Powrót witalności czyli rewitalizacja społeczno-ekonomiczno-przestrzenna Społeczna świadomość ważnej roli przestrzeni publicznych Stowarzyszenie Urbanistów Północnej Polski przy współpracy SARP O/ Wybrzeże. Współpraca: dr hab. inż. arch. Jacek Sołtys 1
Motto Przestrzeń publiczna to dobro wspólne Świadome kształtowanie przestrzeni publicznej to respektowanie zasad zrównoważonego rozwoju 2
Przestrzeń publiczna, to nasze otoczenie w każdym ogólnodostępnym miejscu, z bliższym i dalszym krajobrazem w tle! Zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jeżeli jest mowa o obszarze przestrzeni publicznej należy przez to rozumieć obszar o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia i sprzyjający nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na jego położenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne, określony w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy 3
Przestrzeń publiczna, jak daleko sięga i co ją buduje! Wg ogólnie przyjętych wyobrażeń to każde miejsce gdzie możemy przebywać i spotkać innych, gdzie mieszkamy, pracujemy, wypoczywamy - ulice, place, plaże, bulwary, pasaże, parki krajobrazowe, otwarte podwórka itd.. Krajobraz zewnętrzny bliższy i dalszy jest integralnie związany z istniejącą w nim przestrzenią publiczną, tworzy jej strukturę i tło zarazem. 4
Identyfikacja negatywnych zjawisk - przykłady Chaos przestrzenny i funkcjonalny, degradacja przestrzeni 5
Identyfikacja negatywnych zjawisk - przykłady Chaos przestrzenny i funkcjonalny, degradacja przestrzeni?? 6
Identyfikacja negatywnych zjawisk - przykłady Chaos przestrzenny i funkcjonalny, degradacja przestrzeni 7
Ustalenia nie gwarantują poprawnej realizacji Centrum Krynicy Morskiej, opracowanie: BUMC 8
Identyfikacja negatywnych zjawisk - przykłady Zatracone wartości krajobrazowe tła 9
Identyfikacja negatywnych zjawisk - przykłady Zatracone wartości krajobrazowe tła?? 10
Identyfikacja negatywnych zjawisk - przykłady Zatracone wartości krajobrazowe tła 11
Identyfikacja negatywnych zjawisk - przykłady Zatracone wartości kulturowe miejsca 12
Identyfikacja negatywnych zjawisk - przykłady Zatracone wartości kulturowe miejsca? 13
Identyfikacja negatywnych zjawisk - przykłady Zatracone wartości kulturowe miejsca 14
Poszukiwanie przyczyn degradacji przestrzeni publicznej Konfliktogenność przestrzeni im wyższa atrakcyjność terenu, tym większa presja na zagospodarowanie im wyższe walory krajobrazowe, tym większa ich podatność na degradację 15
Przyczyny degradacji w sferze realnej 1. Hierarchia celów: w pierwszym rzędzie ekonomiczne na końcu ekologiczne i krajobrazowe 2. Nie dostrzeganie współzależności celów im mniej tym więcej 3. Brak długookresowego podejścia w planowaniu stabilność kierunków w zagospodarowaniu 16
Przyczyny degradacji w sferze regulacji prawnych 1. Możliwość zabudowy bez planów na podstawie decyzji o WZ 2. Niedostatek planów miejscowych 3. Wady planów miejscowych 17
Przejawy degradacji 1. Wadliwa lokalizacja zabudowy w miejscach, w których być jej nie powinno 2. Rozpraszanie zabudowy 3. Zabudowa niezharmonizowana z otoczeniem 4. Zabudowa niezharmonizowana ze sobą 5. Architektura sama w sobie brzydka 18
Przejawy degradacji 1. Wadliwa lokalizacja zabudowy w miejscach, w których być jej nie powinno 2. Rozpraszanie zabudowy 3. Zabudowa niezharmonizowana z otoczeniem 4. Zabudowa niezharmonizowana ze sobą 5. Architektura sama w sobie brzydka 19
Przejawy degradacji 1. Wadliwa lokalizacja zabudowy w miejscach, w których być jej nie powinno 2. Rozpraszanie zabudowy 3. Zabudowa niezharmonizowana z otoczeniem 4. Zabudowa niezharmonizowana ze sobą 5. Architektura sama w sobie brzydka 20
Przejawy degradacji 1. Wadliwa lokalizacja zabudowy w miejscach, w których być jej nie powinno 2. Rozpraszanie zabudowy 3. Zabudowa niezharmonizowana z otoczeniem 4. Zabudowa niezharmonizowana ze sobą 5. Architektura sama w sobie brzydka 21
Przejawy degradacji 1. Wadliwa lokalizacja zabudowy w miejscach, w których być jej nie powinno 2. Rozpraszanie zabudowy 3. Zabudowa niezharmonizowana z otoczeniem 4. Zabudowa niezharmonizowana ze sobą 5. Architektura sama w sobie brzydka 22
Przejawy degradacji 1. Wadliwa lokalizacja zabudowy w miejscach, w których być jej nie powinno 2. Rozpraszanie zabudowy 3. Zabudowa niezharmonizowana z otoczeniem 4. Zabudowa niezharmonizowana ze sobą 5. Architektura sama w sobie brzydka 23
Przejawy degradacji 1. Wadliwa lokalizacja zabudowy w miejscach, w których być jej nie powinno 2. Rozpraszanie zabudowy 3. Zabudowa niezharmonizowana z otoczeniem 4. Zabudowa niezharmonizowana ze sobą 5. Architektura sama w sobie brzydka 24
Skutki w architekturze Przyczyny Maksymalizacja zysku Wielkość rodziny, megalomania, chęć wyróżniania się, potrzeba prestiżu Zróżnicowana sytuacja majątkowa inwestorów Moda, brak gustu inwestorów Brak udziału architekta, brak studiów krajobrazowych Niedostatek i wady regulacji 25
Skutki w architekturze Przyczyny Maksymalizacja zysku Wielkość rodziny, megalomania, chęć wyróżniania się, potrzeba prestiżu Zróżnicowana sytuacja majątkowa inwestorów Moda, brak gustu inwestorów Brak udziału architekta, brak studiów krajobrazowych Niedostatek i wady regulacji 26
Skutki w architekturze Przyczyny Maksymalizacja zysku Wielkość rodziny, megalomania, chęć wyróżniania się, potrzeba prestiżu Zróżnicowana sytuacja majątkowa inwestorów Moda, brak gustu inwestorów Brak udziału architekta, brak studiów krajobrazowych Niedostatek i wady regulacji 27
Skutki w architekturze Przyczyny Maksymalizacja zysku Wielkość rodziny, megalomania, chęć wyróżniania się, potrzeba prestiżu Zróżnicowana sytuacja majątkowa inwestorów Moda, brak gustu inwestorów Brak udziału architekta, brak studiów krajobrazowych Niedostatek i wady regulacji 28
Skutki w architekturze Przyczyny Maksymalizacja zysku Wielkość rodziny, megalomania, chęć wyróżniania się, potrzeba prestiżu Zróżnicowana sytuacja majątkowa inwestorów Moda, brak gustu inwestorów Brak udziału architekta, brak studiów krajobrazowych Niedostatek i wady regulacji 29
Skutki w architekturze Przyczyny Maksymalizacja zysku Wielkość rodziny, megalomania, chęć wyróżniania się, potrzeba prestiżu Zróżnicowana sytuacja majątkowa inwestorów Moda, brak gustu inwestorów Brak udziału architekta, brak studiów krajobrazowych Niedostatek i wady regulacji 30
Skutki w architekturze Przyczyny Maksymalizacja zysku Wielkość rodziny, megalomania, chęć wyróżniania się, potrzeba prestiżu Zróżnicowana sytuacja majątkowa inwestorów Moda, brak gustu inwestorów Brak udziału architekta, brak studiów krajobrazowych Niedostatek i wady regulacji 31
Skutki w architekturze Przyczyny Maksymalizacja zysku Wielkość rodziny, megalomania, chęć wyróżniania się, potrzeba prestiżu Zróżnicowana sytuacja majątkowa inwestorów Moda, brak gustu inwestorów Brak udziału architekta, brak studiów krajobrazowych Niedostatek i wady regulacji 32
Skutki w architekturze Przyczyny Maksymalizacja zysku Wielkość rodziny, megalomania, chęć wyróżniania się, potrzeba prestiżu Zróżnicowana sytuacja majątkowa inwestorów Moda, brak gustu inwestorów Brak udziału architekta, brak studiów krajobrazowych Niedostatek i wady regulacji 33
Jak powinno być? Przyczyny Maksymalizacja zysku poprzez poprawę wartości rynkowej (estetyka budynków i ich otoczenia, ich funkcjonalność, poprawność merytoryczna) 34
Jak powinno być? Przyczyny Maksymalizacja zysku poprzez poprawę wartości rynkowej (estetyka, funkcjonalność, poprawność merytoryczna) Rozbudowa uwzględniająca: o logiczny i harmonijny rozwój architektury (szczyty, ryzality, podcienia) o logiczny i harmonijny rozwój ulicy (plomby, dogęszczenia) 35
Niedostatek prac przedplanistycznych - analiz, studiów, koncepcji programowo przestrzennych w procesie planistycznym brak: przesłanek dla dobrych rozwiązań weryfikacji rozwiązań argumentów Przyczyny: Powody niedostatecznych regulacji tryb zamówień publicznych, rynek ograniczanie: kosztów, zakresu prac słaba świadomość zleceniodawców (plan formalność, a nie narzędzie zapewniania ładu przestrzennego) 36
Powody niedostatecznych regulacji Subiektywność ocen krajobrazu osłabiająca argumenty Niskie usytuowanie wartości krajobrazowych w hierarchii wartości społecznych Liberalne podejście władz gmin do regulacji planistycznych, sprzyjające właścicielom terenów i inwestorom. 37
Czynnik poprawy Edukacja społeczeństwa i władz wychowanie w poczuciu własnej tożsamości, wartości kultury i przyrody, odpowiedzialności za otoczenie i obraz kraju Prof. Barbara Bartkowicz 38
Wnioski - postulaty Doskonalenie warsztatu, wykorzystanie wiedzy eksperckiej m.in. studia krajobrazowe, koncepcje programowo-przestrzenne, dobre wzory rozwiązań architektonicznych Nagłaśnianie przykładów dobrej praktyki Podnoszenie świadomości i wrażliwości społeczeństwa na piękno krajobrazu i ład przestrzenny Podnoszenie świadomości społecznej władz i administracji Edukacja społeczeństwa (np. w szkole, w mediach, przez organizacje społeczne) 39
Na czym się wzorować? Współczesna szkoła Moses-Mendelssohn- Schule w kontekście pierzei budynków XIXwiecznych, Berlin-Tiergarten, Niemcy (Meyer- Bohe 1991, s. 92) Budynek usługowy w kontekście zabytków, Erlenbach, Landkreis Heilbronn, Niemcy (Meyer-Bohe 1991, s. 63) 40
Na czym się wzorować? Rozbudowa jednorodzinnego budynku mieszkalnego, Leverkusen-Waldsiedlung, Niemcy (Meyer-Bohe 1991, s. 137) Budynek użyteczności publicznej The North Wall Arts Center, Oxford, Anglia (van Uffelen i wsp. 2011) 41
Na czym się wzorować? Budynek mieszkalno-usługowy w byłym banku, Volkah, Niemcy (van Uffelen i wsp. 2011) 42
Przykład dobrej praktyki w przestrzeni publicznej Ulica Wajdeloty, Gdańsk 43
Bibliografia 1. Bartkowicz B., Przyczyny braku kompozycji i piękna w przeobrażeniach i rozwoju miast, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury O/PAN w Krakowie t. XXXIII 2001, 59-65. 2. Sołtys J., Problemy ochrony i kształtowania krajobrazu nadmorskich miejscowości turystycznych; w: Turystyka i krajoznawstwo z morzem w tle. Studia i materiały z dziejów krajoznawstwa na Pomorzu Gdańskim, (red. nauk, J. Przybylski, red. P. Świerk), Wydawnictwo Pomorskie przy RPK PTTK w Gdańsku, Gdańsk 2010, s. 111 119. 3. Sołtys J., Trudności ochrony środowiska w planowaniu przestrzennym struktura problemu, Czasopismo Techniczne. Architektura z. 17, 6-A/2011, Kraków 2011. 4. Meyer-Bohe, Walter (1991): Umbauten. Alternativen zum Neubau: Dva. 5. van Uffelen, Chris; Schkölziger, Sarah.; Steinherz, Geoffrey. (2011): Re-use architecture. Salenstein: Braun Publishing. 44
Dziękujemy za uwagę mgr inż. arch. Maria Czerniak BUMC m.czerniak@bumc.pl mgr inż. arch. Piotr Smolnicki Politechnika Gdańska piotr.smolnicki@pg.gda.pl 45