o przygotowaniu nauczycieli do pracy

ALINA SZCZUREK-BORUTA o przygotowaniu nauczycieli do pracy w warunkach wielokulturowości - konteksty~ opinie studentów~ propozycje

RECENZENCI prof. zw. dr hab. Jerzy Nikitorowicz prof. zw. dr hab. Andrzej Radziewicz- Winnicki REDAKTOR PROWADZĄCY Paweł Jaroniak KOREKTA Joanna J as t rzę b ska-k i z iu k REDAKTOR TECHNICZNY S ł awo mir Orkisze wsk i PROJEKT OKŁADK I Krzysztof Galus PROJEKT LOGO Tadeusz Lewowieki Copyright by Wydaw nic two Adam Marsza łek Wszystkie prawa z as t rzeżo n e. Ks i ążka, h.1ó rą n aby l eś, jest dzielem twórcy i wydawcy. Ża dn a jej część nie m oże b yć reprodukowana j akim ko lwiek sposobem - mechanicznie, elektronicznie, drogą fo tokopii itp. - bez pisemnego zezwolenia wydawcy. J eś li cytujesz fragmenty tej ks i ążk i, nie zmi eni aj ich treśc i i koni ecznie zaznacz, czyje to dziel o Tor u ń 2014 ISBN 978-83-7780-845-0 Ks i ążka powstala w ramach koordynowanego przez autora projektu badawczego (Narodowe Centrum Nauki w Krakowie, Uniwersytet Ś l ąski w Ka t owicac h,wyd z i a ł E tn o ł ogii i Nauk o Ed ukacj i w Cieszynie, numer projektu N NI06 416640, nr umowy 4166/B/H03/20 11/40) na temat: Uczyć się od il/i/ych i uczyć- I/ auczać il/ I/ych - praca I/allczyciela w warul/kach w ielok lll t ll rowośc i Projekt zos t a ł sfi nansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki Wydawnictwo prowadzi s p rzedaż wysy ł kową: teł.!fax 56 648 50 70, e- m a ił: ma r ke tin g@ma r sza ł ek.com.p ł Wydawnictwo Adam Mar s zał e k, ul. Lubicka 44, 87-100 To ruń tel. 5666422 35, 56 660 81 60, e-mail: i n fo@ma r sza l ek.com.p ł, www.marszalek.com.pl Drukarnia nr 2, ul. Warszawska 52. 87-148 Łyso mi ce. tel. 56 678 34 78

Spis treści Przedmowa Tadeusz Lewowicki................... 9 Wprowadzenie.................................................................. 11 ROZDZIAŁ 1 Społeczno-kulturowy kontekst edukacji nauczycielskiej.................. 17 1.1. Problemy kształcenia i pracy nauczyciela w warunkach wielokulturowości.......................................................... 17 1.2. Uczenie się przyszłych nauczycieli - kształcenie nauczycieli - paradygmat wielostronnego kształcenia...................... 23 1.3. Kompetencje do uczenia się od Innych, nauczania Innych w warunkach wielokulturowości.......................................... 34 Konkluzje................ :................... 44 ROZDZIAL2 Założenia metodologiczne badań własnych......... 47 2.1. Problematyka badawcza........................ 47 2.2. Cele i zakres badań.................. 56 2.3. Procedura badania............................ 58 2.3.1. Badanie rzetelności kwestionariusza................. 64 2.3.2. Analiza statystyczna danych................. 65 2.4. Dobór próby i terenu badań................... 67 ROZDZIAL3 Przestrzenie uczenia się od Innych i nauczania Innych............ 77 3.1. Wymiary uczenia się od Innych.................. 77 3.2. Przestrzenie uczenia się - analiza czynnikowa.............. 84 3.2.1. Czynniki indywidualne uczenia się.......... 88 3.2.2. Czynniki społeczne uczenia się........... 97 3.3. Potencjał społeczno - gospodarczy i kulturowy a przestrzenie uczenia się......................................................... 106 Konkluzj e...................................................................... 115

6 Spis treści ROZDZIAL4 Przygotowanie do pracy w wa ~ unkach wielokulturowości w opinii studentów...... ~........................... 121 4.1. Przygotowanie studentów w ramach dotychczasowego kształcenia na poziomie wyższym do pracy zawodowej................... 121 4.2. Wymiary przygotowania do pracy zawodowej - analiza czynnikowa....................................................... 127 4.3. Potencjał społeczno-gospodarczy i kulturowy a przygotowanie do pracy w warunkach wielokulturowości....................... 136 Konkluzje........................................... 149 ROZDZIAŁ 5 Potrzeby i oczekiwania przyszłych nauczycieli w zakresie przygotowania do pracy w warunkach wielokulturowości - wyniki zogniskowanego wywiadu grupowego.......................... 152 5.1. Opinie studentów na temat dotychczasowego kształcenia w systemie szkolnictwa wyższego.................................................... 152 5.2. Potrzeby i oczekiwania studentów dotyczące dalszego kształcenia oraz własne propozycje rozwiązań w tym zakresie..................... 163 Konkluzje................................................. 166 ROZDZIAŁ 6 Poczucie tożsamości przyszłych nauczycieli................. 170 6.1. Identyfikacje społeczne kandydatów na nauczycieli............. 170 6.2 Poczucie tożsamości wielowymiarowej przyszłych nauczycieli........ 175 Konkluzje........................................ 181 ROZDZIAŁ 7 W stronę modelu wielostronnego przygotowania nauczyciela do pracy w warunkach wielokulturowości....................... 188 Zakończenie...................................... 213 Summary........................ 219 Bibliografia................................................... 223 Prace w serii "Edukacja Międzykulturowa"............. 281 Aneks....................................................... 289 Contents Preface Tadeusz Lewowicki................................ 9 Introduction............................. 11 CHAPTERl Socio-cultural context of teacher education............. 17 1.1. Problems of the teacher's education and work in multicultural conditions................................................................... 17 1.2. Future teachers' leaming - educating teachers - the new paradigm of multisided teaching...................................... 23 1.3. Competences to leam from Others and teaching Others in multicultural conditions.................... 34 Conclusions.............................. 44 CHAPTER2 Methodological assumptions of authorial studies............. 47 2.1. Research problems....................... 47 2.2. Goals and range of studies................................................. 56 2.3. Research procedure............ 58 2.3.1. Checking the questionnaire reliability...... '..... 64 2.3.2. Statistical analysis of the data............... 65 2.4. Choice of research sample and ground.......... 67 CHAPTER3 Spaces of learning from Others and teaching Others............... 77 3.1. Dimensions ofleaming from Others.............. 77 3.2. Space of leaming - factor analysis......... 84 3.2.1. Individual factors ofleaming............ 88 3.2.2. Social factors of leaming..................... 97 3.3. Socio-economic and cultural potential and spaces of leaming... 106 Conclusions.............................................................. 115

8 Contents CHAPTER4 Preparing for work in multicuit~ral collditions in students' opinions......................... 121 4.1. Preparing students for professional work within the current system of higher education........................................................ 121 4.2. Dimensions of preparing for professional work - factor analysis... 127 4.3. Socio-economic and cultural potential and future teachers' preparation for work............................ 136 Conclusions................................ 149 CHAPTER5 Needs and expectations of future teachers concerning the preparation for work in multicultural conditions - focus group results........ 152 5.1. Students' opinions on educating in the current system of higher education................................................................... 152 5.2. Students' needs and expectations concerning further education and their own suggestions for solutions in this field...... 163 Conclusions..................................................................... 166 CHAPTER6 Future teachers' feeling of identity... 170 6.1. Social identification of candidates for teachers......... 170 6.2. Feeling of multidimensional identity of future teachers... 175 Conclusions..................................................................... 181 CHAPTER 7 Towards the model of multisided preperation of the teacher for work in multicultural conditions.......................... 188 Ending....................................... 213 Summary................................... 219 Bibliography... 223 Works in the series "Intercultural Education"............... 281 Annex......................... 289