STRESZCZENIE Wstęp: Rak piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym występującym u kobiet. Pomimo że tradycyjna mastektomia zastępowana jest coraz częściej przez leczenie oszczędzające, zaburzenia funkcjonalne w obrębie barku nadal są powszechne. Leczenie oszczędzające nie powoduje całkowitego uwolnienia pacjentek od ograniczeń i dysfunkcji typowych dla mastektomii. Powrót pacjentek do codziennych aktywności może być znacznie utrudniony. Właściwe zrozumienie wpływu, jaki ma leczenie przeciwnowotworowe na funkcje obręczy barkowej po stronie operowanej pozwala na prawidłowe zdiagnozowanie zaburzeń oraz zastosowanie ukierunkowanej fizjoterapii. Cel pracy: Celem pracy była ocena zaburzeń w obrębie barku u pacjentek leczonych chirurgicznie z powodu nowotworu piersi w zależności od rodzaju zabiegu chirurgicznego. Materiał i metoda: Do badania włączono 62 pacjentki po leczeniu chirurgicznym z powodu nowotworu piersi. W zależności od zabiegu chirurgicznego utworzono dwie badane grupy. Grupę pierwszą (MRM) stanowiły 32 pacjentki, u których przeprowadzono zabieg zmodyfikowanej mastektomii (śr. 49 lat). Druga grupa (BCT) to 30 pacjentek po leczeniu oszczędzającym (śr.52 lata). Średni czas od operacji wynosił: grupa MRM - 26 miesięcy, grupa BCT 33 miesiące. Zakres przeprowadzonych badań obejmował ocenę występowania dolegliwości bólowych, ocenę występowania składowej neuropatycznej, oszacowanie obecności zespołu bólu mięśniowo-powięziowego, pomiar zakresu ruchomości oraz badanie parametrów biomechanicznych stawu ramiennego przeprowadzone w warunkach izokinetycznych. Wyniki: Zarówno w grupie pacjentek po mastektomii jak i grupie po leczeniu oszczędzającym dolegliwości bólowe są najbardziej rozpowszechnionym zaburzeniem. W trakcie badania ocenione dolegliwości bólowe wynosiły w spoczynku średnio 3,08 pkt w skali NRS, istotnie większe w grupie MRM - 3,66 pkt, niż w grupie BCT 2,47 pkt. Analizowany poziom
dolegliwości bólowych znacząco wzrósł w trakcie wykonywania czynności dnia codziennego: MRM 6,31pkt, BCT 6,20pkt. W badaniu potwierdzono udział komponentu neuropatycznego. Składowa neuropatyczna jest bardziej rozpowszechniona w grupie MRM (44% pacjentek) niż w grupie BCT (30% pacjentek). Stwierdzono proporcjonalną zależność pomiędzy nasileniem bólu mierzonego w skali NRS a obecnością bólu o charakterze neuropatycznym. Wśród pacjentek leczonych z powodu nowotworu piersi powszechne jest występowanie bólu o charakterze mięśniowo-powięziowym, grupa MRM 81% pacjentek, BCT 67% pacjentek. W przypadku zdiagnozowania bólu o powyższym charakterze ilość punktów spustowych jest zbieżna w obu badanych grupach (śr. 3,8 pkt). Analiza czynnego zakresu ruchu kończyny po stronie operowanej wykazała znaczne zmniejszenie funkcji barku w ruchach wykonywanych we wszystkich badanych płaszczyznach. Największy deficyt odnotowany został w płaszczyźnie poprzecznej dla ruchów wyprostu, grupa MRM 25,7%, grupa BCT 22,9% oraz ruchu rotacji wewnętrznej 21,2% grupa MRM i 23,5% grupa BCT. Przeprowadzona w warunkach izokinetycznych ocena parametrów biomechanicznych ujawniła poważne deficyty średniego momentu siły, mocy średniej oraz pracy całkowitej. W przypadku momentu siły zaobserwowany deficyt pomiędzy stroną operowaną a zdrową, wynosił do 15%. W przypadku mocy średniej deficyt wynosił 32% dla ruchów rotacji wewnętrznej i zewnętrznej. Deficyt pracy całkowitej wynosił 27% dla ruchów rotacji wewnętrznej oraz do 29,4% w ruchu rotacji zewnętrznej. Wnioski i obserwacje: Dolegliwości bólowe są częstym powikłaniem po przebytym leczeniu z powodu nowotworu piersi. Ich występowanie jest powszechne zarówno w przypadku mastektomii, jak i leczenia oszczędzającego. Ból neuropatyczny jest znaczącą składową bólu występującego po leczeniu przeciwnowotworowym. Jest bardziej rozpowszechniony w przypadku pacjentek po mastektomii.
Potwierdzona została obecność aktywnych mięśniowo-powięziowych punktów spustowych w obu badanych grupach. Ból mięśniowo-powięziowy stanowi częsty element zespołu bólowego występującego po leczeniu przeciwnowotworowym. W trakcie kontrlateralnego badania izokinetycznego stwierdzono znaczące spadki parametrów biomechanicznych stawu ramiennego po stronie operowanej. Najbardziej istotne deficyty dotyczyły pracy całkowitej (wytrzymałości) oraz średniej mocy mięśni (wydajności). Badanie parametrów biomechanicznych stawu ramiennego stanowić może ważny element kontroli stanu funkcjonalnego pacjentów po przebytym leczeniu z powodu nowotworu piersi. Stwierdzono, że dolegliwości, które doświadczają kobiety leczone z powodu nowotworu piersi, mogą utrzymywać się znacznie dłużej niż wynikałoby to z naturalnego procesu gojenia.
ABSTRACT Introduction: Breast cancer is the most common type of cancer among women. Although traditional mastectomy is being increasingly replaced by a Breast Conserving Therapy, functional shoulder dysfunction is still an often issue. BCT does not release patients completely from the limitations and dysbalance typical for mastectomy. Patients return to daily living activities can be difficult to achive. A proper understanding of the impact of anti-cancer treatment method and its influence on shoulder girdle function allows to make correct diagnosis of disorders and to apply top physical therapy strategy. Purpose: The aim of the study was to evaluate dysfunctions in shoulder girdle of patients which were treated for breast cancer by different surgery strategies. Materials and methods: The study included 62 patients after breast cancer surgery. Depending on the surgical treatment the patients were divided into two test groups. The first group (MRM) consisted of 32 patients who underwent modified mastectomy (mean 49.4 years ). The second group (BCT) consisted of 30 patients after Breast Conserving Therapy (mean 52.4 years). The average time of surgery was 26 months for MRM group and 33 months for BCT group. The scope of the study included: evaluation of pain in two aspects - rest and in during daily living activities, assessment of the existence of neuropathic component, estimation of the presence of myofascial pain syndrome, range of motion measurement and isokinetic measurement of the shoulder biomechanical parameters between the operated and the healthy side. Results: Pain is the most common dysfunction in the group of patients after mastectomy (MRM) as well as in the group after conserving therapy (BCT).The average pain at rest were 3.08 points on a scale NRS. The result were significantly greater in the MRM - 3.66 points in comparison to the BCT group 2,47 points. The level of pain was increasing significantly during everyday
activities: MRM 6,31 points, BCT 6,20 points, there were no significant difference between groups. In study confirmed participation of neuropathic pain component. Neuropathic component was more common in group MRM (44% patient) than in group BCT (30% patient). The proportional relationship between pain intensity and the presence of neuropathic pain was found. Myofascial pain syndrome was very common in both of the groups, in MRM group - 81%, 67% BCT. If the myofascial pain syndrome was diagnosed during the study a number of trigger points was similar in both groups (avg. 3.8 points). Analysis of the active range of motion of upper limb on the operated side reveled a significant reduction in shoulder function during movements in all tested planes. The largest deficit was seen during extension movements in the transverse plane, for a group of MRM is 25.7% and for a group BCT 22.9%. The movement of internal rotation MRM group 21.2% and 23.5% of BCT group.. Biomechanical parameters assessment during isokinetic contraction revealed serious decrease of the average peak torque, average power and total work. Average peak torque deficit observed between the operated side and the healthy was up to 15%. In the case of average power, which can be identified with the production the result was 32.7% for internal rotation and 32.5% for external rotation. The deficit of total work was presenting a similar level as the average power and was 27% for internal rotation and to 29.4% in external rotation. Conclusions and observations: Pain is a common complication after breast cancer surgery despite the type of surgery. The degree of pain intensity during daily living activities does not differ significantly between the groups. Neuropathic pain is a significant component of pain after anticancer treatment. The pain occurs significantly more frequently in the case of patients after mastectomy. The analysis has confirmed the presence of active myofascial trigger points in both groups. Myofascial pain can be common pain syndrome which will occur after breast cancer treatment.
The study of shoulder biomechanical parameters can be significant control element of the functional status of patients with a history of cancer treatment due to breast cancer. During the contralateral isokinetic testing significant declines in biomechanical parameters of the shoulder on the operated side were observed. The most significant deficits related to the total work (strength) and average muscle power output (performance). Women after breast cancer surgery complaints and dysfunctions may last much longer than it is expected due to the natural healing process.