaru Fu k jo al ego Biały Śląsk. scenariusze rozwoju wyzwania Ce h w z a zają e s e ariusze ewolu j ego rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk W zwa ia stoją e przed O szare Funkcjonalnym Biały Śląsk ogra i zo e doświad ze ia w zakresie współpra sa orządów lokal h w ramach Obszaru Funkcjonalnego, ograniczone relacje międz pod iota i gospodarczymi Obszaru Funkcjonalnego, d so a s iędz sła rozwoje gospodarki zasu wol ego a w soki pote jałe prz rod i zokulturowym Obszaru, procesy migracyjne, położe ie O szaru a o rzeża h Metropolii Silesia, iski pozio świado oś i Białego Śląska, ogra i zo e doświad ze ia w zakresie współpra sa orządów lokal h w ramach Obszaru Funkcjonalnego, ograniczone relacje międz pod iota i gospodar z Obszaru Funkcjonalnego, trud oś i w podtrz wa iu i pod osze iu ko kure j oś i pod iotów gospodar z h, lokal e waru ki dla rozwoju iz esu i prz iąga ia inwestycji, d so a s iędz sła rozwoje gospodarki czasu wolnego a wysokim poten jałe prz rod i zokulturowym Obszaru, iezadowalają e powiąza ia iędz gospodarką a sferą badawczo-rozwojową i sferą kreat w oś i kultur, procesy migracyjne, integracja Obszaru ieszkań ów a te at pod osze ie atrak yj oś i i ko kure yj oś i gospodar zej Obszaru 27 i h
położe ie O szaru a o rzeża h Metropolii Silesia, w soka jakość środowiska prz rod i zego i u ikatowość dziedzictwa kulturowego, ogra i zo e doświad ze ia w zakresie współpra sa orządów lokal h w ramach Obszaru Funkcjonalnego, trud oś i w podtrz wa iu i pod osze iu ko kure j oś i pod iotów gospodarczych, lokal e waru ki dla rozwoju iz esu i prz iąga ia inwestycji, d so a s iędz sła rozwoje gospodarki czasu wolnego a wysokim poten jałe prz rod i zokulturowym Obszaru, iezadowalają e powiąza ia iędz gospodarką a sferą badawczo-rozwojową i sferą kreat w oś i kultur, procesy migracyjne, położe ie O szaru a o rzeża h Metropolii Silesia, w soka jakość środowiska prz rod i zego i u ikatowość dziedzictwa kulturowego trud oś i w podtrz wa iu i pod osze iu ko kure j oś i pod iotów gospodar z h, lokal e waru ki dla rozwoju iz esu i prz iąga ia inwestycji, procesy migracyjne, położe ie O szaru a o rzeża h Metropolii Silesia, iski pozio świado oś i Białego Śląska, ogra i zo e doświad ze ia w zakresie współpra sa orządów lokal h w ramach Obszaru Funkcjonalnego, lokalne warunki dla rozwoju iz esu i prz iąga ia inwestycji, d so a s iędz sła rozwoje gospodarki czasu wolnego a wysokim poten jałe prz rod i zokulturowym Obszaru, procesy migracyjne, położe ie O szaru a o rzeża h Metropolii Silesia, iski pozio świado oś i Białego Śląska, w soka jakość środowiska prz rod i zego i u ikatowość dziedzictwa kulturowego spe jaliza ja ośrodków w ramach Obszaru, sprzyjają a wykształ e iu Obszaru Funkcjonalnego jako synergicznego systemu rozwija ie kapitału ludzkiego Obszaru ieszkań ów a te at zarządza ie rozwoje Obszaru ieszkań ów na temat Źródło: Opra o a ie łas e. 28 i promocja
Tabela 25 Wyzwania rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk. Składowe wyzwa ia Wyzwanie integracja Obszaru w aspekcie: wspól ego gospodarowa ia posiada i pote jała i: uz skiwa ie ko ple e tar oś i zaso ów oraz dodawa ie pote jałów podo h, przestrze i, i st tu ji, adań, działań pro o j h, tworzenia strategicznych i takt z Obszaru, iędz g i a i h rela ji wzrostu rangi Obszaru dla podmiotów w otoczeniu; podnoszenie atrak yj oś i i ko kure yj oś i gospodar zej O szaru przejawiają e się w: waru ka h dla rozwoju pod iotów wew ętrz h oraz prz iąga ia pod iotów zew ętrz h wraz z i h zaso a i, specjaliza ja ośrodków w ramach Obszaru, sprz jają a w kształ e iu Obszaru Funkcjonalnego, jako synergicznego systemu, na który składają się ośrodki: o w soki zdol oś i do przetwarza ia pote jałów w ofertę /korz ś i/ atrak j ą dla pod iotów wew ętrz h i zew ętrz h ieszkań ów, i westorów, tur stów, środowisk i owa j h i kreatywnych, pote jale i ko e trują e i pote jał, de dują e o w otoczeniu, owa j oś i i kreat w oś i, ajefekt w iej w korz stują e spe fi z e budowaniu wizerunku i pozycji Obszaru o duż h ożliwoś ia h współpra z ośrodka i rozwoju w regio ie, kraju i w Europie / a świe ie/ oraz zdol e do wykorzystywania szans w otoczeniu kreatywnym i innowacyjnym, rozwijanie kapitału ludzkiego O szaru ędą e w ikie : współpra iędz sektorowej tworzą ej aktywizacji lokalnych podmiotów, owe pola dla tworze ia waru ków dla st ulowa ia przedsię ior zoś i, i owa j oś i, kreat w oś i, w korz st wa ia po słowoś i i akt w oś i ieszkań ów, ukształtowa ia e ha iz ów stałego dialogu i współpra iędz lokal i pod iota i, otwierania O szaru a współpra ę z pod iota i w otoczeniu, zarządza ie rozwoje i pro o ja Obszaru w wymiarze: wew ętrz, to jest podnoszenie atrak j oś i Obszaru w o za h ieszkań ów i i h pod iotów lokal h oraz trwałe związa ie t h pod iotów z Obszarem, w tym ograniczanie potencjalnego zjawiska emigracji, zew ętrz, związa z tworze ie w róż ików Obszaru w otoczeniu oraz prz iąga iem uwagi takich podmiotów jak pote jal i ieszkań, i westorz, środowiska twór ze i aukowe, tur ś i et. wzrostu rangi Obszaru dla podmiotów w otoczeniu. Źródło: Opra o a ie łas e. 29
Rysunek 23 Wyzwania rozwojowe wpływają e na cele rozwojowe Obszaru Funkcjonalnego. integracja Obszaru Źródło: Opra o a ie łas e. 3
7. WI)JA OKREŚLAJĄCA MIEJSCE I ROLĘ OBS)ARU FUNKCJONALNEGO W PROCESACH ROZWOJU REGIONU Biały Śląsk to o szar, którego ukształtowa ie powi o dostar zać ow h sza s rozwoju jed ostkom ter torial w hodzą w jego skład, a także pod ioto, które z O szare są, aktualnie lub potencjalnie, związa e. Dlatego wizja prz szłoś i Białego Śląska uwzględ ia wartoś i, które ogą ć osiąg ięte dzięki: współpra sa orządów ter torial h, oraz uzyskaniu nowej dynamiki rozwoju Obszaru w wyniku wzmocnienia i jakoś iowego wz oga e ia gospodarki. Rysunek 24 Mechanizm rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk w opar iu o współpra ę sa orządów i rozwój gospodarki. WSPÓŁPRACA SAMOR)ĄDÓW TERYTORIALNYCH OBSZARU FUNKCJONALNEGO BIAŁY ŚLĄSK ograniczanie konkurencji w u iega iu się o podo e zaso, w tym o inwestorów, oparcie rozwoju gospodarczego o spe jaliza je tworzą e ko ple e tar ą strukturę gospodar zą O szaru, kształtowa ie udogod ień dla gospodarki lokalnej, wspiera ie rozwoju powiązań w sektorze iz esu oraz powiązań iędz sektorow h innowacyjne wykorzystywanie lokalnych pote jałów, pod osze ie jakoś i lokalnego rynku pracy, udział w kształtowa iu lokalnej polityki gospodarczej, podnoszenie popytu na lokalnym rynku, tworzenie lokalnych sieci koopera ji, udział w sie ia h ponadlokalnych, oferta outsourcingowa Źródło: Opra o a ie łas e. 3 WZMOCNIENIE I JAKOŚCIOWE WZBOGACENIE GOSPODARKI OBSZARU FUNKCJONALNEGO BIAŁY ŚLĄSK
Wizja rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Białego Śląska jest skonstruowana w oparciu o cztery pola rozwoju, współpra i i tegra ji. W każd z pól określo o w iar awiązują e do zapreze towa h we w ześ iejsz h rozdziała h s e ariusza h i w zwa ia h. Rysunek 25 Logika budowy wizji scenariusze rozwoju pola i wymiary wizji wyzwania Źródło: Opra o a ie łas e. Tabela 26 Pola i wymiary wizji Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk. Pole rozwoju, współpra spój ość wew ętrz a i integracji Wymiar planistyczny przestrzenny społe z gospodarczy ekologiczno-kulturowy oferta dla otoczenia ieszkań inwestorzy tur ś i osoby nieaktywne zawodowo nauka i badania jakość ż ia funkcje lokalne i ponadlokalne o il i ieszkań rodziny pozycja w otoczeniu promocja wizerunek rela je z Metropolią Silesia Źródło: Opra o a ie łas e. W kolej ej ta eli zawarto wizję rozwoju, współpra i i tegra ji O szaru Fu k jo al ego Biały Śląsk. Kolejne wartoś i składają e się a wizję oz a zo o literą V od value wartość oraz kolej i u era i. Wartoś i został pogrupowa e zgod ie ze zdefi iowa i pola i oraz tworzą i je w iara i. 32
Wizja odzwier iedla pożąda ą prz szłość w zakresie, któr jest ożliw do osiąg ię ia dzięki współpra lokalnych podmiotów, sz zegól ie sa orządów ter torial h, środowisk gospodar z h, ale także róż h i st tu ji, orga iza ji pozarządow h i róż h grup społe z h. Ze względu a duże zróż i owa ie O szaru oraz wielość zagad ień, które są waż e dla strategi z ego rozwoju Białego Śląska, prz jęto opisow sposó for ułowa ia wizji. Tabela 27 Wizja rozwoju, współpra y i i tegra ji O szaru Fu k jo al ego Biały Śląsk. Pole rozwoju, współpra y i integracji Wartość w wizji Wymiar Biały Śląsk w wyniku realizacji Strategii oraz koopera ji tworzą y h go jednostek terytorialnych, współpra y środowisk gospodar zy h, za ieś iają y h się rela ji iędzy społe z oś ia i lokal y i, sta ie się obszarem: spój ość wew ętrz a oferta dla otoczenia planistyczny V. składają y się z g i i powiatów wspól ie wykorzystują y h posiada e pote jały i adarzają e się sza se, i tegrowa y dzięki kolektyw ie wyz a za y i realizowa y prioryteto współpra y, przestrzenny V2. spój y przestrze ie, ze zróż i owa ą i frastrukturą te h i z ą oraz spraw y syste e połą zeń tra sportu z iorowego, społe z V3. poz ają y h się społe z oś i lokal y h, realizują y h wspól e przedsięwzię ia, w sz zegól oś i wykorzystują e i wz a iają e e hy de ydują e o tożsa oś i śląskiej Obszaru, gospodarczy V4. współpra y pod iotów gospodar zy h, wz a iają y h się i poszerzają y h sie i koopera ji wspierają y h powstawa ie kolejnych lokalnych firm i tworzenie nowych miejsc pracy, kreowania spój ej oferty udogod ień dla lokal ego iz esu, ekologicznokulturowy V5. do rze rozpoz a y h, do e ia y h przez ieszkań ów, syste owo chronionych, wzmacnianych i wykorzystywanych zgodnie z zasadami rozwoju zrów oważo ego wartoś i przyrod i zy h i kulturowy h, ieszkań V6. przy iągają y owy h ieszkań ów swoimi walorami przyrod i zy i oraz dogod ą dostęp oś ią do ry ku pra y, usług i edukacji, zarów o w o szarze Białego Śląska, jak rów ież w miastach Metropolii Silesia, inwestorzy V7. atrak yj ej lokaliza ji dla i westorów realizują y h działal oś i ezpie z e dla środowiska przyrod i zego oraz tworzą y h iejs a pracy dla specjalistów, tur ś i V8. sta owią y przestrzeń wypo zy ku, z rozwi iętą i zi tegrowa ą ofertą rekrea ji oraz arkowy h pakietowy h produktów turystycznych, w tym turystyki weekendowej, wypoczynkowej, kwalifikowanej, edukacyjnej, poznawczej, zdrowotnej, biznesowej, osoby nieaktywne zawodowo V9. atrakcyjnym dla osó starszy h, poszukują y h bezpiecznego i spokojnego miejsca za ieszka ia, wśród ży zliwy h społe z oś i lokal y h, z zapew io y dostępe do usług opiekuń zy h i walorów przyrod i zo-rekreacyjnych, nauka i badania V. fu k jo owa ia środowisk aukowy h, adaw zy h i eduka yj y h ędą y h part era i dla pod iotów w otoczeniu, szczególnie w zakresie medycyny i ekologii, 33
jakość ż ia pozycja w otoczeniu funkcje lokalne i ponadlokalne V. wysokiej jakoś i ży ia, wy ikają ej ze spe yfi z y h e h i walorów jednostek terytorialnych o róż ej skali i położe iu, mobilni ieszkań V2. tworzą y sza se rozwoju dla osó o wysoki h kwalifika ja h, przedsię ior zy h, swo od ie podej ują y h de yzje o swojej przyszłoś i, rodziny V3. oferują y udogod ie ia i usługi o wysokiej jakoś i u ożliwiają e rozwój rodzin, a w ko sekwe ji sta iliza ję de ografi z ą g i, promocja V4. systemowo tworzonych ofert adresowanych do podmiotów wew ętrz y h i zew ętrz y h, kreują y h i utrwalają y h arkę Białego Śląska, wykorzystują y h ko ple e tar e atuty g i, opierają y h się a spe yfi e lokal ej, u ożliwiają y h ogra i zanie ko kure ji iędzy g i a i Obszaru i wzmacnianie ich pozycji względe oto ze ia, a w rezulta ie wspól e party ypowa ie w uzyskiwa y h korzyś ia h, wizerunek V5. o wyrazistym, pozytyw y wizeru ku, ukształtowa y w opar iu o ko ple e tar e atuty tworzą y h go jed ostek, wyróż iają y Biały Śląsk i wz oga ają y wizeru ek ałego województwa, relacje z Metropolią Silesia V6. tworzą y ko ple e tar y iegu rozwoju Metropolii Silesia, z Byto ie i Tar owski i Góra i jako ośrodka i sta owią y i pół o ą ra ę Metropolii Silesia i ezpośred io i tegrują y i Biały Śląsk z o szare etropolital y. 8. STRATEGICZNE CELE I KIERUNKI ROZWOJU OBSZARU FUNKCJONALNEGO BIAŁY ŚLĄSK Struktura celów rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk została określo a prz w korz sta iu zapisów zawart h w wizji oraz w profilowa a z uwzględ ie ie o zekiwań róż h grup od ior ów. )ostał sfor ułowa e zter ele strategi z e. ) kolei do elów strategi z h sfor ułowa o kieru ki działań, które powiąza o z głów i grupa i od ior ów. Rysunek 26 Struktura ustaleń Strategii wizja rozwoju cele strategiczne podmioty Źródło: Opra o a ie łas e. 34 kierunki działań
Celami strategicznymi Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk są: C. Biały Śląsk o szare C2. Biały Śląsk part ere i akt w oś i. współpra oraz tworze ia ko ple e tar dla oto ze ia i o szare prz iągają h ofert. pod iot, pote jał C3. Biały Śląsk o szare w sokiej jakoś i ż ia, w korz stują y wew ętrz e atut i liskość Metropolii Silesia. C4. Biały Śląsk obszarem unikatowym w skali regionu i odgrywają w pro esa h rozwoju województwa śląskiego. istot ą rolę Strategia Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk na lata 26-222 powi a prowadzić do popraw waru ków fu k jo owa ia róż h podmiotów z tym O szare powiąza h. Pod iot te są traktowane jako: beneficjenci realizacji Strategii, lub jako: partnerzy realizacji Strategii. W pierwsz uję iu, Strategia powi a dostar zać efektów wspierają h pod iot w realiza ji i h aspira ji i o zekiwań. W drugi prz padku, zwra a a jest uwaga a iez ęd udział pod iotów lokal h w procesie part erskiego wdraża ia Strategii. Grup od ior ów uwzględ io e prz for ułowa iu elów i kierunków o ej ują: ieszkań ów, przedsię ior ów, odwiedzają h/tur stów, społe z oś i lokal e. Tabela 28 Cele strategi z e i kieru ki działań dla Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk. Cele strategiczne C. Biały Śląsk obszarem współpra y oraz tworzenia komplementarnych ofert. Kieru ki działań związa e z podmiotami Podmioty ieszkań przedsię ior odwiedzają C... Zapewnie ie powiązań ko u ika j h i fu k jo al h wew ątrz Białego Śląska, g ara tują e ieszkań o dostęp do szerokiego wa hlarza usług i udogod ień. C..2. Tworzenie nowoczesnej struktury gospodarczej, opierają ej się a współpra lokal h fir oraz akt w udziale sa orządu gospodar zego w kształtowa iu i realizowaniu lokalnej polityki rozwoju. C..3. Stworzenie spójnej i komplementarnej oferty Białego Śląska dla odwiedzają h ge erowa a w partnerstwie sa orządów i przedsię ior ów. 35
społe z oś i lokal e C2. Biały Śląsk partnerem dla otoczenia i obszarem przy iągają y podmioty, pote jały i aktyw oś i. ieszkań przedsię ior odwiedzają C3. Biały Śląsk obszarem wysokiej jakoś i ży ia wykorzystują ej wewnętrz e atuty i liskość Metropolii Silesia. społe z oś i lokal e ieszkań przedsię ior odwiedzają społe z oś i lokal e C4. Biały Śląsk obszarem unikatowym w skali regionu i odgrywają y istot ą rolę w pro esa h rozwoju województwa śląskiego ieszkań przedsię ior odwiedzają społe z oś i lokal e C..4. )i tegrowa ie społe z oś i lokal ej działają e a rzecz zachowania i promowania dziedzictwa Białego Śląska. C.2. Tworzenie atrakcyjnych warunków zamieszkania, prz iągają ych kapitał ludzki z miast Metropolii Silesia oraz wz a iają ych pote jał r kow i fiskalny gmin Białego Śląska. C.2.2 Podnoszenie poziomu i owa j oś i lokal h fir wzmacniane przez lokaliza ję i westorów wpł wają h a d fuzję wiedz do lokal ej gospodarki oraz współpra ę z firmami, jednostkami naukowymi i badawczo-rozwojowymi w Metropolii Silesia i w regionie. C.2.3 Wspiera ie rozwoju ra ż usług zasu wol ego, sta owią e waż ą zęść lokal ej struktur gospodar zej, r ku pra oraz siłę apędową dla rozwoju produktów lokalnych. - C3.. Pod osze ie atrak j oś i prz rod i zej o szaru oraz rozwijają e się usługi r kowe i pu li z e, wspierają e rozwój rodzi i fu k jo owa ie róż h grup społe z h a o szarze Białego Śląska. C3.2. Tworzenie dogodnych warunków dla rozwoju firm lokal h tworzą h iejs a pra o wysokim standardzie. - C3.3. Kreowanie i i ple e ta ja i owa ji społe z pod oszą h jakość ż ia ieszkań ów i pozio akt w oś i społe z oś i lokal h. - h C4.. Tworzenie i imple e ta ja przeło ow h rozwiązań w gospodarce regionu, w sz zegól oś i w ra ża h związa h z technologiami proekologicznymi, te h i z i oraz zdrowie i usługa i opiekuń z i. C4.. W kreowa ie w róż iają ej ofert tur st z ej Białego Śląska, wpł wają ej a przeła a ie negatywnego wizerunku regionu postindustrialnego. C4.. Wspar ie u ikatow h i i jat w społe z h, wpł wają h a za howa ie śląski h trad ji i kultur regio u oraz poprawę wizeru ku województwa śląskiego. Źródło: Opra o a ie łas e. Sfor ułowa e kierunki oraz powiąza e z i i pod iot o razuje kolej r su ek, na którym przedstawiono: Pola strategiczne odpowiadają e pod ioto uwzględ io prz for ułowa iu elów: - przedsię ior nowoczesna i czysta gospodarka, ieszkań jakość ż ia - warunki zamieszkania, - odwiedzają pote jał tur st z, - społe z oś i lokal e akt w ość i współpra a wew ętrz a, wymiary horyzontalne: - infrastruktura techniczna, - ekologia i środowisko. Te rodzaj uporządkowa ia w korz sta o w dalsz h zęś ia h Strategii dla uporządkowa ia przedsięwzięć rozwojowych. 36
Rysunek 27 Głów i odbiorcy i pola strategi z e wykorzystują e pote jały wew ętrzne i zasoby Białego Śląska) oraz wymiary horyzo tal e wpływają e a harmonijny rozwój Obszaru Funkcjonalnego. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA akt w ość i współpra a wew ętrz a jakość ż ia - warunki zamieszkania społe z oś i lokalne ieszkań przedsię ior i inwestorzy tur ś i nowoczesna i czysta gospodarka pote jał turystyczny EKOLOGIA i ŚRODOWISKO Źródło: Opra o a ie łas e. 37
9. SYSTEM WDRAŻANIA STRATEGII System wdraża ia i monitorowania Strategii stanowi spójny zbiór arzędzi opart a współpra g i i innych podmiotów z Obszaru. Podstawowym celem Systemu jest efekt w a realiza ja przedsięwzięć i projektów włas h, już zdefiniowanych w Strategii, oraz wspiera ia działań i h pod iotów podej ują h działa ia służą e osiąga iu celów rozwojowych Obszaru Funkcjonalnego. W ramach Systemu wdraża ia zakłada się podję ie działań o charakterze: strukturalno-instytucjonalnym zmierzają ych do stworzenia organizacyjnego wsparcia procesu wdraża ia Strategii, konsolidowania wiedzy o sytuacji i rozwoju O szaru oraz ko troli uwaru kowań i efektów wdraża ia Strategii, udowa ia struktur sie iow h pozwalają róż h pod iotów lokal h a wspól e działa ie h; analityczno-diagnostycznym u ożliwiają h prowadze ie peł ego s ste u o itori gu Strategii, stwarzają ego podstaw do jej korygowania i rozwija ia przedsięwzięć; planistyczno-programowym nakierowanych a usz zegółowia ie w kluczowych polach rozwoju Obszaru; ze Strategii doku e tu o ajw ższ powi ć w prowadza e kolej e pla i przedsięwzię ia od oszą e się do kolej i progra zapisów Strategii stop iu ogól oś i zawierają e sz zegółowe działa ia h hor zo tów wdraża ia; informacyjno-promocyjnym związa ych z pozyskiwaniem kolejnych podmiotów/sojuszników dla wdraża ia Strategii, włą zają h pod iot lokal e w akt w oś i wdrażają e Strategię, udują poz ję miasta w otoczeniu i wz agają i for ują h zainteresowanie ofertą h o efekta h wdraża ia Strategii. 38 h iasta ow h uż tkow ików,
Rysunek 28 System wdraża ia Strategii. działa ia strukturalnoinstytucjonalne System wdraża ia Strategii działa ia analitycznodiagnostyczne działa ia planistycznoprogramowe działa ia informacyjnopromocyjne Źródło: Opra o a ie łas e. 9. SYSTEM INSTYTUCJONAL NY WDRAŻANIA DOKUMENTU Kluczowym elementem, waru kują powodze ie realizacji Strategii, jest wykreowanie efektownej i sprawnej struktury organizacyjnej. Podstawowym i pierwszym krokiem powinna ć de zja o for ie współpra w ramach grupy podmiotów samorządu ter torial ego oraz rela ja h i płaszczyznach współpra Prze słowo-ha dlową w Tar owski h Góra h, ędą ej pod iote u zest i zą z Iz ą w zawiąza iu porozumienia na rzecz rozwoju obszaru Białego Śląska. O z wiś ie ostate z a for a zależeć współpra ędzie od de zji part erów sa orząd oraz stworze ie odpowied iej struktur i realiza ją ko kret h projektów, jest waru kie h, ie iej formalizacja orga iza j ej, zaj ują ej się rozwoje ko ie z peł ej realiza ji zapla owa Obszaru h działań. W zakresie ko solida ji działań grupy jednostek sa orządu ter torial ego obszaru Biały Śląsk, przeprowadzona a aliza fu k jo owa ia podo 55 h porozu ień pod iotów sa orządow h i dyskusja oraz ocena skali korz ś i i for aliza ji rela ji part erski h, skłania do rekomendacji formy organizacyjnej stowarzyszenia 55 Należ zwró ić uwagę, że zęsto tego t pu pod iot posiadają e w azwie określe ie związek są for al ie właś ie stowarz sze ia i, ze względu a łatwiejsz pro es powoła ia, elast z ość póź iejszego działa ia i realiza ji zadań. 39
jed ostek sa orządu ter torial ego, jako aj ardziej korz st ej dla pro esu zarządza ia i wdraża ia polit ki rozwoju. Należ jed ak podkreślić, że ta forma ogranicza peł e włą ze ie w pro es de z jny partnera procesu tj. Iz Prze słowo-handlowej w Tarnowskich Górach. Tabela 29 O e a for a współpra y JST w ramach Procesu wdraża ia Strategii. Forma Zalety Wady Najmniej sformalizowany charakter, Minimalne koszty organizacyjne. Porozumienie Stowarzyszenie )wiązek Forma akceptowalna i szeroko stosowana w sektorze publicznym, Jas podział zadań i odpowiedzial oś i pod iotów tworzą h, Duża elast z ość w zakresie o szaru działa ia i sposo ów realiza ji, Łatwość powoła ia i elast z ość w zakresie finansowania stowarzyszenia w zależ oś i od zakresu działa ia, Niewielki zakres o owiązków sprawozdawczych i proceduralnych (pod waru kie właś iwego zapisu statutu, prz za howa iu peł ej tra spare t oś i działań, Możliwość w kreowania struktury działają ej a rze z ałego Obszaru, jak rów ież wspierają ej er torycznie poszczególne jednostki, Nada ie pod iotowoś i Obszarowi Funkcjonalnemu Biały Śląsk. Forma akceptowalna i stosowana w sektorze publicznym, Jas podział zadań i odpowiedzial oś i pod iotów tworzą h, ) a z a trwałość struktur, Możliwość w kreowa ia struktury działają ej a rze z ałego Obszaru, jak rów ież wspierają ej er torycznie poszczególne jednostki, Nada ie pod iotowoś i O szarowi 4 Niesta il ość for uł współpra, Brak pew oś i i pla owa ia śred ioi długookresowego działań, Ko ie z ość udow struktur zarządza ia w każd działa iu oddzielnie, Brak systemu dojrzewania organizacji i a iera ia doświad ze ia, Niska efektyw ość i skute z ość spowodowa a ietrwałoś ią współpra, Brak pod iotowoś i o szaru Biały Śląsk, Ko ie z ość doraź ego a gażowa ia pracowników danej jednostki w prace ędą e poza stał zakrese o owiązków traktowanie tej pracy jako dodatkowo o iążają ej ; Ko ie z ość stałego prz aj iej w minimalnym zakresie) finansowania działal oś i struktur orga iza j ej. Ko ie z ość stałego prz aj iej w minimalnym zakresie) finansowania działal oś i struktur orga iza j ej, Znaczne o iąże ia sprawozdaw ze i szt w ość zakresu działa ia, Przekazanie kompetencji jednostki w pew zakresie pod działa ie związku.
Funkcjonalnemu Biały Śląsk. Źródło: Opra o a ie łas e. W procesie konsolidacji i tworzenia ram organizacyjnych fu k jo owa ia i zarządza ia Obszare, iorą pod uwagę, że inicjatora i i u zest ika i pra ad sporządze ie niniejszej Strategii są jed ostki sa orządu terytorialnego, tj. gminy i powiaty, oraz podmiot spoza sektora sa orządu ter torial ego - Iz a Prze Handlowa w Tarnowskich Góra h, słowo - oż a rozważ ć powoła ie formy organizacyjnej, jaką jest związek stowarz szeń. Rysunek 29 Warianty konsolidacji i budowy struktury operatora rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk. gminy i powiaty o szaru BŚ lu i h stowarzyszenie gmina gmina stowarzyszenie/a powiat Izba Prze słowo Handlowa w TG związek stowarz szeń stowarzyszenie Wariant I Wariant II Źródło: Opra o a ie łas e. Niezależ ie od wyboru ostatecznej formy organizacyjnej operatora rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk oraz realizacji wariantu, ramowa struktura podmiotowa obejmuje organy o charakterze: sta owią kontrolnym, zarząd z, i realiza j. 4
I h ostate z y układ oraz ko pete je i li ze Organami pod iotu zarządzają ego rozwoje ość orga ów określić powi ie Statut pod iotu. O szaru Fu k jo al ego Biały Śląsk powi ć: Wal e ze ra ie zło ków - o ej ują e wszystkie podmioty zło ków, którymi i powiat deklarują e wspól e działania, z ierzają e do realiza ji ogą ćg i elów rozwoju Obszaru zdefiniowanego jako Biały Śląsk, o ej ują ego powiaty lubliniecki, tarnogórski oraz miasto Bytom, a w przypadku związku stowarz szeń - osoby prawne, w tym stowarzyszenia mają e ele związa e z rozwojem Obszaru Białego Śląska. Do organizacji O szaru, które ezpośred io gra i zą z i ogą prz stąpić rów ież g i spoza wskaza ego ą g i ą ależą ą do stowarz sze ia, tak i tegral ość i iągłość fu k jo al o-przestrze za hować ą Obszaru. Ra owe w t z e w zakresie uz skiwa ia zło kostwa o ej ują: o Uz ska ie zło kostwa w aga podję ia przez odpowied ią radę jed ostki sa orządu terytorialnego u hwał o prz stąpie iu do Stowarzyszenia/Związku. o Jed ostka staje się zło kie z hwilą podję ia przez Wal e )e ra ie Czło ków u hwał o prz ję iu w po zet zło ków. o O owiązkie określo o zło ka jest u zest i two w realiza ji elów stowarz szenia oraz celów h w Strategii Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego. Czło ka związku a posiedze ia h wal ego ze ra ia repreze tuje orga w ko aw z jed ostki sa orządu lu u o owa a piś ie stał peł o o ik. o Posz zegól i zło kowie repreze tują a posiedze iu odpowied ią li z ę głosów. o Utrata zło kostwa astępuje po w stąpie iu ze struktur po upł wie dziewię iu złoże ia pise o Czło ka od ej deklara ji w stąpie ia ze Stowarzyszenia/Związku. oż a w klu z ć rów ież w prz padku u h la ia się od w osze ia składki zło kowskiej przez okres dłuższ o iesię iż dziewięć iesię. Do ko pete ji Wal ego )gro adze ia ależeć powi o w głów ej ierze: uchwalenie statutu i jego zmian, u hwale ie pla u działa ia Stowarzyszenia/)wiązku oraz Strategii Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego, zatwierdzanie rocznego planu finansowego, zatwierdza ie sprawozdań fi a sow h Stowarzyszenia/Związku, określa ie w sokoś i składek zło kowski h, w ór zło ków )arządu oraz zło ków Ko isji Rewiz j ej. )arząd - ędą orga e stowarz szeń, składają o w ko aw z, kierują działal oś ią Stowarzyszenia/Związku się z -2 zło ków w iera h przez Wal e )gro adze ie Czło ków. W skład zarządu w hodzą przedstawi iele: trzech ajwiększ h g i o szaru, powiatu ziemskiego oraz dwóch/trzech przedstawicieli gmin z obszaru powiatu lublinieckiego i dwóch/trzech przedstawicieli gmin z obszaru powiatu tarnogórskiego, przedstawiciela/li Izby 42
Prze słowo - Handlowej oraz w prz padku powoła ia związku stowarz szeń i praw o h ędą h zło kie h osó tego związku. Do zadań )arządu ależeć powi o.i.: w ko wa ie u hwał wal ego zgro adze ia, prz gotowa ie ieżą gospodarowa ie podej owa ie działań dot zą h pla ów działal oś i Stowarz sze ia/)wiązku, ajątkie Stowarzyszenia/)wiązku, h realiza ji Strategii Rozwoju Obszaru Fu k jo al ego, w sz zegól oś i prz gotowa ia part erski h projektów we współpra z jed ostka i tworzą i Obszar, powoł wanie zespołów zadaniowych i doradczych (komitety doradcze), kształtują h sektorowe polityki rozwoju oraz instrumenty realizacji celów Obszaru, w sz zegól oś i ds. gospodarki, eduka ji, produktów arkow h. W skład zespołów wchodzą przedstawi iele zło ków Stowarz sze ia/)wiązku oraz part erz społe z o-gospodar z zaprosze i do współpra, powoł wa ie D rektora Biura Stowarzyszenia/Związku. Komisja Rewizyjna- ędą a orga e adzoru i ko troli składa się z -2 zło ów w iera h przez Wal e )gro adze ie Czło ków. o Do ko pete ji Ko isji Rewiz j ej ależeć powi o.i.: ko trola działal oś i )arządu i biura pod kąte kontrola ro z elowoś i i legal oś i, h sprawozdań z działal oś i )arządu i sprawozdań fi a sow h oraz wydawanie opinii i rekomendacji w tym zakresie, opiniowanie wniosków w zakresie istotnych decyzji finansowych, w tym zaa gażowa ia w realiza ję projektów o z a z ej wartoś i. Dyrektor Biura i Biuro Stowarzyszenia/)wiązku stowarz szeń odpowiada za: o prowadze ie spraw ieżą h, o pro o ję Obszaru Fu k jo al ego oraz jed ostek go tworzą o prowadze ie działań lobbingowych na rzecz realizacji Strategii Obszaru i jego rozwoju, o przygotowywanie propozycji merytorycznych w zakresie wdraża ia Strategii Obszaru, w tym h, przygotowywanie dokumentacji o dofinansowanie projektów partnerskich, o wspiera ie jed ostek poprzez doradztwo w zakresie poz skiwa ia fu dusz zew ętrz o monitoring (we współpra z JST) Strategii rozwoju i for ułowa ie reko e da ji w zakresie jej aktualizacji lub ryzyk związa o Źródłe h, h z za ie ha ie działań, o sługę posiedzeń orga ów Stowarzyszenia/Związku stowarz szeń. fi ansowa ia działal oś i stowarzysze ia/związku powi składka w oszo a przez zło ków, 43 ć w głów ej ierze:
środki finansowe pozyskane z dotacji oraz źródeł zew ętrz projektów współfi a sowa h, w t związa h z realiza ją h ze środków Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Europejski Fundusz Społe z. Rysunek 3 Ra owa struktura orga iza yj a pod iotu zarządzają ego rozwoje rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk). Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk (operator WALNE )EBRANIE C)ŁONKÓW KOMISJA REWIZYJNA )AR)ĄD KOMITETY DORADCZE DYREKTOR BIURA BIURO STOWARZYSZENIA/ )WIĄ)KU Źródło: Opra o a ie łas e. 9.2 )ASADY WDRAŻANIA STRATEGII Pro es wdraża ia Strategii opart powi ie ć o grupę u iwersal h i hor zo tal h zasad. Należą do i h m.in.: zasada partnerstwa oz a zają a stałą współpra ę po iędz sa orząda i tworzą po iędz ad i istra ją i przedsię ior a i oraz partera i społe z zasada spój oś i zakładają a zgod ość podej owa lokal i oraz zgod oś i polit k lokal h z ustalo Biały Śląsk, 44 i Obszar oraz i i środowiska i aukow i, h działań w ra a h Obszaru z politykami i kieru ka i rozwoju Obszaru Funkcjonalnego
zasada efekt w oś i - po iesio e akład dla a realiza ję projektów powi aks alizować korz ś i ieszkań ów O szaru w zakresie pod osze ia jakoś i ż ia, waru ków za ieszka ia, pra oraz ożliwoś i rozwoju, zasada korela ji działań posz zegól h part erów w ra a h stworzo ej struktur orga iza j ej oraz z ela i part erów społe z o-gospodarczych i mieszkań ów, zasada monitoringu i wieloetapowej oceny zakładają a opra owa ie o e działań przed i h wdroże ie oraz doko wa ie o e e -ante planowanych w trak ie realiza ji i po jej ukoń ze iu w oparciu o sprawny system monitoringu, zasada zrów oważo ego rozwoju w korz sta ie dostęp akładają a o owiązek sz zegól ej d ałoś i o efekt w e h zaso ów i rów oważe ie rozwoju w wymiarze społe z m, gospodarczym i infrastrukturalnym przy poszanowaniu i za howa iu zaso ów środowiska dla potrze prz szł h pokoleń oraz z zachowaniem równowagi przyrodniczej, zasada zapo iega ia i przezor oś i postulują a prze iwdziała ie pote jal egat w skutko dla środowiska, powstają w w iku podej owa planowania i przygotowywania projektów i inwestycji. 45 i w stępują h działań, już a etapie
9.3 KLUCZOWE PRZEDS IĘW)IĘCIA PARTNERSKO-ROZWOJOWE OBSZARU F UNKCJONALNEGO Głów i strumentami realizacji Strategii ędą przedsięwzię ia, projekt i zada ia prowadzone przez podmioty sa orządowe tworzą e O szar Funkcjonalny Biały Śląsk. Przedsięwzię ia te powinny opierać się w głów ej ierze a w korz sta iu pote jału Obszaru i posz zegól akierowa e a przeła przedsięwzię ia i zada ia h g i go tworzą h, ale rów ież ć wa ie ajwiększ h arier rozwojow h. Należ podkreślić, iż ie wsz stkie wskaza e ogą ć realizowa e przez pod iot tworzą e Obszar, ze względu zarów o na ich wielkość fi a sową, jak rów ież fakt, że zęść z i h jest poza ko peten ja i sa orządu lokal ego. W takim prz padku głów ą rolą t h pod iotów ędzie podej owa ie działań i stwarza ie kli atu a rze z realiza ji t h zadań przez i e pod iot pu liczne i prywatne. Władze ędą podej ować rów ież i e, ie wskaza e a etapie tworze ia Strategii projekty i zadania, które ędą służ ł osiąga iu elów rozwojow h Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk. Wskaza e w i iejsz doku e ie arzędzia realizacji podzielono na dwie kategorie, tj. przedsięwzię ia kluczowe oraz projekty horyzontalne. Rysunek 3 Typy arzędzi wdrażają y h. Przedsięwzię ia klu zowe wykorzystują e zaso y i rozwijają e pote jały dla wskaza y h pól wdraża ia Strategii Typy arzędzi wdrażają y h Projekty horyzontalne tworzą e waru ki dla harmonijnego rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Źródło: Opra o a ie łas e. 46
Dla każdego ze zdefi iowa grupę powiąza h pól strategi z h określono jedno przedsięwzię ie klu zowe, o ej ują e h ze so ą w wiązki projektów oraz działa ie o charakterze informacyjno promocyjnym. W ra a h tego przedsięwzię ia stworzo e ędą arzędzia i realizowa e działania skute z oś i i efekt w oś i podej owa ko u ika j i oso h adresowa h do odwiedzają e O szar od ior ają e a elu wz o ie ie h zadań, poprzez w korz sta ie ieszkań ów od ior ów wew ętrz arzędzi informacyjno- h, jaki i inwestorów, turystów zew ętrz i. Druga kategoria narzędzi to tzw. projekty horyzontalne, ędą e zada ia i tworzą spój oś i wew ętrz ej O szaru i stwarzają i waru ki do udowa ia i waru ki do d a iza ji pro esów jego rozwoju. Rysunek 32 Logika udowy przedsięwzięć A. Przedsięwzię ia klu zowe wykorzystują e zaso y i rozwijają e pote jały dla wskaza y h pól strategicznych. wiązki wzaje ie uzupeł iają h się pojedynczych projektów projekt przedsięwzię ie kluczowe projekt 2 projekt 3 Projekt o charakterze informacyjno promocyjnym łą zą działa ia i efekt projektów) projekt przedsięwzię ie kluczowe projekt 2 projekt 3 47
B. Projekty horyzo tal e tworzą e waru ki dla harmonijnego rozwoju Obszaru Funkcjonalnego. projekty w obszarze: EKOLOGIA I ŚRODOWISKO projekty w obszarze: INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Źródło: Opra o a ie łas e. 48
Tabela 3 Lista przedsięwzięć. Poziom A Przedsięwzię ia klu zowe w korz stują e zaso i rozwijają e pote jał dla wskazanych pól strategicznych DLA MIES)KAŃCA DLA TURYSTY DLA BIZNESU DLA SPOŁEC)NOŚCI LOKALNEJ BIAŁY ŚLĄSK MÓJ DOM AKTYWNOŚĆ, WYPOC)YNEK, RELAKS - S)LAKI BIAŁOŚLĄSKIE INWESTUJ W BIAŁYM ŚLĄSKU TOŻSAMOŚĆ BIAŁOŚLĄSKA ACTIVITY, REST, RELAX INVEST IN WHITE SILESIA Nazwa marketingowa SILESIA ROUTES )akres przedsięwzię ia W soka jakość ż ia i korzystne warunki bytowe dla ieszkań a: Wykreowanie markowych i kompleksowych produktów turystycznych Wspar ie przedsię ior zoś i ieszkań ów oraz i westorów wew ętrz h i zew ętrz h Wspar ie działal oś i kulturalno-społe z ej dla i tegra ji społe z oś i lokalnych obecnego potencjalnego Poziom B wiązki wzajemnie uzupeł iają y h się pojedynczych projektów Stworzenie spójnej oferty terenów mieszkaniowych, Białośląskie Towarzystwo Budownictwa Społe z ego, Przystosowanie Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego, Białośląska Karta: o Usług Publicznych o Seniora o Dużej Rodziny (usługi pu li z e wspierają e funkcjonowanie rodziny dostęp do s ste u Rozwój markowych produktów turystycznych w zakresie rodzajów turystyki np. weekendowa, kwalifikowana, medyczna, biznesowa itp. lub spójnych grup produktów np. kulinarny, architektoniczny, atrakcji przyrodniczych, rozrywkowo-rekreacyjny, za tków poprze słow h itp., Powoła ie Białośląskiej Organizacji Turystycznej, Paszport Białośląski system rezerwa ji, sprzedaż, z iżek. 49 Sieciowy Inkubator Przedsię ior zoś i, Sieciowy Park Gospodarczy, Markowe produkty iałośląskie p. przetwórstwo runa leś ego, iod itp. Organizacja iałośląskiego fu duszu inwestycyjnego i poż zkowego a wspar ie działal oś i w sz zegól oś i o wysokim poziomie i owa j oś i i kreat w oś i. Białośląska Iz a orga iza ja Białośląskiego Forum Organizacji Pozarządow h, Platforma promocji i współpracy z lokalnymi społe z ika i i organizacjami społe z i, orga iza ja Białośląskiego Kalendarza Imprez (inwentaryzacja i koord a ja w darzeń w ramach kalendarza), organizacja Klubów Seniora, zaję ia w ra a h Uniwersytetu Trzeciego Wieku,
ko ple e tar ość, koordynacja); Efekt w a Szkoła kwalifikacje dla gospodarki, Organizacja akcji profilaktyki i promocja zdrowia, Stworze ie Białośląskiego Inkubatora Ekonomii Społe z ej, Lokalny Fundusz Stypendialny. PROJEKTY / PR)EDSIĘW)IĘCIA ŁĄC)ĄCE/SPINAJĄCE Prze słowohandlowa w oparciu o Iz ę w Tarnowskich Górach, Białośląski Klaster Moto-Ele tri (samochodu elektrycznego). organizacja Ligi Sportowej w szkoła h Białego Śląska. Uruchomienie kompleksowego portalu informacyjnego o zasobach i ofercie turystycznej, mieszkaniowej i gospodarczej Cert fika ja o iektów tere ów i usług Wspólna wizualizacja graficzna Obszaru i produktów Kampania promocyjna oferty inwestycyjnej Białego Śląska oraz Wspólna promocja i misje gospodarcze na rzecz pozyskania inwestorów System Wsparcia Promocyjnego (wydruki, broszury, foldery, mapy, informatory itp.) Projekty szkoleniowe KLUCZOWE PROJEKTY HORYZONTALNE INFRASTRUKTURA TECHNICZNA EKOLOGIA I ŚRODOWISKO Realizacja i przebudowa drogi ekspresowej S-, Realizacja i przebudowa drogi ekspresowej S- 46, Realizacja szybkiej kolei aglomeracyjnej na trasie Katowice-Lubliniec, Rewitalizacji linii kolejowej nr 82, Poprawa jakoś i i sz koś i połą zeń drogow h z udowa ą autostradą A, Stworze ie sie i su regio al Pro o ja od awial Systemowa realizacja projektów ogra i zają h e trów przesiadkow h w B to iu, Tar owski h Góra h oraz Lu liń u. h źródeł e ergii, Źródło: Opra o a ie łas e. 5 h iską e isję w g i a h.
9.4 )ASADY I GŁÓWNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA WDRAŻANIA RO)WIĄ)AŃ )AWA RTYCH W DOKUMENCIE Strategia Obszaru Funkcjonalnego, poza zaa gażowa ie sa orządow h, w aga także u iejęt ego i wspar ie łą ze ia orga iza j stru ie i fi a sow h e ha iz ów fi a sowa ia i współfi a sowa ia zew ętrz ego za ierzeń i west Środki włas e jed ostek sa orządu terytorialnego, w t dota je związa e z udziałe w realiza ję ko kret podstawę do poz ska ia środków z i prywatnych do realizacji działań i projektów uz skiwa ie efektów Możliwe ędzie rów ież otrz j oraz u zest ików w pra owa ia h. składki a działal ość pod iotu zarządzają ego oraz tego pod iotu wkład włas inwestycyjnych), sta owić powi ze stro h projektów, w t h udżetów publicznych oraz oż ikow h. a ie darowiz i dota ji a ko kret e działa ia, głów ie w sferze społe z ej, zarówno od osób prawnych, jak i fizycznych oraz udział w poz ska iu środków w ra a h % podatku dochodowego od osób fizycznych, po uzyskaniu przez Stowarz sze ie statusu Orga iza ji Poż tku Publicznego (OPP). Rysunek 33 Finansowanie realizacji Strategii. środki sa orządów lokalnych środki pr wat e, w tym darowizy dla OPP środki a gażowa e przez inwestorów publicznych i inne podmioty z otoczenia, w tym PPP o taż finansowy środki u ij e Źródło: Opra o a ie łas e. 5
) tego tez względu o ok środków włas fi a sowa ia ędą progra h jed ostek tworzą h Obszar Funkcjonalny, głów i źródła i współfi a sowa e ze środków Unii Europejskiej oraz innych programów pomocowych. Tabela 3 Potencjalne głów e źródła fi a sowa ia i współfi a sowa ia projektów realizują y h Strategię O szaru Fu k jo al ego Biały Śląsk. Program Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego a lata 22 (RPO WSL 24-22) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 24 22 (PROW 24-22) Program Inteligentny Rozwój 24-22 Charakterystyka Finansowanie ogą uz skać projekt i west j e, od tych wspierają h przedsię ior ów, poprzez i frastrukturę teleko u ika j ą, drogową i sa itar ą, aż po przedsięwzię ia ają e a elu o hro ę środowiska z zdrowia. O ok działań inwestycyjnych, przewidziane są środki a wspiera ie osó ają h trud oś i a r ku pra, a także h ą h założ ć włas ą fir ę lu pod ieść swoje kwalifika je. Dofinansowany zosta ie rozwój i właś iwe ukieru kowa ie eduka ji, w sposó zwiększają sza se absolwentów na znalezienie pracy. Pro owa e ędzie też awiąz wa ie oraz za ieś ia ie więzi i współpra po iędz przedsię ior a i i aukowcami. Do głów h tematów poruszanych w projektach ależeć ogą: nowoczesna gospodarka, wz o ie ie ko kure j oś i firm, rynek pracy, rozwój produktów i usług opart h o te h ologie informacyjne, efekt w ość e erget z a, od awial e źródła e ergii i gospodarka niskoemisyjna, transport, szeroko pojęta rewitalizacja, infrastruktura edukacyjna i zdrowotna. Cele głów PROW jest poprawa ko kure j oś i rol i twa, zrów oważo e zarządza ie zaso a i atural i i działa ia w dziedzi ie kli atu oraz zrów oważo rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Program realizuje priorytety wyznaczone w unijnej polityce rozwoju obszarów wiejskich, tj.: ułatwia ie tra sferu wiedz i i owa ji w rol i twie, leś ictwie i na obszarach wiejskich, poprawa ko kure j oś i wsz stki h rodzajów gospodarki rolnej i zwiększe ie re tow oś i gospodarstw rolnych, poprawa organiza ji łań u ha ż w oś iowego i promowanie zarządza ia r z kie w rol i twie, odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależ h od rol i twa i leś i twa, wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia a gospodarkę iskoe is j ą i odpor ą a z ia ę kli atu w sektorach: rolnym, spoż w z i leś, zwiększa ie uczestnictwa społe z ego, ogra i za ie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich. Program wspiera prowadze ie adań aukow h, rozwój 52
(PO IR 24-22) Program Wiedza Edukacja Rozwój 2422 (POWER 24-22) Program Infrastruktura i Środowisko 24-22 PO IŚ 24-22) Program ESPON 22 Program URBACT III ow h, i owa j h te h ologii oraz działa ia a rze z pod osze ia ko kure j oś i ał h i śred i h przedsię iorstw. Jego głów ele jest pobudzenie i owa j oś i polskiej gospodarki, poprzez zwiększe ie akładów pr wat h a prace badawczo-rozwojowe oraz kreowa ie pop tu przedsię iorstw a i owa je i pra e badawczo-rozwojowe. Zakres wspar ia Progra u opiera się a dwó h filara h: poprawie funkcjonowania poszczególnych polityk sektorowych oraz i terwe ji w o szara h, dla któr h większą efekt w ość zapewni wsparcie z poziomu krajowego (wsparcie osób łod h, w szkol i twie w ższ, w i owa ja h społe z h, progra a h o il oś i i współpra po ad arodowej. W ra a h Progra u wspar ie ogą uz skać działa ia ukierunkowane na m.in.: oso łode a r ku pra rozwój szkol i twa w ższego, i owa je społe z e, wsparcie dla obszaru zdrowia, poprawę efekt w oś i w ra h polit k pu li z h. To ajwiększ progra fi a sowa z Fu dusz Europejskich. Obszarami projektów do realizacji w ramach Progra u są: zmniejszenie emisyjności gospodarki, ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu, rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego, infrastruktura drogowa dla miast, rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach, rozwój transportu kolejowego, ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury, wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia, poprawa bezpieczeństwa energetycznego. Celem programu jest zapewnienie wsparcia poprzez opracowywanie i dostarczanie danych i analiz o europejskich, regionalnych i lokalnych trendach z zakresu, np. zatrudnienia i rynku pracy, modeli inwestycyjnych, obszarów miejskich i regionów metropolitalnych, zmian demograficznych czy zmian kli atu. A aliz te prz z iają się do z ada ia ow h ożliwoś i rozwoju i wzrostu gospodar zego. Progra służ w ia ie wiedz i do r h prakt k po iędz iasta i i róż i sz ze la i administracji publicznej. Jego ele jest pro owa ie zi tegrowa ego, zrów oważo ego rozwoju oraz poprawa efekt w oś i realiza ji polit ki regio al ej i polit ki spój oś i 53
Program Interreg Europa 24-22 Program Polska Cyfrowa 24-22 Norweski Mechanizm Finansowy oraz Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (czyli tzw. fundusze norweskie i fundusze EOG). Mieszkanie + Progra pro uje w ia ę doświad zeń w zakresie celów te at z h, wśród part erów z ałej U ii, tak a u ożliwić ide t fika ję i upowsze h ia ie do r h prakt k ele i h tra sferu, głów ie do progra ów opera j h w ra a h Inwestycji na rzecz wzrostu i zatrudnienia, a w uzasadnionych w padka h także do progra ów Europejskiej Współpra Ter torial ej EWT. Pow ższe zosta ie zrealizowa e poprzez ułatwia ie i wspar ie pro esu pogłę ia ia wiedz z zakresu polityk, przekazywania wiedzy i transferu dobrych praktyk po iędz władza i regio al i i lokal mi oraz innymi podmiotami o znaczeniu regionalnym. Cele głów Progra u jest wz o ie ie frow h fu da e tów dla społe z o-gospodarczego rozwoju kraju szeroki dostęp do sz kiego I ter etu, efekt w e i prz jaz e uż tkow iko e-usługi pu li z e oraz stale ros ą pozio ko pete ji frow h społe zeństwa. Instrument obejmuje bezzwrot ą po o prz z awa ą przez Norwegię, Isla dię i Lie hte stei ow zło ko UE. Fu dusze te są związa e z prz stąpie ie Polski do U ii Europejskiej oraz z jed o zes wejś ie aszego kraju do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE + Islandia, Liechtenstein, Norwegia). Pomoc finansowa udzielana jest w kilku obszarach, w tym: o hro a środowiska i e ergia od awial a, społe zeństwo o watelskie, rozwój społe z i regio al, ochrona dziedzictwa kulturowego, badania naukowe i stypendia, w hw t wa ie i składowa ie CO. Rządow Program Mieszkanie Plus ma opierać się a trze h głów h filara h: mieszkaniach budowanych na gruntach Skarbu Państwa Narodowy Fundusz Mieszkaniowy), wspar iu udow i twa społe z ego, wsparciu osz zędza ia a ele ieszka iowe (Indywidualne Konta Mieszkaniowe). Uzupeł ie ie progra u Mieszkanie Plus oraz jego drugim filare ędzie zwiększe ie rządowego wspar ia dla społe z ego udow i twa z szowego. Sa orząd ędą ogł w ioskować o dofi a sowa ie w w sokoś i od do % kosztów udow ieszkań ko u al h. Co wię ej, sa orząd, spółki g i e i towarz stwa udow i twa społe z ego ogą także u iegać się o prefere j e kred t w Ba ku Gospodarstwa Krajowego a udowę społe z h ieszkań z szowych. Now i stru e te wspar ia ędzie dotacja dla gmin (2% kosztów inwestycji), które wspólnie z inwestora i ędą udował ieszka ia o niskim czynszu, przez a zo e dla określo ej.i. kr teria i do hodow i grup osó. I stru e t ędzie szeroko dostęp.i. dla towarz stw udow i twa społe z ego, spółdziel i ieszka iow h, ale rów ież deweloperów. 54
Celem programu jest: Program rozwoju gminnej i powiatowej poprawa stanu technicznego dróg, infrastruktury drogowej na lata 26 poprawa przepustowoś i dróg g i h i powiatow h, 29 pro owa ie udow iągów o jed orod h sta darda h technicznych. Pozio dofi a sowa ia ie oże przekro z ć %, zaś kwota 3 mln złot h. )ada ie usi zostać ukoń zo e w roku, w którym dota ja została udzielo a. W każd roku g i a, w t iasto a prawa h powiatu, oże skorz stać z dofi a sowa ia nie wię ej iż jed ego zada ia. Powiat oże skorz stać z dofi a sowa ia dwó h zadań z dota ją do %, przy niezmienionej kwocie maksymalnego dofinansowania. Fundusz I westy ji Sa orządowy h Program wieloletni Senior - WIGOR na lata 25-22 Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej Program Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Źródło: Opra o a ie mr.gov.pl. łas e a podsta ie Przewiduje finansowanie projektów inwestycyjnych w sektorach, m.in.: iepłow i z, gospodarki odpadami, infrastruktur wspierają ej rozwój iz esu, i frastruktur iejskiej, infrastruktury drogowej, infrastruktury społe z ej, infrastruktury wodo iągowo-kanalizacyjnej), obiektów infrastruktury sportowej, transportu miejskiego. Wspar ie ogą uz skać jed ostki sa orządu ter torial ego, których strategie rozwoju po o społe z ej uwzględ iają rozwój infrastruktury dla osób starszych, lub w których brak jest i ej i frastruktur po o społe z ej tego t pu. W ra a h progra u oż a u iegać się o środki a astępują e działa ia: przebudowa, remonty i dofinansowanie inwestycji obiektów sportowych, rozwijanie sportu wśród dzie i i łodzież, rozwija ie sportu wśród osó iepeł ospraw h. W ra a h progra u wspiera e są róż orakie o szar działal oś i kulturalnej, w tym m.in. rozwój infrastruktury kultur. W ra a h prior tetu oż a u iegać się o dofinansowanie następują h zadań i west j h służą h prowadze iu działal oś i kultural ej: budowa, roboty budowlane, przebudowa, remont wraz z zakupe iez ęd h urządzeń udowla h i w posaże ia na potrze działal oś i kultural ej, zakup w posaże ia a potrze działal oś i kultural ej, prz gotowa ie doku e ta ji te h i z ej iez ęd ej do prowadzenia inwestycji, w tym projektów architektonicznych, studiów w ko al oś i, a aliz oddział wa ia a środowisko, zada ia w ra a h projektów współfi a sowa h ze środków europejskich..fu duszeeuropejskie.go.pl/, http://pro.slaskie.pl, www.eog.gov.pl. www.mib.gov.pl, 55
O ok środków włas h sa orządów ter torial róż ego typu programów operacyjnych, istot h tworzą h O szar oraz środków pomocowych w ramach i stru e te fi a sow oże ć for uła Part erstwa Publiczno-Prywatnego (PPP). W Wytycznych Komisji Europejskiej z 23 roku dot zą h PPP (Komisja Europejska, Bruksela 23, (EC (23)), defi iuje się je jako part erstwo sektora pu li z ego i pr wat ego ukieru kowa e a realiza ję przedsięwzięć lu świad ze ie usług, trad Do klu zow h ele e tów współpra j ie dostar za h przez sektor pu li z. w ramach partnerstwa publiczno-pr wat ego zali z ć ależ współpra ę sektora publicznego z sektorem prywatnym, umowny charakter (w ramach stosunku cywilnoprawnego), harakter elow : realiza ja przedsięwzięć wyko wa : j ie h przez stro ę pu li z ą, opt podział r z k, o ustro al udowa i frastruktur, dostar za ie usług trad 56 podział zadań, ą korz ść. Prowadze ie działań w for ule PPP uregulowane jest w Ustawie z dnia 9 grudnia 28 roku o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz.U. 25 nr poz. 696)., która określa zasad współpra publicznego i prywatnego, wskazują, że przed iote i r z k po iędz pod iote pu li z i part ere o u stron, czyli podmiotu jest realiza ja przedsięwzię ia oparta a podziale zadań pr wat. Zgodnie z art. 2 Ustawy podmiotem publicznym jest przede wszystkim jednostka sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, oraz inna osoba prawna, utworzona w szczególnym celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym, ie ają h harakteru prze Part er pr wat to przedsię ior a lu przedsię ior a zagra i z. Przedsięwzię ie zgod ie z zapisa i Ustawy w trybie PPP są: budowa lub remont obiektu budowlanego, świad ze ie usług, w ko a ie dzieła, w sz zegól oś i w posaże ie skład ika słowego a i ha dlowego. ajątkowego w urządze ia podw ższają e jego wartość lu uż te z ość, i e świad ze ia, które są połą zo e z utrz a ie lu zarządza ie przedsięwzię ia pu li z o-prywatnego lu jest z i Wkłade skład ikie ajątkow, w korz st wa m do realizacji związa. włas m jest świad ze ie pod iotu pu li z ego lu part era pr wat ego, polegają e w sz zegól oś i a po iesie iu zęś i w datków a realiza ję przedsięwzię ia, w t 56 http://www.ppp.parp.gov.pl/,.6.26. 56 sfi a sowa iu dopłat do
usług świad zo h przez part era pr wat ego w ra a h przedsięwzię ia, lu w iesie ie skład ika ajątkowego. Wybór partnera prywatnego wymaga, w zależ oś i od sposo u w agrodze ia part era pr wat ego, zastosowania albo Ustawy o ko esji a ro ot udowla e lu usługi lub Ustawy Prawo za ówień pu li z h. 9.5 WYTYCZNE DO POLITYK LOKALNYCH I POSTULAT Y DO POLITYK PONADLO KALNYCH W ZAKRESIE WSPARCIA REALIZACJI STRATEGII ROZWOJU OBSZARU FUNKCJONALNEGO Warunkiem realizacji Strategii jest part erska współpra a, w korz sta ie lokal h pote jałów i kreowa ie ofert sie iowej w ra a h ałego Obszaru. Z tego też względu a pozio ie lokal reko e duje się podję ie działań z ierzają uję ia w strategia h oraz lokal h do: h pla a h rozwojow h elów oraz kieru ków działań Strategii Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk w sz zegól oś i w strategia h rozwoju g i, strategia h rozwiąz wa ia o szarów społe z uję ia w s ste a h h, o itorowa ia polit k lokal h ier ików u ożliwiają h poz jonowanie gminy w Obszarze Funkcjonalnym, wskazania w dokumentach strategicznych kluczowych elementów potencjału lokal ego tworzą ego ofertę O szaru Funkcjonalnego Biały Śląsk, wyznaczenia w miejscowych planach zagospodarowania, obszarów pod inwestycje oraz terenów pod kluczowe inwestycje, tj. projekty kluczowe i horyzontalne o charakterze infrastrukturalnym, w ikają e ze Strategii. W zakresie polit k po adlokal h postuluje się: uwzględ ie ie w dokumentach strategicznych oraz planistycznych szczebla regionalnego (tj. strategii rozwoju województwa oraz planie zagospodarowania przestrze ego województwa, uję ia O szaru Funkcjonalnego Biały Śląsk jako o szaru zi tegrowa ego i pod iotu prowadzą ego wspól ą polit kę rozwoju, stworze ie fu k jo al e ha iz ów pre iują stworze ie fu k jo al służą e rozwojowi o szarów h i i h i tegra ji w ra a h s ste u wdraża ia Regio al ego Progra u Opera j ego Województwa Śląskiego a lata h part erskie projekt -22, e ha iz ów pre iują h part erskie projekt służą e rozwojowi obszarów h i i h i tegra ji w ra a h s ste u wdraża ia krajow h progra ów opera j współfi a sowa h ze środków UE, 57 h
wykreowanie na szczeblu krajowym instrumentów prawno-fi a sow h wspierają ch rozwój obszarów funkcjonalnych, np. ulgi inwestycyjne w taki h o szara h, zwiększe ie udziału stowarz szo h sa orządów w podatkach CIT i PIT, i te s fika ję działań władz regionu, z ierzają h do realiza ji zadań i west j h - szybkiej kolei aglomeracyjnej na trasie Katowice-Lubliniec oraz rewitalizacji linii kolejowej nr 82, i te s fika ję działań władz krajow h w zakresie prz gotowa ia i realiza ji prze udow drogi ekspresowej S -, oraz drogi ekspresowej S - 46.. SYSTEM MONITOROWANIA STRATEGII Dla zapewnienia skutecz oś i i efekt w oś i wdraża ia Strategii konieczne jest elastyczne reagowanie na społe z oś i o szaru Białego Śląska. Z tego też względu z ie iają e się waru ki jej realiza ji oraz potrze ależ stworz ć s ste owe rozwiąza ie dostar zają e, zarów o pod iotowi zarządzają e u rozwoje Obszaru, ale rów ież posz zegól realiza ji, zło ko Stowarzyszenia/Związku, ieżą h informacji o stanie ożliw h r z ka h oraz z ia ie waru ków. Rysunek 34 System monitoringu Strategii. Wskaź iki Wykorzystanie systemu monitoringu osiąga ia elów o e a skute z oś i i efekt w oś i działań wdroże iow h realizacji projektów reak ja a z ie iają e się waru ki wdroże iowe Źródło: Opra o a ie łas e )a prowadze ie ieżą ego przygotowywać ędzie o itori gu odpowiedzial e powi okresowe raport a potrze o ć Biuro Stowarzyszenia/Związku, które )arządu oraz posz zegól h zło ków Stowarzyszenia/Związku. )akłada się, że raport W zakresie er tor z ędą sta owił element sprawozdania )arządu Stowarzyszenia/)wiązku z działal oś i. raport powi ie zawierać astępują e ele e t : diag oza s tua ji społe z ej, gospodar zej i przestrze zestawie ie wskaź ików sta realiza ji projektów w ikają określe ie r z k związa propozycje nowych projektów w zakresie poszczególnych celów Obszaru Funkcjonalnego. ej w Obszarze Funkcjonalnym, o itori gow h i określe ie tendencji ich zmiany, h ze Strategii, h z realiza ją podej owa 58 ch projektów,
Rysunek 35 Układ pod iotowy syste u o itorowa ia. Czło kowie Stowarzyszenia /)wiązku poszczególne JST )arząd Stowarzyszenia/ )wiązku Biuro Stowarzyszenia/ )wiązku ko órki właś iwe ds. realizacji projektów w JST oraz partnerzy zespoł zada iowe i doradcze Źródło: Opra o a ie łas e. Przed prz stąpie ie projekt do realiza ji oraz JST oraz part erz a ko ie każdego roku sprawozdaw zego, pod iot realizują e sporządzają i for a je o ko kret projek ie według wzoru kart projektu i przekazują je do Biura Stowarzyszenia/Związku. I for a je o realizowanych projekta h sta owią wkład do sprawozdania, natomiast nowe koncepcje podlegają o e ie )arządu ele realizacji. Raporty ewalua j e sporządza e o dwa lata, ędą iał i h dalszego prz gotowa ia do harakter ewalua ji on-going, czyli ieżą ej o e y dokonywanej w trakcie wdraża ia. Po adto każd z zakoń zo założeń oraz o e h projektów podlegać ędzie o e ie e -post w zakresie o e stop ia osiąg ię ia skute z oś i i efekt w oś i i terwe ji. WSKAŹNIKI MONITORINGU Realizują zada ia związane z monitorowaniem realizacji Strategii Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Biały Śląsk na lata 26-222, określo powinien ć z iór wskaź ików u ożliwiają h doko a ie o e za hodzą h procesów. Na potrzeby prowadzenia monitoringu i ewaluacji on-going prz j uje się ra ow układ wskaź ików na poziomie: uwaru kowań rozwoju Obszaru Funkcjonalnego, jako rela je wskaź ików harakter zują do wielkoś i śred i h regio al h, stanu osiąg ię ia elów. Po adto określa się dla pozio u realiza ji przedsięwzięć kategorie wskaź ików. 59 h Obszar