RAPORT O SYTUACJI SPOŁEC)NO-GOSPODARCZEJ

Transkrypt

1 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego RAPORT O SYTUACJI SPOŁEC)NO-GOSPODARCZEJ GMINY TURAWA (maj 2014 r.) PROJEKT: Nic o nas bez nas- wzmocnienie mechanizmów konsultacji społecznych w gminie Turawa

2 SPIS TREŚCI WSTĘP. 2 RO)D)IAŁ I. DOKUMENTY STRATEGIC)NE )AR)ĄD)ANIA RO)WOJEM REGIONALNYM W POLSCE. WIZJA, WYZWANIA STRATEGICZNE I CELE STRATEGICZNE ROZWOJU WOJEWÓD)TWA OPOLSKIEGO W PERSPEKTYWIE 2020 ROKU... 4 RO)D)IAŁ II. PROFIL WOJEWÓD)TWA OPOLSKIEGO - CHARAKTERYSTYKA REGIONU.. 11 RO)D)IAŁ III. GMINA TURAWA, JAKO JEDNOSTKA SAMOR)ĄDU TERYTORIALNEGO W POWIECIE OPOLSKIM. 27 Rozdział IV. ŚRODOWISKOWE UWARUNKOWANIA RO)WOJU GMINY TURAWA. POTENCJAŁ )ASOBÓW NATURALNYCH I JAKOŚĆ ŚRODOWISKA W GMINIE TURAWA 34 RO)D)IAŁ V. SPOŁEC)NE I INSTYTUCJONALNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY LUDNOŚĆ W GMINIE TURAWA. 46 RO)D)IAŁ VI. STAN I STRUKTURA PODMIOTÓW GOSPODARC)YCH W GMINIE TURAWA 62 RO)D)IAŁ VII. ROLNICTWO I LEŚNICTWO RO)D)IAŁ VIII. RYNEK PRACY W GMINIE TURAWA RO)D)IAŁ IX. INFRASTRUKTURA SPOŁEC)NA. 116 RO)D)IAŁ X. BA)A NOCLEGOWA I D)IAŁALNOŚĆ TURYSTYC)NA 143 RO)D)IAŁ XI. GOSPODARKA FINANSOWA GMINY TURAWA

3 WSTĘP Strategiczne podejś ie do zarządza ia roz oje g i, a także po iatu, oje ództ a, każdej for orga iza ji u zględ ia określe ie izji, isji i eló strategi z h, diag ozę s tua ji społe z o-gospodar zej, a także ór aria tu strategii i przygotowanie jej impleme ta ji. Diag oza sta o i jede z klu zo h ele e tó o e e ętrz h i ze ętrz h aru kó pro adze ia działal oś i, stają się podsta ą opra o a ia strategii roz oju lu też uzasad ie ie ożli oś i realiza ji a it h, sta o ią h z a ie eló. Do ór o szaró diag ost z h został doko a opar iu o założe ia opra o a ia real ego o razu g i Tura a a tle oje ództ a opolskiego, aglo era ji opolskiej i po iatu opolskiego ze sz zegól u zględ ie ie aj aż iejsz h aspektó roz oju iejskiej gminy Turawa. W prz goto a ej diag ozie s tua ji g i Tura a u zględ io o u ij e i krajo e doku e t strategi z e zarządza ia roz oje społe z o gospodar z określają e prior teto e kieru ki działa ia i skazują e ożli oś i i h fi a so a ia. Charakter zują zaso, któr i d spo uje g i a u zględ io o aru ki atural e środo isko prz rod i ze, lud ość za ieszkują ą tere g i oraz i frastrukturę te h i z ą i społe z ą. Przea alizo a a została ró ież d a ika gospodar za pod kąte fu k jo ują h w G i ie pod iotó gospodar z h, s tua ji a r ku pra akt oś i za odo ej i pro le u ezro o ia, prze ia za hodzą h ra h sektora h gospodar z h, taki h jak rol i t o i tur st ka. U zględ io a ró ież została s tua ja fi a so a g i Turawa z pu ktu idze ia sta u udżetu g i ielkość i struktura do hodó i datkó udżeto h. Diag oza prz goto a a została a podsta ie da h harakter zują h spo ia e ześ iej o szar, zasad i zo lata h Jedynie w odniesieniu do procesó de ografi z h u zględ io o da e od r., któr przepro adzo o po sze h spis lud oś i Pols e. Narodo Spis Po sze h jest peł ada ie stat st z dostar zają ajszerszego zesta u i for a ji a te at lud oś i. W opracowaniu diagnoz korz sta a została tór a a aliza da h stat st z h pu liko a h przez Głó Urząd Stat st z, Urząd Stat st z Opolu oraz da h 2

4 dostar zo h przez Urząd g i Tura a. Diag oza opiera się ró ież a a alizie doku e tó, taki h, jak.i.: Strategia rozwoju województwa opolskiego a lata 2015, Opole 2000; Strategia rozwoju województwa opolskiego a lata do roku, Opole 2012; Diag oza sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h procesu przygotowania Strategii rozwoju województwa opolskiego st zeń, Urząd Marszałko ski Woje ództ a Opolskiego, Opole, st zeń ; Raport o sta ie społe z o gospodarczym Gminy Turawa, FRDL Małopolski I st tut Sa orządu Ter torial ego i Ad i istra ji Krako ie, Krakó maj, lipiec 2007; Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodarczej województwa opolskiego w ramach procesu przygotowania Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, Urząd Marszałko ski Woje ództ a Opolskiego, Opole, st zeń ; Strategia rozwoju Gminy Turawa ; Progra o hro y środowiska atural ego g i y Turawa; Aktualiza ja Progra u O hro y Środowiska dla g i y Turawa a lata z uwzględ ie ie perspektywy a lata , opracowana przez K. Czachor, H. Plita, K. Kędzierska K. Okrasiński z przedsię iorst a At oter S.A., Opole czerwiec )ałą z ik Nr do U h ał Nr XXXIV.. Rad G i Tura ie z d ia ; ) ia a Studiu uwaru kowań i kieru ków zagospodarowa ia przestrze ego gminy Turawa z 2010 r., opracowana przez: E. Stawiany, K. Radosz, A. Sakuta, P. Michalski, z fir REGIOPLAN Sp. z o. o., Wro ła. )ałą z ik Nr do U h ał Nr XL/256/2010 Rady gminy w Turawie z dnia r.; Joanna Dybowska PIN I stytut Śląski w Opolu Anna Mijal Uniwersytet Opolski 3

5 RO)D)IAŁ I. DOKUMENTY STRATEGICZNE ZARZĄDZANIA ROZWOJEM REGIONU. WIZJA, WYZWANIA STRATEGICZNE I CELE STRATEGICZNE ROZWOJU WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO W PERSPEKTYWIE 2020 ROKU Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do 2020 roku jest aj aż iejsz regionalnym dokumentem strategicznym. Decyzja o przygotowaniu nowego dokumentu strategi z ego dla oje ództ a opolskiego została podjęta oparciu o a alizę s tua ji społe z o-gospodarczej regionu. Nowy system programowania strategicznego, rozpatrywany w uję iu po adregio al, krajo i u ij, stał się podsta ą do przygotowania Strategii Rozwoju Województwa Opolskiego do r. Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do roku po stała z ślą o opt al korz sta iu pote jałó i szans rozwojowych regionu oraz prze i działa iu stępują pro le o. D a i z ie z ie iają e się aru ki społe z o-gospodarcze i pra e spra ił, że pier ot za iar aktualiza ji dot h zas obowiązują ej Strategii Rozwoju Województwa Opolskiego z roku przekształ ił się w roku 2012 w opracowanie nowego dokumentu. Istotne wyzwanie dla Polski i Unii Europejskiej sta o ią i ędą sta o ić z ia de ografi z e. W iki Narodo ego Spisu Powszechnego Lud oś i i Mieszkań, przepro adzo ego r. skazują, że Polsce aj ardziej alar ują a s tua ja zakresie z ia li ze oś i i struktur lud oś i stępuje w oje ództ ie opolski 1. Proces przygotowania nowej Strategii Rozwoju Województwa Opolskiego do 2020 r. realizo a ł okresie do grud ia r., gd aj aż iejsze ustale ia krajo h i u ij h polit k został już zdefi io a e. Poz oliło to a za ho a ie iez ęd ej spój oś i Strategii z priorytetami i ela i określo i strategicznych i programowych dokumentach ższego rzędu. Klu zo e skaza ia pł ał dla Strategii przede sz stki z Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary wiejskie oraz ze strategii Europa Strategia na rzecz inteligentnego i zrów oważo ego rozwoju 1 Szerzej: Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do r., U h ała Nr XXV/ / Sej iku Woje ództ a Opolskiego z dnia 28 grudnia 2012 r. w spra ie u h ale ia Strategii Roz oju Woje ództ a Opolskiego do r., Urząd Marszałko ski Woje ództ a Opolskiego, Departa e t Polit ki Regio al ej i Przestrzennej, Opole

6 sprzyjają ego włą ze iu społe z e u 2. Priorytety strategii Europa 2020 dla społe zeńst i ał h s ste ó gospodar z h opierają się a trze h głó h o szara h roz oju 3 : rozwoju inteligentnym - roz ój gospodarki opartej a iedz i innowacji; rozwoju zrów oważo y - spiera ie gospodarki efekt iej korz stają ej z zaso ó, ardziej prz jaz ej środo isku i bardziej konkurencyjnej; rozwoju sprzyjają e u włą ze iu społe z e u - wspieranie gospodarki harakter zują ej się soki poziomem zatrudnienia i zape iają ej spój ość gospodar zą, społe z ą i ter torial ą. Określo e strategii Europa 2020 prior tet korespo dują z celami, jakie Unia Europejska po i a osiąg ąć do r., tj. 4 : % skaź ik zatrud ie ia dla grup ieko ej 20 64; 3% produktu krajowego brutto przeznaczanego na badania i roz ój; w zakresie klimatu i energetyki zmniejszenie emisji CO 2 o %, z iększe ie udziału od a ial h źródeł e ergii do % oraz popra a efekt oś i e erget z ej o 20%; o iże ie udziału łodzież koń zą ej ześ iej eduka ję po iżej % oraz i i u % udział łodzież odpowiednich rocznikach grupy wiekowej 30, koń zą ej eduka ję a pozio ie ższ ; z iejsze ie li z osó pozostają h strefie u óst a ze do ilio ó. Stoją e przed U ią Europejską z a ia hor zo tal e: z ia de ografi z e, z ia kli atu, z zró o ażo roz ój iejski, uszają z o ie ie progra o a ia strategicznego, opartego na strategicznej diagnozie. Siedem inicjatyw flagowych (Unia innowacji; Mo il a łodzież; Europejska age da fro a; Europa efekt ie korz stają a z zaso ó ; Polit ka prze sło a erze glo aliza ji; Progra a rze z o h u iejęt oś i i zatrudnienia; Europejski program walki z u óst e oraz )i tegro a h W t z h dla polityki gospodarczej i zatrudnienia, z a zają h kieru ki polit ki perspekt ie śred iookreso ej, realizo a e są zaró o na poziomie unijnym, jak i krajo. Polit ka spój oś i do roku sta ia so ie za ele inwestycje na rzecz wzrostu i zatrud ie ia oraz europejskiej spółpra ter torial ej. Prior teto dla spól ej polit ki rol ej jest zró o ażo, i telige t oraz sprz jają 2 Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do r., op. cit., s Europa Strategia na rzecz inteligentnego i zrów oważo ego rozwoju sprzyjają e u włą ze iu społe z e u, Komisja Europejska, Bruksela, marzec 2010, s Europa Strategia na rzecz inteligentnego i zrów oważo ego rozwoju, op. it., s.. 5

7 łą ze iu społe z e u roz ój europejski h o szaró iejski h. Wśród strategi z h działań tej polit ki ie ia się: zape ie ie ezpie zeńst a ż oś io ego poprzez z o ie ie zdol oś i produkcyjnej rolnictwa, o hro ę środo iska atural ego poprzez z iejsze ie egat ego oddział a ia a środo isko, efekt e zarządza ie zaso a i atural i oraz dostoso a ie do z ia klimatu; zró o ażo roz ój ter torial, ają a elu spiera ie zatrud ie ia, popra ę gospodarki iejskiej oraz u zględ ie ie róż orod oś i struktural ej s ste ó rolniczych 5 ; zape ie ie zró o ażo h aru kó środo isko h oraz społe z ogospodarczych w sektorze r ołó st a i ak akultur popra a re to oś i, ko kure j oś i i daj oś i sektoró, t orze iu sta il h r kó oraz o h iejs pra, a także o hro ie środo iska orskiego 6. Roz ój oje ództ a opolskiego zależ od ielu z ikó i u aru ko ań, tym prior tetó prz jęt h a pozio ie Polski i Unii Europejskiej 7. W Strategii Rozwoju Województwa Opolskiego do r. u zględ io o pięć pozio ó pla o a ia strategi z ego r s.. 5 Rozporządze ie Parla e tu Europejskiego i Rady w sprawie fi a so a ia spól ej polit ki rol ej, zarządza ia ią i monitorowania jej, KOM(2011) 628 wersja ostateczna z d ia paździer ika r. 6 Rozporządze ie Parla e tu Europejskiego i Rady w spra ie spól ej polit ki r ołó st a, KOM wersja ostateczna z dnia 13 lipca 2011 r. 7 Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do r., op. cit., s

8 Rys. HIERARCHIC)NY UKŁAD PO)IOMÓW PLANOWANIA STRATEGIC)NEGO, PR)YJĘTY W STRATEGII RO)WOJU WOJEWÓD)TWA OPOLSKIEGO DO R. Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do r., U h ała Nr XXV/ / Sej iku Woje ództ a Opolskiego z dnia 28 grudnia 2012 r. w spra ie u h ale ia Strategii Roz oju Woje ództ a Opolskiego do r., Urząd Marszałko ski Woje ództ a Opolskiego, Departament Polityki Regionalnej i Przestrzennej Opole 2012, s. 87. Wizja dla województwa opolskiego została sfor ułowa a, jako: Województwo opolskie to wielokulturowy regio wykształ o y h, otwartych i aktyw y h ieszkań ów, z ko kure yj ą i i owa yj ą gospodarką oraz z przyjaz y środowiskie ży ia. Woje ództ o opolskie perspekt ie r. a ć peł i regio e, któr ielokulturo ość i ikają a z iej ot artość a o e artoś i i kieru ki roz oju sta o ić ędą o sile kapitału społe z ego, i telektual ego i i o a j ego. W soka jakość kształ e ia a odpo iadać a zapotrze o a ie regio al ego r ku pra i wyzwania innowacyjnej gospodarki 8. Wyzwania rozwojowe Ko d ja społe z o-gospodar za oje ództ a opolskiego i dynamika zmian za hodzą h przestrzeni krajowej i europejskiej aru kują z a ia roz ojo e, jakie 8 Ibidem, s

9 stoją przed oje ództ e opolski perspekt ie do r. Naj aż iejsz, horyzontalnym wyzwaniem rozwojowym jest Zapobieganie i prze iwdziała ie pro eso depopulacji. Jest o o odpo iedzią a iekorz st ą s tua ję de ografi z ą regio u, uz a ą za aj aż iejszą arierę roz ojo ą. Woje ództ o opolskie jest regio e, któr s ste at z ie tra i kapitał lud oś io, pł a to ają przede sz stki : trad ja migracji zagranicznych, w tym zarobkowych i iski prz rost atural. ) ierze ie się z z a ie hor zo tal ędzie ożli e poprzez realiza ję ko plekso h i ko ple e tar h działań róż h sfera h ż ia społe z o-gospodarczego, w odpowiedzi na zdefiniowane tematyczne wyzwania rozwojowe 9 : prz goto a e do r ku pra akt e społe zeńst o, ko kure j a gospodarka oparta a i o a j oś i i spółpra z auką, atrakcyjne obszary do zamieszkania, inwestowania i wypoczynku, zró o ażo roz ój aglo era ji opolskiej, iast i o szaró iejski h regio u. Rys. WY)WANIA RO)WOJOWE DLA WOJEWÓD)TWA OPOLSKIEGO W PERSPEKTYWIE 2020 ROKU Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do r., U h ała Nr XXV/ / Sej iku Woje ództ a Opolskiego z dnia 28 grudnia 2012 r. w spra ie u h ale ia Strategii Roz oju Woje ództ a Opolskiego do r., Urząd Marszałko ski Woje ództ a Opolskiego, Departa e t Polit ki Regio al ej i Przestrzennej Opole 2012, s Ibidem, s

10 Cele strategi z e województwa opolskiego w perspektywie 2020 roku W Strategii dla oje ództ a opolskiego do r. roz ój ukieru ko a został a zapewnienie konkurencyjnego i sta il ego r ku pra, akt ej społe z oś i regio al ej, innowacyjnej i ko kure j ej gospodarki, d a i z e przedsię iorst a, o o zes e usługi i atrak j ą ofertę tur st z o-kultural ą, do rą dostęp ość r kó pra, dó r i usług, soką jakość środo iska, ko kure j ą aglo era ję opolską, ośrodki iejskie i obszary wiejskie 10. )defi io a h zostało eló strategi z h. Cele strategi z e ają iar hor zo tal, o oz a za, że zagad ie ia i h porusza e od oszą się do ałego ter toriu oje ództ a, ato iast ele są raź ie ukieru ko a e terytorialnie 11. Tab. WYZWANIA ROZWOJOWE, CELE STRATEGICZNE I CELE OPERACYJNE DLA WOJEWÓD)TWA OPOLSKIEGO Cele strategiczne Cele operacyjne WY)WANIE. PR)YGOTOWANE DO RYNKU PRACY AKTYWNE SPOŁEC)EŃSTWO CEL STRATEGICZNY 1. Konkurencyjny i stabilny rynek pracy CEL STRATEGICZNY 2. Akt a społe z ość regio al a.. Popra a jakoś i kształ e ia oraz dostoso a ie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy... Wspiera ie kształ e ia usta i z ego Wspieranie zatrudnienia i samozatrudnienia... Prze i działa ie klu ze iu społe z e u i u óst u Roz ój usług opiekuń z h i wychowawczych... Wspiera ie roz oju społe zeńst a o atelskiego Wzbogacanie wielokulturowego dziedzictwa i tożsa oś i regio al ej... Wz a ia ie pote jału instytucjonalnego i skute z oś i administracji. WY)WANIE. KONKURENCYJNA GOSPODARKA OPARTA NA INNOWACYJNOŚCI I WSPÓŁPRACY z NAUKĄ CEL STRATEGICZNY 3... Roz ój pote jału ada zo-rozwojowego na Innowacyjna i konkurencyjna rzecz regionalnej gospodarki. gospodarka.. Wz o ie ie po iązań po iędz gospodarką, auką oraz regionalnymi instytucjami otoczenia biznesu... Wspiera ie po iązań koopera j h gospodarce... Wz o ie ie regio al ego s ste u prz iąga ia i lokowania inwestycji. CEL STRATEGICZNY 4. D a i z e przedsię iorst a.. Wspar ie roz oju przedsię iorst i nowoczesnego rze iosła... Roz ój sektora usług r ko h... Wspiera ie spółpra iędz arodo ej przedsię iorst. 10 Ibidem, s Ibidem, s

11 WYZWANIE 3. ATRAKCYJNE OBSZARY DO ZAMIESZKANIA, INWESTOWANIA i WYPOCZYNKU CEL STRATEGICZNY 5. Nowoczesne usługi oraz atrak j a oferta turystyczno-kulturalna CEL STRATEGICZNY 6. Do ra dostęp ość r kó pra, dó r i usług.. Popra a jakoś i i dostęp oś i usług zdro ot h, opiekuń z h i edukacyjnych... Roz ój społe zeńst a i for a j ego... Roz ój usług turystyki, kultury i sportu oraz ich infrastruktury... Roz ój po iązań tra sporto h... Popra a dostęp oś i aglo era ji opolskiej Integracja systemu transportu zbiorowego Popra a ezpie zeńst a a szlaka h ko u ika j h. CEL STRATEGICZNY 7... Popra a sta u środo iska poprzez roz ój i frastruktur W soka jakość środo iska technicznej Wspieranie niskoemisyjnej gospodarki... Kształto a ie s ste u prz rod i zego, ochrona krajobrazu i ioróż orod oś i... Ra jo al e korz sta ie zaso ó atural h... Prze i działa ie i usu a ie skutkó zagrożeń atural h i cywilizacyjnych. WY)WANIE. )RÓWNOWAŻONY RO)WÓJ AGLOMERACJI OPOLSKIEJ, MIAST I OBS)ARÓW WIEJSKICH REGIONU CEL STRATEGICZNY 8. Konkurencyjna aglomeracja opolska CEL STRATEGICZNY 9. Ośrodki iejskie iegu a i wzrostu CEL STRATEGICZNY 10. Wielofunkcyjne obszary wiejskie.. Roz ój i wzmacnianie funkcji metropolitalnych... Roz ój przestrze i aglo era ji raz ze z a ia ie po iązań i st tu jo al h i społe z h Kreowanie pozytywnego wizerunku aglomeracji i roz ój spółpra z ośrodka i regio al i... Wspiera ie pote jału gospodar zego i społe z ego iast.. Popra a ładu przestrze ego i rewitalizacja na obszarach miejskich.. Wspiera ie pozarol i zej akt oś i gospodar zej i inicjatyw lokalnych... Roz ój ielofu k j ego rol i t a i rybactwo... Roz ój sektora rol o-spoż zego Racjonalne gospodarowanie przestrze ią. Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do r., U h ała Nr XXV/ / Sej iku Woje ództ a Opolskiego z dnia 28 grudnia 2012 r. w spra ie u h ale ia Strategii Roz oju Woje ództ a Opolskiego do r., Urząd Marszałko ski Woje ództ a Opolskiego, Departa e t Polit ki Regio al ej i Przestrzennej Opole 2012, s

12 RO)D)IAŁ II. PROFIL WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO - CHARAKTERYSTYKA REGIONU Położe ie i podział ad i istra yj y województwa opolskiego Woje ództ o opolskie jest położo e połud io o-zachodniej Polsce - graniczy z Cze ha i oraz ztere a polski i oje ództ a i: dol ośląski, ielkopolski, łódzki i śląski apa. Mapa. POD)IAŁ ADMINISTRACYJNY POLSKI Źródło: Mapa-administracyjna, MAPA-ADMINISTRACYJNA.html ( ). O szar oje ództ a opolskiego o ej uje k 2 (3% powierzchni kraju). w oje ództ ie ieszka około, t s. osó około, % lud oś i kraju; edług sta u a r.. Stoli ą oje ództ a jest Opole, a iększe iasta sta o ią przede sz stki stoli e po iató : Kędzierz -Koźle, N sa, Brzeg, Klu z ork, Prud ik, Strzel e Opolskie, Krapko i e, Na słó, Oles o, Głu z e. 11

13 Mapa. POD)IAŁ ADMINISTRACYJNY WOJEWÓD)TWA OPOLSKIEGO Źródło: Statut Województwa Opolskiego. )ałą z ik r do Statutu Województwa Opolskiego, U h ała Sej iku Woje ództ a Opolskiego z dnia 27 czerwca 2000 r. w spra ie u h ale ia Statutu Woje ództ a Opolskiego (M.P. z dnia 21 lipca 2000 r.) poz,453,uchwala-sejmikuwojewodztwa-opolskiego-w-sprawie-uchwalenia-statutu-wojewodztwa.html ( ). Opolszczyzna stanowi region, w któr Ukształtowa a historycznie wielokulturowość wyz a za regio al ą tożsa ość. Na Opolsz z ź ie splatają się, o ie róż e kultur : polska, śląska, ie ie ka, zeska. Współ zes a społe z ość oje ództ a opolskiego ukształto ała się iku sko pliko a h dziejó regio u, zaró o politycznych, jak i kulturo h. Kolej e z ia prz ależ oś i państ o ej, us tuo a ie a pogra i zu oraz kulturo e pł polskie, ie ie kie i zeskie iał z a ze ie dla ukształto a ia się a t o szarze społe z oś i o sil ej ięzi regio al ej 12. W wyniku prze ia, jakie zaszł po II oj ie ś iato ej, społe z ość oje ództ a ut orz ł : duża grupa lud oś i rodzi ej, za ieszkują a te zie ie od ielu pokoleń, przesiedleń z Kresó Wschodnich II Rzeczypospolitej, osadnicy z Polski centralnej oraz reemigranci z zachodniej 12 Ibidem, s

14 Europ. Każda z t h grup iosła ze so ą od ie agaż kulturo przeja iają się p. w róż i a h o zajó, jęz ka z sposo ó gospodaro a ia, dlatego harakter st z e dla tego o szaru ł ko fro ta ja i prze ika ie się róż h pł ó kulturo h, polit z h i gospodarczych 13. Wyrazem determinacji i sil ej ięzi z regio e ieszkań ó Opolsz z z ł darze ia r., gd aż ł się los refor ad i istra j ej kraju i Opola o udało się al z ć pozosta ie ie łas ego oje ództ a strukturze podziału ad i istra j ego. Struktura funkcjonalno-przestrze a województwa opolskiego Struktura funkcjonalno-przestrze a oje ództ a opolskiego a postać ęzło opas o ą apa. T orzą ją stref o szar o określo h fu k ja h, ęzł ośrodki osadnicze) oraz pasma (korytarze transportowo-osadnicze). Stref o ej ują o szar funkcjonalne z określo, do i ują sposo e uż tko a ia i zagospodaro a ia, które oż a podzielić a d ie podsta o e kategorie 14 : obszary otwarte ekste s ie uż tko a e rol i ze, leś e, rekreacyjnowypoczynkowe) z lokal i ośrodka i roz oju; o szar sko e tro a ego zai esto a ia aglo era ja opolska, ęzł, kor tarze transportowo-osiedleń ze. Ele e ta i ęzło i struktur 15 są głó e ośrodki osad i ze d spo ują e pote jałe oddziałują a z a z ą zęść oje ództ a, tym: Opole o znaczeniu krajowym, Brzeg, Kędzierz -Koźle, N sa, Klu z ork o z a ze iu regio al oraz Głu z e, Na słó, Olesno, Krapkowice, Prudnik, Strzelce Opolskie o znaczeniu ponadlokalnym. Struktury pasmowe kształtują się oparciu o korytarze transportowe, w któr h od a się ko e tra ja przeo rażeń przestrze h zdłuż głó h iągó i frastruktur komunikacyjnej. w przestrze i oje ództ a odrę iają się: kor tarz o znaczeniu 13 Ibidem, s Materiał ro o z do pra o a ia Diagnozy sytuacji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, Urząd Marszałko ski Woje ództ a Opolskiego, Opole, st zeń, s.. 15 Struktur ęzło e przestrze i regio u t orzą jed ostki osad i ze ze s oi i o szara i fu k jo al i, w któr h ko e trują się i zaje ie prze ikają zagad ie ia gospodar ze, społe z e, ekologi z e, infrastrukturalne i przestrzenne. Z u agi a zasięg oddział a ia, róż io o ęzł o z a ze iu zasięgu : krajowym - Opole, regionalnym (subregionalnym) Brzeg, Kędzierz -Koźle, N sa, Klu z ork i ponadlokalnym (powiatowym) pozostałe iasta po iato e: Głu z e, Krapko i e, Na słó, Oles o, Prud ik, Strzel e Opolskie. 13

15 europejskim (III paneuropejski korytarz transportowy) oraz korytarze transportowoosiedleń ze o znaczeniu krajowym i regio al. Os o ą i frastruktural ą dla kor tarza są: autostrada A4, magistralne linie kolejowe E-30, E-59 droga alternatywna dla autostrady oraz śródlądo a droga od a. W pasie kor tarza z ajdują się tere po iató i 25 gmin. Jest to korytarz, w któr od a się aj iększ skali regio u przepł to aró i dó r. Pozostałe istot e kor tarze łą zą głó e ośrodki osad i ze regionu na krajowych szlakach transportowych, w tym 16 : a szlaku Gór Śląsk Wielkopolska Pomorze Zachodnie (DK 11 i magistralna li ia kolejo a Kęt Poz ań, a szlaku Staropolski łą zą aglo era je kilku regio ó Polski połud io ej, centralnej i s hod iej opolską, zęsto ho ską, kiele ką, lu elską opart w oje ództ ie opolski a drodze krajo ej DK i linii kolejowej na odcinku Opole Fosowskie Lubliniec, a szlaku pół o połud ie, łą zą e tral ą Polskę zie ię łódzką z Bra ą Mora ską DK, a szlaku Podsude ki iąg drogo DK,, i pier szorzęd a li ia kolejowa nr 137). Dopeł ie ie sie i głó h kor tarz tra sporto o-osiedleń z h są kor tarze o znaczeniu regio al, kształtują e się zdłuż dróg oje ódzki h i iektór h dróg krajo h, iążą h po adlokal e ośrodki osad i ze skali regionu, w tym z aglo era ją opolską oraz z po adlokal i ośrodka i regio ó sąsied i h 17. Woje ództ o opolskie, odrę io e strukturze przestrzennej kraju granicami administracyjnymi wykazuje szereg cech przestrzennych, w tym fizyczno-geograficznych, aru kują h ożli oś i roz ojo e regio u. sz zegól oś i są to 18 : zwarte terytorium regionu z centralnym usytuowaniem stolicy i ró o ier roz iesz ze ie ośrodkó su regio al h, zape iają e ułat io ą ko u ika ję ze sz stki i zęś ia i oje ództ a, do rą dostęp ość ośrodkó iejski h i dobre zarządza ie regio e ; dominacja w sie i osad i zej oje ództ a iast ał h, po iżej t s. ieszkań ó, 16 Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit, s Ibidem, s Ibidem, s

16 zwarty charakter osadnictwa wiejskiego i aj ższ kraju stopień ur a iza ji si; stosu ko o ało zróż i o a e ukształto a ie po ierz h i - 80% powierzchni oje ództ a zaj ują tere izi e, położo e po iżej.p.. rozległa Nizi a Śląska, kolej e, % to tere ż e do.p.., o szar górskie, po żej.p.. zaj ują jed ie, % po ierz h i oje ództ a; zróż i o a ie aru kó atural h roz oju iększa lesistość pół o o s hod iej zęś i oje ództ a, lepsze aru ki gle o e zęś i połud io oza hod iej; zróż i o a ie fu k jo al e regio u - obszary zurbanizowane i uprze sło io e ko e trują się centralnej i s hod iej zęś i oje ództ a, o szar zdo i o a e fu k ją rol i zą pozostał h rejo a h oje ództ a; głó ą strukturą przestrze ą skali regionu jest doli a Odr, s etr z ie dzielą a oje ództ o a zęść połud io o-za hod ią i pół o o- s hod ią, jed o ześ ie sta o ią a głó ą oś ekologi z ą, klu zo ą krajowym i europejski s ste ie tere ó przyrodniczych; doli a Odr jest także głó ą osią roz oju regio u, skupiają ą jego aj iększ pote jał społe z o-gospodar z aglo era ja opolska, d a ośrodki su regio al e: Kędzierz - Koźle i Brzeg); stępo a ie o szaró istot ego zagroże ia po odzio ego, głó ie dolinie Odry i jej dopł a h; przebieg pa europejskiego kor tarza tra sporto ego TEN III przez e tral ą zęść oje ództ a; korz st e aru ki atural e poz alają e a utrz a ie rol i t a, jako jed ej z głó h dziedzin gospodarowania; ogate zaso d spoz j e ód podzie h. Pod zględe fu k jo al zaz a za się ko e tra ja o szaró zur a izo a h i uprze sło io h zęś ia h e tral ej i wschodniej, przy dominacji funkcji rolniczych a pozostał o szarze oje ództ a. Ogra i ze ie dla s o od ego zagospodaro a ia przestrze i są tere zagroże ia po odzio ego, o ej ują ego sz zegól oś i Doli ę Odr, N s Kłodzkiej oraz i h le o- i pra ostro e dopł Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do 2020 r., op. cit., s

17 Waż róż ikie atute oje ództ a, zape iają po iąza ia fu k jo al oprzestrzenne z oto ze ie, jest prze iegają przez jego e tral ą zęść III Pa europejski Korytarz Transportowy na sieci TEN-T. Regio położo jest a skrz żo a iu. kor tarza z ka ałe tra sporto łą zą Europę Połud io ą ze Ska d a ią, prze iegają przez Bra ę Mora ską z u zględ ie ie Odr i Ka ału Gli i kiego, do którego do ierają szerokie tory kolejowe 20. Mapa. UWARUNKOWANIA PR)ESTR)ENNE WOJEWÓD)TWA OPOLSKIEGO Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do r., U h ała Nr XXV/ / Sej iku Woje ództ a Opolskiego z dnia 28 grudnia 2012 r. w spra ie u h ale ia Strategii Roz oju Woje ództ a Opolskiego do r., Urząd Marszałko ski Woje ództ a Opolskiego, Departa e t Polit ki Regio al ej i Przestrzennej Opole 2012, s Ibidem, s

18 Charakterysty z y i ele e ta i przestrze i społe z ej województwa są 21 : W soki pozio ż ia gospodarst do o h, soki pozio do hodó rozporządzal h 22 i ko su p ji oraz soki pozio zaspokoje ia potrze, z łasz za w sferze i frastruktur społe z ej. Bardzo iska akt ość eko o i z a lud oś i oraz iski poziom zatrudnienia, składają e się a pote jal e i ie korz st a e rezer podaż pra. Postępują a depopula ja, ikają a z niskiego przyrostu naturalnego oraz bardzo niekorzystnych tendencji w zakresie ru hu igra j ego lud oś i. Wyniki Diagnozy społe z ej skazują, że aru ki ż ia gospodarst do o h w oje ództ ie opolski ależą do aj ższ h Polsce 23. Przestrzeń gospodar zą województwa harakteryzuje 24 : Śred i pozio roz oju gospodar zego PKB per capita 11 miejsce w kraju) oraz aj iższa w kraju stopa wzrostu gospodarczego w ostatnich kilkunastu latach. Stosu ko o sil e e ątrzregio al e zróż i o a ie pozio u roz oju gospodar zego iższ skaź ik PKB per capita w zęś i za hod iej oje ództ a. Istot e z a ze ie sektora prze słu rozwoju gospodarczym regionu (30,7% artoś i doda ej rutto prz prze ięt ej dla Polski, %. )róż i o a a struktura działo a prze słu, której róż iają się.i. zakład prze słu spoż zego, he i z ego, kokso i zego, e erget z ego, e e to owapien i zego, etalo ego, a po adto prze sł e larski i drze, azują a długolet iej trad ji. 21 Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s Według sza u kó prof. R. Joń zego pozio te jest isto ie ższ iż skazują ofi jal e da e, gd ż ieu zględ io e pozostają do hod tra sfero a e z zagra i, z iąza e głó ie z ezpre ede so ą skalą ahadło ej igra ji zaro ko ej z Opolszcz z, utrz ują ej się od okresu tra sfor a ji a aj ższ poziomie w kraju. 23 Autorzy Raportu: Diag oza społe z a. Waru ki i jakość ży ia Polaków, do poró a ia aru kó ż ia gospodarstw domowych w układzie oje ódzki, korz stali takso o i z ą iarę aru kó ż ia. Wskaza a iara jest ielkoś ią s tet z ą, u zględ iają ą z ie e harakter zują e określo e o szar ż ia, do któr h ależą: do hod, ż ie ie, zaso ość aterial a, aru ki ieszka io e, kształ e ie dzie i, ochrona zdrowia, uczestnictwo w kulturze oraz po z ek. A aliza poró a za układzie oje ódzki została przepro adzo a pod kąte fi a so h ożli oś i gospodarst do o h zaspokoje ia potrze w wybranych obszarach. Diag oza społe z a. Waru ki i jakość ży ia Polaków. Raport, red. J. Czapiński, T. Pa ek, Polskie To arz st o Stat st z e, Ce tru Roz oju )aso ó Ludzki h, Warsza a, s.. 24 Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ramach procesu przygotowania Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s

19 Tr ała z zastrzeże ia i, soka re to ość opolski h przedsię iorst, harakter zują h się po adto soki stop ie pł oś i fi a so ej. Duż pote jał eksporto oje ództ a opolskiego, opierają się zdecydowanej ierze a prze śle he i z. W soka produkt ość rol i za sokie plo. Atute Opolsz z z jest jej położe ie a trasie aż h li ii ko u ika j h - drogo h, kolejo h, a także odrzańskiego szlaku od ego. Woje ództ o opolskie harakter zuje się zględ ie soki stop ie roz oju i frastruktur i zajmuje stosu ko o korz st ą poz ję ko kure j ą, jed ak ko tekś ie regio al s tua ja jest gorsza, sz zegól ie poró a iu z oś ie i oje ództ a i dol ośląski i śląski 25. Przez tere oje ództ a prze iega aj aż iejsza dla połud io ej zęś i kraju autostrada A-, ędą a zęś ią III pa europejskiego kor tarza tra sporto ego Berli -Kijó oraz agistrala kolejo a s hód-za hód, co stwarza solidne podstawy do dynamicznego rozwoju regionu. De dują e z a ze ie po iąza ia h fu k jo al h odgr ają po iąza ia tra sporto e, zape iają e spra dostęp do r kó pra, dó r i usług. Miarą spój oś i ter torial ej jest iędz i i dostęp ość zaso a o szaru oje ództ a, sz zegól oś i głó ego iegu a zrostu miasta Opola. Wykonany w roku 2011 pomiar rzeczywistego zasu przejazdu sa o hode oso o skazał, że e tral e us tuo a ie stoli regio u, rozmiar i kształt gra i oje ództ a oraz do i ują kieru ek s hód-za hód układzie sie i drogo ej spra iają, że iększość ieszkań ó regio u, % ieszka zasięgu izo hro i oraz że aj ardziej iekorz st ą dostęp ość do Opola zas przejazdu > i ają ieszkań połud io h i pół o h krań ó oje ództ a opolskiego, które leżą poza głó i kor tarza i tra sporto i i są o sługi a e przez drogi iski h kategorii 26. Mapa preze tuje dostęp ość drogo ą iasta Opola 2011 r. 25 Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do r., op. cit., s Ibidem, s

20 Mapa. DOSTĘPNOŚĆ DROGOWA MIASTA OPOLA W 2011 R. Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do r., U h ała Nr XXV/ / Sej iku Woje ództ a Opolskiego z dnia 28 grudnia 2012 r. w spra ie u h ale ia Strategii Roz oju Woje ództ a Opolskiego do r., Urząd Marszałko ski Woje ództ a Opolskiego, Departa e t Polit ki Regio al ej i Przestrzennej Opole 2012, s. 66. Zgodnie z Pla e )agospodarowa ia Przestrze ego Województwa Opolskiego zakłada się, że okresie aj liższ h kilku astu lat odel struktur ęzło o-pas o ej ędzie e oluo ał kieru ku z o ie ia e tru układu aglo era ji opolskiej, ęzłó oraz 19

21 pas iążą h ęzł, t pro ie istego po iąza ia ęzłó z aglo era ją. Generalnie strukturę dalsz iągu t orz ć ędą d a zasad i zo od ie e t p o szaró 27 : 1) intensywnego zagospodarowania, któr ze zględu a stępują i h pote jał społe z o-gospodarczy i techniczny, predyspozycje i ożli oś i korz sta ia efektu kumulacji i s ergii, sta o ią atural e o szar ko e tra ji pro esó ur a iza j h. Elementami strukturalnymi w ra a h tego t pu o szaró są: ęzł ośrodki osad i ze, pasma rozwoju (korytarze transportowo-osad i ze oraz zespół aglo era ji opolskiej; 2) ekstensywnego zagospodarowania, o ej ują e o szar uż tko a e i predysponowane do roz oju fu k ji rol i z h, leś h, tur st z h i przyrodniczych azują h a potencjale przyrodniczo-krajo razo przestrze i, agają e o hro, sta iliza ji i wzmocnienia. W Pla ie )agospodarowa ia Przestrze ego Województwa Opolskiego prz jęto, że pier szorzęd e z a ze ie dla dziele ia o szaru pro le o ego 28, tj. fragmentu przestrzeni, w której stępuje sz zegól e zja isko z zakresu gospodarki przestrzennej lub nagromadzenie barier i ko fliktó przestrze h, sz zegól oś i odniesieniu do pozio u regio al ego, ędzie iało zdefi io a ie głó ej arier fu k jo al ej, de dują ej o utrudnionym rozwoju obszaru. z u agi a jątko ość zja isk demograficznych Opolszczyzny, nie tylko w skali krajowej, ale i europejskiej zde do a o, iż ałe oje ództ o sta o i o szar pro le o ze zględó depopula j h. Doko a o jed o ześ ie podziału o szaró pro le o h a te, które ają harakter po adregio al (krajowy) oraz na pozostałe o charakterze regionalnym 29. Polit ka roz oju realizo a a przez oje ództ o opolskie do r., azują a a ustaleniach krajowych i u ij h doku e tó strategi z h, ędzie korz st ać ter torial e podejś ie do zagad ień roz ojo h 30. Ukierunkowanie przestrzenne podej o a h i ter e ji poz oli zaró o a łaś i e korz sta ie e ętrz h pote jałó, jak ró ież i elo a ie iedo oró da ego o szaru. Prz ję ie podejś ia 27 Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s I te ją autoró Materiału ro o zego do wypracowania Diag ozy sytua ji społe z o-gospodarczej województwa opolskiego ie ło ukieru ko a ie śle ia o strategicznych obszarach problemowych, jako o obszarach ostatecznie zdefiniowanych na potrzeby Strategii Rozwoju Województwa Opolskiego, a jedynie preze ta ja uję ia prz jętego Pla ie )agospodaro a ia Przestrze ego Woje ództ a Opolskiego, w któr przestrze e o szar pro le o e są zasadzie obszarami funkcjonalnymi. 29 Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do r., op. cit. s

22 ter torial ego z iększ efekt ość realiza ji eló roz ojo h. W podejś iu ter torial u zględ ia się lokal e zróż i o a ia oje ództ a opolskiego, prz jed o zes dąże iu do udo a ia prze ag ko kure j h oparciu o obszary wzrostu. Uwarunkowania strategiczne i progra o e agają odejś ia od sektoro ej realiza ji działań proroz ojo h i pro adze ia zi tegro a ego podejś ia do zarządza ia roz oje oje ództ a. Klu zo e skaza ia do podejś ia ter torial ego za arte są w doku e ta h rządo h, tj. Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary wiejskie (KSRR) i Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK) 31. Prz jęte oje ództ ie opolski podejś ie ter torial e a harakter ot art i u zględ ia astępują e płasz z z 32 : bieguny wzrostu, obszary problemowe. Do iegu ó zrostu został zali zo e 33 : ośrodek oje ódzki Opole z obszarem fu k jo al Aglo era ja Opolska oraz ośrodki su regio al e Brzeg, Kędzierz -Koźle, Kluczbork, Nysa) i ich obszary funkcjonalne. W ra a h o szaró pro le o h u zględ io e został 34 : o szar depopula ji ałe oje ództ o ze sz zegól u zględ ie ie podregio u opolskiego w ramach postulowanego NUTS3), o szar iejskie agają e spar ia pro esó roz ojo h, tym o najtrudniejszej sytuacji rozwojowej, iasta agają e restrukturyzacji i re italiza ji Opole, ośrodki su regio al e, pozostałe iasta po iato e i iasta po żej t s. ieszkań ó z podregionu nyskiego w ramach postulowanego NUTS3), obszary przygraniczne, o szar arażo e a ie ezpie zeńst o po odzi, obszary o ekstre al ie iskiej dostęp oś i tra sporto ej. W układzie ter torial, a pozio ie jed ostek stat st z h NUTS oje ództ ie opolski podregio ski jest zali za do o szaró o aj iższ stat st z pozio ie roz oju społe z o-gospodarczego w kraju. Nato iast podregio opolski róż ia ższ 31 Ibidem, s Ibidem, s Ibidem, s Ibidem, s

23 pozio lud ia ia. W stępują e zróż i o a ie oje ództ ie opolski aga sz zegól ej i ter e ji 35. Rys. PRZEWAGI KONKURENCYJNE W WOJEWÓD)TWIE OPOLSKIM Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do r., U h ała Nr XXV/ / Sej iku Woje ództ a Opolskiego z dnia 28 grudnia 2012 r. w spra ie u h ale ia Strategii Roz oju Woje ództ a Opolskiego do r., Urząd Marszałko ski Woje ództ a Opolskiego, Departa e t Polit ki Regionalnej i Przestrzennej Opole 2012, s. 70. Powiat opolski jako jed ostka podziału ad i istra yj ego kraju Powiat opolski w ra ki gu po iató oje ództ a opolskiego zaj uje drugie iejs e pod zględe li z lud oś i, t s. po po ie ie ski, t s.. Po iat opolski jest to po iat zie ski, któr róż ia oje ództ ie opolski aj iększ odsetek lud oś i za ieszkują ej o szar iejskie ok. %. W powiecie oleskim i a sło ski ieszkań si sta o ią % ogółu ieszkań ó po iatu. Naj iejsz odsetek ieszkań ó si % posiada po iat kędzierz ńsko-kozielski. W powiecie opolskim mieszka 1/4 lud oś i iejskiej ałego oje ództ a opolskiego. Drugi po iate pod zględe ko e tra ji lud oś i iejskiej jest po iat ski, ieszka 35 Ibidem, s

24 w i % lud oś i o szaró iejski h oje ództ a opolskiego. Po iat opolski róż ia aj iększa oje ództ ie lesistość, % ogól ej powierzchni), podczas gdy w ał oje ództ ie skaź ik te osi, %. Duża ko e tra ja lasó a o szarze po iatu opolskiego po oduje, że sta o ią o e, % zaso ó oje ództ a. Drugi kolej oś i po iat oleski posiada, % t h zaso ó leś h. Mapa. POWIAT OPOLSKI MAPA ADMINISTRACYJNA Źródło: Mapa-administracyjna, MAPA-ADMINISTRACYJNA.html ( ). Po iat opolski ależ do sła iej zalud io h: zajmuje 8 miejsce w oje ództ ie pod zględe gęstoś i zalud ie ia oso /k 2 prz skaź iku dla ałego oje ództ a osó /k 2. Naj ższa gęstość zalud ie ia stępuje powiecie grodzkim Opole (1259 osó /k 2, a aj iższa osó /k 2 w powiecie namysło ski. 23

25 Tab. RANKING GMIN POWIATU OPOLSKIEGO WEDŁUG LIC)BY LUDNOŚCI, POWIER)CHNI I GĘSTOŚCI )ALUDNIENIA Gmina Lud ość* Gmina Powierzchnia Gmina Gęstość zalud ie ia w km 2 osó / k 2 Ozimek Niemodlin 183 Komprachcice 195,8 Do rzeń Wielki Popieló 176 Ozimek 160,2 Niemodlin Turawa 171 Do rzeń Wielki 158 Komprachcice Muró 160 Tar ó Opolski 118,6 Prószkó 9818 Dą ro a 131 Chrząsto i e 81,5 Tar ó Opolski 9724 Łu ia 126 Prószkó 81,1 Turawa 9633 Ozimek 126 Łu ia 75,4 Łu ia 9506 Prószkó 121 Niemodlin 74,4 Dą ro a 9478 Do rzeń Wielki 91 Tuło i e 65 Popieló 8263 Chrząsto i e 82 Dą ro a 57,1 Chrząsto i e 6683 Tar ó Opolski 82 Turawa 56,2 Muró 5628 Tuło i e 81 Popieló 46,9 Tuło i e 5269 Komprachcice 56 Muró 35,2 Powiat razem Powiat razem 1586 Powiat razem 83,9 * Dane Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 r. Źródło: da e z Urzędu Stat st z ego Opolu i o li ze ia łas e. G i a Tura a położo a e tral ej zęś i oje ództ a opolskiego ależ do aj iększego pod zględe o szaru po iatu opolskiego, zaj ują ego k 2. Powiat ten obejmuje 13 gmin, w tym 3 miejsko-wiejskie i 10 wiejskich. G i a Tura a plasuje się w zołó e g i po iatu opolskiego pod zględe zaj o a ej po ierzchni, natomiast ależ do sła iej zalud io h podo ie jak g i Popieló i Muró. Tab. POWIAT OPOLSKI NA TLE WOJEWÓD)TWA OPOLSKIEGO Wysz zegól ie ie Powiat opolski % w województwie Ranking w województwie Powierzchnia 1586 km 2 16,9 1 Lud ość 133,2 tys. 13,1 2 Gęstość zalud ie ia osó /k 2 77,9 8 Lasy ha 28,3 1 Źródło: da e Urzędu Stat st z ego Opolu 24

26 )ałoże ia fu k jo owa ia i struktura i aglomeracji opolskiej W r. a o porozu ie ia sa orządó lokal h 36 została ut orzo a Aglo era ja Opolska, o ej ują a stoli ę oje ództ a oraz g i. W skład aglo era ji eszł g i po iatu opolskiego ez Tuło i, ał po iat krapko i ki, Iz i ko z powiatu strzeleckiego i Lewin Brzeski z powiatu brzeskiego. W momencie utworzenia aglomeracja o ej o ała e tral tere oje ództ a o powierzchni 2289 km 2 (24,3% powierzchni oje ództ a opolskiego ze sta e lud oś i a dzień XII r. tj. % lud oś i oje ództ a. Aglo era ja o ej uje g i iejsko-wiejskich, 13 gmin wiejskich i 1 miasto na prawach powiatu. Tab. AGLOMERACJA OPOLSKA W 2012 R. RANKING GMIN WEDŁUG MALEJĄCEJ LIC)BY LUDNOŚCI G i y według powierz h i G i y według li z y lud oś i G i y według gęstoś i w km 2 zaludnienia Nazwa gminy Powierzchnia Nazwa gminy Li z a lud oś i Nazwa gminy Gęstość w km 2 zaludnienia Niemodlin* 183 Opole Opole 1259 Popieló * 176 Krapkowice Zdzieszowice 284 Turawa* 171 Ozimek Krapkowice 242 Lewin Brzeski 160 Zdzieszowice Komprachcice 199 Muró * 160 Do rzeń Wielki Ozimek 160 Dą ro a* 131 Lewin Brzeski Do rzeń Wielki 159 Łu ia * 126 Niemodlin Gogolin 123 Ozimek* 126 Gogolin Tar ó Opolski 118 Prószkó * 121 Komprachcice Lewin Brzeski 85 Strzeleczki 118 Prószkó 9790 Chrząsto i e 82 Gogolin 101 Tar ó Opolski 9692 Prószkó 81 Krapkowice 97 Turawa 9664 Walce 81 Opole 97 Łu ia 9587 Łu ia 76 Do rzeń Wielki* 91 Dą ro a 9579 Niemodlin 74 Izbicko 85 Popieló 8208 Dą ro a 73 Chrząsto i e* 82 Strzeleczki 7511 Izbicko 64 Tar ó Opolski* 82 Chrząsto i e 6743 Strzeleczki Dzie ik Urzędo Woje ództ a Opolskiego z dnia 31 X 2012 r., poz

27 Walce 69 Walce 5622 Turawa 56 Zdzieszowice 57 Muró 5573 Popieló 47 Komprachcice* 56 Izbicko 5418 Muró 35 Aglomeracja 2289 Aglomeracja Aglomeracja 146 Woje ództ o 9412 Woje ództ o Woje ództ o 107 * g i ależą e do po iatu zie skiego opolskiego. Źródło: Portret aglo era ji opolskiej 2012 r. Bank Danych Lokalnych GUS. Prz ależ ość g i Tura a do Aglo era ji Opolskiej apa z iększa ożli oś i podej o a ia działań stosu ku do ożli oś i sa orządu g i p. i est je o harakterze i frastruktural lu dot zą h pro le ó g i sąsiadują h ze so ą. ) ra ji s ego położe ia geografi z ego g i a Tura a sąsiaduje z czterema gminami Aglomeracji Opolskiej: d ie a g i a i iejski i po iatu opolskiego: Chrząsto i e i Łu ia ; g i ą iejsko- iejską Ozi ek po iatu opolskiego z iaste peł ią fu k je lokalne; miastem na prawach powiatu i stoli ą oje ództ a - Opolem. Gmina Turawa graniczy ponadto z dwiema gminami wiejskimi, spoza aglomeracji opolskiej: Lasowice Wielkie z powiatu kluczborskiego; )ę o i e z powiatu oleskiego. Mapa. AGLOMERACJA OPOLSKA NA TLE POD)IAŁU ADMINISTRACYJNEGO WOJEWÓD)TWA OPOLSKIEGO Źródło: Aglo era ja Opolska, Urząd Stat st z Opolu, files/u1/aglomeracjaopolska/urzad% 20staystyczny.pdf ( ). 26

28 RO)D)IAŁ III. GMINA TURAWA JAKO JEDNOSTKA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W POWIECIE OPOLSKIM Charakterystyka ogól a G i y Turawa G i a Tura a położo a jest po ie ie opolski, oje ództ ie opolski. Jest to jedna z g i oje ództ a opolskiego. )aj uje o a o szar k 2 i liczy 9633 ieszkań ó Narodo Spis Po sze h Lud oś i i Mieszkań z 2011 roku). G i a położo a jest a sokoś i od do.p.. Naj żej położo i o szara i są okoli e Ligot Turawskiej i )akrzo a Tura skiego.p.., ato iast aj iżej us tuo a e są tere z ajdują e się zdłuż doli Małej Pa i i przy wsi Zawada ( m n.p.m.). Według fizyczno geograficznej regionalizacji Polski J. Kondrackiego 37 gmina Turawa umiejscowiona jest w astępują h jed ostka h: megaregion Europa Środko a; prowincja Niż Środko oeuropejski; podprowincja Niziny Środko opolskie; makroregion Nizi a Śląska; mezoregion Ró i a Opolska oraz Pradoli a Wro ła ska. Pod zględe po ierz h i g i a Tura a z ajduje się grupie 14 gmin o obszarze od 150 do 200 km 2 i w grupie 17 gmin o li z ie lud oś i od, t s. do t s. ) liżo i pod zględe po ierz h i i li z lud oś i do g i Tura a są t lko zter g i oje ództ a opolskiego: B z a, Korfa tó, Popieló i Pa ło i zki. ał oje ództ ie g i a Tura a pod zględe po ierz h i zaj uje iejs e. Wśród g i o szaro o iększ h od Turawy jest 13 gmin miejsko-wiejskich i tylko dwie wiejskie (Lubsza km 2, Lasowice Wielkie km 2, Popieló 176 km 2 ). 37 J. Kondracki, Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa

29 Tab. GMINY WOJEWÓD)TWA OPOLSKIEGO WEDŁUG POWIER)CHNI I LIC)BY LUDNOŚCI. STAN W DNIU 31 XII 2012 Grupy g i według li z y lud oś i Ogółe O powierzchni w km 2 Po iżej 50,0 50,0-99,9 100,0-149,9 150,0-199,9 200,0-249,9 Ogółe Po iżej i ię ej Źródło: Ro z ik Stat st z Woje ództ a Opolskiego, ta. / /, s.. 250,0 i wię ej Her e G i jest izeru ek a iązują do u aru ko ań fizjografi z h: a tle ie ieskiego ie a za hodzą e do poło tar z słoń e koloru ugier złot, zęś i środko ej her u fale oraz skrz żo a e d a iosła koloru ugier złot, dol ej zęś i her u r ba koloru ugier złot z pod i iętą ku górze gło ą i zęś ią ogo o ą. Flagą G i jest prostokąt płat tka i o ar a h żółt i ie ieski, ułożo e w d ó h pozio h pasa h tej sa ej szerokoś i, z któr h gór jest ar żółtej, a dol niebieskiej z u iesz zo pośrodku her e g i. 28

30 Pie zęć G i jest okrągła z izeru kie her u g i u iesz zo pośrodku koła oraz napisem w otoku: G i a Tura a 38. G i a t orz jed ostki po o i ze: sołe t a i osiedla. T orze ie, łą ze ie, podział i znoszenie sołe t i osiedli oraz z ia i h gra i astępuje for ie u h ał Rad G i. Rozstrz g ię ia te ogą ć doko a e z i i jat : orga ó G i oraz ieszkań ó sołe t a, osiedla, którego ta jed ostka a o ej o ać, rażo ej uchwale organu u h ałoda zego jed ostki po o i zej u h ała podjęta przez o aj iej upra io h ieszkań ó. Prz podziale G i a jed ostki po o i ze u zględ ia się przede wszystkim uwarunkowania przestrzenne i ist ieją e ięzi iędz ieszkań a i 39. Wspól otę sa orządo ą G i Tura a t orzą z o pra a ieszkań sołe t. Sołe t o sa odziel ie zarządza z ajdują i się a tere ie jego działa ia i powierzonymi mu skład ika i ie ia G i. Statut sołe t a określa skład iki ie ia po ierzo e sołe t u. Sołe t a i osiedla pro adzą gospodarkę fi a so ą ra a h udżetu G i. G i a Tura a jest g i ą iejską i śród g i o ej ują h o szar iejskie z ajduje się najliczniejszej grupie (24 jednostki) o li z ie lud oś i od t s. do t s. ieszkań ó. Tab. GMINY WOJEWÓD)TWA OPOLSKIEGO )AMIES)KAŁE PR)E) LUDNOŚĆ WIEJSKĄ. STAN W DNIU 31 XII 2012 Grupy g i według li z y lud oś i wiejskiej Gminy W li z a h ez zględ h Lud ość a wsi W % ogółu lud oś i Ogółe ,8 Po iżej , , , i ię ej ,5 Źródło: Województwo Opolskie. Podregio y. Powiaty. G i y, tab. 5/47/, s. 99. Wśród g i iejski h oje ództ a opolskiego Tura a jest jed ą z aj iększ h obszarowo - zaj uje iejs e. Wśród g i iejski h po iatu opolskiego jest drugą po g i ie Popieló pod zględe ielkoś i, a śród g i ałego po iatu opolskiego jest 38 U h ała Nr XXII/ / Rad G i Tura a z dnia 7 lutego 2013 r. w sprawie uchwalenia Statutu Gminy Turawa. 39 Ibidem. 29

31 trze ią - po gminach Niemodlin (183 km 2 ) i Popieló k 2 ). Tab.. JEDNOSTKI POD)IAŁU ADMINISTRACYJNEGO W WOJEWÓD)TWIE OPOLSKIM Wysz zegól ie ie Gminy Miasta Miejscow oś i Ogółe Miejskie Wiejskie Miejskowiejskie wiejskie Sołe twa Woje ództ o 71 3* Powiat opolski ** Gmina Turawa * G i iejskie: Brzeg, Kędzierz -Koźle i Opole o statusie powiatu. ** Miasta w po ie ie opolski : Nie odli, Ozi ek, Prószkó. Źródło: da e z Urzędu Stat st z ego Opolu. G i a Tura a składa się z sołe t i o ej uje iejs o oś i. Naj iększ pod zględe li z jed ostek osad i z h jest sołe t o Bierdza iejs o oś i, a pod zględe o szaru - iejs o ość Tura a (4297 ha, w tym 2200 ha to powierzchnia Jeziora Tura skiego. Naj iejsz sołe t e są Węgr jed a iejs o ość o powierzchni 660 ha). Tab. MIEJSCOWOŚCI GMINY TURAWA Sołe two Powierzchnia w ha Liczba iejs owoś i Skład iejs owoś i statysty z ej Bierdzany Bierdza, Bierdzańska Kolo ia, Cho i ierz, Piła, Po ie ha Kadłu Turawski Kadłu Tura ski, Pod Bore Kotórz Mał Kotórz Mał Kotórz Wielki Kotórz Wielki Ligota Turawska Ligota Tura ska, Łą z, Ostró Osowiec Oso ie, Oso ie Osiedle, Trzęsi Rzędó Rzędó Turawa Tura a, Marszałki, Roso ha Węgr Węgr )akrzó Tura ski )akrzó Tura ski, Ni a Zawada Zawada, Borek Źródło: Statysty z e Vade e u Sa orządow a. Portret iejs o oś i stat st z h gminie Turawa w 2010 r. oraz strona internetowa gminy Turawa. Jednostki pomocnicze sołe t a, osiedla podlegają adzoro i orga ó G i a zasada h określo h statuta h t h jed ostek. Nadzór ad działal oś ią sołe t i osiedli 30

32 spra ują Rada G i i Wójt 40. Siedzi ą orga ó G i jest ieś Tura a. Tab. ORGANY GMINY TURAWA W LATACH (W OSOBACH) Wysz zegól ie ie Rad i g i y według pł i - ogółe Męż z ź i Kobiety Rad i g i y wg pł i i wieku - ogółe , w tym: i ię ej Męż zyź i - ogółe , w tym: i ię ej Kobiety - ogółe , w tym: i ię ej Rad i g i y według grup zawodów ogółe Przedsta i iele ładz pu li z h, żsi urzęd i i kierownicy Spe jaliś i Technicy i i śred i perso el Pracownicy biurowi Pra o i usług i sprzedawcy Rol i, ogrod i, leś i i rybacy Ro ot i prze sło i i rze ieśl i Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń Pracownicy przy pracach prostych Pozostali niesklasyfikowani Radni gminy wg poziomu wykształ e ia - ogółe W ższe Śred ie Zasadnicze zawodowe U h ała Nr XXII/ / Rad G i Tura a z dnia 7 lutego 2013 r. w sprawie uchwalenia Statutu Gminy Turawa. 31

33 Podstawowe i pozostałe Podstawowe Sołtysi Sołt si ko iet Sołt si ęż z ź i Źródło: da e GUS oraz Ba ku Da h Lokal h. Jed ostki orga iza j e G i Tura a sta o ią: G i Ośrodek Po o w Tura ie, po oła U h ałą Nr XIV/ / Gminnej Rady Narodowej w Turawie z dnia.. r. oraz G i )espół Eko o i z o-ad i istra j Szkół Turawie (GZEAS), któr zaj uje się o sługą fi a so ą i kadro ą pu li z h jed ostek oś iato h G i Turawa. W zer u r. został opra o a kodeks et z pra o ikó Urzędu G i Turawa. W pra a h ad kodekse rali udział sz s pra o i Urzędu G i oraz pracownicy GZEAS. W prz goto a iu kodeksu po agała ze ętrz a fir a ko sulti go a. Jed ą z propoz ji ło zer a ie z da ą urzędo ą ter i ologią pete t i az a ie osó załat iają h spra Urzędzie klie ta i. Całość po prz ję iu )arządze ie Wójta a zostać ogłoszo a a stro a h i ter eto h G i Tura a 41. Tab. TURAWA NA TLE GMIN OŚCIENNYCH Gmina Typ gminy Li z a lud oś i* Powierzchnia w km2 Ogółe W tym miasto Ogółe Turawa Wiejska Chrząsto i e Wiejska Łu ia Wiejska Ozimek Miejsko-wiejska Opole Miasto na p. powiatu Lasowice Wielkie Wiejska )ę o i e Wiejska Razem * Sta edług spisu po sze h ego, sta dniu 31 III 2011 r. Źródło: da e Urzędu Stat st z ego Opolu. W tym miasto Opró z Aglo era ji Opolskiej Sa orząd G i Tura a a ożli ość podej o a ia działań z i i społe z oś ia i lokal i, ie t lko z t tułu zależ oś i ikają h 41 Kodeks et z pra o ikó Urzędu G i Tura a. 32

34 z podziału ad i istra j ego kraju, ale też ra a h do ro ol ie za iera h porozu ień. ) iązki g i, któr h u zest i z G i a Tura a: 1. ) iązek Gmin Dol a Mała Pa ew obejmuje 8 gmin: z powiatu opolskiego: Chrząsto i e, Do rodzień, Do rzeń Wielki, Łu ia, Ozi ek, Tura a, z powiatu strzeleckiego: Kolonowskie, z po iatu oleskiego: )ę o i e. 2. Międz g i ) iązek Trias Opolski t orzą od III r.: g i oje ództ a opolskiego: Chrząsto i e, Dą ro a, Do rodzień, Do rzeń Wielki, Gogoli, Iz i ko, Je iel i a, Kolo o skie, Ko pra h i e, Krapko i e, Leś i a, Łu ia,. Opole, Ozi ek, Prószkó, Strzel e Opolskie, Strzele zki, Tar ó Opolski, Ujazd, )a adzkie, )ę o i e oraz g i oje ództ a śląskiego: Rudzi ie, Toszek, Wielo ieś. 3. Lokal a Grupa Działa ia LGD Krai a Di ozaurów to sto arz sze ie, którego ele jest d ałość o roz ój lokal ej gospodarki taki sposó, jed o ześ ie udało się za ho ać kult o a e od pokoleń trad je i lokalne dziedzictwo materialne i ie aterial e. Dzięki środko z progra u LEADER, sto arz sze ie zaj uje się dofi a so a ie projektó z iąza h z orga iza ją róż orod h szkoleń i akt iza ji ieszkań ó, szeroko pojęt roz oje tur st ki, orga iza ją i prez lokal h, re o a ji i teresują h o iektó i za tkó oraz spar ie przedsię ior zoś i z łasz za pozarol i zej. LGD o ej uje g i : Chrząsto i e, Do rodzień, Kolo o skie, Ozi ek, Tura a, )a adzkie. Dzięki do rej spółpra iędz Sto arz sze ie LGD Krai a Di ozauró a Sto arz sze ie Delta od rześ ia r. ieszkań sz stki h g i ależą h do LGD Krai a Di ozauró : Chrząsto i e, Do rodzień, Kolo o skie, Ozi ek, Tura a, )a adzkie, )ę o i e ają ożli ość otrz a ia ezpłat h kart stępu do Jura Parku w Krasiejo ie a ześ iej ustalo h aru ka h. Naj aż iejszą atrak ją tur st z ą Krai Di ozauró jest Jura Park Krasiejo ie opró z Jezior Tura ski h i za tkó w gminie Turawa). G i a Tura a a are ie iędz arodo ej spółpra uje da e z r. z astępują i gminami: Gminą Werter (Nadrenia- Westfalia, Niemcy) spółpra a od r., u o a partnerska r.; Gminą Saalfelder Höhe Tur gia, Nie spółpra a od r., umowa partnerska r.; Gminą Dře ohosti e Kraj Oło u ie ki, Cze h spółpra a od r., u o a part erska r. oraz miastem Conndette (Francja). 33

35 Rozdział IV. ŚRODOWISKOWE UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY TURAWA. POTENCJAŁ ZASOBÓW NATURALNYCH I JAKOŚĆ ŚRODOWISKA Środo isko geografi z e, jego zaso, sta iloś io o-jakoś io oraz roz iesz ze ie sta o ią podsta o z ik e doge i z, aru kują zró o ażo roz ój każdego regionu. Środo isko e u aru ko a ia roz oju regio u tk ią jego zasobach naturalnych i ich alora h, a także zjawiskach i pro esa h, któr h źródłe jest środo isko. Ce h przestrzeni przyrodniczej i sta środo iska oje ództ a, ezpośred io aru kują kieru ki jego rozwoju i sposoby organizacji przestrzeni. z jed ej stro sprz jają roz ojo i oje ództ a i sta o ią jego atut, z drugiej zaś stro sta o ią z ik ogra i zają - arierę lu ele e t sta ilizują roz ój, zape iają tr ałą ró o agę po iędz ele e ta i prz rod i z i, społe z i i gospodarczymi 42. Zasoby naturalne środowisko przyrodnicze Gminy Turawa Waru ki prz rod i ze g i Tura a został szeroko o ó io e astępują h dokumentach: Raport o sta ie społe z o-gospodarczym Gminy Turawa opracowanym przez Małopolski I st tut Sa orządu Ter torial ego i Administracji w Krakowie, maj lipiec 2007 r.; Aktualiza ja Progra u O hro Środo iska dla G i Tura a opra o a przez ATMOTERM S.A. w czerwcu w 2009 r.; ) ia a Studiu u aru ko ań i kieru kó zagospodaro a ia przestrze ego g i Turawa z 2010 r., opracowana przez: E. Stawiany, K. Radosz, A. Sakuta, P. Michalski, z firmy REGIOPLAN Sp. z o. o., Wro ła. Dla potrze aktual ej diag oz prz to zo e został frag e t po hodzą e z tych doku e tó istot e z pu ktu idze ia ałoś io ego uję ia zaso ó, jaki i dysponuje Gmina Turawa. U zględ iają środo isko prz rod i ze ależ z ró ić u agę a takie ele e t, jak: 1. Ukształto a ie tere u i podłoże geologi z e; 42 Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s

36 2. Surowce naturalne; 3. Gleby; 4. Klimat; 5. Zasoby wody i sieć rze z ą; 6. Flora i fauna; 7. Lasy; 8. Ochrona przyrody. Ukształtowa ie tere u i podłoże geologi z e Tere G i Tura a pod zględe orfologi z harakter zuje się rzeź ą ró i ą uroz ai o ą płaskode i doli a i lokal h iekó od h, tym aj iększą Małej Pa i o prze iegu ró oleż iko 43. Nachylenie terenu nie przekracza %. Podłoże geologi z e sta o ią ut or trze iorzędo e i z artorzędo e okresu plejsto eńskiego i holo eńskiego. Pod zględe geologi z tere z udo a jest z osadó piasz z sto-ż iro h i lokalnie z osadó gli iast h. W regionach dolin rzecznych kształ ił się s ste teras rze z h o charakterze piaszczystym i piaszczysto ż iro oraz teras śred ie i zale o e, prz kr te ie ką arst ą ut oró ułko h i pylastych ieku holo eńskiego. Ce hą harakter st z ą g i Tura a są Jeziora Tura skie, a przede sz stki aj iększe z nich Jezioro Duże po sze h ie z a e kraju, jako Jezioro Tura skie, ędą e sztu z z ior ikie od a Małej Pa i. Surowce naturalne Obszar Gminy Turawa nie obfituje w surowce mineralne, któr h eksploata ja ła a z a zą pozio ie. W stępują ato iast suro e ilaste era iki udo la ej oraz piaski kwarcowe formierskie 44. W Studiu u aru ko ań i kieru kó zagospodaro a ia przestrze ego kaza e został udoku e to a e trz złoża kopalin, z któr h jed ak żad e ie jest eksploato a e, ie posiada przedsię ior, ko esji, o szaru gór i zego i tere u gór i zego. Nie pla uje się 43 Aktualiza ja Progra u O hro y Środowiska dla G i y Turawa opracowana przez ATMOTERM S.A., w czerwcu w 2009 r., s Ibidem, s

37 w z iązku z tym ich eksploatacji 45. Naj iększ zaso e suro o g i są las, jed ak ze zględu a to, że w iększoś i z ajdują się o e a o szara h hro io h, i h eksploata ja ożli a jest a ie ielką skalę. Jakość gle w Gminie Turawa Jakość gle jest ś iśle z iąza a z udo ą geologi z ą i orfologi z ą tere u. W g i ie Tura a stępują gle wytworzone z ut oró piasko h, gli iast h, p last h i orga i z h. W róż ia się astępują e t p gle 46 : gle pło e, bielicowe i pseudobielicowe, czarne ziemie, mady, gleby brunatne, gle agie e uło o-torfowe. Na tere ie g i Tura a prze ażają gle iskiej jakoś i. Do i uje V klasa o ita j a, która sta o i, % gru tó or h. Łą z ie klas o ita j e IV, V i VI sta o ią po ad % gru tó or h. Po adto gle te są z a z stop iu zak aszo e, o o iża i h pote jal e ożli oś i produkcyjne. Tab. JAKOŚĆ GLEB W GMINIE TURAWA Klasy bonitacyjne użytków or y h KL. i i II KL. IIIa KL. IIIb KL. IVa KL. IVb KL. V KL. VI ha % - 0 0,1 5,8 18,2 49,6 26,3 Klasy bonitacyjne użytków zielo y h KL. i i II KL. III KL. IV KL. V KL. VI ha % - 1,7 55,3 39,7 3,3 Źródło: ) ia a studiu uwaru kowań i kieru ków zagospodarowa ia przestrze ego g i y Turawa, tab. 3, s Zmiana Studiu uwaru kowań i kieru ków zagospodarowa ia przestrze ego g i y Turawa z 2010 r., s Aktualizacja programu..., op. cit. s

38 Klimat Gminy Turawa Kli at G i Tura a jest taki jak dla oje ództ a opolskiego, które położo e jest w stosu ko o aj ieplejszej strefie kli at z ej Polski. Charakter zuje go relat ie ałe ro z e a plitud te peratur po ietrza, zes a ios a, długie iepłe lato, łagod a i krótka zi a 47. Warunki te w oje ództ ie opolski sprz jają produk ji rol i zej - okres wegetacyjny wynosi 229 dni 48 - jed akże ze zględu a sła ą jakość gle gminie Turawa rolnictwo nie stanowi w iej do i ują ego sektora gospodarki. Duże z a ze ie w kształto a iu ikrokli atu a tere ie g i ają z a z e zaso od sztucznych zbiornikach jeziora h, a także rzeka Mała Pa e oraz z a z e zalesie ie g i Tura a. Warunki klimatyczne w g i ie Tura a o e ia się, że są korz st e dla osad i t a i tur st ki, le z ie są opt al e dla rol i t a. Zasoby wody i sieć rze z a )aso od e o ej ują od podzie e, od gru to e i wody powierzchniowe. Tere g i Tura a leż a o szarze głó h struktur odo oś h oje ództ a opolskiego. W róż ia się tu trz głó e z ior iki ód podzie h 49 : GZWP nr 333 Zbiornik (T2) Opole - )a adzkie: Jest to z ior ik ód triaso h. Po ierz h ia z ior ika osi k, po ierz h ia ONO ró ież k. Śred ia głę okość ujęć aha się od do, a sza u ko e zasoby dyspozycyjne to 200 tys /d. Wod zalegają e a o szarze z ior ika Opole - )a adzkie są ardzo z ste i czyste do uż tku ez uzdat ia ia: klasa I I, Id. G)WP r Doli a Kopal a Rzeki Mała Pa e : Jest to z ior ik ód z artorzędo h o powierzch i k, z k to po ierz h ia ONO, a k OWO. Śred ia głę okość ujęć osi, a sza u ko e zaso d spoz j e to t ś /d. )alegają e a o szarze z ior ika od są iez a z ie za ie z sz zo e, ale łat e do uzdat ia ia klasa Ic). GZWP nr 335 Zbiornik (T1) Krapkowice Strzel e Opolskie: Jest to z ior ik ód triasowych o po ierz h i k. O szar sokiej o hro OWO ut orzo został a 47 Aktualizacja programu... op. cit., s Zmiana studium..., op. cit., s Ibidem, s

39 po ierz h i k. Śred ia głę okość ujęć od aha się od do, a szacunkowe zasoby dyspoz j e to t s /d. Podo ie jak przypadku GZWP nr 334 są to od iez a z ie za ie z sz zo e, łat e do uzdat ie ia. Zbiorniki GZWP 333 Opole Zawadzkie i G)WP Doli a Kopal a Rzeki Mała Pa e o jęte są O szare Naj ższej O hro ód podzie h (ONO). W jego o rę ie z ajduje się za hod ia zęść tere u g i tj.: gru t si )a ada, Węgr oraz Kotórz Mał. W elu o hro z ior ika G)WP ut orzo został o szar sokiej o hro OWO. O ej uje o tere położo e a połud ie od si Oso ie, Węgr, Tura a, Rzędó. Wod gru to e zalegają stosu ko o pł tko a tere ie g i Tura a 50 Dla tere ó ezpośred io prz legają h do doli rze z h jest to 2,0 3,0 m p.p.t. Wraz z oddale ie się od doli, zrasta głę okość, a której z ajduje się z ier iadło i osi o a a et p.p.t. Przepusz zal ość gru tó, a o za t stoi stopień i h podat oś i a za ie z sz ze ia, oż a określić jako śred i. Tere G i Tura a a do rze roz i ięta sieć ód po ierz h io h o ej ują ą rzeki i jeziora. O szar g i leż w zasięgu d ó h zle i. Część połud io a g i ależ do dorze za Małej Pa i, a pół o a do dorze za Sto ra. Podsta o iekie a tere ie G i Tura a jest pra o rzeż dopł Odr rzeka Mała Pa e, przepł ają a ze s hodu a za hód połud io ej zęś i g i. Pozostałe aż iejsze ieki to 51 : Jemielnica - w połud io o za hod iej zęś i, le o rzeż dopł Małej Pa i, przepł ają a przez )a adę; Brynica - dopł Sto ra pół o ej zęś i g i przepł ają a ze s hodu a za hód oraz przepł ają a przez Bierdzany; Bierdzańska Woda - dopł Br i ; Li a a, która pł a do z ior ika Tura a i jej przebieg na terenie gminy jest niewielki; od oga rzeki Małej Pa i a gru ta h si Oso ie tj. udo a XIX wieku ka ał, z iąza z funkcjonowaniem Fabr ki W ro ó Metalo h Osowcu. 50 Zmiana studium..., op. cit., s Aktualizacja programu..., op. cit., s

40 Jeziora G i a Tura a harakter zuje się e alore tur st z postaci jezior. Naj iększe z i h to Jezioro Tura skie z a e też Jeziore Duż oraz trz iejsze jeziora: Śred ie, Sre r e i Małe oraz ak e To glo h położo e si Tura a. Jezioro Duże jest z ior ikie rete j o powierzchni 2200 ha i poje oś i mln m 3 po stało latach w wyniku wybudowania zapory w dolnym biegu rzeki Małej Pa i. O e ie Jezioro Tura skie jest łas oś ią Skar u Państwa w gestii Regio al ego )arządu Gospodarki Wod ej e Wro ła iu 52. Duża po ierz h ia lustra od ego jeziora sprz ja upra ia iu żeglarst a i innych sportó od h, a o e ość jego oda h li z h gatu kó r za hę a do spi i gu i ędkarst a gru to ego. Jezioro posiada rozległe piasz z ste plaże i zatoki otoczone lasem sos o, z łasz za od pół o ej i połud io ej stro jeziora. Są to aru ki sprz jają e rekrea ji. Są ta li z e stałe ośrodki po z ko e oferują e zak atero a ie i ż ie ie, a także ampingi i pola namiotowe. W progra ie o hro środo iska dla g i Tura a, za art dokumencie dot zą aktualiza ji tego progra u, z ró o o u agę a k estie za ie z sz zeń, któr h źródłe są ś ieki prze sło e i komunalne wprowadzane do zbiornika woda i Małej Pa i i Li a oraz ieko trolo a spł ś iekó z tere ó ieska alizo a h. z iązku z tym rozbudowa systemu kanalizacyjnego na terenie gminy Turawa i g i sąsiadują h a istot e z a ze ie dla popra jakoś i ód z ior ika. Należ podkreślić, że jezioro to speł ia kilka funkcji 53 : rete jo o a ie ód Małej Pa i dla potrze żeglugo h a Odrze, ochrony przeciwpowodziowej, zasila ia uję ia od dla Elektro i Opole, e erget z ą Elektrownia wodna Turawa, rekrea j ą, r a ką. Jezioro Śred ie o po ierz h i, ha, z ajduje się po połud io ej stro ie Jeziora Dużego. Jezioro to jest skutkie udo z ior ika rete j ego a rze e Mała Pa e, gd ż po stało ono w wyrobisku, z którego po iera o ateriał do udo zapor. Sta ód tego jeziora 52 Aktualizacja programu..., op. cit., s Zmiana studium..., op. cit., s

41 podobnie jak i pozostał h uz a a jest za do r, adają się do rekrea j ego korz sta ia, jed akże u s h łku let iego okresu po z ko ego o ser o a o zrost za ie z sz ze ia Jeziora Śred iego, o po odo ało za ka ie kąpielisk. Jezioro Śred ie a skutek podjęt h przez g i ę Tura a 2009 (i kontynuowanych lata h kolej h działań stale popra ia s oją z stość. Działa ia te to.i. zakup aeratora, którego zada ie jest o z sz za ia od jeziorze. Uzupeł ie ie pra aeratora są za iegi bioma ipula j e ko a e przez G i ę Tura a oraz Polski ) iązek Wędkarski Okręg Opolski, które ają a elu prz ró e ie pra idło ego fu k jo o a ia ekos ste u wodnego. W roku g i a Tura a zrealizo ała projekt dofi a so a ze środkó Europejskiego Funduszu R a kiego, poz ska h za pośred i t e Lokal ej grup R a kiej Opolsz z z a". W ra a h realiza ji opera ji ko a o ut ardze ie iągu pieszego wraz z oś ietle ie, ieg ą ego zdłuż s hod iego rzegu Jeziora Śred iego. W ko a o ró ież oisko, które w z a zą sposó pod iesie atrak j ość tur st z ą okoli Jeziora Śred iego, u ożli i połą ze ie trad j ego plażo a ia z tzw. aktywnym wypoczynkiem. Uzupeł ie ie t h roz iązań ło ko a ie pu li z ej toalet ol ostoją ej, która zastąpiła toalet prze oś e. Koszt ie io h i est ji iósł, zł, z czego pla o a e dofi a so a ie to, zł roku realizowano drugi etap zagospodaro a ia okoli Jeziora Śred iego: a iezio o o piasek a plaże, re o to a o urki je okalają e, po stał spor h roz iaró pla za a dla dzie i oraz dro a i frastruktura to arz szą a tj. ła ki, kosze a ś ie i, stojaki a ro er. Koszt i est ji iósł, zł, z zego zł sta o i pla o a e dofi a so a ie ze środkó Europejskiego Fu duszu Rol ego a rze z Roz oju O szaró Wiejski h poz ska h za pośred i t e Lokal ej Grup Działa ia Krai a Di ozauró 54. Jezioro Srebrne o po ierz h i ha, leż po pół o o-zachodniej stronie Jeziora Dużego, po iędz iejs o oś ia i Oso ie i Marszałki. Po hodze ie jego jest podo e jak Jeziora Śred iego i Małego. )aletą tego jeziora jest duża odpor ość a degrada ję i jego od zali za e są do i klas z stoś i. Jezioro Małe o po ierz h i, ha a taką sa ą ge ezę jak jeziora: Śred ie i Srebrne i położo e jest liski sąsiedzt ie Jeziora Śred iego. Jeziora Śred ie, Sre r e i Małe oto zo e lasa i sos o i t orzą aru ki sprz jają e wypoczynkowi. 54 Kita B., Nowa i frastruktura przy Jeziorze Śred i, Fala, r /. 40

42 W progra ie o hro środo iska dla Gminy Turawa 55 w z iązku z rozpatrywaniem k estii dot zą h zaso ó od h z ra a się u agę a stępo a ie d ó h t pó zagrożeń po odzio h. Pier sz z i h jest po ódź spo odo a a iekorz st i zjawiskami hydrometeorologicznymi (opadowa, od deszczy nawalnych, roztopowa i zatoro a. Groź a po odzi tego rodzaju a iejs e pod zas stępo a ia agł h lu iągł h zja isk h dro eteorologi z h, sz zegól ie a tere a h ezpośred io prz legają h do rzek: Małej Pa i, S o i, Je iel i oraz Mali. Są to uż tki rol e położo e e si )a ada, Oso ie, Węgr, Kotórz Wielki oraz Kotórz Mał. R z ko stąpie ia takiej po odzi określa e jest jako iskie, a zęstotli ość jest także iska. razie agłej po odzi, usu a iu zaist iał h szkód korz st a e ędę jed ostki OSP z terenu gminy Turawa. Drugi zagroże ie jest katastrofa budowli hydrotechnicznej zapor zoło ej Jeziora Turawskiego w iejs o oś i Tura a 56. w prz padku zaist iałego zdarze ia astąpiło prakt z ie ałko ite zala ie sołe t : Tura a, Kotórz Wielki, Kotórz Mał, Oso ie oraz Węgr. Wiązało się z t ezpośred ie zagroże ie dla zdro ia i ż ia ieszkań ó / sołe t, a także ogro e z isz ze ia i frastruktur te h i z ej. R z ko stąpie ia tego rodzaju zagroże ia jest jed ak iskie. Flora i fauna w Gminie Turawa O fitość flor i fauny (w tym stępo a ie gatu kó rzadki h z a et zagrożo h z iąza a z stępo a ie z ior ikó od h oraz z a z h o szaró leś h z i g i ę Tura a jed z aj e iejsz h o szaró a Opolsz z ź ie. Na tere ie g i Tura a róż io o pięć głó h ostoi z ierząt 57 : Jezioro Turawskie z okolicami, rzeka Brynica wraz z prz legł i łąka i i sta a i hodo la i prz iejs o oś i Marszałki, pod okłe łąki Trzęsi ie, ko pleks leś iędz doli ą Br i a Bierdza a i, łąki po liżu )a ad, ad S o i ą i Je iel i ą. 55 Aktualizacja programu, op. cit., s Zmiana studium..., op. cit., s Zmiana studium,, op. cit., s

43 w g i ie z ajdują się ró ież siedliska ieleś e dorze zu Małej Pa i 58 : łąki grądo e rejo pozale o e, uż tko a e gospodar zo, past iska, łąki, łąki agie e rzadkie z ioro iska łąk ostroże io h i trzęśli o h, łąki łęgo e tereny okresowo podtapiane i zalewane, zadrze ie ia śródpol e po stałe aj zęś iej spo ta i z ie ez udziału zło ieka, śródleś e uro z ska łąko e. Lasy w Gminie Turawa Po iat opolski, do którego ależ G i a Tura a harakter zuje się dużą lesistoś ią terenu (70,4 tys. - po ad %, aj ię ej uż tkó leś h od oto uje się gminach Muró, Tuło i e, Ozi ek, Tura a. Las te są dość z a z ie zróż i o a e, do i ują i siedliska i są siedliska oro e, las iesza e, stępują ró ież siedliska olso e. Według danych GUS za 2006 rok obszary o sz zegól h alora h prz rod i z h, pra ie hro io e, o ej ują a tere ie po iatu po ierz h ię, ha, % po ierz h i po iatu. )de do a ą iększość t h o szaró zaj ują o szar hro io ego krajo razu (ponad 67%) i parki krajobrazowe (32%). W strukturze łas oś io ej do i ują las pu li z e, które zaj ują, % po ierz h i. Pie zę ad t i lasa i spra ują Nadleś i t a, któr h zasięg ie pokr a się z administracyjnymi granicami powiatu opolskiego 59. Tere leś e g i ie Tura a zaj ują po ad % jej po ierz h i ogól ej. Wskaź ik lesistoś i g i ie jest, zate d ukrot ie ższ iż prze ięt dla ałego oje ództ a, %. Ko pleks leś e stępują głó ie pół o ej i połud io o-za hod iej zęś i g i. Są o e e alore prz rod i z g i pod zględe flor st z, ekologicznym i krajobrazowym. W z iązku z t podlegają też o hro ie. Większość o szaró leś h leż granicach Obszaru Chronionego Krajo razu Lasó Sto ra sko-turawskich. Ko pleks leś e peł ią fu k ję kor tarz ekologi z h, ogą też służ ć zaspokaja iu potrze z iąza h z tur st ką i wypoczynkiem. Na o szarze g i róż io h zostało t pó siedlisko h lasu 60 : ór ś ież, ór wilgotny, 58 Aktualizacja programu, op. cit., s Lasy i adleś i twa, o szary hro io ego krajo razu, ( ). 60 Aktualizacja programu, op. cit., s

44 ór iesza ś ież, ór iesza ilgot, las iesza ś ież, las mieszany wilgotny, las ś ież, las wilgotny, ols, ols jesionowy. Do i ują i siedliska i są siedliska oro e, a aj iejsz udział strukturze siedlisk ma ols i ols jesionowy. Gatu kie do i ują lasach gminy Turawa jest sosna po żej %, pozostałe gatu ki to: ś ierk %, olsza %, rzoza % oraz dą % 61. Według klas fika ji geo ota i z ej tere leś e g i Tura a ależą do Kotli Śląskiej okręgu Nadodrzańskiego. Pod zględe podziału ad i istra j ego las ależą do Regio al ej D rek ji Lasó Państ o h z siedzi ą Katowicach. Ochrona przyrody System ochrony przyrody w Polsce obejmuje: rezerwaty przyrody, parki narodowe, parki krajobrazowe, obszary hro io ego krajo razu, uż tki ekologi z e, sta o iska doku e ta j e, zespoł prz rod i zo krajo razo e, i d idual ą o hro ę gatu ko ą rośli i z ierząt oraz po iki prz rod. Zgodnie z usta ą o ochronie przyrody 62 a tere ie g i Tura a stępują 63 : obszar chronionego krajobrazu, uż tki ekologi z e, po iki prz rod oż io ej i ieoż io ej, o hro a gatu ko a rośli i z ierząt. Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Tura skie został ut orzo 1988 r. Pra ie sz stkie o szar leś e Tura leżą w granicach obszaru chronionego krajobrazu. Do aj ieka sz h o iektó położo h a hro io o szarze ależ Jezioro Tura skie, którego oto ze ie jest ostoją dla ielu gatu kó ptakó oraz iejs e żero a iu 61 Zmiana studium..., op. cit., s Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 92, poz. 880). 63 Zmiana studium, op. cit., s

45 i odpo z ku dla ptakó igrują h. Las Stobrawsko-Tura skie to aj iększ a Opolsz z ź ie o szar o jęt taką o hro ą. Na tere ie g i Tura a z ajdują się trz uż tki ekologi z e 64 : ag o śródleś e Płasz zyz a o powierzchni 0,6 ha zlokalizowane na terenie Nadleś i t a Krasiejó, d a uż tki ekologiczne Wodopój o powierzchni 0,05 ha oraz Su ho Dół o powierzchni, ha z ajdują się a tere ie Nadleś i t a Oles o. Pomniki przyrody w g i ie Tura a to o iektó prz rod oż io ej i 1 obiekt przyrody ieoż io ej zo. ta.. Tab. GMINA TURAWA WYKAZ POMNIKÓW PR)YRODY L. p. Nr rejestru wojewódzkiego Gatunek Wymiary Lokalizacja Lipa drobnolistna Wiek 200 lat O ód 573 cm W sokość 29 m Jesio iosł Wiek 200 lat O ód 340 cm W sokość - 22 m Dą sz pułko Wiek 200 lat O ód 462 cm W sokość 24 m Dą sz pułko Wiek 250 lat O ód 552 cm W sokość 26 m Dą sz pułko Wiek 250 lat O ód 450 cm W sokość- 24 m Dą sz pułko 4 szt. Wiek 250 lat O ód 323 cm W sokość 18 m Lipa drobnolistna Wiek 200 lat O ód 277 cm W sokość 19 m Dą sz pułko Wiek 400 lat O ód 591 cm W sokość 29 m Dą sz pułko Wiek 250 lat O ód 500 cm Park prz pała o Turawie, dz. 572/3 Park prz pała o Turawie, dz. 14 Park prz pała o Turawie, dz. 572/3 Nadl. Tura a, Oddział j, prz drodze z Turawy do Rzędo a Nad ka ałe Jedlicach, dz. 1/6 O ok koś ioła Bierdzanach, dz. 753/158 Przy drodze z Bierdzan do Kluczborka, dz. 72 W Tura ie ad Mł ó ką, Nadl. Tura a, Oddział Przy drodze w Bierdzanach, dz. 977/ Ibidem, s

46 W sokość Dą sz pułko Wiek lat O ód W sokość 24 m Dą sz pułko Wiek 170 lat O ód 485 cm W sokość 23 m Głaz arzuto, zbudowany z różo ego gra itu skandynawskiego O ód 515 cm Długość 163 cm W sokość 100 cm O ok re iz straża kiej, w Bierdzanach, dz. 977/184 Turawa, w polu, dz. 46 Położo iędz Jeziore Duż i Śred i Źródło: ) ia a studiu uwaru kowań i kieru ków zagospodarowa ia przestrze ego g i y Turawa, ta., s. 26. Na o szarze g i Tura a z ajdują się sta o iska rośli o jęt h o hro ą tym 12 o jęt h jest o hro ą ś isłą, o hro ą zęś io ą oraz gatu ki u aża e za zagrożo e gi ię ie 65. Na tere ie g i Tura a i d idual ą o hro ą o jęt h jest gatu kó płazó, gatu kó ptakó i gatu kó ssakó 66. O a iają k estie z iąza e z alora i prz rod i z i o szaru g i Tura a ależ spo ieć jesz ze, że siedliska oraz gatunki flory i fau ie t lko są o jęte polski s ste e o hro prz rod, ale Jezioro Tura skie z alazło się Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000, która jest o e ie aj ardziej zaa a so a o szaro o europejskim systemem ochrony przyrody W kaz gatu kó rośli o jęt h o hro ą zo. ) ia a studiu... op. it. s Ibidem, s Raport o sta ie społe z o-gospodarczym..., maj - lipiec 2007, s

47 RO)D)IAŁ IV. SPOŁECZNE I INSTYTUCJONALNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY TURAWA - LUDNOŚĆ Eko o i z e uję ie s tua ji społe z o-gospodar zej traktuje lud ość, jako jede z zaso ó o ok zie i i kapitału. Trze a jed ak zaz a z ć, że to zło iek jest aktywnym podmiotem t ór ą, ale też i adresate działań ż iu gospodar z. Wszelkie, zate z ia dot zą e li z, a także struktur lud oś i ze zględu a iek z płeć, ają istot e z a ze ie dla ożli oś i t ór z h społe z oś i, ale też pł ają a poja iają e się potrzeby, w t a prz kład a usługi zakresie edukacji, ochrony zdrowia, pomocy społe z ej - o po i o ć przed iote sz zegól ego zai tereso a ia ładz lokal h. Sta lud oś i od stro z ikó de ografi z h zależ od taki h zdarzeń jak urodzenia, zgony i migracje. Najszerszych informacji o sta ie lud oś i dostar za spis po sze h, któr jest peł ada ie stat st z. Jed akże ze zględu a jego koszt prowadzony jest stosunkowo rzadko (zwykle, co 10 lat). W okresa h iędz spiso h a ieżą o rejestro a e są podsta o e zdarze ia de ografi z e e ide ji lud oś i poz alają e a ila so a ie li z lud oś i a ko ie każdego roku. Osta ie spis lud oś i w Polsce przeprowadzono w 2002 r. (moment krytyczny spisu przypadał a dzień aja 2002 r.) oraz w r. o e t kr t z to ł dzień ar a r.. Na podsta ie da h po hodzą h z t h spisó oraz da h e ide ji ieżą ej oż a o e ić za hodzą e procesy demograficzne i sta lud oś i samej gminie Turawa jak i jej oto ze iu liższ sąsied ie g i, po iat opolski jak i dalsz oje ództ o opolskie. Spis lud oś i r. kazał, że li z a ieszkań ó gminie Turawa wynosi 9609 osó, ato iast r. osó. Oz a za to zrost lud oś i fakt znej o 24 osoby, podczas gdy w okresie iędz spiso e ide ji ieżą ej kaza o prz rost rze z ist o oso. )ate zrost li z lud oś i kaza peł ada iu stat st z ł iższ iż e ide ji ieżą ej. Róż i a ielkoś i ika z niekomplet oś i rejestra ji migracji. w warunkach swobody wyboru miejsca zamieszkania i pra, a et gd iał ć o e poza gra i a i kraju a także g i, po iatu z oje ództ a, ie każd fakt z ia iejs a po tu zgłasza jest biurze meldunkowym, a tym samym nie zostanie odnotowany. 46

48 Tab. LUDNOŚĆ GMINY TURAWA NA TLE GMIN OŚCIENNYCH Gmina Lud ość według spisów powszechnych Przyrost według spisów 2002 i 2011 Emigranci czasowi Lud ość - stan 31 XII 2012 Turawa Chrząsto i e Łu ia Ozimek w tym: miasto ieś Lasowice Wielkie )ę o i e M. Opole Źródło: da e stat st z e GUS oraz Ba ku Da h Lokal h. Wśród g i, które gra i zą z Tura ą zrost lud oś i stąpił jesz ze gminach Chrząsto i e oraz Łu ia, pozostał h zarejestro a o z iejsze ie li z lud oś i, aj iększe g i ie Łu ia pra ie o %. Bila so a a podsta ie e ide ji ieżą ej sta lud oś i a ko ie r. skazuje a dalsz zrost lud oś i gminach Turawa, Chrząsto i e, Łu ia i na terenach wiejskich gminy Ozimek. Dla miasta Ozimek, Opola oraz gmin Lasowice Wielkie i )ę o i e kaz a jest dalsz spadek li z lud oś i. A alizo a e z ia li z lud oś i dot zą kategorii lud oś i fakt z ej, która iestet wbrew swej nazwie, nie oddaje w peł i rze z istego sta u lud oś i warunkach stępo a ia igra ji zaso h. Spis z r. uja ił g i ie Tura a igra tó zaso h prze ają h w o e ie spisu poza gra i a i Polski. Wśród t h osó igra tó prze ało za gra i ą o aj iej iesię y. Informacje o li z ie igra tó zaso h, a ię osó, które o e ie kr t z spisu ł poza gra i a i Polski po żej iesię podaje ta ela. III. Da e te pokazują, że e igra i zaso i sta o ią z a z ą zęść społe z oś i zaró o Tura jak i sąsied i h g i, za jątkie. Opola ok. %. W gminie Turawa udział e igra tó zaso h osił %, t udział osó długotr ale prze ają h za gra i ą o aj iej iesię przekra zał %. pozostał h g i a h oś ie h odsetek te ahał się od % gminie Lasowice Wielkie do 23% w Łu ia a h. 47

49 G i a Tura a położo a jest a o szarze oje ództ a opolskiego harakter zują ego się soką ko e tra ją lud oś i rodzi ej o utrwalonych tradycjach igra ji za gra i ę. Wo e tego oż a o e iać, że w momencie krytycznym spisu 2002 roku a o szarze g i Tura a prze ało ok. osó, ez u zględ ie ia t h, któr h po t za gra i ą t o e ie ł krótsz iż iesią e, a ie. Niestet ostat i spis lud oś i Polsce z 2011 r. nie dostarcza informacji o migrantach zagranicznych w od iesie iu do g i jako jed ostki podziału ad i istra j ego kraju, dlatego li z a lud oś i g i ie ila so a a oże ć od sta u 2002 roku lub oszacowana na podsta ie da h spiso h dot zą h po iatu opolskiego. w dalszej zęś i a aliz prz to zo o da e po hodzą e ze spisu lud oś i oraz e ide ji ieżą ej. W latach 2002 g i a Tura a ależała do ieli z h g i oje ództ a opolskiego, dla któr h od oto a o zrost lud oś i. Na g i z obszarami wiejskimi zrost lud oś i iał iejs e 12 gminach, w tym 5 z i h są to g i sąsiadują e z Opolem - stoli ą oje ództ a, dla którego od oto a o u tek lud oś i o 5,95%) i ależą e do po iatu opolskiego: Chrząsto i e i Łu ia sąsiadują e z g i ą Tura a oraz Dą ro a i Do rzeń Wielki. Pozostałe g i są to: Grodkó, Lu sza, N sa, Olsza ka, Praszka, Skarbimierz i Zdzieszowice. W iększoś i t h g i zrost lud oś i iał iejs e po i o stępują ego tym czasie ujemnego przyrostu naturalnego, zatem spowodo a ł korz st i dla t h g i przepł a i igra j i. Dodat i prz rost atural stąpił tej grupie gmin jedynie w Grodkowie i Skar i ierzu. Pozostałe g i oje ództ a, któr h od oto a o dodat i prz rost atural to: Pokój, B z a, Tuło i e, Ła i o i e, Pa zkó, Le i Brzeski, Na słó, Skorosz e i Wilkó. W gminie Turawa podobnie jak w ał oje ództ ie opolski utrz uje się ujemny przyrost naturalny. w 2010 roku dodatni przyrost naturalny odnotowano jedynie dla po iatu a sło skiego, od r. e sz stki h po iata h oje ództ a stępuje ujemny przyrost naturalny. o zroś ie lud oś i posz zegól h g i a h de duje teraz dodat ie saldo igra ji przede sz stki ra a h igra ji e ętrz h, gd ż migracjach zagranicznych utrzymuje się saldo uje e. 48

50 Tab. PRZYROST NATURALNY W GMINIE TURAWA W LATACH Rok Urodzenia Zgony Przyrost naturalny 2002* Razem * Dotyczy okresu po spisie powszechnym Źródło: o li ze ia łas e a podsta ie da h Urzędu Stat st z ego Opolu. Woje ództ o opolskie ależ do o szaró Polski o najszybszym ubytku lud oś i. W latach 2002 li z a lud oś i fakt z ej z iejsz ła się o 4,85% (na obszarach wiejskiej o 4,16%, w miastach o, %, pod zas gd dla ałego kraju od oto a o jesz ze zrost li z lud oś i fakt z ej. Pozostałe oje ództ a, któr h ró ież astąpiło z iejsze ie li z lud oś i to: łódzkie -, %, śląskie -, %, ś iętokrz skie -1,29%), lubelskie (-1,06%), podlaskie (-0,51%). St ierdzo zrost li z lud oś i Gminie Turawa spowodowany jest dodatnim salde igra ji, które latach iosło osó i zreko pe so ało z ad żką u tek atural o osó. Tab. RUCH WĘDRÓWKOWY W GMINIE TURAWA W LATACH MIGRACJE OGÓŁEM Rok Napływ Odpływ Saldo ogółe 2002*

51 Razem * Dotyczy okresu po spisie powszechnym Źródło: O li ze ia łas e a podsta ie da h Urzędu Statystycznego w Opolu. Jed akże igra ja h zagra i z h dla g i Tura a utrz uje się od r. uje e saldo, z li li z a e igra tó prze ższa li z ę i igra tó. Tab. SALDO MIGRACJI ZAGRANICZNYCH W GMINIE TURAWA W LATACH Rok Napływ Odpływ Saldo 2002* Razem * Dotyczy okresu po spisie powszechnym Źródło: O li ze ia łas e a podsta ie da h Urzędu Stat st z ego Opolu. O dodatnim saldzie w ru hu ędró ko a tere ie g i Tura a przesądza, zate dodat ie saldo igra ji e ętrz h, które z ad żką reko pe suje uje e saldo migracji zagranicznych (-503) i prz z ia się do lekkiego zrostu li z ieszkań ó. 50

52 Tab. SALDO MIGRACJI WEWNĘTR)NYCH W GMINIE TURAWA W LATACH Rok Napływ Odpływ Saldo 2002* Razem * Dotyczy okresu po spisie powszechnym Źródło: O li ze ia łas e a podsta ie da h Urzędu Stat st z ego Opolu. Stwierdzony w latach zrost li z lud oś i fakt z ej gminie Turawa spo odo a ł ad żką dodat iego salda igra ji ogółe, o ej ują ego igra je e ętrz e i zagraniczne, nad ujemnym przyrostem naturalnym (-79). Tab. PRZYROST RZECZYWISTY W GMINIE TURAWA W LATACH Rok Przyrost naturalny Saldo igra ji ogółe Przyrost rzeczywisty 2002* Razem * Dotyczy okresu po spisie powszechnym. Źródło: Woje ództ o Opolskie. Podregio. Po iat. G i z lat 2003, Urząd Stat st z Opole. 51

53 Jeśli hodzi o roz iesz ze ie przestrze e lud oś i g i Tura a aj iększą li z ę ieszkań ó edług spisu z r. iało sołe t o )a ada, a aj iejszą Rzędó. Tab. LUDNOŚĆ W MIEJSCOWOŚCIACH GMINY TURAWA W 2002 R. I 2010 R. Lp. 2002* r. Lp. 2010** r /2002 Sołe t o Liczba lud oś i Sołe t o Liczba lud oś i 1 Zawada Osowiec ,4 2 Osowiec Zawada ,6 3 Turawa Turawa ,9 4 Bierdzany Bierdzany ,6 5 Kotórz Mał Węgr ,2 6 Węgr Kotórz Mał ,7 7 )akrzó Tura ski Ligota Turawska ,7 8 Kadłu Tura ski )akrzó Tura ski ,2 9 Ligota Turawska Kadłu Tura ski ,8 10 Kotórz Wielki Kotórz Wielki ,3 11 Rzędó Rzędó ,7 Razem 9609 Razem ,6 * Dane spisu powszechnego, ** dane e ide ji ieżą ej. Źródło: Opra o a ie łas e a podsta ie K. Sz z gielski, De ografi z e u aru ko a ia podaż pra grup wiekowej lat w oje ództ ie opolski do r. układzie przestrze, : R ek pra a aspira je zawodowe i eduka j e łodzież oje ództ a opolskiego. Sta i prog oza, red. T. Sołdra-G iżdż, K. Sz z gielski, I st tut Śląski Opole. Stat st z e Vade e u Sa orządo a. Portret iejs o oś i statystycznych w gminie Turawa w GUS. Po spisie z r. ie są dostęp e da e dot zą e posz zegól h iejs o oś i. Na podsta ie ila su ele e tó ru hu lud oś i zarejestro a h e ide ji ieżą ej oż a st ierdzić, że latach 2002 aj iększ zrost li z ieszkań ó dot z ł taki h sołe t jak Ligota Tura ska i Oso ie, ato iast aj iększ u tek stąpił Kadłu ie Turawskim i Zakrzowie Turawskim. w r. ajlud iejsz sołe t e okazał się Oso ie, )a ada z alazła się a drugi iejs u. z po odu raku i for a ji dot zą h ele e tó ru hu lud oś i e sz stki h sołe t a h ie oż a st ierdzić, jakie z iki spo odo ał z ia li z lud oś i. Wpra dzie dla ałej g i Tura a latach odnotowano lekki zrost ogól ej li z ieszkań ó o, %, ale tym samym czasie w sołe t a h odnotowano spadek lud oś i: z a zą Turawie i w Kadłu ie Tura ski, )akrzo ie Turawskim i Kotorzu Wielkim, niewielki spadek Bierdzanach. w pozostał h sołe t a h od oto a o zrost lud oś i - z a zą Ligocie Turawskiej, Osowcu i Węgra h, ie ielki w % 52

54 w Zawadzie, Rzędo ie i Kotorzu Mał. ra h iejs o oś ia h g i Tura a ielkość prz rostu atural ego, salda igra ji i przyrostu rzeczywistego odnotowane w e ide ji ieżą ej przedsta ia po iższa ta ela. Tab. ELEMENTY RUCHU LUDNOŚCI W WYBRANYCH MIEJSCOWOŚCIACH GMINY TURAWA W LATACH Miejs owość Przyrost naturalny Saldo migracji Przyrost rzeczywisty Bierdzany Kadłu Tura ski Kotórz Mał Kotórz Wielki Ligota Turawska Osowiec Oso ie Trzęsi Rzędó Turawa Tura a Marszałki )akrzó Tura ski Zawada Razem Źródło: opra o a ie łas e a podsta ie da h Urzędu g i Tura a. Da e o ru hu lud oś i skazują, a zróż i o a ie s tua ji de ografi z ej układzie przestrzennym gminy tj. w posz zegól h iejs o oś ia h. Wzrost lud oś i zarejestro a został prz dodat i prz roś ie atural i dodat i saldzie igra ji dla Kotorza Małego, Osowca-Trzęsi, Turawy-Marszałki i )a ad, prz uje prz roś ie atural z powodu ad żki apł u lud oś i Rzędo ie. W pozostał h iejs o oś ia h astąpiło z iejsze ie lud oś i z po odu dużego odpł u i o dodat iego prz rostu atural ego w Osowcu i Turawie. Naj iej korz st a s tua ja de ografi z a śród rozpatr a h iejs o oś i dot z Bierdza, Kadłu a Tura skiego, Kotorza Wielkiego, Ligot i Zakrzowa Turawskiego, z po odu łą z ego stępo a ia uje ego prz rostu atural ego i ujemnego salda migracji. Jak st ierdzo o ześ iej a tle oje ództ a opolskiego g i a Tura a, jako ałość harakter zuje się poz t ą te de ją de ografi z ą niewielkim wzrostem liczby lud oś i, ale spo odo a apł e osó osiedlają h się a tere ie g i. We 53

55 wszystkich gmina h sąsiadują h z Tura ą podo ie jak samej Turawie w latach stępo ał uje prz rost atural, a ró ież uje e saldo igra ji ogółe. Dodat ie saldo igra ji tak jak Tura a iał Chrząsto i e i Łu ia. Tab. ELEMENTY RUCHU LUDNOŚCI W GMINIE TURAWA I GMINACH SĄSIADUJĄCYCH W LATACH Gmina Przyrost naturalny Saldo migracji Przyrost rzeczywisty Turawa Chrząsto i e Łu ia Ozimek Lasowice Wielkie )ę o i e M. Opole Źródło: opra o a ie łas e a podsta ie da h Urzędu Stat st z ego Opolu. Na podsta ie atęże ia ele e tó ru hu lud oś i, które raża e jest a ieszkań ó, aji te s iejsz u tek atural odnotowano w ostatnich latach ( ) Lasowicach Wielkich i Łu ia a h. Naji te s iejsz apł ra a h igra ji iał miejsce w Chrząsto i a h i Łu ia a h, ato iast aji te s iejsz odpł dot z ł Ozimka i )ę o i. Tab. NATĘŻENIE RUCHU LUDNOŚCI W TURAWIE I GMINACH OŚCIENNYCH W 2011 R. (NA LUDNOŚCI Gmina Przyrost naturalny Saldo migracji Przyrost rzeczywisty Turawa 1,5-2,1-2,4 1,47 2,8-2,97 0,7 - Chrząsto i e -0,9 0,3 0,1 7,61 6,42-6,71 6,72 - Łu ia 1,8-0,9-1,1 6,28 6,73-8,08 5,83 - Ozimek -1, ,86-2, ,36-2,18 - Lasowice Wielkie -1,1-4 -2,8-1,27-1, ,37-5,84 - )ę o i e -5,6-3,7-0,5 1,79-3, ,81-7,38 - Opole miasto 0,6-0,4-0,9-1,31-1, ,71-1,78 - Powiat opolski -0,4-0,1-0,5 2,65 0,77 1,5 2,25 0,67 1 Woje ództ o opolskie -0,7-1 -1,2 1,74-2,22-2,1 1,04-3,22-3,3 Polska 0,9 0,3 0-0,1-0,1-0,2 0,8 0,2-0,2 Źródło: da e GUS i Urzędu Stat st z ego Opolu. 54

56 Podobnie jak Tura a ał po iat opolski harakter zuje się zroste lud oś i ikają z dodat iego salda igra ji prz utrz ują się uje prz roś ie naturalnym. w g i a h sąsiadują h z Tura ą jed ie Chrząsto i e ają ostat io dodat i przyrost naturalny, a dodat ie saldo igra ji ają Chrząsto i e i Łu ia. pozostał h g i a h oś ie h li z a lud oś i aleje z po odu uje ego prz rostu atural ego i ujemnego salda migracji), najintensywniej w )ę o i a h i Lasowicach Wielkich. Jeśli hodzi o strukturę edług pł i ieszkań ó g i Tura a jest o a taka jak dla oje ództ a opolskiego z ałego kraju stępuje prze aga ko iet ad ęż z z a i. w oje ództ ie opolski a ęż z z prz pada ko iet, po iata h skaź ik fe i iza ji aha się od po iat a sło ski do iasto Opole, a posz zegól h g i a h s tua ja jest zróż i o a a - od iedo oru ęż z z Wilkowie, Olszance, Skoroszycach i )ę o i a h skaź ik fe i iza ji osi - do za h ia ia ró o agi pł i przede wszystkim w miastach (Opole -, Grodkó i Prudnik - 113). Tab. WSKAŹNIK FEMINI)ACJI W LATACH Obszar Gmina Turawa Powiat opolski Woje ództ o opolskie Polska Źródło: opra o a ie łas e a podsta ie da h Urzędu Stat st z ego Opolu. W Gminie Turawa podobnie jak i w ał kraju oraz oje ództ ie opolski za hodzą iekorz st e z ia strukturze ieku popula ji, spo odo a e o iża ie się atęże ia urodzeń dziet oś i rodzi a h oraz dłuża ie tr a ia ż ia. O iże ie płod oś i pro adzi do oraz iejszej li ze oś i ro z ikó dzie i i łodzież, dłuża ie ż ia ato iast do zrostu li ze oś i osó starsz h. Pro es te oż a o ser o ać a alizują strukturę lud oś i iedz i i edług grup ieku istot h z punktu widzenia aktywnoś i za odo ej. Strukturę ieszkań ó aglo era ji opolskiej edług eko o i z h grup ieku przedstawiono na mapie. 55

57 Mapa. STRUKTURA LUDNOŚCI AGLOMERACJI OPOLSKIEJ WEDŁUG EKONOMIC)NYCH GRUP WIEKU Źródło: Aglo era ja Opolska, Urząd Stat st z w Opolu, files/u1/aglomeracjaopolska/urzad% 20staystyczny.pdf ( ). Kolej e ta li e pokazują, że gminie Turawa maleje liczba dzieci i jest o a już iej li z a iż li z a osó wieku emerytalnym. W kaz a jest ie ielki zrost li z osó wieku produk j, ale trze a pa iętać, że jest to jed o ześ ie iek sprz jają o il oś i, a ię igra jo, które ają istot e z a ze ie dla takiej g i jak Tura a. )ate rze z ista li z a osó wieku produk j, akt a za odo o a tere ie g i ędzie z a zą o się róż iła od sta u lud oś i fakt z ej kaz a ej a podsta ie rejestro a ego ewidencji ieżą ej ru hu lud oś i. Tab. LUDNOŚĆ GMINY TURAWA WEDŁUG EKONOMIC)NYCH GRUP WIEKU W 2011 R. STAN W DNIU 31 XII Wysz zegól ie ie Grupa wieku Razem przedprodukcyjna produkcyjna poprodukcyjna Lud ość ogółe Kobiety Męż z ź i Wskaź ik fe i iza ji Źródło: da e Urzędu Statystycznego w Opolu i o li ze ia łas e. 56

58 U zględ iają da e o li ze oś i ro z ikó edług eko o i z h grup ieku oż a jed o ześ ie zao ser o ać strukturę edług pł i. Prze aga li ze a ko iet ido z a jest śród starszego pokole ia. Na ęż z z wieku poprodukcyjnym przypada ponad 200 ko iet. Prze aga ęż z z rocznikach przedprodukcyjnych jest s tua ją t po ą ze zględu a prze agę hłop ó śród urodzeń dzie i. Jed akże raz ze zroste ieku li ze oś i ęż z z i ko iet ró ują się, a astęp ie prze hodzą w artoś i po żej, o odpo iada prze adze li ze ej ko iet, dlatego że prze ięt e dalsze tr a ie ż ia ko iet jest dłuższe iż prze ięt e dalsze tr a ie ż ia ęż z z. W g i ie Tura a zaró o roku 2011 jak i 2012 w wieku produkcyjnym utrzymuje się z a z a prze aga ęż z zn, tak samo jak w grupie wieku przedprodukcyjnym. W powiecie opolskim oraz w oje ództ ie opolski s tua ja jest podo a, z t, że prze aga li ze a ęż z z wieku produkcyjnym w oje ództ ie opolski jest jesz ze iększa iż gminie Turawa. W przekroju ter torial Polski posz zegól h oje ództ a h ró ież stępuje spore zróż i o a ie o do prze agi li ze ej ęż z z w wieku produkcyjnym. O iża ie płod oś i i pro es starze ia się społe zeńst a ają pł a rela je po iędz li ze oś ia i o a ia h duż h grup ieko h lud oś i. U zględ ia ie z ia struktur ieku ze zględu a próg akt oś i i dezakt iza ji za odo ą a istot e znaczenia z pu ktu idze ia rozpoz a a ia poja iają h się trud oś i a r ku pra z sta u fi a só udżetu społe z oś i, której z ia ko a e pro es de ografi z e za hodzą. Tab. LUDNOŚĆ W GMINIE TURAWA WEDŁUG EKONOMIC)NYCH GRUP WIEKU W 2012 R. Wysz zegól ie ie Grupa wieku Razem przedprodukcyjna produkcyjna poprodukcyjna Gmina Turawa Lud ość ogółe Kobiety Męż z ź i Wskaź ik fe i iza ji Powiat opolski Lud ość ogółe Kobiety

59 Męż z ź i Wskaź ik fe i iza ji Województwo opolskie Lud ość ogółe Kobiety Męż z ź i Wskaź ik fe i iza ji Źródło: da e Urzędu Stat st z ego Opolu i o li ze ia łas e. Obecna sytuacja demograficzna w gminie Turawa z pu ktu idze ia li ze oś i eko o i z h grup ieku oz a za to, że a jed ą oso ę ieku ieproduk j łą z ie w wieku przed i poproduk j prz pada ok d ó h osó wieku produkcyjnym, natomiast a jed o dzie ko ię ej iż jed a oso a starsza. Tab. STRUKTURA LUDNOŚCI GMINY TURAWA WEDŁUG EKONOMIC)NYCH GRUP WIEKU (W %) W 2011 R. STAN W DNIU 31 XII Wysz zegól ie ie Grupa wieku Razem przedprodukcyjna produkcyjna poprodukcyjna Lud ość ogółe 16,6 65,9 17,5 100 Kobiety 15,7 61,55 22,8 100 Męż z ź i 17,6 70,6 11,8 100 Źródło: o li ze ia łas e a podsta ie da h Urzędu Stat st z ego Opolu. Tab. STRUKTURA LUDNOŚCI WEDŁUG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU W 2012 R. Wysz zegól ie ie Grupa wieku Razem przedprodukcyjna produkcyjna poprodukcyjna Gmina Turawa - lud ość ogółe 16,3 65,9 17,8 100 Kobiety 15,2 61,5 23,3 100 Męż z ź i 17,4 70, Powiat opolski - lud ość ogółe 16,4 66,7 16,9 100 Kobiety 15,4 62,3 22,3 100 Męż z ź i 17,4 71,4 11,2 100 Województwo opolskie - lud ość ogółe 16,6 65,1 18,3 100 Kobiety 15,6 59,9 24,5 100 Męż z ź i 17,6 70,7 11,7 100 Źródło: o li ze ia łas e a podsta ie da h Urzędu Statystycznego w Opolu. 58

60 G i a ie jest jątkie, jeśli hodzi o wspomniane procesy demograficzne. Te same te de je stępują zaró o powiecie jak i oje ództ ie opolski, a także ał kraju. Da e dot zą e lud oś i edług eko o i z h grup ieku skazują, że struktura ieku ieszkań ó g i Tura a jest podo a do struktur ieku ieszkań ó po iatu jak i oje ództ a opolskiego. Wido z e jest ró ież i to, że popula ja ko iet jest starsza od popula ji ęż z z. Udział osó ieku poproduk j śród ko iet jest pra ie d a raz ższ iż śród ęż z z. Rozpatrują k estie struktur ieku ieszkań ó g i Tura a z u zględ ie ie i h roz iesz ze ia ter torial ego podo ie jak prz li z ie lud oś i tak i prz strukturze pł i z ieku ido z e są róż i e posz zegól h sołe t a h. iększoś i sołe t śród lud oś i prze ażają ko iet. Nad żka ęż z z stępuje Węgra h i Kotorzu Wielkim. )a urzo a struktura edług pł i lud oś i fakt z ej a iejs e Zakrzowie i Ligocie Turawskiej oraz w Rzędo ie skaź ik fe i iza ji po żej. Naj iększ udział dzie i strukturze ieku lud oś i stępuje Rzędo ie, Węgra h i Bierdzanach, najmniejszy w Kotorzu Wielkim i Ligocie Turawskiej. Najstarszą de ografi z ie popula ją są ieszkań Ligot Tura skiej, Rzędo a, Kadłu a Tura skiego i )akrzo a Tura skiego. We sz stki h sołe t a h za jątkie Rzędo a, któr a jede z aj ższ h udziałó dzie i strukturze ieku lud oś i, odsetek osó ieku produk j przekra za %, aj ższą artość osiąg ął sołe t ie Kotórz Wielki. Tab. RANKING MIEJSCOWOŚCI GMINY TURAWA W 2010 R. Miejs owość )akrzó Turawski Ligota Turawska Wskaź ik feminizacji Wskaź iki struktury eko o i z y h grup wieku lud oś i w % Miejs o ość 0-17 lat Miejs o ość 18-60/65 lat 114 Rzędó 20,9 Kotórz Wielki 68,1 Ligota Turawska Miejs o ość 60/65+ lat 21,2 111 Węgr 19,9 Osowiec 67,5 Rzędó 20,9 Rzędó 111 Bierdzany 19,8 Zawada 66,8 Kadłu Turawski Kotórz Mał 110 Kadłu Turawski 17,1 Turawa 66,6 )akrzó Turawski Bierdzany 109 Osowiec 17,1 Kotórz Mał 66,5 Węgr 17,6 Turawa 108 Zawada 16,9 Ligota Turawska 65,3 Kotórz Mał 17,3 20,2 19,6 59

61 Kadłu Turawski Osowiec 101 )akrzó Turawski 107 Turawa 16,7 Bierdzany 64,6 Kotórz Wielki 17,2 16,3 )akrzó Turawski Zawada 101 Kotórz Mał 16,2 Kadłu Turawski 64,1 Turawa 16,7 62,7 Zawada 16,3 Węgr 99 Kotórz Wielki 14,7 Węgr 62,5 Bierdzany 15,6 Kotórz Wielki 96 Ligota Turawska 13,5 Rzędó 58,2 Osowiec 15,4 Źródło: opra o a ie łas e a podsta ie Statysty z ego Vade e u Sa orządow a. Portret iejs o oś i stat st z h gminie Turawa w GUS. Nie ątpli ie ad hodzą h lata h zja iska de ografi z e z iejsza ie się li z dzie i, zrost li z osó starsz h, tym i ardzo sędzi h ędą jed i z aż iejsz h k estii de dują h o ożli oś ia h roz oju społe z oś i lokal ej. Będą o e też z a zać zadania w zakresie wspomagania rodzin w opie e ad dzieć i, o hro zdro ia z po o społe z ej z łasz za adreso a ej do osó starsz ch. Problemy demograficzne w oje ództ ie opolski a ierają z a ze ia klu zo ego z ika przesądzają ego o sza sa h jego dalszego roz oju. Tr ają pra e ad droże ie projektu Spe jal ej Stref De ografi z ej, a o arto z ró ić u agę prz prz goto a iu kolej ej strategii dla g i Tura a, po i o tego, że aktual ie rejestro a jest jesz ze lekki zrost lud oś i. Trze a pa iętać jed ak o utrz ują się już od dłuższego zasu uje prz roś ie atural. Postępują pro es starze ia popula ji ędzie się iązał ze zroste li z zgo ó, o prz odelu ałodziet ej rodzi ie daje sza s a dodat i prz rost atural. Należało, ię korz stać ożli oś i, jakie ofero ać ędzie strefa demograficzna w zakresie po udza ia zrostu urodzeń, st ulo a ia przyrostu miejsc pracy śl zasad pra a bezpieczna rodzina) oraz koniecznej opieki i po o dla osó starsz h. Już t roku a o szarze oje ództ a opolskiego uru ho io a została Karta Rodziny i Karta Se iora. )a iąza został ró ież klaser usług senioralnych 68, a w iejs o oś i Kup a azie ta tejszego szpitala t orzo e jest Regio al e Ce tru Geriatr z e. Warto od oto ać iele poja iają h się o e ie i i jat ają h a elu akt iza ję ż io ą osó starsz h akt a rekrea ja, tur st ka, udział imprezach 68 Regio al Opolski Klaser Se ioral po oła o do ist ie ia marcu 2014 roku, a w jego skład eszł : Caritas Diecezji Opolskiej, firma bit Polska Sp. z o. o., fir a CTC Polska, Państ o a Med z a W ższa Szkoła Zawodowa w Opolu, Sa odziel )espół Szpitali Kup-Pokój, To arz st o Społe z o Kultural e Nie ó a Śląsku Opolski, Dodatek dla se iora pod red. K. Ogiold, NTO r /. 60

62 kultural h, a także zaa gażo a ie i h udo a ie społe z h sie i spar ia o charakterze wolontariatu. Dla gminy Turawa zapewnienie skutecznej pomocy i opieki nad samotnie za ieszkują i oso a i starsz i a rozległ h o szara h iejski h ędzie po aż z a ie. Należ tu ieć a u adze roz ój spe fi z ej i frastruktur łą z ość i tra sport zape iają ej dostęp oso o starsz do róż h dó r i usług, a pra o iko socjalnym i olo tariuszo spra przepł i for a ji o poja iają h się potrzebach. Pomocne w udo a iu skute z ej opieki ad oso a i starsz i ogą ć działa ia o harakterze eduka j, pod oszą e u iejęt oś i osó starsz h zakresie o sługi o o zes h środkó łą z oś i. U zględ iają ożli oś i, jakie daje o e ie sieć i ter eto a ależ ie t lko eduko ać dzie i i łodzież t zakresie, ale śleć też o oso a h dojrzał h ieku lat + spo agać i h akt ość za odo ą i społe z ą oraz prz goto ać do uż tko a ia prz szł h s ste ó opieki, które ie ątpli ie ędą korz st ać o e te h ologie. Koń zą harakter st kę de ografi z ą g i Tura a arto spo ieć o iejszoś i ie ie kiej, która jest z a zą ą zęś ią społe z oś i lokal ej. Spis po sze h z r. adają ide t fika ję arodo ą lud oś i Polski kazał gminie Turawa 2713 osó o arodo oś i iepolskiej, t osó arodo oś i ie ie kiej. M iejszość ie ie ka sta o iła, zate, % ogól ej li z ieszkań ó g i oszą ej ó zas osó. g i a h oś ie h odsetek lud oś i ie ie kiej osił: )ę o i a h 44,4%, w Lasowicach Wielkich 37,8%, w Łu ia a h, %, Chrząsto i a h, %, w Ozimku 18,7% w Opolu, %. Ostat i spis lud oś i z 2011 r. nie podaje informacji o identyfikacji narodowej w od iesie iu do ieszkań ó g i. Korz stają z zapisó usta o iejszoś ia h arodo h Polsce w g i ie Tura a od r. pro adzo o jęz k ie ie ki jako jęz k po o i z. 61

63 RO)D)IAŁ V. STAN I STRUKTURA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH W GMINIE TURAWA Pote jał oje ództ a opolskiego latach t orz ło około t s. pod iotó gospodarki arodo ej. Do i ują ą grupę tej z ioro oś i sta o ił oso fiz z e pro adzą e działal ość gospodar zą. Diagnoza stanu i struktur pod iotó gospodar z h opiera się a założe iu, że artoś i dot zą łą z ie pod iotó zarejestro a h rejestrze REGON, ie określają, jaka i h zęść fakt z ie pro adzi działal ość pro le te dot z sz stki h oje ództ. Sza uje się, opierają się hoć a da h po hodzą h ze źródeł i h iż stat st ka pu li z a, iż pod iotó akt h oże ć regionie opolskim ok tys. Po ad poło ę pod iotó zarejestro a h REGON sta o ią jed ostki, które po stał po 1998 roku (ok. 53,5%). Na lata przypada prawie 43% jednostek 69. Po iżej za iesz zo o grafi z ą preze ta ję r s. li z pod iotó gospodar z h oje ództ a opolskiego zarejestrowanych w systemie REGON w latach Rys. LIC)BA PODMIOTÓW GOSPODARC)YCH WOJEWÓD)TWA OPOLSKIEGO ZAREJESTROWANYCH W SYSTEMIE REGON W LATACH Źródło: A aliza sytua ji a ry ku pra y województwa opolskiego w 2012 roku, Obserwatorium Rynku Pracy WUP, Opole 2013, s Materiał ro o z do wypracowania Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, Urząd Marszałko ski Woje ództ a Opolskiego, Opole, st zeń, s

64 W strukturze łas oś io ej pod iotó gospodarki arodo ej do i uje sektor prywatny, sta o ią ał ada okresie około - %. Według kr teriu for pra ej ajli z iejszą grupę pod iotó sta o ił oso fiz z e pro adzą e działal ość gospodar zą udział a pozio ie około - %. W ta. zesta io o udział % posz zegól h for łas oś i i pra h pod iotó gospodarki arodo ej oje ództ ie opolski w latach Tab. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WOJEWÓD)TWA OPOLSKIEGO WEDŁUG SEKTORÓW WŁASNOŚCI I FORM PRAWNYCH UD)IAŁ % W sz zegól ie ie Pod iot gospodar ze ogółe 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Sektor publiczny 5,8 5,5 4,4 4,2 4,3 4,3 4,2 Sektor prywatny 94,2 94,5 95,6 95,8 95,7 95,7 95,8 Osoby prawne i jednostki orga iza j e ie ają e 25,0 25,2 25,9 25,6 26,5 27,2 27,6 oso o oś i pra ej, tym: Przedsię iorst a państ o e (w awiasie poda o li z ę przedsię iorstw państwowy h) 0,0 (13) 0,0 (6) 0,0 (4) 0,0 (3) 0,0 (2) 0,0 (2) 0,0 (2) Spółki, tym: 11,9 11,9 12,1 11,9 12,4 12,6 12,9 Spółki ha dlo e 4,9 5,1 5,4 5,4 5,7 5,9 6,3 W t z udziałe kapitału 1,3 1,4 1,4 1,4 1,4 1,4 1,5 zagranicznego Spółki il e 6,9 6,8 6,6 6,4 6,6 6,6 6,5 Spółdziel ie 0,6 0,6 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 Fundacje 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,2 Stowarzyszenia i organizacje 2,1 2,4 2,6 2,6 2,8 2,8 2,9 społe z e Oso fiz z e pro adzą e działal ość gospodar zą 75,0 74,8 74,1 74,4 73,5 72,8 72,4 Źródło: ) ia y struktural e grup pod iotów gospodarki arodowej w rejestrze REGON w województwie opolskim w 2013 r., Urząd Stat st z Opolu, Opole Na podstawie danych zamieszczonych w ta. ależ z ró ić u agę a zrost udziału osó prawnych i jed ostek orga iza j h ie ają h oso o oś i pra ej strukturze pod iotó oj. opolskiego, w t spółek ha dlo h. W ał ada okresie z ra a u agę utrz ują się soki udział spółek il h, jako for pra ej pro adze ia działal oś i gospodar zej ie są o e przedsię iorst a i. Roz ój przedsię ior zoś i regionie opolskim silnie koreluje z prz z a a ie środkó fi a so h przez urzęd pra a rozpo zę ie działal oś i gospodar zej. r s.. Naj iększ 63

65 pro e to zrost sta u li z pod iotó gospodar z h 2013 r. wobec roku 2012 odnotowano w Opolu oraz powiatach: opolskim, nyskim i rzeski. Ró ież omawianych po iata h prz z a o aj iększą ilość dota ji a rozpo zę ie działal oś i gospodar zej 70. Rys. LIC)BA PODMIOTÓW GOSPODARC)YCH W POWIATACH WOJEWÓD)TWA OPOLSKIEGO NOWO)AREJESTROWANYCH, )LIKWIDOWANYCH ORA) ILOŚĆ PRZYZNANYCH DOTACJI W 2013 R. Źródło: A aliza sytua ji a ry ku pra y województwa opolskiego w 2013 roku dla Sej iku Woje ództ a Opolskiego, Obserwatorium Rynku Pracy WUP Opole, Opole 2014, s. 7. Prz glądają się strukturze przedsię ior zoś i a Opolsz z ź ie a koniec 2013 r., warto skazać jej kilka t po h e h 71 : do i a ja sektora pr at ego, skupiają ego, % ogółe zarejestro a h pod iotó, ko e tra ja działal oś i o rę ie ztere h sek ji gospodarki: Ha del, apra a pojazdó sa o hodo h", %, Budo i t o", %, Prze sł", %, O sługa r ku ieru ho oś ia i", % przekroju po iato przodują po iat duże, z dużą iloś ią iast ądź po iąza e ze stoli ą oje ództ a Opole -, % ogółu przedsię iorst, po iat ski - 14,0%, powiat opolski - 11,8%, powiat brzeski - 10,1%). 70 Analiza sytua ji a ry ku pra y województwa opolskiego w roku dla Sej iku Woje ództ a Opolskiego, Obserwatorium Rynku Pracy WUP Opole, Opole 2014, s Ibidem, s

66 D a ikę z ia li z pod iotó gospodarki arodo ej oje ództ ie opolski w latach przedstawiono w tab. (rok poprzedni = 100). Tab. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WOJEWÓD)TWA OPOLSKIEGO WEDŁUG SEKTORÓW WŁASNOŚCI I FORM PRAWNYCH (ROK POPRZEDNI = 100) W sz zegól ie ie Ogółe 102,5 102,3 99,2 103,8 98,4 101,2 101,3 Sektor publiczny 101,4 99,0 88,5 100,3 100,0 101,1 99,0 Sektor prywatny 102,5 102,4 99,8 104,0 98,4 101,2 101,4 Osoby prawne i jednostki organizacyjne 102,6 102,3 101,9 102,6 101,9 104,1 102,6 ie ają e oso o oś i pra ej tym: Przedsię iorst a państ o e 72,2 85,7 100,0 75,0 66,7 100,0 100,0 Spółki 101,8 102,3 101,6 102,3 102,4 102,8 103,8 Spółki ha dlo e 103,5 104,2 104,6 104,3 104,0 105,1 107,8 W t z udziałe kapitału zagra i z ego 103,7 104,9 102,5 102,1 101,1 101,3 102,3 Spółki il e 100,7 101,0 99,4 100,6 101,1 100,9 100,3 Spółdziel ie 99,8 99,6 99,2 99,4 99,4 99,4 99,4 Fundacje 114,3 103,7 112,2 109,1 115,8 110,1 109,8 Stowarzyszenia i orga iza je społe z e 107,3 107,0 105,6 104,6 103,5 104,3 102,8 Oso fiz z e pro adzą e działal ość gospodar zą 102,4 102,2 98,3 104,2 97,2 100,2 100,8 Źródło: ) ia y struktural e grup pod iotów gospodarki arodowej w rejestrze REGON w województwie opolskim w 2013 r., Urząd Stat st z Opolu, Opole U zględ iają ielkość pod iotu, ierzo ą li z ą zatrud io h pra o ikó, w strukturze do i ują przedsię iorst a sektora MSP, t ikroprzedsię iorst a o li z ie pra ują h do osó, które sta o ią po ad % z ioru. Pro le e regio u jest niewielka li z a duż h, iodą h przedsię iorst. Pod iotó duż h po żej pra ują h jest regio ie około 72. Wśród pod iotó zarejestro a h REGON, w oje ództ ie opolski do i ują pod iot sek ji G ha del hurto i detaliczny; apra a pojazdó sa o hodo h, łą zają oto kle, które sta o ią łą z ie ok. % ogółu. Li z ie repreze to a e są także pod iot sek ji udo i t o, %, a także przet órst o prze sło e, %. W przekroju działó PKD ajli z iej repreze to a e są w oje ództ ie opolski pod iot pro adzą e działal ość zakresie zarządza ia ieru ho oś ia i ko a i a zle e ie zde do a ej iększoś i są to spól ot mieszkaniowe), a w dalszej kolej oś i: pro adzą e ro ot udo la e z iąza e ze z osze ie ud kó dział te o ej uje szeroko pojęte usługi udo la e, ś iad zą e 72 Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do r., op. cit., s

67 tra sport drogo to aró, a także pod iot zaj ują e się sprzedażą detali z ą, pro adzo ą ie spe jalizo a h sklepa h z prze agą ż oś i i apojó 73. Literatura przedmiotu wskazuje na relatywnie iski pozio przedsię ior zoś i ieszkań ó oje ództ a opolskiego. Kategoria ta sta o ić po i a atural o szar spar ia, stymulacji oraz interwencji 74. W oje ództ ie opolski, jak skazują da e z ostat i h lat, każdego roku po staje ię ej pod iotó, a iżeli jest lik ido a h (niemal wszystkie noworejestrowane podmioty - ok. % ależą do sektora pr at ego. W lata h t h jątkie ł jed ie rok. S tua ja ta, zęsto łęd ie kojarzo a ze skutka i kr z su gospodar zego, ikała głó ie z Opera ji PKD pro adzo ej przez służ stat st ki pu li z ej aktualiza ja rejestru, ada ie pod ioto o h kodó PKD 75. Rys. LIC)BA PODMIOTÓW GOSPODARC)YCH W WOJ. OPOLSKIM W LATACH NOWOZAREJESTROWANYCH I WYREJESTROWANYCH W REJESTRZE REGON (W TYS.) Źródło: Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, Urząd Marszałko ski Woje ództ a Opolskiego, Opole, st zeń 2012, s W ada ia h Polskiej Age ji Roz oju Przedsię ior zoś i, regio opolski z ajduje się roku grupie sześ iu oje ództ Strategii od iesio o do grup oś iu oje ództ edług da h z r. 76 o aj iższ h artoś ia h skaź ika przedsię ior zoś i. Należ ieć a u adze fakt, iż ik te, hoć a iar jed ie 73 Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do r., op. cit., s Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s Ibidem, s Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do r., op. cit., s

68 statystyczny, to w duż stop iu odz ier iedla przedsię ior ze posta i zachowania ieszkań ó. S tet z a iara przedsię ior zoś i PARP u zględ ia takie e h, jak m.in.: li z ę przedsię iorst akt h przeli ze iu a li z ę ieszkań ó, li z ę pra ują h w przeli ze iu a akt pod iot, a także akład i est j e a pra ują ego. Pozio przedsię ior zoś i r s., a podsta ie tak li zo ej iar, iższ ł 2008 r. jedynie w oj. łódzki, ś iętokrz ski, podkarpa ki, ar ińsko-mazurskim i lubelskim 77. Rys. PO)IOM PR)EDSIĘBIORC)OŚCI W REGIONACH - WSKAŹNIK SYNTETYC)NY PARP Źródło: Materiał ro o z do pra o a ia Diagnozy sytuacji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, Urząd Marszałko ski Woje ództ a Opolskiego, Opole, st zeń, s.. Na r s. przedsta io o skaź ik s tet z PARP pozio u przedsię ior zoś i regionach dla roku. Woje ództ o opolskie loko a e jest zasad i zo środko o szarze rankingu, aczkolwiek w stosu ku do da h z r. astąpiła popra a skaź ika zrost o 3,6 pp). Rys. PO)IOM PR)EDSIĘBIORC)OŚCI W REGIONACH - WSKAŹNIK SYNTETYC)NY PARP Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do r., U h ała Nr XXV/ / Sej iku Woje ództ a Opolskiego z d ia grud ia r. sprawie uchwalenia Strategii Roz oju Woje ództ a Opolskiego do r., Urząd Marszałko ski Woje ództ a Opolskiego, Departa e t Polit ki Regio al ej i Przestrzennej Opole 2012, s Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s

69 Często stoso a ą iarą przedsię ior z h za ho ań jest skaź ik przedsię ior zoś i o razują li z ę pod iotó pisa h do rejestru REGON przeli ze iu a li z ę ieszkań ó. Ce ha ta, po i o iedosko ałoś i rejestru, jest do rą iarą posta przedsię ior z h ieszkań ó rze z ista hęć pro adze ia działal oś i. Miara ta stępuje w literaturze w ielu od ia a h. Poza skaza ą po żej, ró ie zęsto korz stuje się skaź ik azują łą z ie a li z ie osó pro adzą h działal ość gospodar zą. Tak sko struo a a e ha ie po oduje jed ak rad kal h z ia w postrzeganiu poziomu przedsię ior zoś i i lokuje regio po iżej śred iej dla ałego kraju 78. Roz ój przedsię ior zoś i, podo ie jak i h regio a h, iążę się z poko a ie ielu arier. Do głó h arier ogra i zają h roz ój przedsię ior zoś i, z pu ktu idze ia zęś i przedsię ior ó, zali z ć ależ 79 : Barier fi a so e, jako jed e z klu zo h arier roz oju ał h i śred i h fir. Zbiurokratyzowane i sko pliko a e pro edur ad i istra j e ikają e z iejed olitej kład i pra a przez pod iot ad i istra ji pu li z ej (istotne utrudnienie w sz zegól oś i dla przedsię ior ó aplikują h o dota je u ij e. Niski pozio i o a j oś i opolski h przedsię iorst poró a iu do sąsied i h regio ó z iejszają i h ko kure j ość a r ku krajo oraz po ad arodo, a także utrud iają i h dalsz roz ój ekspa sję. Niska ś iado ość zakresie o hro łas oś i i telektual ej i ochrony patentowej, a także sła o roz i ięta spółpra a opolski h przedsię ior ó z sektore B+R. Stosunkowo niski poziom rozwoju regionalnych, ponadregionalnych i ponadnarodowych sie i spółpra przedsię ior ó oje ództ ie opolski. Niski pro e t przedsię ior ó zrzeszo h IOB iz gospodar ze, rze ieśl i ze, itp. oraz ała li z a IOB profesjo al ie spierają h roz ój przedsię ior zoś i o oddział a iu lokal i regionalnym. Sko pliko a e pro edur podatko e z iąza e z rakie przejrz stoś i i jed oz a z oś i podatkó pośred i h oraz podatkó od działal oś i gospodar zej. W sokie pozapła o e koszt pra po odują e ie hęć pra oda ó do z iększa ia zatrud ia ia a podsta ie u o o pra ę. 78 Strategia Roz oju Woje ództ a Opolskiego do r., op. it., s.. 79 Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ramach procesu przygotowania Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s

70 Niedo ór odpo ied io k alifiko a h zaso ó pra /pra o ikó. Nieelastyczne i skomplikowane przepisy prawa pracy. ) t długi i ż ud pro es zakłada ia działal oś i gospodar zej oraz regla e to a ie działal oś i gospodar zej przez ad i istra ję państ o ą ko ie z ość posiada ia zez oleń, ko esji, li e ji, zgód, rejestró działal oś i prz padku ielu rodzajó działal oś i gospodar zej. Konkurencja ze strony szarej strefy i produ e tó z o szaró gospodarczych harakter zują h się iski i koszta i t arza ia. W po ie ie opolski zlokalizo a h jest g i z trze a iasta i, iększość o charakterze rolniczym (w tym m.in. Gmina Turawa). Jedynie w trze h g i a h Do rzeń Wielki, Ozi ek, Tar ó Opolski z ajdują się duże przedsię iorst a. W ajlepszej ko d ji fi a so ej są g i po iatu opolskiego prz legają e do Opola. W z a z ie gorszej s tua ji z ajdują się g i i ieszkań g i ardziej odległ h Nie odli, Tuło i e, Muró, Popieló, jako że są to g i ze z a z ie sła iej zur a izo a harakterze, ałą li z ą gospodarst rol h duże o szar leś e, zakładó prze sło h oraz o utrud io dojeździe środka i ko u ika ji pu li z ej do iasta oje ódzkiego 80. Mapa. WSKAŹNIK PR)EDSIĘBIORC)OŚCI W WOJEWÓD)TWIE OPOLSKIM WEDŁUG OBS)ARÓW GMIN W R. STAN W KOŃCU ROKU Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do r., U h ała Nr XXV/ / Sej iku Woje ództ a Opolskiego Opole. 80 Informacja o sytuacji na rynku pracy w Opolu i powiecie opolskim w 2012 roku, PUP, Opole 2013, s

71 G i a Tura a harakter zuje się zró o ażo udziałe fu k ji iejs a pra i ieszka io ej. R ek pra opiera się głó ie a dro h zakłada h pro adzo h przez oso fiz z e. Na tere ie g i Tura a z ajdują trz udoku e to a e złoża suro ó i eral h: złoże Tura a, złoże )a ada oraz złoże )a ada. Żad e ze złóż ie jest eksploato a e. Nie posiadają o e ko esji, przedsię ior, o szaru gór i zego, a i tere u gór i zego. Po adto i h lokaliza ja koliduje z o szara i hro io i a tere ie g i. )łoże Tura a z ajduje się granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko- Tura skie. )łoże )a ada leż gra i a h O szaru Naj ższej O hro z ior ika ód podziemnych GZWP 333 Opole )a adzkie oraz zęś io o strefie o hro ej dla uję ia od )a ada. )łoże )a ada, podo ie jak złoże )a ada z ajduje się gra i a h G)WP 333 Opole )a adzkie oraz a o szarze stref o hro ej dla uję ia od )a ada 81. ) a z a zęść ieszkań ó g i Tura a pra uje e łas h gospodarst a h rol h, któr h edług Po sze h ego Spisu Rol ego z roku ło oraz poza gra i a i gminy. Sytuacja w o szarze pod iotó gospodar z h gminie Turawa tylko nieznacznie róż i się od prze ięt ej dla po iatu i oje ództ a ta.. Wśród przedsię iorst prywatnych na terenie gminy Turawa jest stosunko o aj ię ej zakładó osó fiz z h w ogól ej strukturze pod iotó, a astęp ie spółek ha dlo h 82. Tab. GMINA TURAWA STRUKTURA PRYWATNYCH PODMIOTÓW GOSPODARC)YCH WEDŁUG FORM WŁASNOŚCI W R. For a włas oś i Gmina Turawa (%) Powiat opolski (%) Województwo opolskie (%) )akład pu li z e 2,6 3,3 4.9 Spółki ha dlo e 5,3 4,3 6.3 Spółdziel ie 0,3 0,4 0.5 Fundacje, stowarzyszenia i orga iza je społe z e 3,1 2,2 2.6 Oso fiz z e pro adzą e działal ość 84,1 82,0 74,8 gospodar zą Inne formy łas oś i pr at ej 4,6 7,8 10,9 Źródło: ) ia a studiu uwaru kowań i kieru ków zagospodarowa ia przestrze ego g i y Turawa. )ałą z ik r do U h ał r XL/ / Rad G i Tura ie z d ia listopada r., Wro ła, s.. 81 ) ia a studiu uwaru kowań i kieru ków zagospodarowa ia przestrze ego g iny Turawa. )ałą z ik r do U h ał r XL/ / Rad G i Tura ie z d ia listopada r., Wro ła, s.. 82 Ibidem, s

72 W ta. zesta io o akt ość ieszkań ó G i Tura a zakresie pod iotó gospodarki arodo ej edług sektoró łas oś io h z podziałe a sektor pu li z i prywatny) oraz form prawnych w latach Tab. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ W GMINIE TURAWA WPISANE DO REJESTRU REGON WEDŁUG SEKTORÓW WŁASNOŚCIOWYCH W LATACH W sz zegól ie ie Pod iot gospodarki arodo ej ogółe Sektor publiczny - ogółe Sektor publiczny - państ o e i sa orządo e jed ostki pra a udżeto ego Sektor publiczny - spółki ha dlo e Sektor prywatny - ogółe Sektor prywatny - osoby fizyczne pro adzą e działal ość gospodar zą Sektor prywatny - spółki ha dlo e Sektor prywatny - spółki ha dlo e z udziałe kapitału zagra i z ego Sektor prywatny - spółdziel ie Sektor prywatny - stowarzyszenia i orga iza je społe z e Źródło: Głó Urząd Stat st z oraz Ba k Da h Lokal h W latach o ser uje się g i ie Tura a z iększe ie ogól ej li z pod iotó gospodar z h w roku 2013 w stosu ku do da h z r. od oto ać oż a wzrost o po ad %. S tua ję kształtuje przede sz stki z iększe ie li z pod iotó sektora prywatnego (wzrost w 2013 r. o ponad 36% w stosunku do danych z roku 2006), które u to arz sz ło z iejsze ie - o ponad 6,5% - li z państ o h i sa orządo h jed ostek pra a udżeto ego sektorze pu li z oraz utrz ują się od r. sta iloś io spółek ha dlo h t sektorze spółka ha dlo a. )god ie z ogól okrajo ą te de ją, klu zo ą rolę ależ prz pisać oso o fiz z zakładają działal ość gospodar zą zrost li z pod iotó tej kategorii o ponad 35% w roku 2013 w stosunku do da h z r.. ) iejsze iu li z spółek ha dlo h z udziałe kapitału zagra i z ego sektorze pr at z pod iotó latach do 13 jednostek w roku to arz sz ł zrost zai tereso a ia pr at i spółka i ha dlo i w roku 2013 ło i h po ad % ię ej iż roku. Mieszkań 71

73 g i Tura a ie kazują zai tereso a ia zakłada ie spółdziel i od 2008 r. fu k jo ują t lko spółdziel ie sektorze prywatnym. W badanym okresie w sektorze pr at o ser uje się także zrost zainteresowania zakłada ie sto arz szeń i orga iza ji społe z h jed ostek 2013 r. w stosunku do pod iotó roku 2006). W ta. zesta io o li z ę pod iotó gospodarki arodo ej Gminie Turawa wpisanych do rejestru REGON z podziałe a sek je PKD 2004 ( zestawienie dotyczy lat ). Tab. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ W GMINIE TURAWA WPISANE DO REJESTRU REGON WG SEKCJI PKD 2004 (LATA ) W sz zegól ie ie Podmioty gospodarki narodowej - ogółe w tym: sektor publiczny sektor prywatny W sekcji A (Rol i two, łowie two, leś i two ogółe : w tym: sektor publiczny sektor prywatny W sekcji B (Rybactwo ogółe : sektor prywatny W sekcji C (Gór i two ogółe : sektor prywatny W sekcji D (Przetwórstwo prze ysłowe ogółe : w tym: sektor publiczny sektor prywatny W sekcji F (Budownictwo ogółe : w tym: sektor publiczny sektor prywatny W sekcji G (Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów sa o hodowy h, oto ykli oraz artykułów użytku oso istego i domowego) ogółe : sektor prywatny W sekcji H (Hotele i restauracje ogółe : sektor prywatny W sekcji I (Transport, gospodarka magazynowa i łą z ość ogółe : sektor prywatny W sekcji J (Pośred i two fi a sowe ogółe : sektor prywatny W sekcji K (O sługa ieru ho oś i, wy aje i usługi związa e z prowadze ie działal oś i gospodar zej) ogółe : w tym: sektor publiczny sektor prywatny W sekcji L (Administracja publiczna i obrona arodowa; o owiązkowe u ezpie ze ia społe z e

74 i powszechne ubezpieczenie zdrowotne ogółe : w tym: sektor publiczny sektor prywatny W sekcji M (Edukacja ogółe w tym: sektor publiczny sektor prywatny W sekcji N (Ochrona zdrowia i po o społe z a) ogółe : w tym: sektor publiczny sektor prywatny W sekcji O (Działal ość usługowa ko u al a, społe z a i i dywidual a, pozostała ogółe : w tym: sektor publiczny sektor prywatny Źródło: Głó Urząd Statystyczny oraz Bank Danych Lokalnych. Podmioty sektora publicznego (20 jednostek w roku 2006, 2008 i 2009 oraz 19 jednostek w roku pro adził działal ość latach przede wszystkim w sekcji edukacja (najliczniejsza grupa 11 jednostek), a także odpo ied io: ad i istra ja publiczna i o ro a arodo a; o o iązko e u ezpie ze ia społe z e i powszechne ubezpieczenie zdrowotne, ochrona zdrowia i po o społe z a, rol i t o, ło ie t o, leś i t o, o sługa ieru ho oś i, aje i usługi z iąza e z pro adze ie działal oś i gospodar zej oraz przet órst o prze sło e r.. Pod iot sektora pr at ego skupiał s oją działal ość głó ie d ó h sek ja h PKD 2004: handel hurtowy i detali z, apra pojazdó sa o hodo h, oto kli oraz art kułó uż tku oso istego i do o ego oraz udo i t o łą z udział pod iotó przekra zał % ał ada okresie. W obszarze handlu hurtowego i detali z ego, apra pojazdó sa o hodo h, oto kli oraz art kułó uż tku oso istego i domowego zarejestrowano ponad 25% w ogól ej li z ie pod iotó sektora pr at ego roku 2006 i, około % roku 2008 oraz 23% w r. W sek ji udo i t o druga grupa pod iotó pod zględe li ze oś i edług sek ji PKD pod iot sektora pr at ego sta o ił odpowiednio: ponad 16% w 2006 r., 15,7% w roku 2007, ponad 18,7% w roku 2008 oraz ponad 19,5% w 2009 r. W sek ji D Przet órst o prze sło e udział pod iotó sektora pr at ego ogól ej li z ie pod iotó tego sektora ulegał z iejsze iu badanym okresie i osił odpo ied io: około, % roku 2006, 12,2% w roku astęp, około % roku 2008 i

75 W sek ji K O sługa ieru ho oś i, aje i usługi z iąza e z pro adze ie działal oś i gospodar zej pod iot sektora pr at ego posiadał po iżej % udział grupie pod iotó sektora pr at ego. Podmioty sektora prywatnego w sekcji A - Rol i t o, ło ie t o, leś i t o sta o ił około 8% w ał ada okresie. Pod iot sektora pr at ego sek ji O Działal ość usługo a ko u al a, społe z a i indywidualna, pozostała posiadał po iżej % udział ogól ej li z ie pod iotó sektora prywatnego w ał ada okresie, % roku 2009). W ta. przedsta io o strukturę pod iotó gospodar z h gminie Turawa w latach PKD pro adzą h działal ość gospodar zą z u zględ ie ie ra h sek ji: rol i t a, leś i t a, ło ie t a i r a t a, prze słu i udo i t a oraz pozostałej działal oś i, tym w zakresie handlu i apra pojazdó sa o hodo h najbardziej li z a grupa pod iotó ta.. Tab. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WEDŁUG ROD)AJÓW D)IAŁALNOŚCI W GMINIE TURAWA (PKD 2007) Wysz zegól ie ie Ogółe Rol i t o, leś i t o, ło ie t o i rybactwo Prze sł i budownictwo Pozostała działal ość Źródło: Głó Urząd Stat st z oraz Ba k Da h Lokal h W ogól ej li z ie pod iotó zarejestro a h rejestrze REGON aj iększ udział odnotowano w sekcji G: handel hurtowy i detali z ; apra a pojazdó sa o hodo h, łą zają oto kle. Pod iot tej sek ji sta o ił około % ogól ej li z pod iotó gminy Turawa w latach oraz prawie 23% w ostatnim badanym roku. U zględ iają klas fika ję działal oś i gospodar zej PKD o szar akt oś i przedsię ior ó G i Tura a dot z ł tej sek ji głó ie ha dlu detali z ego z łą ze ie ha dlu detalicznego pojazdami samochodowymi dział. Pod iot sek ji F sta o ił kolej h lata h ada ego okresu około % udziału w ogól ej li z ie pod iotó zarejestro a h rejestrze REGON, w tym przede wszystkim jed ostki zaj ują e się ko a ie ro ót udo la h spe jalist z h dział, ho iaż li z a pod iotó tej grupie z iejsz ła się już 2012 r. w sekcji budownictwo z iększ ło się ato iast zai tereso a ie pro adze ie działal oś i zakresie ro ót 74

76 udo la h z iąza h ze z osze ie ud kó dział wzrost w 2013 r. o 30% w stosu ku do da h z r. dla tego działu. W Sek ji C: przet órst o prze sło e po iżej % udział ogól ej li z ie pod iotó gospodarczych w gminie Turawa w latach do i ują ą rolę odgr a dział 16 - produk ja ro ó z dre a oraz korka, z łą ze ie e li; produk ja ro ó ze sło i ateriałó uż a h do plata ia: pod iot tego działu sta o ił roku około % pod iotó tej sek ji. Od roku zau aża się zrost zai tereso a ia działal oś ią z iąza ą z produk ja e li. W okresie ada z u agę z ra a zai tereso a ie t orze ie orga iza ji sekcji Q Opieka zdrowotna i po o społe z a wzrost w roku 2013 o ponad 37% w stosunku do danych z roku 2009, w t głó ie zakresie opieki zdrowotnej. Podmioty tej sekcji sta o ią jed ak około - % udział ogól ej li z ie jed ostek zarejestro a h rejestrze REGON w ał ada okresie. Przedsię ior gminie Turawa nie wykazywali w ada okresie sz zegól ego zainteresowania prowadze ie działal oś i gospodar zej sekcji I, w zakresie zakwaterowania i usług gastro o i z h: z iejsze iu skali działal oś i dziale: zak atero a ie to arz sz ł ie ielki zrost prz z ie ej ko iu kturze li z pod iotó o szarze działal oś i usługo ej z iąza ej z ż ie ie dział. W ra a h prz jętego do opra o a ia diag oz okresu adań a sz zegól ą u agę zasługuje z iększe ie akt oś i pod iotó gminie Turawa w sekcji L - Działal ość z iąza a z o sługą r ku ieru ho oś i wzrost liczb pod iotó 2013 r. o ponad 57% (rok 2009=100) oraz w sek ji M: Działal ość profesjo al a, auko a i techniczna wzrost w 2013 r. o 48% w stosu ku do da h z r., a także sekcji edukacja z 22 pod iotó roku 2009 do 30 jednostek w roku 2013 (wzrost o ponad 36%) A alizują za ho a ia przedsię ior ó z iąza e z ore profilu działal oś i, w opar iu o klas fika je PKD ależ z ró ić także u agę a te de ję zrosto ą (wzrost o 20% w roku 2013 w stosunku do danych z 2009 r.) w zakresie usług administrowania i działal oś i spierają ej Sek ja N, t głó ie ra a h działal oś i usługo ej z iąza ej z utrz a ie porządku budynkach i zagospodaro a ie tere ó ziele i dział. 75

77 Tab. PODMIOTY WEDŁUG SEKCJI I D)IAŁÓW PKD 2007 W GMINIE TURAWA W LATACH W sz zegól ie ie Pod iot gospodar ze ogółe Sek ja A Rol i t o, leś i t o, ło ie t o i rybactwo) Sek ja A dział - upra rol e, hó i hodo la z ierząt, ło ie t o, łą zają działal ość usługo ą Sek ja A dział - leś i t o i pozyskiwanie drewna Sek ja A dział - rybactwo Sek ja B Gór i t o i wydobywanie Sek ja B dział - pozostałe gór i t o i wydobywanie Sek ja C Przet órst o prze sło e Sek ja C dział - produk ja art kułó spoż z h Sek ja C dział - produk ja ro ó tekst l h Sek ja C dział - produk ja odzież Sek ja C dział - produk ja skór i ro ó ze skór wyprawionych Sek ja C dział - produk ja ro ó z dre a oraz korka, z łą ze ie e li; produk ja ro ó ze sło i ateriałó uż a h do plata ia Sek ja C dział - poligrafia i reprodukcja zapisanych oś ikó i for a ji Sek ja C dział - produk ja ro ó z gu i tworzyw sztucznych Sek ja C dział - produk ja ro ó z pozostał h i eral h suro ó ie etali z h Sekcja C dział - produk ja etalo h ro ó goto h, z łą ze ie asz i urządzeń Sek ja C dział - produk ja ko puteró, ro ó elektronicznych i optycznych Sek ja C dział - produkcja maszyn i urządzeń, gdzie i dziej niesklasyfikowana Sek ja C dział - produk ja pojazdó sa o hodo h, przyczep i a zep, z łą ze ie oto kli Sek ja C dział - produkcja mebli Sek ja C dział - pozostała produk ja ro ó Sekcja C dział - naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń Sek ja E Dosta a od ; gospodaro a ie ś ieka i i odpada i oraz działal ość z iąza a z rekult a ją Sek ja E dział - odprowadzanie i o z sz za ie ś iekó Sekcja F Budownictwo Sek ja F dział - ro ot udo la e z iąza e ze z osze ie ud kó Sek ja F dział - ro ot z iąza e z udo ą o iektó i ż ierii lądo ej i wodnej Sek ja F dział - roboty budowlane specjalistyczne Sekcja G Handel hurtowy i detali z ; apra a pojazdó sa o hodo h, łą zają oto kle Sek ja G dział - handel hurtowy i detaliczny pojazdami

78 sa o hodo i; apra a pojazdó samochodowych Sek ja G dział - ha del hurto, z łą ze ie ha dlu pojazdami samochodowymi Sek ja G dział - ha del detali z, z łą ze ie ha dlu detalicznego pojazdami samochodowymi Sekcja H Transport i gospodarka magazynowa Sek ja H dział - tra sport lądo oraz tra sport ruro iągo Sek ja H dział - magazynowanie i działal ość usługo a spo agają a tra sport Sek ja H dział - działal ość pocztowa i kurierska Sek ja I Działal ość z iąza a z zak atero a ie i usługa i gastronomicznymi Sek ja I dział - zakwaterowanie Sek ja I dział - działal ość usługo a z iąza a z ż ie ie Sekcja J Informacja i komunikacja Sek ja J dział - działal ość da i za Sek ja J dział - działal ość z iąza a z produk ją fil ó, agrań ideo, progra ó tele iz j h, agrań dź ięko h i muzycznych Sek ja J dział 60 - ada a ie progra ó ogól odostęp h i abonamentowych Sek ja J dział - działal ość z iąza a z oprogra o a ie i doradztwem w zakresie i for at ki oraz działal ość po iąza a Sek ja J dział - działal ość usługo a zakresie informacji Sek ja K Działal ość fi a so a i ubezpieczeniowa Sek ja K dział - fi a so a działal ość usługo a, z łą ze ie u ezpie zeń i fu duszó e er tal h Sek ja K dział - działal ość spo agają a usługi finansowe oraz ubezpieczenia i fundusze emerytalne Sek ja L Działal ość z iąza a z o sługą r ku ieru ho oś i Sek ja M Działal ość profesjo al a, auko a i techniczna Sek ja M dział - działal ość prawnicza, rachunkowoksięgo a i doradztwo podatkowe Sek ja M dział - działal ość fir e tral h head offi es ; doradzt o z iąza e z zarządza ie Sek ja M dział - działal ość zakresie architektury i i ż ierii; ada ia i analizy techniczne Sek ja M dział - badania naukowe i prace rozwojowe Sek ja M dział - reklama, badanie rynku i opinii publicznej Sek ja M dział - pozostała działal ość profesjo al a, naukowa i techniczna Sek ja M dział - działal ość eter ar j a Sek ja N Działal ość zakresie usług ad i istro a ia i działal ość spierają a Sek ja N dział - wynajem i dzierża a Sek ja N dział - działal ość z iąza a z zatrud ie ie Sek ja N dział - działal ość orga izatoró tur st ki,

79 pośred ikó i age tó tur st z h oraz pozostała działal ość usługo a zakresie rezerwacji i działal oś i z ią z iąza e Sek ja N dział - działal ość detekt ist z a i ochroniarska Sek ja N dział - działal ość usługo a z iąza a z utrz a ie porządku budynkach i zagospodarowaniem tere ó ziele i Sek ja N dział - działal ość z iąza a z ad i istra j ą o sługą iura i pozostała działal ość spo agają a pro adze ie działal oś i gospodar zej Sekcja O Administracja publiczna i obrona narodowa; o o iązko e za ezpie ze ia społe z e Sekcja P Edukacja Sekcja Q Opieka zdrowotna i po o społe z a Sek ja Q dział - opieka zdrowotna Sek ja Q dział - po o społe z a z zak atero a ie Sek ja Q dział - po o społe z a ez zak atero a ia Sek ja R Działal ość z iąza a z kulturą, rozr ką i rekrea ją Sek ja R dział - działal ość t ór za z iąza a z kulturą i rozr ką Sek ja R dział - działal ość i liotek, ar hi ó, uzeó oraz pozostała działal ość z iąza a z kulturą Sek ja R dział - działal ość sporto a, rozr ko a i rekreacyjna Sekcje S i T Pozostała działal ość usługo a; Gospodarst a do o e zatrud iają e pra o ikó ; gospodarst a do o e produkują e ro i ś iad zą e usługi a łas e potrzeby Sek ja S dział - działal ość orga iza ji zło ko ski h Sek ja S dział - naprawa i ko ser a ja ko puteró i art kułó uż tku oso istego i domowego Sek ja S dział i Sek ja T dział i 98 - pozostała i d idual a działal ość usługo a; gospodarst a do o e zatrud iają e pra o ikó ; gospodarst a do o e produkują e ro i ś iad zą e usługi a łas e potrze Źródło: Głó Urząd Stat st z oraz Ba k Da h Lokal h U zględ iają o ą klas fika ję działal oś i pod iotó gospodar z h PKD tab. zestawiono podmioty sektora publicznego w g i ie Tura a z podziałe a sek je, fu k jo ują e okresie od do roku. ) u agi a z ia ę klas fika ji działal oś i (PKD 2004 i PKD poró a ia agał sz zegóło ej a aliz działó składają h się a posz zegól e sek je. 78

80 Tab. PODMIOTY SEKTORA PUBLICZNEGO WEDŁUG SEKCJI PKD 2007 W GMINIE TURAWA W LATACH W sz zegól ie ie Sekcja A - Rol i t o, leś i t o, ło ie t o i rybactwo Sekcja E - Dosta a od ; gospodaro a ie ś ieka i i odpada i oraz działal ość z iąza a z rekult a ją Sekcja F - Budownictwo Sekcja M - Działal ość profesjo al a, auko a i techniczna Sekcja O - Administracja publiczna i obrona narodowa; o o iązko e za ezpie ze ia społe z e Sekcja P - Edukacja Sekcja Q - Opieka zdrowotna i po o społe z a Sekcja R - Działal ość z iąza a z kulturą, rozr ką i rekrea ją Źródło: Głó Urząd Stat st z oraz Ba k Da h Lokal h W sektorze publicznym w roku astąpiło z iejsze ie ogól ej li z pod iotó o jed ą jed ostkę do pod iotó. Sta taki utrz ał się także w 2013 r. i dot z ł zmian w sek ji eduka ja. W pozostał h sek ja h PKD sektorze publicznym zmiany sta u li z pod iotó g i ie Tura a ie od oto a o. ) ogól ej li z pod iotó sektora pu li z ego jed ostki eduka j e sta o ił % popula ji tego sektora w latach oraz po iżej % lata h astęp h. Ta. u iesz zo a po iżej za iera pod iot sektora pr at ego edług sek ji PKD oraz sektoró łas oś io h gminie Turawa w latach Tab. PODMIOTY SEKTORA PRYWATNEGO W GMINIE TURAWA WG SEKCJI PKD 2007 W sz zegól ie ie Sekcja A - Rol i t o, leś i t o, ło ie t o i rybactwo Sekcja B - Gór i t o i wydobywanie Sekcja C - Przet órst o prze sło e Sekcja E - Dosta a od ; gospodaro a ie ś ieka i i odpada i oraz działal ość z iąza a z rekult a ją Sekcja F - Budownictwo Sekcja G - Handel hurtowy i detali z ; apra a pojazdó sa o hodo h, łą zają oto kle Sekcja H - Transport i gospodarka magazynowa Sekcja I - Działal ość z iąza a z zak atero a ie i usługa i gastro o i z i Sekcja J - Informacja i komunikacja Sekcja K - Działal ość fi a so a i ubezpieczeniowa Sekcja L - Działal ość z iąza a z o sługą r ku ieru ho oś i Sekcja M - Działal ość profesjo al a, auko a i techniczna Sekcja N - Działal ość zakresie usług ad i istro a ia i działal ość spierają a

81 Sekcja O - Administracja publiczna i obrona narodowa; o o iązko e za ezpie ze ia społe z e Sekcja P - Edukacja Sekcja Q - Opieka zdrowotna i po o społe z a Sekcja R - Działal ość z iąza a z kulturą, rozr ką i rekrea ją Sekcje S i T - Pozostała działal ość usługo a; Gospodarst a do o e zatrud iają e pra o ikó ; gospodarst a do o e produkują e ro i ś iad zą e usługi a łas e potrzeby Źródło: Głó Urząd Statystyczny oraz Bank Danych Lokalnych. W gminie Turawa w okresie ada z pro adził działal ość zaró o g i e, jak i po iato e sa orządo e jed ostki orga iza j e ta.. Li z a g i h sa orządo h jed ostek orga iza j h uległa raź e u z iejszeniu z jed ostek, które pro adził działal ość latach , w kolej h lata h pozostało jed ie zter. W grupie po iato h sa orządo h jed ostek orga iza j h latach fu k jo o ała jed a jed ostka sekcji Q - Opieka zdrowotna i po o społe z a. Tab. GMINNE I POWIATOWE SAMOR)ĄDOWE JEDNOSTKI ORGANI)ACYJNE WG PKD W sz zegól ie ie G i e sa orządo e jed ostki orga iza j e - ogółe W tym: w sekcji M- Działal ość profesjo al a, auko a i techniczna W sekcji O - Administracja publiczna i obrona narodowa; o o iązko e za ezpie ze ia społe z e W sekcji P - Edukacja W sekcji Q - Opieka zdrowotna i po o społe z a W sekcji R - Działal ość z iąza a z kulturą, rozr ką i rekrea ją Po iato e sa orządo e jed ostki orga iza j e - ogółe W sekcji Q - Opieka zdrowotna i po o społe z a Źródło: Głó Urząd Stat st z oraz Ba k Da h Lokal h. Wśród pod iotó gminie Turawa zarejestrowanych w rejestrze REGON do i ują jed ostki sektora MSP. W roku ikroprzedsię iorst a sta o ił, % ogółu zarejestro a h pod iotó, a latach kolejnych 96,3% w roku 2010, 96,5% w roku 2011, 97,2% w roku 2012 i W latach zau aż ć ależ te de je aleją ą w zakresie li z ał h przedsię iorst i h udział ogól ej li z ie pod iotó gminie Tura a kształto ał się badanym okresie w sposó astępują :, % r. ;, % r.); 3% (2011 r.); 2,4% (2012 r. i r.. W g i ie Tura a pod iot śred iej ielkoś i sta o ił badanym okresie diagnostycznym odpowiednio: 0,65%; 0,59%; 0,57%; 0,45%; 0,33%. 80

82 Ta. PODMIOTY WG KLAS WIELKOŚCI W GMINIE TURAWA W LATACH W sz zegól ie ie Mikroprzedsię iorst a: osó Małe przedsię iorst a: - osó Śred ie przedsię iorst a: - osó Źródło: Głó Urząd Stat st z oraz Ba k Da h Lokal h. Oso fiz z e pro adzą e działal ość gospodar zą sta o ił roku, % ogółu pod iotó gospodar z h, a roku astęp udział te zasad i zo utrz a został a dot h zaso pozio ie około, %. Przedsię ior i d idual i ierali głó ie działal ość z iąza ą z ha dle hurto i detali z ; apra ą pojazdó sa o hodo h, łą zają oto kle, a także udo i t e i przet órst e prze sło, o z ajduje odz ier iedle ie opisa ześ iej profilu za ho ań przedsię ior ó g i Tura a zakresie oru pola asort e to ego produktó ta.. Tab. OSOBY FI)YC)NE PROWAD)ĄCE D)IAŁALNOŚĆ GOSPODARC)Ą W GMINIE TURAWA WEDŁUG SEKCJI PKD W LATACH W sz zegól ie ie Oso fiz z e pro adzą e działal ość gospodar zą ogółe Sekcja A- Rol i t o, leś i t o, ło ie t o i rybactwo Sekcja B - Gór i t o i wydobywanie 1 1 Sekcja C - Przet órst o prze sło e Sekcja E - Dosta a od ; gospodaro a ie ś ieka i i odpada i oraz działal ość 1 1 z iąza a z rekult a ją Sekcja F - Budownictwo Sekcja G - Handel hurtowy i detali z ; apra a pojazdó sa o hodo h, łą zają oto kle Sekcja H - Transport i gospodarka magazynowa Sekcja I - Działal ość z iąza a z zak atero a ie i usługa i gastronomicznymi Sekcja J - Informacja i komunikacja 8 9 Sekcja K - - Działal ość fi a so a i ubezpieczeniowa Sekcja L - Działal ość z iąza a z o sługą r ku ieru ho oś i 7 7 Sekcja M - Działal ość profesjo al a, auko a i techniczna Sekcja N - Działal ość zakresie usług ad i istro a ia i działal ość spierają a Sekcja P - Edukacja Sekcja Q - Opieka zdrowotna i po o społe z a Sekcja R - Działal ość z iąza a z kulturą, rozr ką i rekrea ją 9 8 Sekcje S, T - Pozostała działal ość usługo a; Gospodarst a do o e zatrud iają e pra o ikó ; gospodarst a do o e produkują e ro i ś iad zą e usługi a łas e potrze Źródło: Głó Urząd Stat st z oraz Ba k Da h Lokal h. W grupie osó pra h pro adzą h działal ość gospodar zą a także jed ostek orga iza j h ie ają h oso o oś i pra ej - % sta o ią pod iot sektora 81

83 pr at ego. W sektorze pu li z klu zo a role odgr a działal ość eduka j a po ad, %, ato iast przedsię ior sektora pr at ego pro adzą głó ie działal ość gospodar zą z iąza ą z ha dle hurto i detali z ; apra ą pojazdó sa o hodo h, łą zają oto kle, a także pozostałą działal oś ią usługo ą oraz gospodarst a i do o i zatrud iają i pra o ikó (wyt arzają a łas e potrzeby). W iejsz stop iu akt ość tej grup pod iotó dot z ła przet órst a prze sło ego oraz udo i t a ta.. Tab. OSOBY PRAWNE I JEDNOSTKI ORGANI)ACYJNE NIEMAJĄCE OSOBOWOŚCI PRAWNEJ W GMINIE TURAWA WG SEKCJI PKD 2007 W LATACH Wysz zegól ie ie Sektor publiczny ogółe Sekcja A- Rol i t o, leś i t o, ło ie t o i rybactwo 1 1 Sekcja E - Dosta a od ; gospodaro a ie ś ieka i i odpada i oraz działal ość 1 1 z iąza a z rekult a ją Sekcja F - Budownictwo 1 1 Sekcja M - Działal ość profesjo al a, auko a i techniczna 1 1 Sekcja O - Administracja publiczna i o ro a arodo a; o o iązko e 2 2 za ezpie ze ia społe z e Sekcja P - Edukacja Sekcja Q - Opieka zdrowotna i po o społe z a 2 2 Sekcja R - Działal ość z iąza a z kulturą, rozr ką i rekrea ją 1 1 Sektor prywatny ogółe Sekcja A- Rol i t o, leś i t o, ło ie t o i rybactwo 4 4 Sekcja B - Gór i t o i wydobywanie 1 1 Sekcja C - Przet órst o prze sło e Sekcja F - Budownictwo Sekcja G - Handel hurtowy i detali z ; apra a pojazdó sa o hodo h, łą zają oto kle Sekcja H - Transport i gospodarka magazynowa 2 2 Sekcja I - Działal ość z iąza a z zak atero a ie i usługa i gastro o i z i Sekcja L - Działal ość z iąza a z o sługą r ku ieru ho oś i 3 4 Sekcja M - Działal ość profesjo al a, auko a i techniczna 2 2 Sekcja N - Działal ość zakresie usług ad i istro a ia i działal ość spierają a 2 2 Sekcja O - Administracja publiczna i o ro a arodo a; o o iązko e 8 8 za ezpie ze ia społe z e Sekcja P - Edukacja 3 3 Sekcja Q - Opieka zdrowotna i po o społe z a 1 0 Sekcja R - Działal ość z iąza a z kulturą, rozr ką i rekrea ją Sekcje S i T - Pozostała działal ość usługo a; Gospodarstwa domowe zatrud iają e pra o ikó ; gospodarst a do o e produkują e ro i ś iad zą e usługi a łas e potrze Źródło: Głó Urząd Stat st z oraz Ba k Da h Lokal h 82

84 W sek ja h B,C,D,E fu k jo o ało latach d a aś ie spółek ha dlo h, po jed ej spółdziel i - odpowiednio w sekcji A i G oraz po ad spółek il h. Oz a za to s tua ję, że spółpra a przedsię ior ó for ie spółek il h jest zęś iej iera roz iąza ie stosunku do formy prawno-organizacyjnej spółek ha dlo h t głó ie spółek z ogra i zo ą odpo iedzial oś ią, a także spółdziel i ta.. Tab. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WG FORMY PRAWNEJ W GMINIE TURAWA W LATACH Wysz zegól ie ie Spółdziel ie ogółe 2 2 Spółdziel ie sekcji A 1 1 Spółdziel ie sekcji G 1 1 Spółki ha dlo e ogółe Spółki ha dlo e - z udziałe kapitału zagra i z ego raze Spółki ha dlo e - w sekcjach B,C,D,E Spółki ha dlo e - w sekcji F 6 7 Spółki ha dlo e - w sekcji G Spółki ha dlo e - z ogra i zo ą odpo iedzial oś ią raze Spółki ha dlo e - z ogra i zo ą odpo iedzial oś ią z udziałe kapitału zagranicznego Spółki il e ogółe Źródło: Głó Urząd Stat st z oraz Ba k Da h Lokalnych Analiza zmian w strukturze pod iotó gospodar z h gminie Turawa w latach o ej uje także pod iot o ozarejestro a e oraz rejestro a e. W jątko o korz st ie przedsta ia się sytuacja w zakresie tworzenia nowych jednostek w roku, z łasz za przez oso fiz z e, jako i d idual h przedsię ior ó. Kolej e lata prz oszą raź ie aleją e zai tereso a ie zakłada ie łas ej działal oś i gospodarczej (tab.). Tab. NOWO ZAREJESTROWANE W REJESTRZE REGON PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WG SEKTORÓW WŁASNOŚCIOWYCH W GMINIE TURAWA W sz zegól ie ie Pod iot gospodarki arodo ej ogółe Spółki ha dlo e z udziałe kapitału zagra i z ego ogółe Sektor prywatny - ogółe Sektor prywatny - oso fiz z e pro adzą e działal ość gospodar zą Sektor prywatny - spółki ha dlo e

85 Sektor prywatny - spółki ha dlo e z udziałe kapitału zagranicznego Sektor prywatny - stowarzyszenia i orga iza je społe z e Źródło: Głó Urząd Stat st z oraz Ba k Da h Lokal h W badanym okresie, w t z a zą zakresie roku, aj ię ej pod iotó gospodar z h zostało zarejestro a h sekcji F Budo i t o pod iotó. W sek ji G - Handel hurtowy i detali z ; apra a pojazdó sa o hodo h, łą zają oto kle zarejestro a o po raz pier sz pod iotó, a sekcji C - Przet órst o prze sło e pod iotó. W sek ji M - Działal ość profesjo al a, auko a i techniczna w latach ł o oarejestro a e pod iot. W lata h - aj iej pod iotó (jedna jednostka w iągu lat zarejestro a o sek ji B: gór i t o i wydobywanie (sektor prywatny). Tab. PODMIOTY NOWO ZAREJESTROWANE W SEKTORZE PRYWATNYM WG SEKCJI PKD 2007 ORAZ W GMINIE TURAWA W LATACH W sz zegól ie ie Razem Sekcja A Sekcja B Sekcja C Sekcja F Sekcja G Sekcja H Sekcja I Sekcja J Sekcja K Sekcja L Sekcja M Sekcja N Sekcja P Sekcja Q Sekcja R Sekcje S i T Razem Źródło: Głó Urząd Stat st z oraz Ba k Da h Lokal h Klu zo dla o e skali przedsię ior zoś i ieszkań ó g i Tura a ł rok 2012, w któr od oto a o aj iększą li z ę rejestro a h pod iotó jednostek), w t jed a jed ostkę sektorze publicznym, w kategorii państ o h i sa orządo h jed ostek pra a udżeto ego. Naj iększ udział rejestro a h jednostek w r. sta o ił przedsię iorst a osó fiz z h jed ostek. W r. 84

86 rejestro a a została jed a orga iza ja sektora pr at ego kategorii stowarzyszenia i orga iza je społe z e, a w r. rejestro a o jed ą spółkę ha dlo ą z udziałe kapitału zagra i z ego ta.. Tab. WYREJESTROWANE PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ Z REJESTRU REGON W GMINIE TURAWA WG SEKTORÓW WŁASNOŚCIOWYCH W sz zegól ie ie Pod iot gospodarki arodo ej ogółe Sektor publiczny - ogółe Sektor publiczny - państ o e i sa orządo e jed ostki pra a udżeto ego Sektor prywatny - ogółe Sektor prywatny - oso fiz z e pro adzą e działal ość gospodar zą Sektor prywatny - spółki ha dlo e Sektor prywatny - spółki ha dlo e z udziałe kapitału zagranicznego Sektor prywatny - stowarzyszenia i orga iza je społe z e Źródło: Głó Urząd Statystyczny oraz Bank Danych Lokalnych Spośród pod iotó rejestro a h ajli z iejszą grupę sta o ił orga iza je ależą e do sek ji G - Handel hurtowy i detali z ; apra a pojazdó sa o hodo h, łą zają oto kle łą z ie rejestro a h pod iotó. ) a zą udział tej o e ie iała też duża li z a rejestro a h pod iotó sekcji F Budownictwo (49 pod iotó. Tab. PODMIOTY WYREJESTROWANE WG SEKCJI I D)IAŁÓW PKD ORA) SEKTORÓW WŁASNOŚCIOWYCH W GMINIE TURAWA W sz zegól ie ie Razem Sektor publiczny - Sekcja P Sektor prywatny, w tym: Sekcja A Sekcja C Sekcja F Sekcja G Sekcja H Sekcja I Sekcja J Sekcja K Sekcja L Sekcja M Sekcja N Sekcja O

87 Sekcja P Sekcja Q Sekcja R Sekcje S i T Razem Źródło: Głó Urząd Stat st z oraz Ba k Da h Lokal h S tet z e zesta ie ie skaź ikó opisują h przedsię ior ze za ho a ia G i Tura a w o szarze t orze ia pod iotó gospodarki arodo ej za iera ta. Tab. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WSKAŹNIKI PR)EDSIĘBIORC)OŚCI DLA GMINY TURAWA W sz zegól ie ie Pod iot pisa e do rejestru REGON a t s. lud oś i Jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON (na 10 tys lud oś i Jed ostki kreślo e z rejestru REGON a t s. lud oś i Oso fiz z e pro adzą e działal ość gospodar zą a osó wieku produkcyjnym) Fundacje, stowarzyszenia i orga iza je społe z e a t s. ieszkań ó Podmioty nowo zarejestro a e a t s. lud oś i wieku produkcyjnym) Źródło: Głó Urząd Stat st z oraz Ba k Da h Lokal h 10,5 11,4 11,8 11, W ogól ila sie przedsię ior z h za ho ań, u zględ iają o ozarejestro a e i rejestro a e pod iot podkreślić ależ stępo a ie dodat iego salda. Na o ozarejestro a h pod iotó latach rejestro a o pod iotó. O dodatnim wyniku przesądził zasad i zo za ho a ia przedsię ior ó roku 2010, kiedy to zarejestro a o rekordo ą dla G i Tura a li z ę pod iotó. W t sa roku rejestro a iu podlegało jed ostek. Naj ardziej iekorz st ą s tua ję zao ser o a o w roku 2012: odpowiednio 52 nowozarejestrowane i rejestro a h pod iotó. 86

88 RO)D)IAŁ VII. ROLNICTWO I LEŚNICTWO W GMINIE TURAWA Woje ództ o opolskie jest regio e rol i zo-prze sło, opart a sokoto aro rol i t ie, które u sprz jają korz st e warunki klimatyczne i glebowe. Rol i t o oje ództ a opolskiego jest jed z jego aż iejsz h pote jałó, o skła ia do trakto a ia rol i t a, jako aż ej składo ej polit ki regio al ej 83. Woje ództ o opolskie jest jed z ajlepsz h regio ó Polski pod zględe produk ji rol ej: izi e, płaskie, lekko faliste ukształto a ie tere u, ższe te peratur w stosu ku do i h regio ó kraju 84. % po ierz h i oje ództ a opolskiego sta o ią urodzaj e gle ru at e, ilaste i ad. O szar o aj ższej artoś i rol i zej przestrze i produk j ej położo e są połud io ej i za hod iej zęś i regio u opolskiego. Są to tere o bardzo korzystnych warunkach przyrodniczo-gle o h, ędą e podsta ą dla i te s ej produk ji rol ej i opartego a iej przet órst a rolno-spoż zego, a także o szar o z a z h alora h po z ko h i tur st z h. Ró o ześ ie li z a odłogó i ugoró a gru ta h or h jest tu aj iższa kraju, a skaź ik alor za ji rol i zej przestrzeni produkcyjnej lokuje region opolski na 1 miejscu w Polsce - dla oje ództ a opolskiego skaź ik te osi, pkt kraju, pkt 85. Spe fiką oj. opolskiego jest asta ie ie a rol i t o sokoefekt e i intensywne. Wspar ie po i zostać o jęte szelkie przedsię zię ia łą zają e produk ję rol i zą regio u zró o ażo ą e erget kę oraz szelkie działa ia i i est je u ożli iają e peł e korz sta ie regio al ego pote jału rol i t a 86. Efektem podej o a h działań oże ć zrost ko kure j oś i o szaró iejski h, poja ie ie się alter at h dla rol i t a źródeł do hodu tur st ka iejska, agrotur st ka, po sta ie o h iejs pra oraz z a ia ie ko kure j oś i ał h i śred i h przedsię iorst fu k jo ują h a t h tere a h 87. Poró a ie li z gospodarst rol h i po ierz h i uż tkó rol h oj. opolski w roku 2002 oraz 2010 przedstawiono w tabeli. 83 Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ramach procesu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s J. Sebesta, Sytua ja rol i twa w regio ie opolski w ko tekś ie wy agań prze ysłu rol o-spożyw zego, I ż ieria Rol i za /, s.. 85 Ibidem, s Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s Ibidem, s

89 Tab. LIC)BA GOSPODARSTW ROLNYCH I POWIER)CHNIA UŻYTKÓW ROLNYCH W WOJ. OPOLSKIM W ROKU 2002 ORAZ 2010 R. Śred ia Wysz zegól ie ie Lata Liczba gospodarstw rolnych w tys. Powierzchnia użytków rolnych w tys. ha powierzchnia użytków rol y h w gospodarstwie rolnym w ha Gospodarst a rol e ogółe ,2 7, , (2002= 100) , W tym gospodarstwa rolne ,3 9,5 pro adzą e działal ość rol i zą ,1 14, (2002= 100) , Źródło: Po sze h Spis Rol. Raport z ikó oje ództ a opolskiego, Urząd Stat st z Opolu, Opole 2011, s. 18. W r. od oto a o oje ództ ie opolski t s. gospodarst rol h spadek o % poró a iu do r., t t s. gospodarst pro adzą h działal ość rol i zą rośli ą lu /i z ierzę ą. W ta. zesta io o grup o szaro e uż tkó rol h ha oraz odsetka h ogółu gospodarstw w woj. opolskim w 2002 r. oraz w roku Tab. LIC)BA GOSPODARSTW ROLNYCH WEDŁUG GRUP OBS)AROWYCH UŻYTKÓW ROLNYCH W WOJ. OPOLSKIM Wysz zegól ie ie Grupy o szarowe użytków rol y h w ha i wię ej 2002 (w tys.) (w tys.) W odsetka h ogółu gospodarst ,5 31,7 10,9 5,4 2,7 4,4 1, ,1 6,8 4,1 7, (2002= 100) , Źródło: Po sze h Spis Rol. Raport z ikó oje ództ a opolskiego, Urząd Stat st z Opolu, Opole 2011, s. 18. W iki PSR skazują a z a z e z ia za hodzą e strukturze uż tko a ia gru tó oje ództ ie opolski, zaró o edług kieru kó użytkowania, jak i uż tko ikó. ) iejsz ła się po ierz h ia gru tó ależą h do gospodarst rol h. 88

90 Po ierz h ia gospodarst rol h r. iosła, t s. ha i poró a iu z da i z r. ła iejsza o t s. ha, tj. o, % 88. Większość -, % t s. gospodarst, sta o ił gospodarst a aj iejsze uż tkują e iej iż ha UR,, % - gospodarst a zaj ują e od do iej iż ha tys.), 6,7% gospodarstwa o powierzchni ha (3 tys.), najmniej, bo 4,4% - gospodarstwa aj iększe uż tkują e i ię ej ha 89. Naj iększą d a ikę spadku od iesie iu do r. od oto a o śród gospodarst aj iejsz h o po ierz h i - ha uż tkó rol h, gdzie li z a gospodarst z iejsz ła się o %. ) iejsz ła się także li z a gospodarst o powierzchni 5-20 ha UR (o 21,7%) i liczba gospodarstw z grupy obszarowej ha (o 8,3%) 90. ) a zą o zrosła ato iast li z a gospodarst aj iększ h o po ierz h i ha i ię ej UR o po ad % z do gospodarst. Podkreślić prz t ależ, że z ia są po ol e, a oj. opolskie dalsz iągu zali za e jest do grup oje ództ harakter zują h się dużą li z ą dro h gospodarst rol h: odsetek gospodarst o po ierz h i uż tkó rol h ha i ię ej iósł r. zaled ie, % 002 r. około %, pod zas gd odsetek gospodarst aj iejsz h, o po ierz h i -5 ha 64,4% (w 2002 r. ponad 75%) 91. W strukturze zasie ó oje ództ a opolskiego do i ują z oża, które r. os lo ał a pozio ie, % ałko itej po ierz h i zasie ó, t sz zegól oś i i te s e psze i a i ję z ień. Woje ództ o opolskie róż ia soki udział zasie u rzepaku i rzepiku ogól ej po ierz h i zasie ó aj ższ Pols e, % ogól ej po ierz h i oje ództ ie,, % zasie ó oje ództ ie sta o ią z oża podstawowe z mieszankami, 3,1% - buraki cukrowe, a 2,0% - zie iaki. Należ zau aż ć, że od roku struktura zasie ó, tak oje ództ ie uż tkó rol h gospodarst a w oje ództ ie opolski osiła, ha o e, roku 92. Na przestrzeni lat 2010 plo z óż podsta o h z iesza ka i z ożo i kaz ał te de ję zrosto ą poró a iu z rokie poprzed i, po z r. uległ z iejsze iu osiągają pozio, dt/ha i jed o ześ ie ł aj ższe kraju. 88 Po sze h Spis Rol. Raport z ikó oje ództ a opolskiego, Urząd Stat st z Opolu, Opole 2011, s Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ramach procesu przygotowania Strategii rozwoju województwa opolskiego, op. cit., s Ibidem, s Ibidem, s Ibidem, s

91 Powierzchnia upra z óż podsta o h z iesza ka i z ożo i r. z iększ ła się o, %, a z ior t h zie iopłodó ł iższe o, % skali roku przed rokie o 1,1%). 93 Po ierz h ia ogól a G i Tura a osi ha. Do i ują ą for ą łas oś i gru tó a tere ie G i jest łas ość pr at a. Drugi pod zględe po ierz h i tere ó łaś i iele gru tó jest Skar Państ a, do którego ależą.i. tere leś e ędą e zarządzie Lasó Państ o h. G i a ie posiada z a zą h po ierz h i gru tó zaso a h ko u al h. Do G i ależą tere, a któr h zlokalizo a e są ko u al e o iekt i urządze ia usługo e szkoł, przedszkola, o iekt e tar e, ś ietli e, oiska, itp., urządze ia i frastruktur te h i z ej g i e s pisko ś ie i, tere dróg gminnych, ro ó sz zegóło h i eliora j h oraz ie ielkie iezagospodaro a e tere. Według sta u a.. r. ielkość po ierz h i zaso a h g i h osiła 617,5 ha, w tym: ,7 ha - gru t t orzą e g i zasó ieru ho oś i, 4,7 ha - grunty przekaza e tr ał zarząd g i jed ostko orga iza j, 18,1 ha - gru t przekaza e uż tko a ie ie z ste, z zego, ha oso o fizycznym). W ta. zesta io o uż tko a ie gru tó gospodarst a h rol h G i Tura a lata h Powszechnego Spisu Rolnego: 2002 r. oraz w 2010 r. Tab. UŻYTKOWANIE GRUNTÓW W GOSPODARSTWACH ROLNYCH GMINY TURAWA W R. ORAZ W 2010 R. Wysz zegól ie ie PSR 2002 PSR 2010 W ha W % W ha W % 2002=100 Gru t ogółe 5025, , ,87% Uż tki rol e 4576,78 91,1 3529,85 92,58 77,13% Ugory 201,34 4,0 25,70 0,67 12,76% Sady 5,50 0,1 49,44 1,3 898,91% Łąki 1008,54 20,1 868,82 22,79 86,15% Pastwiska 76,91 1,5 69,31 1,82 90,12 93 Raport o sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w r., Urząd Stat st z Opolu, Opole 2014, s Zmiana studium uwaru kowań i kieru ków zagospodarowa ia przestrze ego g i y Turawa, załą z ik r do u h ał r l/ / Rad G i Tura ie z d ia listopada r., REGIOPLAN, Wro ła, 90

92 Las i gru t leś e 211,22 4,2 145,20 3,81 68,74 Pozostałe gru t 237,21 4,7 137,59 3,61 58,0 Źródło: da e stat st z e PSR. i PSR. Sz zegóło a a aliza da h za art h ta eli poz ala z ró ić u agę a z iejszają ą się po ierz h ię gru tó ogółe a także uż tkó rol h G i ie Tura a w r. =. Jed o ześ ie, sposó iez ier i d a i z zrosła r. powierzchnia sadó około -krotnie). W G i ie Tura a edług da h z r. prze ażał ałe gospodarst a rol e o areale od ha do ha, zaj ują e się głó ie upra ą zie i oraz hodo lą. ) pu ktu idze ia przez a ze ia gru tó gospodarst a h rol h da e z r. w Gminie Tura a uż tki rol e zaj o ał po ierz h ię ha, z tego gru t or e ha, a lasy i gru t leś e ha 95. Gospodarst a rol e sta o ią % ogól ej po ierz h i G i Tura a. Uż tki rol e sta o ił, % ogól ej po ierz h i gru tó gospodarstw rolnych, las i gru t leś e, %, a pozostałe zie ie oraz ieuż tki, %. Nato iast struktura uż tkó rol h ędą h e łada iu gospodarst rol h kształto ała się astępują sposó : gru t or e 70,44 %; sady, %; łąki 27,80 %; pastwiska 1,48 % 96. W ta. za arto harakter st kę gospodarst rol h G i Tura a r. i r. edług siedzi gospodarst a. Tab. GOSPODARSTWA ROLNE GMINY TURAWA W R. I R. WEDŁUG SIED)IBY GOSPODARSTWA Wysz zegól ie ie 2002 r r. Liczba Powierzchnia w ha Liczba Powierzchnia w ha Grunty ogółe Uż tki rol e Ogól a Uż tkó rolnych Ogółe , , , ,85 Do 1 ha ,91 163, ,47 17, ha , , ,71 535, ha ,54 589, ,31 532, ha ,04 422, ,28 405,28 ha i ię ej , , , ,87 Źródło: da e stat st z e Po sze h ego Spisu Rol ego z r. oraz z r. 95 Ibidem, s ) ia a studiu uwaru kowań i kieru ków zagospodarowa ia przestrze ego g i y Turawa, op. cit., s

93 Gospodarst a ardzo ałe działki rol e, to jest o areale do ha, sta o ił r. aż % ogól ej li z gospodarst G i ie. Gospodarst a ałe, to jest o areale od do ha sta o ił lisko %, ato iast gospodarst a śred ie, o po ierz h i od ha do ha - pra ie % ogółu, a gospodarst a duże o areale po żej ha sta o ił lisko % ogółu. Ge eral ie li z a gospodarst o areale do ha sta o iła G i ie Tura a aż % ałoś i 97. Gospodarst a rol e o po ierz h i uż tko ej od ha do ha sta o ił r. w G i ie Tura a po iżej % ogól ej po ierz h i, a o szar uż tkó rol h t h gospodarst a h ie przekra zał %. Da e z roku skazują raź ie a te de ję z iększa ia po ierz h i gospodarst rol h G i ie Tura a. W roku gospodarst a o po ierz h i ha i ię ej sta o ił, jakkol iek ie ielki udział pod zględe i h li ze oś i, ale po ierz h ia zaj o a h przez te gospodarst a uż tkó rol h przekro z ła % i h ogól ej po ierz h i. Tab. STRUKTURA GOSPODARSTW ROLNYCH W R. I R. WEDŁUG SIED)IBY GOSPODARSTWA W % Wysz zegól ie ie 2002 r r. Liczba Powierzchnia Liczba Powierzchnia Ogól a Uż tkó rol h Ogól a Uż tkó rolnych Ogółe (99,99) Do 1 ha 35,77 4,6 3,57 3,38 0,46 0, ha 47,4 24,72 23,67 52,39 14,05 14, ha 7,98 12,91 12,88 18,87 13,96 13, ha 3,46 9,19 9,23 9,01 10,63 10,66 ha i ię ej 5,39 48,58 50,64 16,34 60,9 61,04 Źródło: da e stat st z e Po sze h ego Spisu Rol ego z r. oraz z r. Struktura o szaro a gospodarst rol h G i ie Tura a ła ardzo rozdro io a. Większość ał h gospodarst poszukuje i ędzie poszuki ać dodatko h, pozarol i z h źródeł do hodu. Na podsta ie da h z Po sze h ego Spisu Rol ego z roku 600 gospodarstw (57, % ogółu pro adziło łą z ie działal ość rol i zą, gospodarst, % łą z ie pozarol i zą, gospodarst, % rol i zą 97 Ibidem, s

94 i pozarol i zą, a gospodarst a, % ie pro adziło działal oś i rol i zej i pozarol i zej. Po adto ależ zaz a z ć, że gospodarst a o areale iększ iż ha skupiało s oi łada iu, ha z, ha ogól ej po ierz h i gospodarst rolnych, czyli 57,78 % 98. W roku gospodarst a h rol h G i Tura a zaj o a o się głó ie hodo lą trzod hle ej, z łasz za duż h gospodarst a h rol h. W tego t pu gospodarst a h ajli z iej stępo ała także hodo la dła, poró a iu z pozostał i kategoria i grup o szaro h po ierz h i uż tkó rol h gospodarst rol h. Tab. )WIER)ĘTA GOSPODARSKIE WEDŁUG GRUP OBS)AROWYCH POWIER)CHNI UŻYTKÓW ROLNYCH W 2002 R. (W SZT.) Grupy obszarowe użytków rol y h Ogółe B dło Trzoda chlewna Ogółe sztuka h duż h sd * Ogółe (2156) Do 1 ha ha ha ha ha i ię ej * Do przeli zeń pogło ia z ierząt gospodarski h a sztuki duże prz jęto podsta o e gatu ki tj. dło, trzodę hle ą, o e i ko ie. Źródło: da e stat st z e Po sze h ego Spisu Rol ego z r. Strukturę udziału posz zegól h kategorii z ierząt gospodarski h gospodarst a h rol h G i Tura a edług grup o szaro h po ierz h i uż tkó rol h r. przedsta io o ta eli po iżej. Tab. STRUKTURA )WIER)ĄT GOSPODARSKICH WEDŁUG GRUP OBS)AROWYCH POWIER)CHNI UŻYTKÓW ROLNYCH W R. Grupy obszarowe użytków rol y h Ogółe B dło Trzoda chlewna Ogółe szt. duż h SD * w szt. Ogółe Do 1 ha 0,45 0,28 0, ha 14,04 8,15 11,97 98 ) ia a studiu uwaru kowań i kieru ków zagospodarowa ia przestrze ego g i y Turawa, op. cit., s

95 5 10 ha 15,77 11,73 14, ha 15,52 13,09 14,42 ha i ię ej 54,22 66,75 58,72 * Do przeli zeń pogło ia z ierząt gospodarski h a sztuki duże prz jęto podsta o e gatu ki tj. dło, trzodę hle ą, o e i ko ie. Źródło: da e stat st z e Po sze h ego Spisu Rol ego z r. W ta. zesta io o pogło ie z ierząt gospodarski h gospodarst a h rol h G i Tura a r. raz z li z ą gospodarst rol h, pro adzą h produk ję z ierzę ą. Tab. )WIER)ĘTA GOSPODARSKIE W GOSPODARSTWACH GMINY TURAWA W R. Bydło raze Trzoda chlewna Dró ogółe razem Liczba gospodarstw (2002=100) 44,74% 50,93% - Pogło ie z ierząt gospodarski h (2002=100) 90,74% 107,27% 84,97% Źródło: da e stat st z e Po sze h ego Spisu Rol ego z 10 r. Sz zegóło e da e PSR skazują, że z ierzęta gospodarskie sztuka h duż h utrzymywano w 253 indywidualnych gospodarstwach rolnych w Gminie Turawa. Wskaź ik jakoś i rol i zej przestrze i produk j ej G i Tura a kształtuje się jed ak po iżej pozio u śred iego i iększość i d idual h gospodarst rol h o ałej po ierz h i określają ogra i zo e ożli oś i upra rośli i roz oju gospodarki rol ej a jej terenie 99. Według da h Po sze h ego spisu rol ego z roku oraz z r. spośród ogól ej li z gospodarst do o h aż uz ski ał do hod z działal oś i rol i zej. W grupie tej ajli z iej ł jed ak repreze to a e gospodarst a rol e ez do hodó z i h iezaro ko h źródeł poza e er turą i re tą gospodarst. 99 Stro a i ter eto a Urzędu G i y Turawa: lad=a&id_dzi=7&id_men=12 ( r.). 94

96 Tab. GOSPODARSTWA DOMOWE W GMINIE TURAWA ) DOCHODAMI ) RÓŻNYCH ŹRÓDEŁ WEDŁUG PSR ORA) Wysz zegól ie ie Liczba 2010=2002 Gospodarst a do o e ogółe 355 ) działal oś i rol i zej 353 Bez do hodó z działal oś i rol i zej 2 Z dochodami z pozarol i zej działal oś i gospodar zej 138 Z dochodami z pracy najemnej 147 ) do hoda i z i h iezaro ko h źródeł poza e er turą i re tą 16 ) do hodó z e er tur i re t 106 Bez do hodó z e er tur i re t 247 Bez do hodó z pozarol i zej działal oś i gospodar zej 217 Bez do hodó z pra aje ej 208 Bez do hodó z i h iezaro ko h źródeł poza e er turą i re tą 339 Źródło: da e stat st z e Po sze h ego Spisu Rol ego z i z r. G i a Tura a harakter zuje się dużą lesistoś ią tere u. Tere leś e G i ie Tura a zaj ują po ad % jej po ierz h i ogól ej. Ko pleks leś e stępują głó ie w pół o ej i połud io o-za hod iej zęś i G i, sta o ią e alor prz rod i z Gminy pod zględe flor st z, ekologi z i krajo razo opisa e zęś i dot zą ej zaso ó prz rod i z h G i Tura a. W ta. zesta io o po ierz h ię gru tó leś h ogółe oraz po ierz h ię lasó G i ie Tura a lata h Tab. LEŚNICTWO WEDŁUG FORM WŁASNOŚCI W GMINIE TURAWA W LATACH Wysz zegól ie ie Powierz h ia gru tów leś y h ogółe 8868,9 8868,4 8875,0 8905,4 8912,5 8911,9 8923,5 Lesistość % 50,1 50,1 50,2 50,4 50,4 50,4 50,5 Gru t leś e pu li z e ogółe 8669,9 8668,2 8673,2 8702,2 8701,8 8701,4 8699,6 Gru t leś e pu li z e Skar u Państ a 8424,3 8422,6 8427,6 8456,6 8456,2 8455,8 8454,0 Gru t leś e pu li z e Skar u Państ a 8385,6 8389,1 8389,1 8391,3 8391,4 8391,1 8390,2 zarządzie Lasó Państ o h Gru t leś e prywatne 199,0 200,2 201,8 203,2 210,7 210,5 223,9 Powierz h ia lasów ogółe 8627,9 8627,7 8634,2 8669,4 8676,3 8675,8 8687,5 Las pu li z e ogółe ,6 8465,3 8463,6 Las pu li z e Skar u Państ a ,6 8226,3 8224,6 Lasy publiczne Skar u Państ a w zarządzie Lasó Państ o h ,8 8161,6 8160,8 95

97 Las pu li z e Skar u Państ a ,0 6,0 6,0 w zaso ie Włas oś i Rol ej SP Lasy publiczne gminne ,0 239,0 239,0 Las pr at e ogółe ,5 223,9 Źródło: da e stat st z e Głó ego Urzędu stat st z ego oraz Ba ku Da h Lokal h. W latach o ser uje się z iększa ie po ierz h i gru tó leś h ogółe z jątkie da h z roku, o skutkuje zroste skaź ika lesistoś i dla G i Tura a z 50,1% (dane z 2006 i z 2007 r.) do poziomu 50,5% (w roku 2012). Po ierz h ię lasó G i ie Tura a, które ie sta o ił gru tó leś h łas oś i Skar u Państ a lata h zawarto w tab. Tab. LASY NIESTANOWIĄCE WŁASNOŚCI SKARBU PAŃSTWA Wysz zegól ie ie Po ierz h ia gru tó leś h ogółe 444,60 445,80 447,40 448,80 456,30 456,10 469,50 Las ogółe 438,20 439,40 441,00 442,20 449,70 449,50 462,90 Lasy ochronne 268,50 434,70 462,50 473,20 453,20 453,20 453,20 Gru t leś e pr at e ogółe 199,00 200,20 201,80 203,20 210,70 210,50 223,90 Gru t leś e pr at e osó fiz z h 199,00 199,90 201,60 203,20 210,50 210,30 223,70 Gru t leś e pr at e las o hro e 34,00 200,20 228,00 228,00 208,00 208,00 208,00 Gru t leś e g i e ogółe 245,60 245,60 245,60 245,60 245,60 245,60 245,60 Gru t leś e g i e las ogółe 239,20 239,20 239,20 239,00 239,00 239,00 239,00 Gru t leś e g i e las o hro e 234,50 234,50 234,50 245,20 245,20 245,20 245,20 Źródło: da e stat st z e Głó ego Urzędu stat st z ego oraz Ba ku Da h Lokal h. Po ierz h ia gru tó leś h ogółe, które ie sta o ił łas oś i Skar u Państ a ulegała stop io e u poszerza iu lata h -, sta o ią ostat i ada roku, % po ierz h i z roku. )asad i zo ał ada okresie z iększa o powierz h ię ogółe gru tó leś h pr at h zrost r. o po ad, % - rok =, utrz ują a dot h zaso pozio ie o szar gru tó leś h g i h ogółe. Od roku astąpiło z iększe ie po ierz h i gru tó leś h g i h o charakterze lasó o hro h zrost o po ad, %. 96

98 RO)D)IAŁ VIII. RYNEK PRACY W GMINIE TURAWA R ek pra każdego regio u sta o i padko ą u aru ko ań środo isko h, przestrze h, społe z h, gospodar z h, a także i frastruktural h, t sa ie po i ie ć rozpatr a ałko it oder a iu od skaza h deter i a t. R ek pracy jest jednym z t h ele e tó gospodarki, któr łą z sektor przedsię iorst z sektorem gospodarstw domowych. Sytuacja na rynku pracy jest z jed ej stro po hod ą tego, o dzieje się sektorze przedsię iorst, a z drugiej pł a a ko iu kturę w przedsię iorst a h p. zrost ezro o ia jest ikie de zji przedsię ior ó, a jed o ześ ie, poprzez pł a do hod lud oś i egat ie oddział uje a pop t a produkty i usługi dostar za e przez t h sa h przedsię ior ó. S tua ja a r ku pra jest za sze po hod ą s tua ji real ej sferze gospodarki. A aliz azują e a e pir z ej o e ie da h skazują, że r ek pra z opóź ie ie reaguje a to, o dzieje się w gospodar e. Opóź ie ie to osi z reguł kilka k artałó 100. Do sła h stro regio u ko tekś ie r ku pra zali z ć ależ przede sz stki iedopaso a ie struktur podaż do pop tu, ższe rejestrowane - bezrobocie w zęś i za hod iej oje ództ a, soki udział długotr ale ezro ot h ogól ej li z ie zarejestro a h oraz soki udział osó z niskimi kwalifikacjami lub bez zawodu w strukturze ezro o ia. Niepokój udzić oże soki udział ezro ot h po iżej roku ż ia, a także ros ą udział osó iepeł ospra h. I ą, egat ą k estią jest, zdiagnozowane w ielu ada ia h, stępo a ie zja iska d skr i a ji a r ku pra o e ko iet, iepeł ospra h i osó ieku po żej lat 101. W oje ództ ie opolski latach obserwowano systematyczny spadek li z ieszkań ó i a ko ie r. iosła o a, t s., tj. o, % iej iż 2012 r. w gospodar e arodo ej oje ództ a opolskiego pra uje po ad trz sta t się osó, z czego ponad 73% w sektorze prywatnym. Prze sł skupia, % pra ują h ałej gospodar e, udo i t o, %, rol i t o, %, a usługi ie ałe % da e g sta u a ko ie r.. Opolski r ek pra, jak skazują iektórz autorz, uz a a jest r kie 100 Diag oza i prog ozy akroeko o i z e dla województwa opolskiego ze sz zegól y uwzględ ie ie ry ku pracy, UMWO, Opole Materiał ro o z do wypracowania Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s

99 pomocniczego pracownika. Jest to rynek ubogi, jeśli hodzi o zróż i o a e i ieka e ofert pra z iąza e z o i te h ologia i, auka i te h i z i i społe z i regionie opolski jest ró ież aj iej ofert pra dla osó z ższ kształ e ie w poró a iu z innymi regionami w kraju 102. W 2011 r. w oj. opolski od lat stępo ał jede z aj iższ h skaź ikó zatrud ie ia oszą, %. Naj ższ spół z ik akt oś i za odo ej stąpił w Opolu (56,6%) oraz w po iata h: a sło ski, %, rzeski i opolski po, %, a aj iższ po iata h: prud i ki, %, kędzierz ńsko-kozielski, % i głu z ki (47,6%) 103. Wyniki Bada ia Akt oś i Eko o i z ej Lud oś i BAEL zrealizowanego dla woj. opolskiego w IV kwartale w latach 2010 kazał, że zrastał udział pra ują h w ogól ej li z ie osó ieku lat i ię ej z, % 2010 r. do 48,8% w 2012 r. oraz 49,2% w roku 2013) 104. w r. spół z ik akt oś i za odo ej woj. opolskim iósł, % śred io kraju, %. Li z a osó akt h za odo o li z ła, t s., a ier h za odo o po. lat i ię ej ło, t s. osó. Należ jed ak pa iętać, że iska akt ość lud oś i ikać oże tak z pozytywnych, jak i skrajnie negatywnych przesła ek. Do poz t h ależ przede sz stki auka oraz pod osze ie k alifikacji przez ieszkań ó grupa ta stanowi ok. 20% biernych zawodowo. Powodem niskiej akt oś i są jed ak przede sz stki przejś ia a e er turę i re tę ok. %, horo i iepeł ospra ość ok. %, o o iązki rodzi e, t z iąza e z prowadzeniem domu (ok. 12%) oraz w niewielkim stopniu przekonanie o ie oż oś i z alezie ia pra lu zerpa ie sz stki h z a h ożli oś i jej z alezie ia 105. Na r s. przedsta io o li z ę pra ują h gospodarce narodowej w oje ództ ie opolski latach oraz d a ikę li z pra ują h Pols e i oje ództ ie opolski latach (rok poprzedni=100). 102 T. Sołdra-G iżdż, Kształ e ie ustawi z e w województwie opolski. Stan na 2010 r. ekspert za, zęść I, Opole Pozio ży ia ieszkań ów w województwie opolski, sytua ja rodzi, po o ezro ot y i oso o wyklu zo y, iwelowa ie skutków dysfu k ji społe z y h, Regio al Ośrodek Polit ki Społe z ej, Opole 2012, s Raport o sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w 2012 r., Urząd Stat st z Opolu, Opole 2013, s Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ramach procesu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s

100 Rys. LIC)BA PRACUJĄCYCH W GOSPODARCE NARODOWEJ W WOJEWÓD)TWIE OPOLSKIM W LATACH ORA) DYNAMIKA LIC)BY PRACUJĄCYCH W POLSCE I WOJEWÓD)TWIE OPOLSKIM W LATACH (ROK POPRZEDNI=100) Źródło: Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, Urząd Marszałko ski Woje ództ a Opolskiego, Opole, st zeń, s.. W 2013 r. w poró a iu z r. zrósł zaró o spół z ik akt oś i za odo ej, jak i skaź ik zatrud ie ia prz ró o zes spadku stop ezro o ia. Udział ezro ot h w ogól ej li z ie osó ieku lat i ię ej z alał z 4,7% w 2010 r. do 3,9% w 2013 r. ) iejsz ł się ró ież odsetek ier h za odo o z, % 2010 r. do 46,9% w 2013 r.). W latach odnotowano w woj. opolskim wzrost prze ięt ego zatrud ie ia w sektorze przedsię iorst skali roku. Od r. te de ja ta uległa od ró e iu i astąpił spadek prze ięt ego zatrud ie ia, któr pogłę ił się 2010 r. w latach , z jątkie r. iez a z zrost prze ięt ego zatrud ie ia - o, % astąpił spadek prze ięt ego zatrud ie ia sektorze przedsię iorst w skali roku 106. w 2012 r. w oje ództ ie opolski prze ięt e zatrud ie ie skali roku w sektorze przedsię iorst uległo także o iże iu i ukształto ało się a pozio ie, t s. osó, tj. o, % iższ w stosunku do poprzedniego roku (wobec wzrostu o 0,2% w 2011 r.) 107. W skali kraju od oto a o zrost prze ięt ego zatrud ie ia poró a iu z rokiem poprzednim o 0,1% po zroś ie o 3,2% w 2011 r.). w oje ództ a h astąpił spadek prze ięt ego zatrudnienia, w granicach od 1,5% w łódzki do, % śląski. Wzrost od oto a o 7 oje ództ a h, aj iększ dol ośląski, tj. o 1,5%. W oje ództ ie lu uski 106 Raport o sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w 2013 r., op. cit., s Ibidem, s

101 prze ięt e zatrud ie ie pozostało a pozio ie z liżo do oto a ego przed rokie 108. W tab. zestawiono dane dot zą e prze ięt ego zatrud ie ia sektorze przedsię iorst w latach 2005, 2011, Tab. PR)ECIĘTNE )ATRUDNIENIE W SEKTOR)E PR)EDSIĘBIORSTW W LATACH 2005, 2011, 2012 W TYSIĄCACH W TYS. Wysz zegól ie ie Polska 4769,3 5260,9 5544,1 5548,7 5494,5 Woje ództ o opolskie 93,0 96,6 96,8 96,3 90,9 Źródło: opra o a ie łas e a podsta ie: Raport o sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w 2013 r., Urząd Stat st z Opolu, Opole 2013, s. 29; Raport o sytuacji społe z o-gospodarczej województwa opolskiego w 2013 r., Urząd Stat st z Opolu, Opole 2014, s. 29; Struktura zatrudnienia w oje ództ ie opolski, z łasz za a tle struktur U ii Europejskiej nie jest korzystna, charakteryzuje się, o ie soki udziałe zatrud ie ia w rol i t ie, iski zaś usługa h. Wart u agi jest fakt, iż produk ja rol a, % artoś i doda ej rutto skupia ie ałe % ogółu pra ują h gospodarce narodowej 109. D a ika prze ięt ego zatrud ie ia kształto ała się w oj. opolski iej korz st ie iż w kraju, gdzie astąpił i i al zrost. W r. prze ięt e zatrud ie ie w oje ództ ie o iż ło się o 5,6% w poró a iu z rokie poprzed i i ł to spadek aj iższ kraju. w roku udział prze ięt ego zatrud ienia w przet órst ie prze sło sta o ił, % ogól ej li z prze ięt ego zatrud ie ia sektorze przedsię iorst Raport o sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w 2013 r., Urząd Stat st z Opolu, Opole 2013, s Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s Raport o sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w 2013 r., op. cit., s

102 Rys. PR)ECIĘTNE )ATRUDNIENIE W SEKTOR)E PR)EDSIĘBIORSTW W WOJ. OPOLSKIM W LATACH 2002 W TYS. OSÓB Źródło: Analiza sytua ji a ry ku pra y województwa opolskiego w roku dla Sej iku Województwa Opolskiego, Obserwatorium Rynku Pracy WUP Opole, Opole 2014, s. 9. Dane o pra ują h dot zą osó ko ują h pra ę prz oszą ą i zaro ek lu do hód. Do pra ują h zali za się 111 : osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy (umowa o pra ę, po oła ie, ia o a ie lu ór lu stosu ku służ o ego; pra oda ó i pra ują h a łas ra hu ek, a mianowicie: łaś i ieli i spół łaś i ieli łą z ie z po agają i zło ka i ich rodzin; z łą ze ie spól ikó spółek, którz ie pra ują spół e pod iotó pro adzą h działal ość gospodar zą poza gospodarst a i i d idual i w rolnictwie, i e oso pra ują e a łas ra hu ek, p. oso ko ują e ol e za od ; osoby w ko ują e pra ę akład zą; age tó łą z ie z po agają i zło ka i i h rodzi oraz oso a i zatrud io i przez age tó ; zło kó spółdziel i produk ji rol i zej rol i z h spółdziel i produk j h i spółdziel i po stał h a i h azie oraz spółdziel i kółek rol i z h. 111 Rynek pracy w województwie opolski w 2007 r., Urząd Stat st z Opolu, Opole 2008, s

103 Tab. PRACUJĄCY WEDŁUG SEKTORÓW WŁASNOŚCI W WOJ. OPOLSKIM ORAZ W POWIECIE OPOLSKIM W LATACH (W TYS.) Wysz zegól ie ie Województwo opolskie ogółe 192,2 197,3 203,8 200,3 203,0 202,6 201,0 Sektor publiczny 84,4 83,9 84,3 83,2 83,7 76,3 73,6 Sektor prywatny 107,8 113,4 119,6 117,2 119,3 126,3 127,4 Powiat opolski - ogółe 18,1 18,9 20,4 19,1 19,8 20,6 - Sektor publiczny 6,5 6,3 6,6 6,3 6,3 6,2 - Sektor prywatny 11,5 12,7 13,8 12,9 13,5 14,4 - *Według siedzi zarządu zakładó ** edług fakt z ego stałego iejs a pra i rodzaju działal oś i Źródło: da e stat st z e dot. r ku pra oje ództ ie opolski. W latach zao ser o ać oż a te de ję z iąza ą ze z a zą spadkiem w ostat i h d ó h lata h udziału pra ują h sektorze publicznym oje ództ a opolskiego. Te de ję spadko ą śród zatrud io h sektorze publicznym ależ od oto ać także odniesieniu do powiatu opolskiego, aczkolwiek skala zjawiska jest nieco mniejsza. W ta. zesta io o da e dot zą e prze ięt ego zatrud ie ia sektorze przedsię iorst oje ództ ie opolski latach Tab. PR)ECIĘTNE )ATRUDNIENIE W SEKTOR)E PR)EDSIĘBIORSTW W WOJEWÓD)TWIE OPOLSKIM Sekcje I-III I VI I IX I XII I-III I VI I IX I XII Analogiczny okres roku poprzedniego =100 W tys. Prze ięt e zatrud ie ie 99,8 97,7 97,1 100, ogółe W t : prze sł 98,5 95,9 95,6 99,1 97,5 100,7 100,3 99,4 54,6 W tym: Przet órst o 98,2 97,7 97,4 101,3 99,5 100,6 100,3 99,4 49,9 prze sło e Dostawa wody; 103,0 101,6 101,7 102,4 105,0 105,2 104,2 103,1 21 gospodaro a ie ś ieka i i odpadami; rekultywacja Budownictwo 111,2 108,4 105,1 102,3 95,2 94,4 95,2 100,7 8,4 Ha del; apra a pojazdó 104,6 103,0 103,4 103,0 98,2 96,4 97,4 97,3 14,5 samochodowych Transport i gospodarka 92,2 93,3 94,7 94,4 103,8 103,7 102,5 103,5 6,2 magazynowa Zakwaterowanie 111,7 113,0 108,7 106,4 89,8 96,5 98,7 94,5 1,4 i gastronomia Informacja i komunikacja 98,6 98,2 98,0 98,9 98,6 98,2 99,1 96,6 0,4 O sługa r ku 111,3 111,1 111,0 104,8 95,2 94,4 95,5 96,0 1,5 102

104 ieru ho oś i Administrowanie i działal ość spierają a 73,6 72,1 67,5 91,1 102,1 101,8 107,8 109,3 4,2 Źródło: Raport o sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w 2013 r., Urząd Stat st z w Opolu, Opole 2013, s. 30. Na u agę zasługuje te de ja zrosto a grupie pra ują h ogółe w oje ództ ie opolski 2007 r. (2006=100), ale w kolejnych latach ta liczba zmniejsza się. ał okresie iększa zęść pra ują h g i ie Tura a stępo ała sektorze prze sło, a zkol iek roku zau aż ć ależ spadek li z zatrud io h w Gminie Turawa w sektorze prze sło a rze z usług. Liczba pra ują h Gminie Turawa w latach została przedsta io a tab. Dane skazują a z iększe ie li z pra ują h latach , przy tendencji spadkowej w lata h ześ iejsz h: (2007=100). Tab. PRACUJĄCY W GMINIE TURAWA Rok Ogółe W tym kobiety Publicznym W sektorze Pra ują y Niepublicznym W prze śle W usługa h Źródło: Woje ództ o opolskie. Podregio. Po iat. G i, z lat 2008-, Urząd Stat st z Opolu. W latach zrastał zaró o spół z ik akt oś i za odo ej jak i skaź ik zatrud ie ia, ale ró ież zrastała stopa ezro o ia. Udział ezro ot h woj. opolskim w ogól ej li z ie osó ieku lat i ię ej ró ież kaz ał te de ję ros ą ą z, % 2010 r. do 5,1% w r., z iejszał się ato iast odsetek ier h zawodowo (z 47,1% w 2010 r. do 46,1% w 2012 r Po ros ą ej d a i e latach 2006 prze ięt ego iesię z ego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsię iorst, od r. astąpiło jej spo ol ie ie 112 Ibidem, s

105 (rys.). W r. d a ika ła ższa iż rok ześ iej i prze ięt e iesię z e wynagrodzenie brutto z iększ ło się skali roku o 5,0%. W 2012 r. natomiast ponownie d a ika uległa spo ol ie iu i poró a iu z r. prze ięt e agrodze ie iesię z e rutto zrosło t lko o 1,3% 113. Rys. PR)ECIĘTNE WYNAGROD)ENIE W SEKTOR)E PR)EDSIĘBIORSTW W WOJ. OPOLSKIM W LATACH (W PLN) Źródło: A aliza sytua ji a ry ku pra y województwa opolskiego w 2013 roku dla Sej iku Woje ództ a Opolskiego, Obserwatorium Rynku Pracy WUP Opole, Opole 2014, s. 10. W latach 2010 od oto a o zrost prze ięt h ś iad zeń pła a h zaró o przez )US jak i KRUS. W r. zrost prze ięt ej iesię z ej e er tur i re t pła a ej rol iko i d idual ł iez a z ie ższ o, p. pro. iż zrost tego ś iad ze ia realizo a ego przez )US 114. A alizują pro le ielkoś i zatrud ie ia przekroju d ó h skaź ikó : prze ięt ego zatrudnienia w sektorze przedsię iorst oraz ikó BAEL st ierdzić oż a 115 : ido z spadek prze ięt ego zatrud ie ia w sektorze przedsię iorst o 4,7% do pozio u, t s. osó i jest to aj iższ pozio analizowanym okresie od 2002 roku, spadek stąpił iększoś i sek ji i. budownictwie (o 15%), w ad i istro a iu i działal oś i spierają ej o, % oraz zakwaterowaniu 113 Ibidem, s Raport o sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w 2013 r., op. cit., s A aliza sytua ji a ry ku pra y województwa opolskiego w 2013 roku op. cit., s

106 i gastronomii (o 11,5%). Wzrost w tym okresie odnotowano tylko w d ó h kategoriach tj.: informacji i komunikacji (o 12,4%) oraz w transporcie i gospodarce magazynowej (o 0,2%), zrost li z pra ują h III k artale edług BAEL o e II k artału tegoż roku oraz spadek o e III k artału roku, adal utrz ują a się te de ja do utrz a ia się ższej li z pra ują h od li z ier h za odo o, zapo zątko a a III kwartale 2009, przede wszystkim z u agi a i h przejś ie do kategorii osó poszukują h pra ezro ot h, zrost spół z ika akt oś i za odo ej oraz skaź ika zatrud ie ia III k artale o e II k artału tegoż roku oraz spadek o e III k artału roku. Z punktu widzenia rynku pracy atutem powiatu opolskiego jest liskość iasta oje ódzkiego Opola, jako iejs a pra, e tró ha dlo h, usługo h, ogata sieć dróg t autostrada A Kato i e-wro ła, z ęzła i drogo i oraz u iarko a e alor krajo razo e i tur st z e o szar leś e, jezioro Tura skie. Barierą jest też ie hęć do podejmowania pracy w regio ie przez sza sę igra ji zaro ko ej poza gra i e kraju 116. Barierą roz oju po iatu opolskiego jest iski skaź ik przedsię ior zoś i. Po adto iększość ieszkań ó oli zatrud ie ie Opolu, aj zęś iej z u agi a ższe zaro ki. Waż ier ikie roz oju regio al ej gospodarki, ają ezpośred i pł a o li ze r ku pra, jest zdol ość ge ero a ia o h iejs pra. W prze iągu I-III k artału roku duże, śred ie i ałe pod iot gospodarki t orz ł ogółe 573 o h iejs zatrud ie ia o iej iż tym samym okresie 2012 r.), z czego: prz padło a sektor pu li z, a sektor pr at, prz padło a pod iot ałe, a śred ie, a duże 117. Ko po e te s tet z ej o e akt oś i a r ku lokal ale także regio al i globalnym) jest poziom bezrobocia. Zjawisko to ma negatywne konsekwencje w sferze społe z ej i eko o i z ej, pro adzą wielu przypadkach do wykluczenia, marginalizacji i patologii. )e społe z ego, ale także eko o i z ego pu ktu idze ia, eli i a ja 116 Informacja o sytuacji na rynku pracy w Opolu i powiecie opolskim w 2012 roku, op. cit., s A aliza sytua ji a ry ku pra y województwa opolskiego w 2013 roku dla Sej iku Woje ództ a Opolskiego, Obserwatorium Rynku Pracy WUP Opole, Opole 2014, s

107 ezro o ia, z łasz za o harakterze długotr ał, jest jed z aj aż iejsz h zadań sta ia h spól o ie sa orządo ej i jej orga o 118. Ce hą e de i z ą oje ództ a opolskiego jest z a z e zróż i o a ie ter torial e zjawiska bezrobocia. Na koniec grudnia 2013 roku stopa bezrobocia w posz zegól h po iata h ahała się od, % powiecie opolskim grodzkim do 22,5% w powiecie rzeski. S ste at z ie a alizo a pozio atęże ia ezro o ia skazuje, że od lat najtrudniejsza sytuacja ma miejsce w powiatach: brzeskim, nyskim i prudnickim 119. Poziom bezrobocia rejestrowanego od oto a a ko ie posz zegól h lat 2008 wskazuje na spadek liczby bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy oje ództ a opolskiego 120. W r. uległa od ró e iu te de ja spadko a i od oto a o zrost li z ezro ot h, któr u o ił się roku astęp. Rozpo zęta w r. te de ja zrosto a ezro o ia uległa r. z ia ie, od oto ują spadek liczby bezrobotnych (o 1,5%) w poró a iu z rokiem poprzednim. Lata harakter zo ał się z a z i z ia a i pozio u bezrobocia rejestrowanego. Po od oto a zroś ie 2010 r. (o 3,5%), w kolejnym roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych zmniejsz ła się o, %. W r. od oto a o po o ie i h zrost o, % w skali roku, a a ko ie r. i h li z a ukształto ała się a pozio ie iższ o, % iż przed rokiem 121.Na ko ie r. ato iast li z a ezro ot h ukształto ała się a pozio ie ższ o, % iż przed rokie 122. Na koniec 2013 r. w oje ództ ie opolski ło zarejestro a h ezro ot h i li z a ta ła iższa od uz ska ej z koń e roku o osó spadek o, %. Po iżej zapreze to a e został z ia za hodzą e w poziomie bezrobocia od roku do koń a roku. 118 Diag oza i prog ozy akroeko o i z e dla województwa opolskiego ze sz zegól y uwzględ ie ie ry ku pracy, UMWO, Opole A aliza sytua ji a ry ku pra y województwa opolskiego w 2013 roku, op. cit., s Raport o sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w 2012 r., op. cit., s Ibidem, s Ibidem, s

108 Tab. LICZBA BEZROBOTNYCH ZAREJESTROWANYCH W WOJEWÓD)TWIE OPOLSKIM W LATACH (STAN W KOŃCU OKRESU Wysz zegól ie ie Liczba bezrobotnych Przyrost lub spadek do roku w ześ iejszego w liczbach w % , , , , , , , , , ,3 Źródło: A aliza sytua ji a ry ku pra y województwa opolskiego w 2013 roku dla Sej iku Woje ództ a Opolskiego, Obserwatorium Rynku Pracy WUP Opole, Opole 2014, s. 11. W zależ oś i od ogól ego sta u gospodarki oraz spe fiki struktur gospodar zej przedsię iorst, da h jed ostka h ter torial h okres z ia ielkoś i ezrobocia ogą prze iegać róż zakresie. Ra zej rzadkoś ią jest, a s tua ja a lokal h rynkach pracy w s ojej te de ji dokład ie odz ier iedlała te de je ał regio ie. z taką s tua ją a do z ie ia oje ództ ie opolski 123. Tab. )MIANA STÓP BEZROBOCIA W WOJEWÓD)TWIE OPOLSKIM W 2012 ROKU Powiat Rok 2012 I-12 II-12 III-12 IV-12 V-12 VI-12 VII-12 VIII-12 IX-12 X-12 XI-12 XII-12 Brzeski 1,3 0,9-0,6-0,6-0,3-1,5 0,0-0,1-0,2-0,3 0,5 1,1 Głu z ki 1,1 0, ,1 0, ,5 0,9 Kędzierz ńsko-kozielski 1,1 0, ,1 0,2 0,1 0,2 0,1 0,2 Kluczborski 0,8 0,3-0,5 -OJ ,2-0,1 0,4 0,9 Krapkowicki 0,7 0, ,3 0,0 0,2 0,2 0, ,8 Na sło ski 0,7 0, ,4 0,5-0,1 0,1 0,9 Nyski 1.2 0,6-0,4-0, , ,1 0,3 0,1 1,0 0,3 Oleski 0, ,1-0, , ,2 0,2 0,2 0,1 0,4 Opolski 0,8 0, , , ,3 0,3 0,2 0,5 123 Wieloaspektowa a aliza ezro o ia. Moduł II analiza danych zastanych z zakresu bezrobocia, op. cit., s

109 Prudnicki 0,8 0,3 0, , ,1 0,0 0,0 0,5 0,8 Strzelecki 0,7 0,3-0, ,1 0,0-0, ,3 0,4 1,0 Miasto Opole 0,5 0,2-0,1 0,0 0,0-0, ,0 0,1 0,2 0,1 0,1 Woje ództ o 0,8 0,4-0,3-0,4-0,3-0,3-0,1 0,0 0,1 0,1 0,4 0,5 Źródło: Wieloaspektowa a aliza ezro o ia. Moduł II analiza danych zastanych z zakresu bezrobocia, Opolskie O ser atoriu R ku Pra, Woje ódzki Urząd Pra Opolu, Opole 2013, s. 6. Naj ardziej po sze h ą iarą określają ą r ek pra jest stopa ezrobocia rejestro a ego. W raża o a pro e to stosu ek li z lud oś i ezro ot ej śród ogółu lud oś i akt ej za odo o. Na podsta ie ielolet i h doś iad zeń i o ser a ji iado o, że jest to artość z ie a zasie, a jed o ześ ie kazuje pe e pra idło oś i. Polegają o e a t, że artoś i tego skaź ika poz alają a z a ze ie d ó h podsta o h okresó, tj. zrostu i spadku. Mo e t, któr astępuje popra a ko iu ktur a r ku to ge eral ie okres iose o-letni, podczas gdy spadek otuje się miesią a h jesie h i zi o h. C kl te sprzężo jest z warunkami at osfer z i, od któr h zależą pra e taki h działa h gospodarki jak rol i t o, ogrod i t o z też udo i t o. S tua ja t h ra ża h z kolei przekłada się a pop t a pra ę ze stro lokują h się i h ra a h przedsię iorst, a ostatecznym rozra hu ku u ida z iają się postaci zmiany zatrudnienia (bezrobocia) 124. Opole skupia aj iększą oje ództ ie li z ę pod iotó gospodar z h, a prze ięt e agrodze ie Opolu jest z liżo e do pozio u krajo ego. W raź e tru gospodar z regio u jest stoli a oje ództ a, stąd z ra ji ie ielkiej odległoś i, ielu ieszkań ó po iatu opolskiego z ajduje zatrud ie ie a tere ie Opola 125, np. ieszkań G i Tura a. Na r s. przedsta io o skaź ik atęże ia ezro o ia Opolu oraz na terenie gmin powiatu opolskiego. W roku do urzędó pra oje ództ a opolskiego zgłosiło się osó, które uz skał status ezro ot h o osó ię ej iż roku. Trad j ie już ruch te asilił się II półro zu I półro ze - osó, II półro ze - osó ; I półro ze -, II półro ze -. Jest to zja isko, które po tarza się corocznie i wynika przede wszystkim z r t u pór roku oraz klu eduka j ego, co z kolei iesie ze so ą: apł osó po zakoń ze iu pra krótkookreso h, sezo o h oraz 124 Ibidem., s Informacja o sytuacji na rynku pracy w Opolu i powiecie opolskim w 2012 roku, op. cit., s

110 za iera h a zas określo, z iejsza ie zatrud ie ia ze zględu a okres zi o, z łasz za ra ż udo la ej, apł osó po zakoń ze iu pra sezo o h za gra i ą w kraja h UE, rejestra ja ezro ot h a sol e tó po ukoń ze iu szkół. Rys. WSKAŹNIK NATĘŻENIA BE)ROBOCIA W OPOLU ORAZ NA TERENIE GMIN POWIATU OPOLSKIEGO. STAN NA D)IEŃ.. R. Źródło: I for a ja o sytuacji na rynku pracy w Opolu i powiecie opolskim w 2012 roku, PUP, Opole 2013, s. 16. Według baz danych zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie opolskim edług stanu w koń u ar a roku prze ięt zas tr a ia ezro o ia woj. opolskim oraz w po ie ie opolski osi iesię i jest o dłuższ od okresu do podję ia pra lesu s dio a ej iesię. Oso poprzed io pra ują e korz stują krótsz zas do podję ia pra lesu s dio a ej, a prze ięt zas tr a ia ezro o ia jest ie o krótsz, iż w prz padku osó dot h zas iepra ują h. Najkrótsz prze ięt zas tr a ia ezro o ia dot z a sol e tó do iesią a z kształ e ie ższ do lat. Najdłuższ prze ięt zas do podję ia pra lesu s dio a ej dot z osó dojrzał h -64 lata), osó iepeł ospra h oraz osó długotr ale ezro ot h. 109

111 Tab. C)AS TRWANIA BE)ROBOCIA ORA) PR)ECIĘTNY C)AS DO PODJĘCIA PRACY NLESUBSYDIOWANEJ W POWIECIE OPOLSKIM (STAN NA KONIEC MARCA 2013 R.) Cecha Prze ięt y czas trwania bezrobocia iesią e Prze ięt y zas do podję ia pra y nlesubsydiowanej iesią e % długotrwale bezrobotnych w kategorii Poprzed io pra ują % Zwolnieni z prz z dot zą h zakładu % pracy Dot h zas iepra ują % Kobiety % Męż z ź i % Wiek: % Wiek: % Wiek: % Wiek: % Wiek: % Wiek: lata % Wiek: % W kształ e ie: ższe % W kształ e ie: poli eal e i śred ie % zawodowe W kształ e ie: ogól okształ ą e % W kształ e ie: za odo e % W kształ e ie: gi azjal e I iższe % Zamieszkali na wsi % A sol e i do iesią a 4 3 3% A sol e i do iesią a z % kształ e ie ższ do lat Cudzoziemcy 11-50% Długotr ale ezro ot i % Ko iet, które po urodze iu ie podjęł zatrud ie ia bez kwalifikacji ez doś iad ze ia % 51% 46% Bez kształ e ia śred iego % Po od iu kar ięzie ia % Niepeł ospra i % Ko iet : sa ot ie ho ują e % dzie ko do roku ż ia Męż z ź i: sa ot ie ho ują % dzie ko do roku ż ia Prze ięt ie powiecie % Prze ięt ie oje ództ ie % Źródło: Wieloaspektowa a aliza ezro o ia. Moduł II analiza danych zastanych z zakresu bezrobocia, Opolskie O ser atoriu R ku Pra, Woje ódzki Urząd Pra Opolu, Opole 2013, s

112 Wśród o o rejestro a h ezro ot h r. do i o ał oso po ra ają e po raz kolej do gro a ezro ot h %. Istot ą zęść o h rejestra ji sta o ił po adto oso, które ukoń z ł progra su s dio a e orga izo a e przez po iato e urzęd pracy i tak 126 : po robotach publicznych osó rok 583 osoby), po szkoleniach osoby (2012 rok osó, po staża h osó rok osoby), po pra a h społe z ie uż te z h osó (2012 rok osó, po pracach interwencyjnych - osó rok 64 osoby). Poda a e skaź iki r ku pracy w oj. opolski dot zą e zatrud ie ia, ezro o ia i akt oś i za odo ej, o iąża e są z a z łęde ikają z i ej iż fakt z a li z ieszkań ó oje ództ a. W ko sek e ji po ijają o e stępo a ie dużej li z niewymeldowanych z regionu igra tó defi it h, ogro ej skali ierejestro a ej igra ji zaro ko ej oraz dużego udziału iezarejestro a h ezro ot h ieposzukają h pra 127. Sytuacja na rynku pracy w Gminie Turawa w latach została zapreze to a a kolejnych tabelach. Tab. BEZROBOTNI* W GMINIE TURAWA Rok Liczba bezrobotnych W tym: W tym Li z a ezro ot y h według zasu pra y w iesią a h Ogółe Kobiety % Do 1 1 do 3 3 do 6 6 do do 24 Po żej , , , , , , III , * Liczba ezro ot h a XII każdego roku, a 2014 na 31 III. Źródło: Da e Po iato ego Urzędu Pra Opolu. 126 Analiza sytuacji na rynku pra y województwa opolskiego w 2013 roku op. cit., s R. Joń z, D. Rokita-Poskart, Ekspertyza doty zą a wpływu igra ji a sytua ję de ografi z ą i społe z ą województwa opolskiego. Ekspertyza wykonana na zlecenie ROPS, Opole, 2012, s

113 Sytuacja na rynku pracy w Gminie Turawa w zakresie bezrobocia odzwierciedla trend krajo z też regio al, z iąza ze zroste li z ezro ot h po zą sz od roku W ta. przedsta io o li z ę zarejestro a h ezro ot h g i ie Tura a edług pł i. Tab. BEZROBOCIE W GMINIE TURAWA WEDŁUG PŁCI W LATACH Wysz zegól ie ie Jednostka miary Bezrobotni zarejestrowani osoba edług pł i - ogółe Męż z ź i osoba Kobiety osoba Udział ezro ot h edług % 6,3 3,8 2,8 4,3 4,5 4,5 5,2 pł i zarejestrowanych w li z ie lud oś i wieku produkcyjnym - ogółe Męż z ź i % 4,5 2,8 2,1 4,2 4,0 4,3 5,0 Kobiety % 8,1 5,0 3,5 4,5 5,2 4,8 5,4 Źródło: opra o a ie łas e a podsta ie da h stat st z h dot. r ku pra woj. opolskim Zarejestrowani bezrobotni w gminie Turawa stanowili w ostat i h lata h grupę w ał stop iu zróż i o a ą, jeśli hodzi o płeć. Bezro ot h ęż z z ła zasad i zo poró al a ilość taka sa a li z a ezro ot h ko iet i ęż z z 2012 r.) jak i kobiet. W grupie ezro ot h edług ieku ajli z iejszą grupę ał okresie diag ost z sta o ią osoby w wieku 25- lata, prze ższają t sa popula ję ezro ot h wieku lata. Tab. BE)ROBOTNI WEDŁUG WIEKU W GMINIE TURAWA W LATACH W wieku Gmina Turawa Ogółe 24 lata i mniej lat i ię ej Źródło: opra o a ie łas e a podsta ie da h stat st z h dot. r ku pra woj. opolskim Według pozio u kształ e ia ezro ot h g i ie Tura a a podkreśle ie zasługuje aj iższ udział ezro ot h posiadają h ższe kształ e ie ogól ej li z ie ezro ot h. Naj ardziej zagrożo ą grupę sta o ią oso posiadają e kształ e ie zasad icze zawodowe, przynajmniej z punktu widzenia statystyki bezrobocia. 112

114 w ada okresie z iększa się li z a osó ezro ot h, które posiadają kształ e ie gi azjal e, podsta o e i iepeł e podsta o e. Tab. BE)ROBOTNI )AREJESTROWANI WEDŁUG PO)IOMU WYKS)TAŁCENIA W GMINIE TURAWA ) wykształ e ie Wysz zegól ie ie Ogółe W ższ Policealnym i śred i zawodowym Śred i ogól okszt ał ącym Zasadniczym zawodowym Gimnazjalnym, podstawowym i iepeł podstawowym Źródło: opra o a ie łas e a podsta ie da h stat st z h dot. r ku pra woj. opolskim Wśród ezro ot h gminie Turawa w latach z pu ktu idze ia stażu pra aj ardziej li z ą grupę sta o ił oso pra ują e od roku do lat, a dalszej kolej oś i oso posiadają e staż pra a pozio ie - lat oraz oso ez stażu pra y. Tab. BE)ROBOTNI )AREJESTROWANI WEDŁUG STAŻU PRACY W GMINIE TURAWA Wysz zegól ie ie Ogółe 1 rok i mniej )e staże pra y Po żej 30 lat Bez stażu pracy Źródło: opra o a ie łas e a podsta ie da h stat st z h dot. r ku pra woj. opolskim Zgodnie z t z i Mi isterst a Pra i Polit ki Społe z ej śród ezro ot h róż ia się tę zęść popula ji, która po speł ie iu określo h pra ie kr terió podlega sz zegól ej o hro ie. Oso a i sz zegól ej s tua ji a r ku pra są.i.: ezro ot i do i po żej roku ż ia; ezro ot i ez k alifika ji za odo h; ko iet, które ie podjęł zatrud ie ia po urodze iu dzie ka; długotr ale ezro ot i; ezro ot i po od iu kar poz a ie ia ol oś i i ezro ot i iepeł ospra i 128. W ra e da e dot zą e zarejestro a h ezro ot h ędą h sz zegól ej s tua ji a r ku pra Rynek pracy w Polsce w 2011 r., MPiPS, s ( ). 113

115 i 2012 r. dla woje ództ a opolskiego, dla po iatu opolskiego oraz dla G i Tura a przedstawia tab. Tab. WYBRANE KATEGORIE )AREJESTROWANYCH BE)ROBOTNYCH BĘDĄCYCH W S)C)EGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY W 2011 I 2012 R. (W TYS.) Wysz zegól ie ie Woje ództ o opolskie Ogółe Do 25 roku ży ia Powyżej roku ży ia Długotrwale bezrobotni ) ogółe Bez kwalifikacji zawodowych Bez doświad ze ia zawodowego Bez wykształ e ia śred iego ,1 47,3 9,6 9,7 12,4 13,6 23, ,2 16, ,8 28,5 30,6 Powiat opolski 4,3 4,8 1,0 1,1 1,2 1,3 2,3 2,3 1,4 1,4 1,0 1,0 2,9 3,2 Gmina Turawa 0,27 0,3 0,08 0,08 0,08 0,09 0,1 0, Źródło: opra o a ie łas e a podsta ie opra o ań dot. r ku pa woj. opolskim. U óst o, jako pro le społe z jest z a z ej ierze po hod ą ezro o ia. W istot sposó pł a a pozio i zakres klu ze ia społe z ego. Bada ia GUS o u óst ie w 2011 r. - podobnie jak w lata h poprzed i h, pot ierdzają, że zja isko to ś iśle po iąza e jest z ezro o ie, iski pozio e kształ e ia rodzi ó, ale także ielodziet oś ią i iepeł ospra oś ią. W r. skaź iki u óst a woj. opolskim - podobnie jak w latach poprzednich - ł aj iższe lu jed e z aj iższ h Polsce, tj. 129 : u óst o egz ste jal e dot z ło, % gospodarst do o h Pols e, % ; usta o a gra i a u óst a o jęła do hod są iejsze iż z a zo próg ustawowy) 4,3% rodzin śred ia kraju 6,5%); u óst o relat e % prze ięt h datkó dotk ęło, %, % roku gospodarst śred io kraju 16,7%) Pozio ży ia ieszkań ów w województwie opolski, sytua ja rodzin, pomoc bezrobotnym i osobom wyklu zo y, iwelowa ie skutków dysfu k ji społe z y h, op. cit., U óstwo w Polsce w 2012 r. a podsta ie ada ia udżetó gospodarst do o h, GUS, Warsza a

116 Tab. BE)ROBOTNI BĘDĄCY W S)C)EGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY W GMINIE TURAWA W LATACH Rok Ogółe Z prawem do zasiłku Długotrwale bezrobotni Oso y powyżej roku ży ia Osoby do 25 roku ży ia Razem % ogółu Razem % ogółu Razem % ogółu Razem % ogółu , , , , , , III , * Li z a ezro ot h a XII każdego roku, a 2014 na 31 III. Źródło: da e Po iato ego Urzędu Pra Opolu A aliza sta u i struktur ezro ot h g i Tura a ędą h sz zegól ej s tua ji a r ku pra o ej uje oso ez pra a do zasiłku, oso długotr ale ezro ot e, a także oso po żej roku ż ia oraz do roku ż ia. Li z a osó ezro ot h gminie Turawa z pra e do zasiłku sta o iła kolejnych latach odpowiednio od 9,7% w roku w roku aż do po ad % roku astęp. Oz a za to jed ak s tua ję, której osó ez pra a do zasiłku jest z a z ie ię ej. Udział osó ezro ot h wieku 50+ oraz w ieku po iżej lat kształto ał się sposó sta il badanym okresie. Osoby bezrobotne, w ieku po żej lat sta o ił - % ogółu popula ji ezro ot h w G i ie Tura a. Wśród osó do roku ż ia stopa ezro o ia kształto ała się a poziomie Gminy w granicach od 17% do 28%. 115

117 RO)D)IAŁ VIII. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA W GMINIE TURAWA Edukacja w Gminie Turawa jako zy ik zwiększają y pote jał społe z y i rozwojowy regionu Woje ództ o opolskie harakter zuje się gęstą, ró o ier ie roz iesz zo ą sie ią szkół i pla ó ek eduka j h. W roku szkol / a tere ie oje ództ a fu k jo o ał szkoł podsta o e, któr h u z ło się, t s. dzie i oraz 169 gim azjó, któr h u z ło się, t s. dzie i. Dodatko o działal ość eduka j ą pro adził li ea ogól okształ ą e dla łodzież, któr h u z ło się, t s. osó (zdecydowane zmniejszenie zainteresowania liceami profilowanymi). W roku szkolnym 2010/2 regio ie działało zaled ie li eó profilo a h dla łodzież, podczas gdy jesz ze zter lata ześ iej takie pla ó ki. W t sa zasie li z a u z ió li eó profilo a h spadła z, t s. do zaled ie u z ió 131. W ostat i h kilku astu lata h z a zą o zrosł aspira je eduka j e ieszkań ó oje ództ a opolskiego. Bada ia pro adzo e przez Głó Urząd Stat st z skazują, iż lata h - li z a osó z kształ e ie ższ zrosła oje ództ ie opolskim o po ad %, prz g ałto spadku li z ieszkań ó z kształ e ie gi azjal i iższ. Po i o tego, iż a et kształ e ie ższe, ądź ukoń ze ie aj ardziej atrak j ego kieru ku kształ e ia ie g ara tuje uz ska ia i utrz a ia pra, to jednak ższe k alifika je zde do a ie z iększają sza se a r ku pra 132. Usta a o sa orządzie g i akazuje jed ost e sa orządu ter torial ego a t poziomie zapewnienie edukacji w zakresie przedszkolnym, podstawowym oraz gimnazjalnym 133. W Gminie Turawa w cał ada okresie fu k jo o ało szkół podsta o h oraz jed o gi azju. )esta ie ie szkół G i ie Tura a za iera ta. Tab. )ESTAWIENIE S)KÓŁ W GMINIE TURAWA L. p. Nazwa szkoły 1. Publiczne Gimnazjum w Turawie 2. Pu li z a Szkoła Podsta o a Osowcu 3. Pu li z a Szkoła Podsta o a Oso u Oddział Szkol Oso u 4. Pu li z a Szkoła Podsta o a Ligo ie Tura skiej 131 Materiał ro o zy, op. cit. s Ibidem, s Usta a z d ia ar a r. o sa orządzie g i, Dz. U. z r. Nr, poz. z póź. z. 116

118 5. Pu li z a Szkoła Podsta o a )a adzie 6. Pu li z a Szkoła Podsta o a Bierdza a h 7. Szkoła Niepu li z a o upra ie ia h Szkół Pu li z h: Sto arz sze ie Rodzi ó Prz jaz a Szkoła Węgra h 8. Szkoła Niepu li z a o upra ie ia h Szkół Pu li z h: Sto arz sze ie Rodzi ó Nasza Szkoła Kadłu ie Tura ski 9. Pu li z e Przedszkole Kotorzu Mał 10. Publiczne Przedszkole w Turawie 11. Pu li z e Przedszkole Węgra h 12. Publiczne Przedszkole w Zawadzie 13. Publiczne Przedszkole w Bierdzanach 14. Oddział Przedszkol SP Oso u, ul. Opolska 1, 46- Rzędó 15. Oddział Przedszkol )akrzo ie Tura ski SP Ligo ie Tura skiej 16. Oddział Przedszkol Kadłu ie Tura ski Społe z a Szkoł Podsta o ej Kadłu ie Turawskim Źródło: opra o a ie łas e a podsta ie stro i ter eto ej G i Tura a oraz raportu Kuratoriu Oś iat i Wychowania w Opolu. Charakter st kę pla ó ek oś iato h G i ie Tura a lata h przedstawiono ta. Utrz ują ej się li z ie oś iu pla ó ek przedszkol h t pięć przedszkoli to arz sz sta il pozio li z iejs przedszkola h a jed o ześ ie li z a dzieci w tych pla ó ka h po iżej dzie i. Tab. JEDNOSTKI OŚWIATOWE W GMINIE TURAWA W LATACH Wysz zegól ie ie 2010/ / /2013 Pla ó ki ho a ia przedszkol ego, w tym przedszkola Miejsca w przedszkolach Dzie i pla ó ka h ho a ia przedszkol ego W tym w przedszkolach U z io ie szkół podsta o h U z io ie szkół gi azjal h U z io ie prz padają a ko puter z dostępe do Internetu przez a zo do uż tku u z ió szkoła h: podstawowych gimnazjalnych Ko puter z dostępe do I ter etu przez a zo e do uż tku u z ió szkoła h podstawowych gimnazjalnych Źródło: opra o a ie łas e a podsta ie: Statysty z e Vade e u Sa orządow a, Urząd Stat st z w Opolu, Opole Od roku G i ie Tura a ło szkół podsta o h, któr h aukę po ierało od u z ió roku do roku. Da e dot zą e szkół podstawowych w Gminie Turawa w latach zawiera tab. 117

119 Tab. S)KOŁY PODSTAWOWE W GMINIE TURAWA W LATACH Rok Pomieszczenia szkolne Oddziały U z iowie ogółe Absolwenci ogółe Źródło: Głó Urząd Stat st z. Ba k Da h Lokal h. W kolej h lata h szkoła h podsta o h G i zau aża się, zate z iejsza ie li z u z ió pojed z oddziale szkol od śred io, u z ió 2007 r., poprzez 14.8 w 2008 r., 14,3 roku, do osó r Na podkreśle ie zasługuje fakt, że już lata h - li z a dzie i klasa h a ał m ś ie ie alała. Nie pł ęło to jed ak a popra ę ikó u z ió. Międz arodo a śred ia ikó kraja h ają h I - u z ió oddziale ła istot ie iższa iż kraja h ają h u z ió oddziale 135. Paradoksal ie, iki adań zaró o polski h, jak i iędz arodo h ie kazują, a iki u z ió ł t lepsze, i klasa jest mniejsza 136. Pu kte jś ia do sfor uło a ia takiego iosku jest o z iś ie prz ję ie odpo ied i h założeń, ędą h podsta ą przepro adze ia adań e pirycznych. W o szarze ad i istra j G i Tura a fu k jo uje jed o gi azju szkoła pu li z a Tura ie, któr s ste at z ie, ał ada okresie ulegała z iejsze iu li z a u z ió szkole. Ogól a li z a u z ió gi azju Tura ie stanowiła roku około %, a li z a a sol e tó po iżej % sta u z r. 134 W Rozporządze iu Mi istra Eduka ji Narodo ej z d ia grud ia r. spra ie podsta progra o ej ho a ia przedszkol ego oraz kształ e ia ogól ego posz zegól h t pa h szkół Dz. U. z r. Nr, poz. rozdziale )ale a e aru ki i sposó realiza ji dot zą eduka ji zes oszkol ej jest sfor uło a e skaza ie, a eduka ja klasa h I-III szkoł podsta o ej od ała się zespoła h ró ieś i z h li zą h ie ię ej iż osó. Przepis rozporządze ia dają ożli ość, prz padku oddziałó li zą h odpo ied io ie ię ej iż u z ió lu ie ię ej iż u z ió a zaję ia h, o któr h o a w ww. pkt 1-, podziału a grup za zgodą orga u pro adzą ego szkołę. 135 Konarzewski K., PIRLS, Jak zytają dzie i w Pols e i a świe ie, CKE, (2007). 136 )e projektó ada z h przepro adzo h a ał ś ie ie ie kazał istot ej poz t ej korela ji po iędz ogra i ze ie ielkoś i klas a ika i u z ió, lu też kazał korela ję uje ą. ) iejsze ie ielkoś i klas po oduje z iększe ie zapotrze o a ia a au z ieli i pod iesie ie kosztó kształ e ia, Raport o Kapitale Intelektualnym Polski, red. M. Boni, Warszawa 2008, s

120 Tab. GIMNAZJUM W GMINIE TURAWA W LATACH Rok Pomieszczenia szkolne Oddziały w szkoła h U z iowie ogółe Absolwenci ogółe Źródło: Głó Urząd Stat st z. Ba k Da h Lokal h. W kolej h lata h, po zą sz od roku z iejszała się także li z a oddziałó w gi azju Tura ie oraz li z a u z ió oddziała h szkol h: od śred io u z ió r., po iżej osó r., do około osó roku oraz roku 137. Gi azju Tura ie sta o i jed ą tego t pu pla ó kę G i ie. Ustale ie a pozio ie e tral aks al ej li ze oś i u z ió oddziale jest trud e ze zględu a róż orod ość i złożo ość aru kó de ografi z h, fi a so h, jaki h fu k jo ują posz zegól e orga pro adzą e pla ó ki oś iato e. W szkoła h G i Tura a roku szkol / prze id a o u z ió : w PG Turawa-190; w PSP Osowiec 129; PSP Ligota Turawska 73; PSP Zawada - 107; PSP Bierdzany ; SSP Węgr -, SSP Kadłu Tura ski 21. W roku szkolnym 2013/2014 z G i Tura a przedszkolakó ędzie u zęsz zało do astępują h przedszkoli i oddziałó przedszkol h : PP Tura a -, PP Kotórz Mał - ; PP Węgr - 54, PP Zawada - 43, PP Bierdzany - 32; OP Osowiec -, OP )akrzó Tura ski -, OP Kadłu Tura ski -10. U z ió do gi azju i szkół z ior z h Ligo ie Tura skiej, )a adzie i Oso cu dowozi PKS Opole e a z przetargu osiła, zł rutto i ła iższa iż roku. 137 )god ie z art. ust. usta z d ia rześ ia r. o s ste ie oś iat Dz. U. z r. Nr, poz., z póź. z. za działal ość szkoł lu pla ó ki, sz zegól oś i za zape ie ie aru kó działa ia szkoł lu pla ó ki, t ezpie z h i higie i z h aru kó auki, ho a ia i opieki, odpo iada orga pro adzą tę szkołę lu pla ó kę. W jego ko pete ja h pozostaje k estia ustale ia aks al ej li z u z ió ogól odostęp h oddziała h szkol h. Przepis oś iato e, t sz zegól oś i ra o e statut posz zegól h t pó szkół, ie określają a i i i al ej, a i aks al ej li z u z ió w ogól odostęp h oddziała h klaso h. W przepisa h ust. i rozporządze ia i istra eduka ji narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramo h statutó pu li z ego przedszkola oraz pu li z h szkół Dz. U. Nr, poz., z póź. z. określo a została t lko li ze ość u z ió oddziale szkoł i tegra j ej oraz oddziale i tegra j szkole ogól odostęp ej od do, t od do u z ió iepeł ospra h oraz li ze ość u z ió szkole spe jal ej oraz oddziała h spe jal h szkole ogól odostęp ej. 119

121 Utrz a ie az aterial ej jed ostek oś iato h G i ie Tura a aga po osze ia kosztó z iąza h.i. z i h re o ta i. W ta. zesta io o koszt re o tó posz zegól h pla ó ek oś iato h G i ie Tura a lata h Tab. KOS)TY REMONTÓW PUBLIC)NYCH PLACÓWEK OŚWIATOWYCH W GMINIE TURAWA W LATACH Rok Razem Nazwa pla ówki SP Zawada SP Osowiec SP Bierdzany i SP Ligota Raze szkoły PG Turawa PP Zawada PP Węgr PP Bierdzany PP Turawa PP Kotórz M ; Razem przedszkola Ogółe Źródło: Musielak J., Turawska oświata przed owy rokie szkol y /, Fala, r /. Koszt re o tó pu li z h pla ó ek oś iato h G i ie Tura a kaz ał te de ję zrosto ą koszt re o tó ogółe lata h -, sta o ią roku po ad % k ot datko a ej a te el roku. W kolej h d ó h lata h o ser o a jest spadek pozio u kosztó re o tu, aż do k ot po iżej t s. zł roku Wydatki remontowe w publicznych pla ó ka h oś iato h G i Tura a w kolej h lata h diag oz kształto ał się a pozio ie po iżej t s. zł. O szar spółpra G i Tura a z orga iza ja i o ej uje sferę zadań pu li z h, t sz zegól oś i: zada ia prior teto e sa orządu z zakresu po o społe z ej, w t po o rodzi o i oso o trud ej s tua ji ż io ej oraz ró a ia sza s 120

122 t h rodzi i osó oraz spiera ia i upo sze h ia ia kultur fiz z ej i sportu 138. Współpra a G i Tura a z orga iza ja i opiera się a zasada h 139 : a) Pomocni zoś i; b) Su ere oś i stro ; c) Partnerstwa; d) Efekt oś i; e) Uczciwej konkurencji; f) Ja oś i. W ta. za iesz zo o kaz orga iza ji pozarządo h G i ie Tura a róż e okres i h funkcjonowania). Tab. ORGANI)ACJE PO)AR)ĄDOWE W GMINIE TURAWA L. p. Nazwa orga iza ji pozarządowej 1. Sto arz sze ie Rodzi ó Prz jaz a Szkoła Węgra h 2. Sto arz sze ie Rodzi ó Nasza Szkoła Kadłu ie Tura ski 3. To arz st o Miłoś ikó )ie i Tura skiej Turawie 4. Stowarzyszenie Na Ratunek Jeziorom Turawskim w Turawie 5. CARITAS Kotorzu Mał, Tura ie 6. Gminne Zrzeszenie L.Z.S. w Turawie 7. LKS Silesius Kotorzu Mał 8. LKS Sokół Bierdza a h 9. Parafialno-Ludowy Uczniowski Klub Sportowy w Turawie 10. Społe z Ko itet Po o Szkole Bierdza a h 11. Uczniowski Klu Sporto ORLIK Ligo ie Tura skiej 12. L)S Stal Oso u 13. Har erski Klu Żeglarski Tura ie 14. Sto arz sze ie Mieszkań ó i Prz ja iół Bierdza Bierdzanach 15. O hot i za Straż Pożar a Bierdzany 16. O hot i za Straż Pożar a Kadłu Tura ski 17. O hot i za Straż Pożar a Ligota Turawska 18. O hot i za Straż Pożar a Kotórz Wielki 19. O hot i za Straż Pożar a Rzędó 20. O hot i za Straż Pożar a Osowiec 21. O hot i za Straż Pożar a Węgr 22. O hot i za Straż Pożar a Zawada 23. Ru h Auto o ii Śląska Region Opole 24. Sto arz sze ie Węgr a Plus 138 Ro z progra spółpra G i Tura a z orga iza ja i pozarządo i oraz i i pod iota i pro adzą i działal ość poż tku pu li z ego a rok, U h ała Rad G i Tura ie, s Ibidem, s

123 25. Koła ) iązku Młodzież M iejszoś i Nie ie kiej RP i To arz st a Społe z o- Kultural ego a Śląsku Opolski status sto arz sze ia : Tura ie, Rzędo ie, w Zakrzowie Turawskim, w Osowcu, w Ligocie Turawskiej, Kadłu ie Tura ski, w Bierdza a h, Węgra h, Kotorzu Mał, Kotorzu Wielki, Koło i ) iązek w Zawadzie. Źródło: opra o a ie łas e a podsta ie )le e ie realiza ji zadań G i Tura a orga iza jo od a się poprzez po ierze ie ko a ia zadań publicznych wraz z udzieleniem dotacji na finansowanie ich realiza ji, a także spiera ie ko a ia zadań pu li z h poprzez udziele ie dota ji a dofi a so a ie i h realiza ji. Współpra a G i Tura a z orga iza ja i pozarządo i oraz pod iota i poż tku publicznego jest realizowana w ramach uchwalonego rocznego progra u spółpra a da rok u zględ iają ego sokość przez a zo h środkó fi a so h. Ostate z ą sokość środkó określa U h ała Budżeto a Rad G i Tura a a da rok o ra hu ko. Środki fi a so e r. iosł odpo ied io 140 :, zł a realiza ję zada ia spiera ie i upo sze h ia ie kultur fiz z ej i sportu;, zł a realiza ję po o społe z ej, t po o rodzi o i oso o w trud ej s tua ji ż io ej oraz ró a ia sza s t h rodzi i osó. Kultura i sport w Gminie Turawa Działal ość o szarze kultur G i ie Tura a opiera się a i i jat a h róż h jed ostek, ze sz zegól u zględ ie ie G i ej Bi lioteki Pu li z ej Tura ie oraz jej filii: )a adzie, Węgra h i Ligo ie Tura skiej, a także ś ietli a h iejski h oraz w szkoła h. Jede o iekt t pu i lioteki i pla ówki i liote z e w Gminie Turawa jest prz stoso a dla osó iepeł ospra h od r. jako ejś ie do ud ku Gminnej Biblioteki Publicznej w Turawie). G i a Bi lioteka Pu li z a z siedzi ą Tura ie d spo uje po ad t sią a i olu i ó oraz pre u eruje t tułó zasopis. 140 Ro z progra spółpra G i Tura a z orga iza ja i pozarządo i oraz i i pod iota i pro adzą i działal ość poż tku pu li z ego a rok, U h ała Rad G i Turawie, s

124 Tab. KSIĘGO)BIÓR BIBLIOTEK NA LUDNOŚCI W GMINIE TURAWA W LATACH Obszar Rok Gmina Turawa 3877,3 3574,3 3445,2 3409,6 3533,6 Powiat opolski 4277,7 4233,3 4302,1 4287,3 4262,9 Woje ództ o opolskie raze 4073,8 4039,5 4022,5 3968,2 3929,3 Woje ództ o opolskie ieś 4261,4 4177,1 4133,7 4096,0 4038,8 Źródło: Głó Urząd Stat st z. Ba k Da h Lokal h. Na jed ą pla ó kę i liote z ą G i ie prz pada oraz ię ej ieszkań ó 2416 osó r. Wskaź iki t zakresie są jed ak korz st iejsze dla G i Tura a zaró o poró a iu do po iatu opolskiego, jak i dla ałego oje ództ a. W zestawieniu do obszaró iejski h oje ództ ie opolski G i a Tura a kazuje jed ak iększą li z ę osó prz padają h a jed ą pla ó kę i liote z ą ta.. Tab. LUDNOŚĆ NA PLACÓWKĘ BIBLIOTEC)NĄ W GMINIE Turawa W LATACH Obszar Rok Gmina Turawa Powiat opolski Woje ództ o opolskie raze Woje ództ o opolskie ieś Źródło: Głó Urząd Stat st z. Ba k Da h Lokalnych W erze e- ookó i audio ookó rola i liotek ulega zasad i zej z ia ie, ale adal sta o i aż ele e t kultur i udo a ia tożsa oś i ałego regio u a także lokal ej społe z oś i. W G i ej Bi liote e Pu li z ej Tura ie fu k jo uje ałoro z Punkt Informacji Turystycznej W roku G i a Bi lioteka Pu li z a skorz stała z rządo ego progra u Iko ka 141 i została posażo a stałe łą ze i ter eto e. W ra a h progra u Iko ka d r. ko t ua ja progra u z r. poz ska o dalsze ko putery do filii 141 Projekt iko ka ł realizo a przez Mi isterst o Spra We ętrz h i Ad i istra ji ra a h roz oju społe zeńst a i for a j ego. Głó ele progra u jest zape ie ie, jak ajszerszej grupie społe z oś i, łat ego, po sze h ego i ezpłat ego dostępu do szerokopas o ego I ter etu. )ałoże ie progra u iko ka jest ezpłat e zai stalo a ie każdej g i ie Pols e jed ego zesta u ko putero ego z dostępe do sie i. W r. MSWiA podjęło działa ia z ierzają e do uru ho ie ia projektu iko ka d, skiero a ego łą z ie do g i, które ie otrz ał poprzed i h ed ja h zesta u ko putero ego. 123

125 bibliotecznej w Ligocie Turawskiej (tab.). Do filii w Zawadzie zakupiono jeden zestaw ko putero ele udostęp ie ia go z tel iko. Od tego o e tu każd ieszka ie G i a ożli ość ezpłat ego połą ze ia się z I ter ete. Tab. KOMPUTERYZACJA BIBLIOTEK I PLACÓWEK BIBLIOTEC)NYCH W GMINIE TURAWA W LATACH Wysz zegól ie ie Ko puter uż tko a e i liote e dostęp e dla z tel ikó szt. Komputery wykorzystywane do prac biblioteczno i liografi z h ogółe szt. Komputery wykorzystywane do prac w zakresie gromadzenia i/lub opracowywania biblioteczno bibliograficznego (w szt.) Ko puter podłą zo e do i ter etu szt Ko puter podłą zo e do i ter etu dostęp e dla z tel ikó szt. Źródło: Głó Urząd Stat st z. Ba k Da h Lokal h. W ra a h zadań kultural o-oś iato h pro adzo e są lek je i liote z e dla dzie i przedszkol h i łodzież. Po adto a ieżą o orga izo a e są sta ki okoli z oś io e z okazji ś iąt państ o h, ro z i litera ki h lu okazjo al h. Orga izo a e są ró ież spotka ia autorskie dla łodzież szkol ej oraz kier asze ta iej książki. Czytelnicy bibliotek publicznych w Gminie Turawa w latach stanowili w ał ada okresie około % ogółu popula ji G i ta.. W poró a iu do s tua ji po ie ie opolski, oje ództ ie opolski z też a o szara h iejski h oje ództ a oz a za to o e ę ie o iższą, a zkol iek ie oddaje spe fiki funkcjonowania gminnej i lioteki Tura ie. Dostęp do księgoz ioró i lioteka h pu li z h, a także szkol h poza G i ą Tura a ie upra ia do egat ej o e takiego pozio u skaź ika. 124

126 Tab. C)YTELNICY BIBLIOTEK PUBLIC)NYCH NA LUDNOŚCI W GMINIE TURAWA W LATACH Obszar Rok Gmina Turawa Powiat opolski Woje ództ o opolskie raze Woje ództ o opolskie - ieś Źródło: Głó Urząd Statystyczny. Bank Danych Lokalnych. Na u agę zasługuje fakt z iększe ia li z poż zeń księgoz ioru przeli ze iu a czytelnika w woluminach w Gminie Turawa w 2012 roku wzrost o 30% w stosunku do da h z r. ta.. Jest to zde do a ie korz st iejsza s tua ja poró a iu z danymi dla po iatu opolskiego z też o szaró iejski h oje ództ a. W od iesie iu do ałego oje ództ a opolskiego, któr od oto uje się z iejsze ie pozio u poż zeń, taki sta rze z ależ o e iać t ardziej poz t ie aru ka h dostępu do pu likacji elektronicznych). Tab. WYPOŻYC)ENIA KSIĘGO)BIORU NA C)YTELNIKA W WOLUMINACH W GMINIE TURAWA, W POWIECIE OPOLSKIM ORA) W WOJEWÓD)TWIE OPOLSKIM W LATACH Obszar Rok Gmina Turawa 22,0 26,4 26,8 28,2 28,6 Powiat opolski 16,6 17,1 16,9 17,1 17,8 Woje ództ o opolskie raze 19,9 20,2 20,2 18,9 18,8 Woje ództ o opolskie ieś 17,5 17,5 17,6 17,6 17,6 Źródło: Głó Urząd Stat st z. Ba k Da h Lokal h. W r. po oła o do ż ia k artal ik Fala, któr peł i dla ieszkań ó G i fu k ję i for a j ą, kulturot ór zą, eduka j ą, porad i zą i ko u ika j ą. Od r. k artal ik jest da a przez To arz st o Miłoś ikó )ie i Tura skiej i fi a so a z udżetu G i Tura a. ) redak ją stale spółpra ują ieszkań G i, sołt si si, sto arz sze ia sporto e, au z iele szkół i przedszkoli. Na jego ła a h ukazują się aj aż iejsze iado oś i i for a j e z Urzędu G i, ze szkół, przedszkoli z 125

127 posz zegól h si, które te sposó h ą poi for o ać społe zeńst o o darze ia h, które się u i h od ają. Wieś Bierdza oże się posz z ić ajdłuższą G i ie historią pisa ą: pier sza wzmianka w dokumentach historycznych pochodzi z 1279 r W lip u r. ieś Tura a ś ięto ała ato iast s oje. urodzi. ) tej okazji Pa A. Kupka, spisał jej dzieje. W pu lika ji pt. Historia Tura aj aż iejsze dzieje si i jej ieszkań ó stro asz opisu oż a z aleźć sz stkie aż e dat i ludzi z iąza h z tą okoli ą. W ostat i zasie została ró ież da a książka J. Far sa Pt. Historia Rz skokatoli kiej Parafii p. ś. Katarz Aleksa dr jskiej Ligo ie Tura skiej. Na tere ie G i Tura a działają ś ietli e iejskie iejs o oś ia h: Oso ie, Kadłu Tura ski, Ligota Tura ska, Węgr, Bierdza, Kotórz Wielki oraz ś ietli e kół DFK w Kotorzu Mał i Rzędo ie, które róż stop iu a gażują się do orga iza ji i prez kultural h. W ś ietli a h t h, regular ie pro adzą zaję ia i struktorz a atorski h zespołó art st z h, jak: Jaź i ki Bierdza a h, )espół Pieś i i Tań a Oso ie w Oso u, hór We ger E ho prz DFK Węgra h, zespół łodzieżo Ster e taler i zespół dzie ię So e ki der prz DFK Kotorzu Mał, zespół śpie a z se ioró Hei atglo ke prz DFK Kotórz Mał, hór parafial prz parafii Kotorzu Wielki, orkiestra dęta prz OSP Węgr. ) żej ie io h zespołó peł i fi a so a e są Oso ie i Jaź i ki z Bierdza, ato iast orkiestra dęta prz OSP Węgr i zespół prz DFK Kotorzu Mał ają opła a h i struktoró. Pozostałe zespoł spiera e są fi a so o prz zakupie strojó, jazdó a przegląd oraz zakupie dro ego sprzętu uz z ego 143. Jaź ia ki ist ieją Bierdza a h od r. )espół zdo ł iele agród a róż h konkursach i przegląda h sztuki ludo ej. ) a z ie dłużej, o przez pra ie ał okres po oje, działał ist ieją do dziś )espół Pieś i i Tań a Oso ie 144. )esta ie ie skali działal oś i o szarze kultur for ie i prez orga izo a h przez do, ośrodki kultur, klu i ś ietli e G i ie Tura a i i h u zest ikó za iera ta. 142 Strona internetowa o jeziorach turawskich: ( ). 143 Strona internetowa Gminy Turawa: w.turawa.pl/cms/php/strona.php3?cms=cms_turaw&lad=a&id_dzi=7&id _men=15 ( ). 144 K. Bzowski, Turawa i jeziora turawskie. Przewodnik, Urząd G i Tura ie, s.. 126

128 Tab. IMPRE)Y ORGANI)OWANE PR)E) DOMY, OŚRODKI KULTURY, KLUBY I ŚWIETLICE W GMINIE TURAWA I ICH UCZESTNICY W 2007 I 2009 ROKU Wysz zegól ie ie Do i ośrodki kultur, klu i ś ietli e - ogółe o iekt 1 1 I prez ogółe szt. 7 5 W stęp zespołó a atorski h szt. 2 2 Prelek je, spotka ia, kład szt. 5 3 Uczestnicy imprez ogółe oso W stęp zespołó a atorski h oso Prelek je, spotka ia, kład (osoby) Czło ko ie zespołó art st z h oso )espoł art st z e ogółe szt. 2 1 Czło ko ie zespołó art st z h ogółe oso Źródło: Strona internetowa Gminy Turawa: _dzi=7&id... ( ). Wsie w okoli Tura za ho ał iele da h, lokal h o zajó. Wiele z nich kultywowanych jest tylko w do a h: a ś ięta religij e z też z okazji uro z stoś i rodzi h, ale są i takie, które zo a z ć oż a a łas e o z, o ie od ają się publicznie. Do aj ardziej z a h i kult o a h trad ji G i ie Tura a ależą: odze ie iedź iedzia trad ja z iąza a z koń e kar a ału. Wsie Opolsz z z także Gminie Turawa prze ierza koro ód prze ierań ó, iodą h a łań u hu iedź iedzia zło iek prze ra iu, któr s olizuje zło, dot kają e ludzkość. Prze ierań o to arz sz uz ka, zaś zasie arszu przez ieś z iera e są datki i dro e upo i ki, głó ie słod ze, a także skargi a iedź iedzia za szelkie złe rze z, które spotkał ieszkań ó iągu roku. Pote astępuje sąd ad iedź iedzie, któr zostaje za it, le z z jego rzu ha iąga się o ego, ałego iedź iadka, któr opieko ał się ędzie ieszkań a i si aż do astęp ego kar a ału 145 ; a ski o er, któr po i ie od ać się tłust z artek zęś iej a iejs e w so otę. Trad j ie spot kał się ó zas doś iad zo e żo z łod i pa a i a wydaniu i ś ieżo poślu io i ężatka i, uś iado ić i, jak i o prze iegać ż ie ałżeńskie odpo iedź a kar z ę pi ą?. spół ześ ie są to ko ie e spotka ia, a które pada się prze rać, a także prz goto ać lokal e potra. Róż e ludo e o zaje, t głó ie regio al e stroje, uz ka i tań e przetr ał dzięki zespoło ludowym. 145 Ibidem, s

129 Trad ja kuli ar h spe jałó o ej uje G i ie Tura a przede sz stki 146 : placki kartoflane pieczone na blasze tradycyjnego pieca kaflowego i podawane z use ja łko lu asłe i cukrem (certyfikat produktu regionalnego); o zka oł ka - gęsta potra a o ko s ste ji sosu, prz goto a a a ie zerzę igilij ą z piernika, warzyw, bakalii i suszo h o o ó ert fikat produktu regionalnego); kwaszonka z czerwonej kapusty - sałatka z czerwonej kapusty, pora, cebuli oraz k aś h ja łek, podda a a kisze iu do ięs i klusek); prandzunki - kluski ze ś ieżo ugoto a h zie iakó, pos pa h ąką zie ia za ą, pola e stopio o zkie, jako dodatek do ięs trad j ie popija o do i h aśla kę. Propago a ie regio al h potra zaj uje się grupa gospod ń ze si Węgr, które prz goto ują potra i przet or a róż e i prez i ko kurs kuli ar e, otrz ują za ie iele agród 147. W 2004 roku - 18 maja - od ło się ofi jal e ot ar ie Wiejskiej Iz Regio al ej w Ligo ie Tura skiej. Iz a po stała dzięki i i jat ie ieszkań ó sołe t a. )ostała o a ujęta progra ie Sto arz sze ia Lokal ej Grup Działa ia Krai a Di ozauró Spóroku, a potrze którego opra o a o i for a ję dot zą ą z ajdują ej się a trasie Mora sko polskiej ś ieżki trad ji i poz a ia. Aktual ie Iz a posiada ekspo ató. Miejs e to speł ia rolę lokal ego uzeu, któr prze ho a e i sta io e do ogląda ia są.i. koro ż i e, pa iątki osiedla Siedlu g, kro ika si, ateriał pro o j e t. sołe t a, arzędzia pra, ieszkań si a fotografii, stroje ludo e, rękodziel i t o, z li to, o udało się o alić od zapo ie ia. De zją Wójta G i Tura a siedzi ą Wiejskiej Iz Regio al ej jest lokal po UPT iesz zą się ud ku OSP. Do aj aż iejsz h darzeń kultural h a tere ie G i oż a zali z ć: Doż ki G i e rzesień ; G i Przegląd A atorski h )espołó Art st z h rzesień ; Lokal e fest rekrea j e )a adzie, Tura ie, Kotorzu Mał iesią a h letnich); 146 Ibidem, s Ibidem, s

130 Konkurs kroszonkarski (od 2014 r. od a się pod patro ate Iz Regio al ej w Ligocie Turawskiej). Ko kurs Nas Łą z Muz ka od r., grudzień, Węgr ; Działal ość kultural ą G i ie Tura a pro adzą także i pe se sie ją uzupeł iają oraz z oga ają, o hot i ze straże pożar e i ludo e zespoł sporto e, orga izują za a i dyskoteki. Na tere ie G i Tura a z ajduje się szereg o iektó za tko h z róż h epok historycznych, w tym cenne zabytki drewnianej architektury sakralnej: pozostałoś i założe ia pała o ego Zawadzie, krz że i kapli zki prz droż e: kapli zka z koń a XVIII. z posągie ś. Ja a Nepomucena we wsi Turawa; za tko, stara ie odrestauro a ł Tura ie; pała Tura ie, którego udo ę rozpo zął Marti S hulz o Loe e kro po r., sta iają połud io e skrz dło o e ej udo li. Jego s A to i do udo ał kapli ę for ie ież, do dziś kr tej e ulast, go to heł e z zegare i dz o e. Po r. pała otrz ał dłużo e pół o e skrz dło, a ałość prze udo a o XIX., za ho ują harakter póź o arokowej rezydencji; aroko koś iół Kotorzu Wielki, za tko dre ia koś iół Bierdza a h p. ś. Jad igi Śląskiej, z iesio w r. iejs u starszego, którego ist ie ie od oto a o już r. Niez kł odkr ie ło od alezie ie r. pod zas restaura ji koś ioła ardzo e h aroko h poli hro ii po hodzą h z lat udo koś ioła. Przedsta io o a i h s e i lij e, jest tu ró ież sugest izeru ek kostu h, z a Bierdzańską Ś ier ią 148 ; za tko koś iół )akrzo ie Tura ski z reguł za k ięt - iefore a r ła z iższ, raź ie odrę io prez iteriu oraz z li z i prz udó ka i i prostą, k adrato ą ieżą, akr ta od fro tu go to i da ha i z r. Więżę i s g aturkę z ień zo o ie o iezgra i, a iast i heł a i. Od stro połud io ej do udo a o i iaturo e, iskie so ot, zaś od pół o do prez iteriu dosta io o uro a ą z egieł i pokr tą la hą zakr stię; 148 K. Bzowski, Turawa i jeziora turawskie. Przewodnik, Urząd G i Tura ie, s

131 Koś iół ś. Mi hała Ar ha ioła Kotorzu pra dopodo ie jest to już trze ia ś iąt ia Kotorza, zbudowana w 1782 r.); Koś iół ś. Katarz Aleksa dr jskiej Ligo ie Tura skiej, z udo a r.; )a za tek te h iki u hodzić oże zapora zie a, dzięki której po stało Jezioro Tura skie Duże, za udo a ia fa r z e zakładó etalurgi z h w Osowcu 149. )esta ie ie o iektó G i ie Tura a pisa h do rejestru z tkó przedsta ia ta. Tab. WYKA) OBIEKTÓW FIGURUJĄCYCH W REJESTR)E )ABYTKÓW GMINY TURAWA Miejs owość Obiekt Wiek Nr Data rejestru wpisu Bierdzany Koś iół parafial p.. Ś. Jadwigi; drewniany 1711 r. 103/ Bierdzany Kotórz Wielki Turawa Dawny zajazd, ul. Opolska 15; murowano-drewniany Koś iół parafial p.. Ś. Mi hała Ar ha ioła )espół pała o : Pała, Staj ia i ozo ia, Park poł. XIX. 2172/ r. 631/ XVIII-XIX w. 194/ /72 109/ )akrzó Turawski Koś iół filial p.. ś. Piotra i Pa ła; dre ia 1759 r. 58/ Źródło: ) ia a studiu uwaru kowań i kieru ków zagospodarowania przestrzennego gminy Turawa. )ałą z ik r do U h ał r XL/ / Rad G i Tura ie z d ia listopada r., Wro ła, s.. Sport w Gminie Turawa Naj ardziej popular ą d s pli ą sporto ą G i ie Tura a jest piłka oż a, której działal ość koord uje i spiera G i e )rzesze ie L)S. W skład )arządu )rzesze ia hodzą przedsta i iele sz stki h klu ó, iera i a -let ią kade ję. Na iejs o oś i hodzą h skład G i Tura a działają klu sporto e: LKS Kotórz Mały; L)S Stal Oso ie ; LZS Ligota Turawska; LZS Zawada; LZS Turawa; 149 Ibidem, s

132 LKS Sokół Bierdza ; L)S Strażak Węgr. Opró z doto a ia działal oś i klu ó piłkarski h, Urząd G i orga izuje i spółfi a suje corocznie takie imprezy sportowe, jak np.: Waka j Fest Piłkarski Zawada Cup (po wznowieniu od 2011 r.); Tale tiada g i tur iej piłki oż ej dla dzie i z klas I-II (czerwiec 2013); Tura skie Biegi Przełajo e; Tur iej piłkarski o Pu har Wójta G i Tura a Pił e Noż ej se ioró lipiec 2013 r.); )a od ędkarskie o Pu har Wójta G i Tura a; Regat O Pu har Wójta G i Tura a Mistrzost a Śląska W Klasie O ega, Pu har Polski Połud io ej klasie czerwiec 2013 r. Tur iej te isa stoło ego o Mistrzost o G i Tura a. Na terenie G i Tura a od ają się także i e kli z e i okazjo al e fest rekreacyjno-sportowe. D s pli ą sporto ą, która zaist iała a tere ie G i Tura a jest te is zie. Jest to z iąza e z po sta ie r. Ce tru Te iso ego Hart, które o ej uje kortó ze ętrz h, kort kr te oraz siło ię. )ai tereso a i ogą dodatko o upra iać: badmintona, mini tenis (na trzech kortach), squash (dwa profesjonalne korty). Centrum Te iso e Hart orga izuje Międz arodo Tur iej Te iso Hart Ope historia turnieju sięga r.. Jest to aj iększa tego t pu i preza sporto a a Opolsz z ź ie i jed a z iększ h Pols e. Gmina Turawa jako region atrakcyjny do zamieszkania Potrze ieszka io e ają iar po sze h, dot zą sz stki h i pozostają aktualne ał okresie ż ia każdego zło ieka. Mieszka ie zape ia ezpie zeńst o i jest jed z aru kó u ożli iają h usa odziel ie ie się, realiza ję za ierzeń z iąza h z założe ie rodzi i jej roz oje, realiza ją oso ist h pla ó za odo h, czy wrę z ze z alezie ie pra iejs u, któr jest o a dostęp a )ałoże ia polityki wspar ia ieszkal i twa do roku. PROJEKT, s. 1.; ( ). 131

133 )aso ieszka io e oje ództ a opolskiego sta o ił r. ok., t s. lokali z zego, % zaso u ieszka io ego oje ództ a z ajdo ało się iasta h pod t zględe iejs e w kraju, a 42,1% na wsi iejs e kraju. B ło to o, % i, % ieszkań ię ej iż i r. W okresie - oto a ł stał zrost li z ieszkań, a zkol iek prz rost te ł iższ iż śred io kraju o, pp Mieszkaniowe zasoby ko u al e G i Tura a o ej o ał roku ieszkań o łą z ej po ierz h i 2. W t sa roku G i a d spo o ała ieszka ia i so jal i o łą z ej po ierz h i 2. W latach G i a posiadała ieszkań socjalnych o powierzchni 1582 m 2. Tab. MIES)KANIA ODDANE DO UŻYTKU I )ASOBY MIES)KANIOWE W GMINIE TURAWA W LATACH Rok Mieszka ia odda e do użytku Zasoby mieszkaniowe Ogółe Po ierz h ia uż tko a 2 Mieszkania Izby Powierzchnia w tys. m ieszkań 1 mieszkania , , , , , , , , , , ,9 Źródło: Woje ództ o opolskie. Podregiony. Powiaty. Gminy, z lat 2008, Urząd Stat st z Opole. Wsz stkie ieszka ia odda e do uż tku z ajdują się ud ka h i d idual h. Woje ództ o opolskie już r. z ajdo ało się pier szej trój e kraju pod zględe ielkoś i ieszkań i po ierz h i ieszka ia prz padają ej a ieszkań a. W r. prze ięt a po ierz h ia uż tko a ieszka ia iosła, i ła iększa o, iż roku, zaś prze ięt a po ierz h ia uż tko a ieszka ia prz padają a a jed ą oso ę ukształto ała się a pozio ie, - zrost o, iż r. Naj ższą po ierz h ię uż tko ą ieszkań roku oto a o po iata h: opolski,, oleski,, krapko i ki, i prud i ki,. Na tle oje ództ a 151 Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s

134 opolskiego, a także po iatu opolskiego s tua ja ieszka io a G i ie Tura a jest sz zegól ie korz st a, z jątkie prze ięt ej li z osó prz padają h a ieszka ie (tab. ). Prze ięt a po ierz h ia uż tko a ieszka ia G i ie Tura a iosła roku,, ato iast roku ła iększa o,, zaś prze ięt a po ierz h ia uż tko a ieszka ia prz padają a a jed ą oso ę ukształto ała się r. a pozio ie - zrost o, iż r. Tab. WSKAŹNIKI DOTYC)ĄCE )ASOBÓW MIES)KANIOWYCH W GMINIE TURAWA, W POWIECIE OPOLSKIM ORA) W WOJEWÓD)TWIE OPOLSKIM W LATACH Rok Prze ięt a li z a Prze ięt a powierz h ia użytkowa w Izb w mieszkaniu Osó a 1 mieszkanie Gmina Turawa Osó a iz ę Na 1 mieszkanie Na oso ę ,95 3,3 0,67 99,6 30, ,96 3,25 0,65 100,3 30, ,97 3,23 0,65 100,8 31, ,98 3,21 0,64 101,4 31, ,8 31, ,23 3,33 0,64 106,4 32 Powiat opolski ,72 3,42 0,72 93,7 27, ,76 3,38 0,71 94,4 27, ,74 3,37 0,71 94,7 28, ,75 3,35 0,7 95,3 28, , ,9 3,25 0,66 104,6 30,4 Woje ództ o opolskie ,06 3,08 9, ,08 3,05 0,75 77,3 25, ,07 3,03 0,75 77,5 25, ,07 3,01 0,74 77,7 25, , ,18 2,91 0,7 79,8 27,4 Źródło: Woje ództ o opolskie. Podregio. Po iat. G i, z lat, Urząd Stat st z Opole. 133

135 Wszystkie instalacje techniczno sa itar e z jątkie i stala ji gazo ej ok. % - iejs e kraju dostęp e są oje ództ ie iększej iloś i ieszkań iż prze ięt ie w Pols e. W r. soka a tle kraju dostęp ość t h i stala ji stępo ała z łasz za w przypadku wyposaże ia ieszkań odo iągi ok. % ieszkań oje ództ ie ło podłą zo h do sie i odo iągo ej - iejs e kraju, ustęp spłuki a ok. % - 5 iejs e, łazie kę ok. % - 4 miejsce), centralne ogrzewanie (ok. 80% - iejs e. Biorą pod uwagę ieszka ia a si oj. opolskie harakter zuje się lepsz i skaź ika i iż śred io Pols e prz padku posaże ia ieszkań odo iągi iejs e kraju, łazie kę iejs e r., e tral e ogrze a ie iejs e r. oraz ustęp spłuki any (4 miejsce w 2009 r.) 152. Tab. MIES)KANIA WYPOSAŻONE W INSTALACJE TECHNIC)NO-SANITARNE OGÓŁEM W GMINIE TURAWA W LATACH W sz zegól nienie Mieszk. % Mieszk. % Mieszk. % Mieszk. % Mieszk. % Mieszk. % Mieszk. % Wodo iąg , , , , , , ,0 Ustęp spłuki a Łazie ka , , , , , , ,1 Centralne ogrzewanie , , , , , , ,1 Źródło: da e stat st z e Głó ego Urzędu Stat st z ego oraz Ba ku Da h Lokal h. A aliza s tua ji dot zą ej posaże ia ieszkań i stala je te h i z o-sanitarne w Gminie Turawa pozwala a iąg ię ie astępują h ioskó : % ieszkań roku ło posażo h sieć odo iągo ą zrost o, pp stosu ku do da h z roku i o, pp stosu ku do da h z roku ; po ad % ieszkań posiadało łazie kę już r. zrost o 3,7 pp w stosunku do danych z 2007 r. oraz o 3,4 pp w stosunku do danych z 2009 r.). 152 Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ramach procesu przygotowania Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s

136 O hro a zdrowia i po o społe z a jako zy iki określają e jakość ży ia w regionie Pozio ś iad zo h a tere ie regio u usług publicznym systemie opieki zdro ot ej a duż pł a su iekt e postrzega ie jakoś i ż ia przez ieszkań ó oje ództ a opolskiego 153. Woj. opolskie e huje roz udo a a sieć szpitali szpitale, tym 7 niepublicznych, d spo ują e po ad t s. łóżek 154. O iżają ją z a zą e iedo or lekarz spe jalistó.i. kardio hirurgii, ed rodzi ej, ed sądo ej, o kologii kli i z ej, pediatrii, hirurgii ogól ej, geriatrii. Pozio rato i t a ed z ego jest soki, ale aga zorganizowania jednego e tru po iada ia ia ratu ko ego oraz d żurują h regio ie zespołó lot i z h. W regio ie fu k jo o ało roku zakładó sta jo ar ej opieki ps hiatr z ej, t szpitale ps hiatr z e, ośrodek le ze ia od ko ego alkoholo ego i ośrodek reha ilita j dla uzależ io h. A ulator j ą opiekę zdro ot ą roku spra o ało zakładó opieki zdro ot ej, t pu li z h i iepu li z h. Li z a łóżek szpitala h prz padają a a t s. lud oś i oje ództ ie opolski, roku iosła, o e śred iej kraju,, o uplaso ało regio a poz ji skali kraju 155. Sta i frastruktur z iąza ej z o hro ą zdro ia oj. opolski, dzięki zaa gażo a iu sa orządó, poz ski a iu środkó u ij h oraz s ste at z działa iom restrukturyzacyjnym w szpitalach, oceniany jest jako dobry. Potrzeby ieszkań ó G i Tura a zakresie o hro zdro ia pokr ają duż stop iu pla ó ki zlokalizo a e Opolu, ędą ego siedzi ą po iatu i oje ództ a. G i iejskie z reguł ie posiadają szpitala, które zaz zaj zlokalizo a e są iasta h. W G i ie Tura a zao ser o a o utrz ują się od r. sta iloś io prz hod i jed ostek a ulator j ej opieki zdro ot ej ogółe ta., któr ł uzupeł ia prakt ką lekarską o harakterze indywidualnym. 153 Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s Ibidem, s Materiał ro o z do pra o a ia Diag ozy sytua ji społe z o-gospodar zej województwa opolskiego w ra a h pro esu przygotowa ia Strategii rozwoju województwa opolskiego sty zeń, op. cit., s

137 Tab. PRZYCHODNIE - AMBULATORYJNA OPIEKA ZDROWOTNA W GMINIE TURAWA (STAN W DNIU 31 XII) Wysz zegól ie ie Przychodnie - ogółe Niepubliczne Służ ed pra Praktyki lekarskie na wsi Pla ó ki a ulator j ej opieki zdro ot ej a t s. lud oś i Źródło: da e stat st z e Głó ego Urzędu Stat st z ego oraz Ba ku Da h Lokal h. Na tere ie G i fu k jo o ał zasad i zo -3 apteki i punkty apteczne jątek sta o i s tua ja roku, któr a tere ie g i pro adziła działal ość jed a apteka. Także t zakresie ależ z ró ić u agę a liskość Opola, zape iają ego szeroka dostęp ość aptek i pu któ apte z h. Apteki g i ie Tura a zatrud iał łą z ie od do agistró far a ji lata h tab.). Tab. APTEKI I PUNKTY APTECZNE W GMINIE TURAWA W LATACH Wysz zegól ie ie Jednostka miary Apteki ogól odostęp e Ob Mgr farmacji Osoba Punkty apteczne Ob Lud ość a aptekę ogól odostęp ą Osoba Źródło: da e Głó ego Urzędu Stat st z ego oraz Banku Danych Lokalnych. W ta. po iżej zesta io o li z ę osó prz padają h a aptekę zaró o G i ie Tura a, jak i po ie ie opolski oraz oje ództ ie opolski. Tab. WSKAŹNIKI OSÓB NA APTEKĘ W GMINIE TURAWA NA TLE POWIATU OPOLSKIEGO I WOJEWÓD)TWA OPOLSKIEGO W LATACH Rok Gmina Turawa Powiat opolski Województwo opolskie Razem Obszary wiejskie Źródło: da e stat st z e Głó ego Urzędu Stat st z ego oraz Ba ku Da h Lokal h. 136

138 Na o szarze G i Tura a ieszka około - dzie i o jęt h opieką żło ka h (tab.), aczkolwiek jest ona realizowana poza terenem Gminy. Tab. DZIECI W WIEKU 0-3 LATA OBJĘTE OPIEKĄ W ŻŁOBKACH OGÓŁEM Wysz zegól ie ie Liczba dzieci Źródło: da e Głó ego Urzędu Stat st z ego oraz Ba ku Da h Lokal h. I frastrukturę z iąza ą z po o ą społe z ą t orz.i. Do Dzie ka Tura ie po stał r.. Jest to pu li z a jed ostka sa orządo a Powiatu Opolskiego, pro adzo a for ie jed ostki udżeto ej 156. Do jest pla ó ką opiekuń zo- ho a zą t pu so jaliza j ego dla dzie i. W Do u u iesz za się dzie i po żej roku ż ia. W roku ośrodku zatrud io h ło osó, a prze ało ho a kó. W kolej h lata h li z a ho a kó ulegała z iejsze iu osó roku. De zją oje od opolskiego ze zględu a katastrofal sta te h i z o iektu roku astąpiła przepro adzka do u dzie ka z za tko ego pała ku e trum wsi Turawa do o iektu dla ho a kó pra o ikó położo ego ezpośred io ad Jeziore Tura ski, ędą ego ośrodkie szkole io opolskiego urzędu oje ódzkiego. Według da h z r. Do u Dzie ka Tura ie prze a dzie ząt i hłop ó. Tab. OPIEKA NAD D)IEĆMI I MŁOD)IEŻĄ W GMINIE TURAWA W LATACH Wysz zegól ie ie Jednostka miary Pla ó ki so jaliza j e ogółe Ob Miejs a ogółe Msc W ho a ko ie ogółe Osoba W ho a ko ie, dzie zęta Osoba W ho a ko ie, hłop Osoba Wychowankowie w roku sprawozdawczym Osoba Pla ó ki spar ia dzie ego ogółe Ob Miejs a ałodo o e Msc Korz stają sta d iu 31.XII) Osoba Korz stają roku spra ozda z Osoba Wolontariusze w roku sprawozdawczym Osoba Miejsca Msc Pla ó ki łą zą e zada ia ogółe Ob Miejs a ałodo o e Msc Statut Domu Dziecka Tura ie. )ałą z ik do U h ał Nr XXVI/ / Rad Po iatu Opolskiego z d ia k iet ia r. spra ie prz ję ia statutu Do u Dzie ka Tura ie. 137

139 W ho a ko ie prze ają Osoba ałodo o o edług sta u d iu.xii W ho a ko ie prze ają ałodo o o roku spra ozda z Osoba Źródło: da e stat st z e Głó ego Urzędu Stat st z ego oraz Ba ku Da h Lokal h. Jed ą ze spół zes h iar pozio u jakoś i ż ia staje się skaź ik iar U óst o róż stop iu dot ka posz zegól e regio, grup społe z e, ale społe z a apa zagroże ia u óst e Pols e ie z ie ia się istot ie od lat. Naj iższe odsetki osó gospodarst a h do o h zagrożo h u óst e skraj od oto uje się oje ództ a h połud io h: dol ośląski, opolski, śląski i ałopolski, a także oje ództ ie azo ie ki i lu uski 157. Głę okość u óst a określa się aj zęś iej za po o ą skaź ika luki do hodo ej ądź datko ej. I for uje o o t, o ile pro e t prze ięt e do hod łu datki gospodarst u ogi h są iższe od artoś i gra i u óst a 158. W roku artość skaź ika luki datko ej od iesie iu do gospodarst uznanych za skrajnie ubogie iosła %, podo ie jak prz padku gospodarst o datka h po iżej tz. usta o ej gra i u óst a; ato iast pozio datkó gospodarst, które z ajdo ał się sferze u óst a relat ego ł iższ od gra i u óst a relat ego prze ięt ie o %. W roku artoś i te ł ardzo podo e. )agroże ie u óst e Pols e lata h edług prz jęt h da roku gra i u óst a przedsta io o a r s. 157 U óstwo w Pols e w r. a podsta ie adań udżetó gospodarst do o h, Głó Urząd Statystyczny, Departa e t Badań Społe z h i Waru kó Ż ia, Warsza a. 158 Prz o li za iu zasięgu u óst a o iekt ego GUS u zględ ia astępują e gra i e u óst a: % śred i h datkó ogółu gospodarst do o h, jako relat ą gra i ę u óst a; k otę, która zgodnie z o o iązują ą usta ą o po o społe z ej upra ia do u iega ia się o prz z a ie ś iad ze ia pie ięż ego z po o społe z ej jako tz. usta o ą gra i ę u óst a oraz pozio i i u egz ste ji o li za przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (IPiSS), jako gra i e u óst a skraj ego; i i u egz ste ji u zględ ia jed ie te potrze, któr h zaspokoje ie ie oże ć odłożo e zasie, a ko su p ja iższa od tego poziomu prowadzi do biologicznego wyniszczenia szerzej: U óstwo w Pols e w r. (na podsta ie adań udżetó gospodarst do o h, Głó Urząd Stat st z, Departa e t Badań Społe z h i Waru kó Ż ia, Warsza a, s

140 Rys. )AGROŻENIE UBÓSTWEM W POLSCE W LATACH WEDŁUG PR)YJĘTYCH W DANYM ROKU GRANIC UBÓSTWA Źródło: U óstwo w Pols e w r. a podsta ie adań udżetó gospodarst do o h, Głó Urząd Stat st z, Departa e t Badań Społe z h i Waru kó Ż ia, Warsza a, s.. W 2012 r. - podobnie jak w latach , iele g i oje ództ a opolskiego uz skało ide t z e lu podo e skaź iki, z łasz za grupa h o soki i u iarko a stop iu zagroże ia u óst e. W ko sek e ji zęść g i, które r. z ajdo ał się grupie o u iarko a stop iu zagroże ia u óst e, z alazła się grupie o soki stop iu u óst a, a zęść g i zagrożo a u óst e stop iu soki z iększała li z ę g i o u iarko a u óst ie. Choć iele g i uz skało skaź iki z liżo e do poło ier ika roz oju,, zrosła li z a g i o wysokim stopniu zagroże ia u óst e, a z iejsz ła się grupa g i o u iarko a stop iu u óst a. Niski stopień u óst a stępuje g i a h z ajdują h się po iata h: opolski zie ski g i : Chrząsto i e, Do rzeń Wielki i Tura a ; oleski (Praszka) oraz w Opolu 159. W r. ośrodki po o społe z ej oj. opolskiego udzielił spar ia oso o i rodzi o, tj. podo ej li z ie ś iad ze io ior ó jak r. zrost o, % 160. Opieką społe z ą a tere ie G i zarządza G i Ośrodek Po o Społe z ej GOPS w Turawie. W latach ś iad ze ia po o społe z ej o ej o ał środo isko ą po o społe z ą oraz ś iad ze ia rodzi e. W ramach pierwszego z wymienionych 159 Szerzej: Stopień zagroże ia u óstwe w woj opolski. Wielowy iarowa a aliza porów aw za opra owa a na podstawie metody wzorca rozwoju. Sta a grud ia r., Regio al Ośrodek Polit ki Społe z ej Opolu, Opole 2013, s Ibidem, s

141 o szaró aj iej gospodarst do o h skorz stało z tej for po o 012 r. (109 gospodarst, a aj ię ej r.. Ś iad ze ia rodzi e a dzie i G i ie Tura a po ierała ada okresie oraz iejsza li z a rodzi od roku do 183 w roku 2012). )akres po o społe z ej realizo a ej przez GOPS Turawie przedstawiono w tab. W agają o e jed ak sz zegóło ej a aliz, u zględ iają ej ie t lko s tua ję gospodarst do o h, ale także podsta pra e do korz sta ia z tej for po o społe z ej. Tab. ŚWIADC)ENIA POMOCY SPOŁEC)NEJ W GMINIE TURAWA W LATACH Wysz zegól ie ie Korzystają y ze środowiskowej po o y społe z ej, w ty : Gospodarst a do o e korz stają e ze środo isko ej po o społe z ej li z a gospodarst do o h Osoby w gospodarstwach do o h korz stają h ze środo isko ej po o społe z ej Udział osó gospodarst a h do o h korz stają h ze środo isko ej po o społe z ej lud oś i ogółe % 3,9 4,2 4,2 3,2 2,6 Korzystają y ze świad zeń rodzi y h, w tym: Rodzi otrz ują e zasiłki rodzi e a dzie i li z a rodzi Dzie i, a które rodzi e otrz ują zasiłek rodzi ogółe Dzie i ieku do lat, a które rodzi e otrz ują zasiłek rodzinny Udział % dzie i ieku do lat, a które rodzi e otrz ują zasiłek rodzi ogól ej li z ie dzie i t ieku 30,7 29,5 28,2 25,2 22,4 Kwoty świad zeń rodzi y h wypła o y h w roku ogółe, w ty : K ota ś iad zeń rodzi h t s. zł K ota zasiłkó rodzi h raz z dodatka i t s. zł K ota zasiłkó pielęg a j h t s. zł Źródło: da e stat st z e Głó ego Urzędu Stat st z ego oraz Ba ku Da h Lokal h. Stopień zagroże ia u óst e o li za się korz stują tz. skaź ik roz oju prz zastoso a iu z ie h od iesio h do li z lud oś i g i z iąza h z r kie pra i po o ą społe z ą,. Są to: li z a zarejestro a h ezro ot h ogółe a tere ie gminy), li z a osó rodzi a h otrz ują h po o z po odu u óst a, li z a osó w rodzi a h ielodziet h, o jęt h po o ą społe z ą oraz li z a osó rodzi a h iepeł h, o jęt h po o ą społe z ą Stopień zagroże ia u óstwe w woj opolski. Wielowy iarowa a aliza porów aw za opra owa a a podstawie metody wzorca rozwoju. Sta a grud ia r., Regio al Ośrodek Polit ki Społe z ej Opolu, Opole

142 We wszystkich gminach o niskim i bardzo niskim stopniu zagroże ia u óst e zao ser o a o zrost artoś i ś iad zeń, prz padają h roku a ś iad ze io ior ę - w Turawie o 80%, w Opolu - o % i Chrząsto i a h o %. Naj iej zrosł ś iad ze ia Prasz e i Do rze iu Wielki o %, a z alał Reńskiej Wsi (o 2%) 162. Jed ą z prz z stałego spadku artoś i skaź ika zagroże ia tz. u óst e usta o jest to, że pe h okresa h ie z ie ia się o i al a artość progó i ter e ji so jal ej, a t sa artość gra i u óst a usta o ego. W tab. zesta io o skaź iki ier ika roz oju stop ia zagroże ia u óst e w gminach woj. opolskiego w latach Tab. WSKAŹNIK RO)WOJU STOPNIA )AGROŻENIA UBÓSTWEM W GMINACH WOJ. OPOLSKIEGO W LATACH Lp. Gmina Wskaź ik miernika rozwoju w 2012 r. stopień zagroże ia u óstwe Wartość ś iad zeń ogółe zł Koszt świad zeń po o y społe z ej w r. K ota prz padają a Dynamika w roku na 1 ś iad ze io ior ę w zł =100 Wskaź ik proc. do śred iej dla oje ództ a w 2012 r. 1. Reńska Wieś Prószkó 0, Do rzeń 0, Wielki 4. Chrząsto i e 0, Turawa 0, Praszka 0, Opole 0, Źródło: Stopień zagroże ia u óstwe w woj opolski. Wielowy iarowa a aliza porów aw za opra owa a a podstawie metody wzorca rozwoju. Sta a grud ia r., Regio al Ośrodek Polit ki Społe z ej w Opolu, Opole W zależ oś i od sposo u podejś ia do pro le at ki u óst a zja isko to oż a a alizo ać sposó a solut lu zględ relat. W podejś iu a solut u ogie 162 U óstwo w Pols e w r. a podsta ie adań udżetó gospodarst do o h, GUS, /gus/5840_8292_plk_html.htm ( ). 141

143 są oso i rodzi, które ie ają ożli oś i zaspokoje ia potrze uz a h da h aru ka h za podsta o e. W podejś iu zględ u óst o roz aża e jest jako for a ieró oś i, ad ier ego d sta su iędz pozio e ż ia posz zegól h grup lud oś i, co po oduje, że za u ogie uz aje się oso i rodzi, któr h pozio ż ia jest z a z ie iższ iż pozostał h zło kó da ego społe zeńst a 163. W t ko tekś ie G i a Tura a harakter zuje się ższ skaź ikie ier ika roz oju stosu ku do Opola, ustępują jed o ześ ie da e z r. g i o : Reńska Wieś, Prószkó, Do rzeń Wielki oraz Chrząsto i e. 163 U óstwo w Pols e w r. a podsta ie adań udżetó gospodarst do o h, GUS, /gus/5840_8292_plk_html.htm ( ). 142

144 RO)D)IAŁ X. BAZA NOCLEGOWA I DZIAŁALNOŚĆ TURYSTYCZNA W GMINIE TURAWA Tura a jest jed ą z aj ardziej popular h i atrak j h g i a Opolsz z ź ie pod zględe rekrea j o- po z ko. Walor prz rod i ze i krajo razo e uzupeł iają akweny wodne 164. Głó ą atrak ją tur st z ą G i Tura a jest zespół jezior tura ski h, któr o ej uje astępują e z ior iki: aj iększ z ior ik - zaporo e Jezioro Tura skie, z a e Duż. Na Jeziorze Duż oż a upra iać róż e rodzaje sportó od h, jed ak przede sz stki jest to z ako it ak e dla żeglarst a rozległość jeziora, z a z a głę okość sięgają a kilku astu etró, stałe iatr i ędko a ia z ako ite ło iska sa da z. W roku de zją łej Woje ódzkiej Rad Narodo ej Opolu, od z ior ika od ego Tura ie przekaza e został Polskie u ) iązko i Wędkarskie u - )arząd w Opolu; iejsze ak e : Jezioro Śred ie ład a plaża, god e zejś ia do od, rato ik i Małe - sta o ią da e ro iska, z któr h do a o piasek; okolo e lasa i Jezioro Sre r e ład a plaża, god e zejś ia do od, położo e a pół o od Tura raz z po liski i iejsz i sta a i tz. Ka ze Doł prywatne ło iska, ie ielkie ro iska ż iru, zala e odą i oto zo e ora i sos o i ok. k a pół o od Tura. Jeziora Tura skie oferują spa iałe aru ki do po z ku ad odą, ale też do ardziej akt ego spędza ia zasu a rzegu i na wodzie. W lata h sześćdziesiąt h i siede dziesiąt h a o rzeża h jezior tura ski h po sta ał li z e zakłado e ośrodki po z ko e. Wiele z i h fu k jo uje do dziś zęsto przez ał rok oferują usługi z iąza e z po z kie i orga iza ją kursó, ko fere ji oraz i h i prez okoli z oś io h 165. Atrak j ość tur st z ą okoli pod oszą rozległe las, sta o ią e zęść ielkiego ko pleksu leś ego pół o ej Opolsz z z Boró Sto ra sko-tura ski h. Do i ują tu drzewostany sosnowe, w ogromnej iększoś i ze sztu z h asadzeń. Ślade po da h 164 Strona internetowa Gminy Turawa: ww.turawa.pl ( ). 165 Strona internetowa Gminy Turawa: 12&id_men=22 ( ). 143

145 lasa h grądo h, które iegd ś tu do i o ał, są li z e i pięk e okaz dę ó d ó h gatu kó : sz pułko ego oraz ezsz pułko ego. Wśród t h ostat i h róż ia się ok. let i okaz prz szosie z Rzędo a do Tura, u aża za ajstarszego oso ika tego gatu ku na terenie Polski. Choć prz roda regio u Jezior Tura ski h jest ieka a i dość e a, ie a tu rezer ató z też i h, ższ h ra gą tere ó hro io h. Jed ak iększa zęść G i przede sz stki Jeziora Tura skie oraz tere leś e z ajdują się granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Tura skie. Sa o Jezioro Tura skie Duże sta o i obszar programu Natura 2000 w z iązku z o hro ą ptakó. Poza t a tere ie G i znajduje się iele po ikó prz rod przede sz stki h spa iał h dę ó sz pułko h i ezsz pułko h 166. Przez tere G i prze iega kilka szlakó piesz h. Prze aż ie ieg ą o e pośród lasó, droga i za k ięt i ałko i ie dla ru hu sa o hodo ego ądź o bardzo ał jego atęże iu. Niestet, iele od i kó a ie al zupeł ie z isz zo e z ako a ie, zaś a pozostał h pozosta ia o o iele do ż ze ia. Szlak czerwony Ozimek Opole (21 km); Szlak zielo Kotórz Mał połud io rzeg Jeziora Tura skiego k ; Szlak niebieski Osowiec połud io rzeg Jeziora Tura skiego k Szlak żółt okół Jeziora Tura skiego, k. Okolice Turawy to wymarzone miejsce dla turystyki rowerowej: teren jest tu z reguł zupeł ie ró i. W gra i a h G i Tura a zostało wykonanych i oznakowanych 5 tras rowerowych: Szlak zer o r C : Tar o skie Gór Opole (w woj. opolskim 71 km, w Gminie Turawa około k pro adzi pół o ą stro ą Jeziora Tura skiego o ok ośrodkó po z ko h a A to i ku i R a zó e; Szlak zielo r ) : Tar o skie Gór Bierdzany (w woj. opolskim 71 km, w gminie Turawa ponad 19 km) pro adzi połud io ą stro ą jeziora, o ok położo h ta ośrodkó po z ko h, zaha zają o Jezioro Małe i Jezioro Śred ie oraz ija okie iejs o ość Kotórz Wielki; 166 K. Bzowski, Turawa i jeziora turawskie. Przewodnik, s

146 Szlak niebieski nr 112(N): Turawa Ś ierkle, k, t G i ie Tura a - około k, trasa o harakterze lokal - prowadzi z centrum Turawy obok elektro i od ej, lase o ok Jeziora Sre r ego do iejs o oś i Oso ie ; Szlak czarny nr 113 (S): Turawa Jezioro Srebrne (2 km), trasa o charakterze lokalnym - połą ze ie e tru Tura z Jeziore Sre r ; Szlak zar r S : Krz żo a Doli a Bierdzany (26,5 km, w tym w Gminie Turawa około k - trasa o charakterze lokalnym - poz ala poz ać s hod ią zęść G i Tura a, łą zą Bierdza z )akrzo e Tura ski oraz dopro adzi tur stę do Poli od g i ie Ozi ek ad ośrodek ędkarski. Naj aż iejsz i trasa i są tras r C i ) t orzą e pętlę okół Jeziora Tura skiego, za kają ą się a s hodzie a tere ie g i Ozi ek. O ie te tras z iegają się e tru Tura po liżu zespołu pała o ego i adleś i t a. W kieru ku s hod i tras pro adzą stro ę Ozi ka, Kolo o skiego i Tar o ski h Gór, ato iast drugi kierunku trasa C pro adzi a połud io - za hód przez Chrząsto i e stro ę Opola, a trasa ) pro adzi a pół o do iejs o oś i Bierdza. W ie io e tras łą zą układ tras ro ero h G i ie Tura a z trasa i g i a h Ozi ek i Chrząsto i e, a do elowo u ożli ią połą ze ie z g i a i Laso i e Wielkie i Łu ia. Szlakó ro ero h jest w G i ie Tura a z a z ie ię ej iż piesz h. Są o e lepiej oz ako a e, a w kluczowych miejscach i a skrz żo a ia h stoją ta li zki drogo skazo e z poda i odległoś iami. Większość tras iedzie droga i o z iko atęże iu ru hu sa o hodo ego lu ałkie za k ięt i dla ru hu, a także leś i dukta i i ś ieżka i K. Bzowski, Turawa i jeziora turawskie. Przewodnik, s

147 MAPA. SZLAKI ROWEROWE W GMINIE TURAWA Źródło: stro a i ter eto a G i Tura a:.tura a.pl ( ). W Lasa h Tura ski h a połud ie od Kotorza z ajduje się oz a zo szlak ko, poprowadzony szerokimi drogami i li ia i oddziało i. Motore roz oju regio u a ć tur st ka korz stują a pote jał drze ią w ś iato ej sła odkr ia h z dziedziny paleontologii w Krasiejo ie, ale też gęsta sieć z ako a h tras ro ero h, prze iegają h poprzez tere atrak j e prz rod i zo i kulturo o,.i. zdłuż o iektó z iąza h z da ą działal oś ią hut i zą dolinie Małej Pa i. Atrak j ość ter toriu, a któr działa LGD, pod oszą też tutejsze od : Jeziora Tura skie oraz pięk i iąż jesz ze ało z a szlak kajako Małej Pa i 168. Waż ą atrak ją a tere ie G i Tura a są ło iska ędkarskie, które sta o ią: ło isko spe jal e Ka ze Doł oraz ło isko Ry a zówka. Bazę tur st z ą G i ie Tura a t orzą gospodarst a agrotur st z e, ośrodki zaso e, ośrodki kolo ij e, szkole io o-wypoczynkowe, hotele, zajazdy, pensjonaty, w t także o iekt z zaple ze ko fere j. Gospodarst a agroturystyczne w Gminie Tura a t orzą: Agrotur st ka Tę za, Rzędó iejs o lego h ; Gospodarst o agrotur st z e Ja ogród, )a ada iejs o lego h ; 168 Ibidem, s