ZDROWOTNOŚĆ JĘCZMIENIA JAREGO W SIEWIE CZYSTYM I MIESZANYM Z GROCHEM SIEWNYM

FRAGM. AGRON. 26(3) 2009, 68 75 ZDROWOTNOŚĆ JĘCZMIENIA JAREGO W SIEWIE CZYSTYM I MIESZANYM Z GROCHEM SIEWNYM MARTA K. KOSTRZEWSKA 1, MARIA WANIC 1, TOMASZ P. KUROWSKI 2, ADAM OKORSKI 3, JANUSZ NOWICKI 1 1 Katedra Systemów Rolniczych, 2 Katedra Fitopatologii i Entomologii, 3 Katedra Diagnostyki i Patofi zjologii Roślin, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie marta.kostrzewska@uwm.edu.pl Synopsis. Badania polowe przeprowadzono w latach 2004 2006 w Stacji Dydaktyczno-Doświadczalnej w Tomaszkowie należącej do UWM w Olsztynie. Eksperyment zlokalizowano na glebie brunatno-rdzawej, klasy bonitacyjnej IVb, kompleksu 5. Celem badań była ocena zdrowotności jęczmienia jarego uprawianego w siewie czystym i w mieszance z grochem siewnym, w następstwie po ziemniaku i mieszance zbożowo-strączkowej (jęczmień jary + groch siewny). Nasilenie objawów porażenia przez patogeny w dużym stopniu zależało od przebiegu warunków pogodowych. Corocznie na jęczmieniu jarym występowały objawy fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła, a na liściach plamistości w latach 2005 i 2006 i rynchosporiozy zbóż w sezonach 2004 i 2005. Uprawa w mieszance jęczmienia jarego z grochem siewnym istotnie ograniczała nasilenie objawów plamistości siatkowej jęczmienia (Helminthosporium teres) i sprzyjała rozwojowi rynchosporiozy zbóż (Rhynchosporium secalis), fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła (Fusarium spp.) oraz łamliwości źdźbła (Tapesia yallundae). Dobór przedplonów nie miał znaczącego wpływu na porażenie liści i źdźbeł jęczmienia przez patogeny. Słowa kluczowe key words: jęczmień jary spring barley, siew czysty pure stand, siew mieszany mixed sowing, przedplon previous crop, zdrowotność healthiness WSTĘP Stan sanitarny roślin jest wynikiem sumarycznego efektu oddziaływania warunków siedliska oraz elementów agrotechniki. Szczególnym zagrożeniem dla zbóż są patogeny okolicznościowe bytujące w bardzo zróżnicowanych warunkach klimatyczno-glebowych. Należą do nich między innymi grzyby charakteryzujące się zdolnością do saprofitycznego rozwoju w glebie lub do przeżywania na resztkach roślinnych [Mikołajska 1993], a wywoływane przez nie choroby mniej lub bardziej wyraźnie nasilają się w przypadku odstępstwa od prawidłowego płodozmianu [Kurowski 1992]. Wobec wysokiego udziału zbóż w strukturze zasiewów i konieczności ich wysiewu po sobie, coraz częściej zwraca się uwagę na znaczenie siewów mieszanych jako czynnika ograniczającego negatywne skutki niewłaściwego następstwa roślin. W praktyce rolniczej powszechnie uprawia się mieszanki zbożowe, ale coraz częściej zaleca się mieszane siewy zbożowo-strączkowe [Borowiecki i Księżak 2000, Kuś 1999, Noworolnik 2000]. Problematyka takich zasiewów rozpatrywana jest głównie pod kątem ich efektów produkcyjnych [Agegnehu i in. 2006, Ceglarek i in. 2000, Kotecki i in. 1997, Kotwica i Rudnicki 2004, Księżak i Magnuszewska 1999, Księżak i in. 2000, Noworolnik 2000, Pisulewska i Zając 1997, Rudnicki i Wenda-Piesik 2007, Szałajda 1997]. Dotychczas niewiele ukazało się prac dotyczących zdrowotności roślin, ale przeprowadzone badania wskazują, że w siewach mieszanych często nasilenie występo-

Zdrowotność jęczmienia jarego w siewie czystym i mieszanym z grochem siewnym 69 wania chorób jest mniejsze bądź na takim samym poziomie jak w siewach czystych [Błażej i Pisarek 1998, Pląskowska i Matkowski 2001, Pląskowska i in. 2000, Sahile i in. 2008, Wenda- Piesik i Rudnicki 2000]. Celem podjętych badań była ocena stanu sanitarnego jęczmienia jarego uprawianego w siewie czystym i w mieszance z grochem siewnym, w następstwie po ziemniaku i mieszance zbożowo-strączkowej (jęczmień jary + groch siewny). MATERIAŁ I METODY Badania polowe prowadzono w latach 2004 2006 w Stacji Dydaktyczno-Doświadczalnej w Tomaszkowie (53 o 41 N, 20 o 24 E) należącej do Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Doświadczenie założono na glebie brunatno-rdzawej, wytworzonej z piasku gliniastego pylastego zalegającego na piasku słabo gliniastym i piasku luźnym pylastym, zaliczanej do klasy bonitacyjnej IVb, kompleksu żytniego dobrego. Przedmiotem badań był jęczmień jary (odmiana Start). Czynnik pierwszy stanowił rodzaj siewu testowanego zboża (czysty i mieszany z grochem siewnym), a drugi przedplony (ziemniak oraz mieszanka jęczmienia jarego z grochem siewnym). Norma wysiewu jęczmienia na 1 m 2 wynosiła: w siewie czystym 350 kiełkujących ziaren i w mieszanym 175 oraz grochu siewnego 41 nasion. Przed siewem materiał siewny zaprawiano preparatem Funaben T, zaś w okresie wegetacji nie stosowano fungicydów. Stopień porażenia jęczmienia jarego oceniano corocznie: po wykłoszeniu roślin przeprowadzano ocenę zdrowotności liści i kłosów posługując się 5-stopniową skalą Hinfnera i Pappa [1964] i około dwa tygodnie przed zbiorem szacowano występowanie chorób podstawy źdźbła stosując 3-stopniową skalę Poncheta, zmodyfikowaną przez Mackiewicza i Drath [1974]. Przeprowadzona ocena zdrowotności posłużyła do wyliczenia indeksu porażenia wg wzoru McKinneya [Łacicowa 1969]. Wyniki przedstawiono w postaci indeksu porażenia (IP w %) i opracowano statystycznie z zastosowaniem testu Duncana, przy poziomie istotności 0,05. W 3-letnim (2004 2006) okresie badań warunki meteorologiczne były zróżnicowane (tab. 1). Na podstawie sumy opadów atmosferycznych od kwietnia do sierpnia oraz według kryteriów opracowanych przez Kaczorowską i Przedpełską z modyfikacją Szwejkowskiego [Szwejkowski 1997] sezon wegetacyjny 2005 oceniono jako suchy (opadów mniej o 29,0% w odniesieniu do średniej wielkości wieloletniej), a 2004 i 2006 zaliczono do mokrych (więcej odpowiednio o 33,7 i 26,0%). W odniesieniu do średniej temperatury powietrza dla wielolecia na poziomie 14,1 o C, sezon wegetacyjny 2004 był chłodny, 2005 przeciętny, a 2006 ciepły. WYNIKI I DYSKUSJA Jak wynika z tabel 2 5 w prezentowanym 3-letnim okresie badań stopień porażenia jęczmienia jarego był zróżnicowany. Corocznie występowały objawy fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła wywoływane przez Fusarium spp. Rozwojowi tej jednostki chorobowej sprzyjał zwłaszcza sezon 2005. Obserwowano również łamliwość źdźbła zbóż (Tapesia yallundae) z istotnie większym nasileniem w roku 2004. Na liściach w latach 2004 2005 notowano objawy rynchosporiozy zbóż (Rhynchosporium secalis) ze szczególnie wysokim indeksem porażenia w sezonie 2004, zaś w 2005 2006 plamistości siatkowej jęczmienia (Helminthosporium teres). Wpływ warunków pogodowych na rozwój chorób jęczmienia jarego potwierdzają również badania Blecharczyka i in. [2004] oraz Kurowskiego i in. [2005].

70 M.K. Kostrzewska, M. Wanic, T.P. Kurowski, A. Okorski, J. Nowicki Tabela 1. Table 1. Opady atmosferyczne i średnie temperatury powietrza podczas wegetacji jęczmienia jarego, wg Stacji Meteorologicznej w Tomaszkowie Atmospheric precipitation and average air temperatures during spring barley vegetation, according to the Meteorological Station in Tomaszkowo Miesiące Months Suma/Średnia Total/Average 1965 2000 Opady Rainfalls (mm) IV 46,5 10,9 25,6 36,1 V 79,3 33,7 89,2 51,9 VI 111,6 47,6 79,2 79,3 VII 76,1 93,6 29,3 73,8 VIII 99,0 33,1 165,0 67,1 IV VIII 412,5 M 218,9 BS 388,3 M Temperatura Temperature ( o C) IV 7,3 6,9 7,3 6,9 V 11,0 12,5 12,5 12,7 VI 14,6 14,8 16,0 15,9 VII 16,7 18,8 20,9 17,7 VIII 18,2 16,2 17,2 17,2 IV VIII 13,6 13,9 14,8 * ocena sezonów pod względem opadów atmosferycznych wg Kaczorowskiej i Przedpełskiej z modyfikacją Szwejkowskiego [1997]: BS bardzo suchy, M mokry; assessment of seasons as concerns atmospheric precipitations according to Kaczorowska and Przedpełska with modification by Szwejkowski [1997]: BS very dry, M wet Występowanie i nasilenie objawów chorobowych na jęczmieniu jarym było istotnie modyfikowane rodzajem siewu, zaś przedplon w mniejszym stopniu wpływał na porażenie roślin. W odniesieniu do siewu czystego, uprawa jęczmienia jarego w mieszance z grochem siewnym istotnie ograniczała rozwój plamistości siatkowej na liściach testowanego zboża z 7,7 do 4,2% (tab. 2). Ten pozytywny efekt odnotowano w obydwu latach wystąpienia choroby. Zbieżne wyniki prezentują Pląskowska i in. [2000] w odniesieniu do uprawy jęczmienia jarego w mieszance z łubinem wąskolistnym. Nie wykazano wpływu doboru stanowiska (brak potwierdzenia statystycznego) na stopień zainfekowania roślin przez Helminthosporium teres, ale daje się zauważyć mniejszy indeks porażenia w następstwie po ziemniaku niż po mieszance zbożowo-strączkowej. Na liściach jęczmienia jarego obserwowano również objawy rynchosporiozy zbóż (tab. 3). Rozwój patogena zależał przede wszystkim od przebiegu pogody. Najkorzystniejsze warunki wystąpiły w wyróżniającym się obfitymi opadami w maju i czerwcu sezonie 2004 roku. Porażenie źdźbeł wahało się od 34,0 do 58%, co niewątpliwie wynika z faktu, że warunki klimatyczne Pojezierza Mazurskiego (niska temperatura i wysoka wilgotność powietrza) sprzyjają rozwojowi Rhynchosporium secalis [Wojciechowska-Kot i Kurowski 1982]. Jakkolwiek badane

Zdrowotność jęczmienia jarego w siewie czystym i mieszanym z grochem siewnym 71 Tabela 2. Występowanie plamistości siatkowej jęczmienia (Helminthosporium teres) indeks porażenia (%) Table 2. Occurrence of barley net blotch (Helminthosporium teres) index of infection (%) Wyszczególnienie Item Średnio Average Rodzaj siewu Sowing method Czysty Pure 0,0 12,1 11,1 7,7 Mieszany Mixed 0,0 7,1 5,4 4,2 Przedplon Previous crop Ziemniak Potato 0,0 8,9 7,3 5,4 Mieszanka Mixture 0,0 10,3 9,3 6,5 Rodzaj siewu przedplon Sowing method previous crop Czysty ziemniak Pure potato 0,0 11,3 9,8 7,0 Czysty mieszanka Pure mixture 0,0 12,8 12,5 8,4 Mieszany ziemniak Mixed potato 0,0 6,5 4,8 3,8 Mieszany mieszanka Mixed mixture 0,0 7,8 6,0 4,6 Średnio Average 0,0 9,6 8,3 NIR 0,05 LSD 0.05 dla for: lat year (I) 2,3; rodzaju siewu sowing method (II) 1,9; przedplonu previous crop (III) r.n.; interakcje interactions I x II 3,3; pozostałe others r.n. Tabela 3. Występowanie rynchosporiozy zbóż (Rhynchosporium secalis) indeks porażenia (%) Table 3. Occurrence of scald (Rhynchosporium secalis) index of infection in (%) Wyszczególnienie Item Średnio Average Rodzaj siewu Sowing method Czysty Pure 41,0 9,6 0,0 16,9 Mieszany Mixed 55,5 3,4 0,0 19,6 Przedplon Previous crop Ziemniak Potato 53,0 7,6 0,0 20,2 Mieszanka Mixture 43,5 5,4 0,0 16,3 Rodzaj siewu przedplon Sowing method previous crop Czysty ziemniak Pure potato 48,0 10,5 0,0 19,5 Czysty mieszanka Pure mixture 34,0 8,8 0,0 14,3 Mieszany ziemniak Mixed potato 58,0 4,8 0,0 20,9 Mieszany mieszanka Mixed mixture 53,0 2,0 0,0 18,3 Średnio Average 48,3 6,5 0,0 NIR 0,05 LSD 0.05 dla for: lat year (I) 13,0; pozostałe others r.n.

72 M.K. Kostrzewska, M. Wanic, T.P. Kurowski, A. Okorski, J. Nowicki czynniki doświadczenia nie miały istotnego wpływu na nasilenie występowania tej choroby, zauważalna jest tendencja mniejszego zainfekowania jęczmienia w stanowisku po mieszance zbożowo-strączkowej niż po ziemniaku. Potwierdzeniem tych spostrzeżeń są wyniki Kurowskiego i in. [2005]. Porażenie przez grzyb Tapesia yallundae powodujący łamliwość źdźbła zbóż było niewielkie, ale istotnie modyfikowane rodzajem siewu jęczmienia jarego (tab. 4). Uprawa testowanego zboża w siewie czystym, bardziej niż w mieszance, ograniczała infekowanie źdźbeł (IP odpowiednio 0,6 i 2,8%). Stan ten uwidocznił się zwłaszcza w bardziej sprzyjającym rozwojo- Tabela 4. Występowanie łamliwości źdźba zbóż (Tapesia yallundae) indeks porażenia (%) Table 4. Occurrence of eyespot (Tapesia yallundae) index of infection (%) Wyszczególnienie Item Średnio Average Rodzaj siewu Sowing method Czysty Pure 0,7 0,2 1,0 0,6 Mieszany Mixed 7,5 0,0 0,8 2,8 Przedplon Previous crop Ziemniak Potato 5,4 0,0 0,3 1,9 Mieszanka Mixture 2,8 0,1 1,5 1,5 Rodzaj siewu-przedplon Sowing method-previous crop Czysty ziemniak Pure potato 1,0 0,0 0,6 0,5 Czysty mieszanka Pure mixture 0,3 0,3 1,3 0,7 Mieszany ziemniak Mixed potato 9,7 0,0 0,0 3,2 Mieszany mieszanka Mixed mixture 5,3 0,0 1,6 2,3 Średnio Average 4,1 0,1 0,9 NIR 0,05 LSD 0.05 dla for: lat year (I) 1,8; rodzaju siewu sowing method (II) 1,4; przedplonu previous crop (III) r.n.; interakcje interactions I x II 2,5; pozostałe others r.n. wi łamliwości źdźbeł sezonie wegetacyjnym 2004, ale tylko w warunkach siewu mieszanego jęczmienia jarego z grochem siewnym. W latach badań odnotowano większe zainfekowanie przez Fusarium spp. powodujące fuzaryjną zgorzel podstawy źdźbła (tab. 5). Porażenie źdźbeł wahało się od 15,5 do 41,6%. Siew czysty jęczmienia jarego bardziej niż mieszany z grochem siewnym ograniczał stopień zainfekowania roślin. Odzwierciedleniem takiego wpływu był szczególnie suchy rok 2005, w którym nasilenie objawów fuzaryjnej zgorzel podstawy źdźbła było największe. Odmienny pogląd, lecz w odniesieniu do współrzędnej uprawy pszenżyta jarego z grochem, prezentują Wenda-Piesik i Rudnicki [2000] podając, że siew mieszany nie miał znaczenia w ograniczaniu porażenia podstawy źdźbeł testowanego zboża, ale porażenie korzeni pszenżyta przez patogeny wywołujące ich zgorzel w mieszance z grochem było słabsze. Pozytywny wpływ mieszanych zasiewów zbożowo-strączkowych na ograniczenie występowania

Zdrowotność jęczmienia jarego w siewie czystym i mieszanym z grochem siewnym 73 Tabela 5. Występowanie fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła (Fusarium spp.) indeks porażenia (%) Table 5. Occurrence of cereal foot-rot (Fusarium spp.) index of infection (%) Wyszczególnienie Item Średnio Average Rodzaj siewu Sowing method Czysty Pure 17,0 23,3 18,9 19,7 Mieszany Mixed 21,0 37,9 18,9 25,9 Przedplon Previous crop Ziemniak Potato 21,0 31,3 16,7 23,0 Mieszanka Mixture 17,0 29,9 21,1 22,7 Rodzaj siewu przedplon Sowing method previous crop Czysty ziemniak Pure potato 15,5 21,0 17,5 18,0 Czysty mieszanka Pure mixture 18,5 25,7 20,3 21,5 Mieszany ziemniak Mixed potato 26,5 41,6 16,0 28,0 Mieszany mieszanka Mixed mixture 15,5 34,2 21,8 23,8 Średnio Average 19,0 30,6 18,9 NIR 0,05 LSD 0.05 dla for: lat year (I) 2,8; rodzaju siewu sowing method (II) 2,3; przedplonu previous crop (III) r.n.; interakcje interactions I x II 3,9; I x III 3,9; II x III 3,2; I x II x III 5,5 chorób podstawy źdźbła stwierdzili Pląskowska i in. [2000] wysiewając jęczmień jary z łubinem wąskolistnym. W badaniach nie wykazano wpływu przedplonu na nasilenie występowania chorób podsuszkowych. Jednak według Kurowskiego i in. [2005] mieszanka zbożowo-strączkowa i następstwo jęczmienia jarego po sobie bardziej niż ziemniak sprzyjają rozwojowi chorób podstawy źdźbła. WNIOSKI 1. W 3-letnim okresie badań na jęczmieniu jarym notowano objawy plamistości siatkowej jęczmienia, rynchosporiozy zbóż, fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła i łamliwości źdźbła zbóż. Występowanie i stopień porażenia jęczmienia jarego przez patogeny grzybowe w dużym stopniu zależał od przebiegu pogody w okresie wegetacji. 2. Rodzaj siewu istotnie wpływał na stan zdrowotny jęczmienia jarego. Siew mieszany ograniczał zainfekowanie przez Helminthosporium teres, ale sprzyjał rozwojowi chorób podsuszkowych wywołanych przez Fusarium spp. oraz Tapesia yallundae. 3. Wartość ziemniaka i mieszanki zbożowo-strączkowej jako przedplonów wyrażona indeksem porażenia jęczmienia jarego była zbliżona.

74 M.K. Kostrzewska, M. Wanic, T.P. Kurowski, A. Okorski, J. Nowicki PIŚMIENNICTWO Agegnehu G., Ghizaw A., Sinebo W. 2006. Yield performance and land-use efficiency of barley and faba bean mixed cropping in Ethiopian highlands. Eur. J. Agron. 25: 202 207. Blecharczyk A., Małecka I., Sawinska Z. 2004. Wpływ systemu następstwa roślin oraz siewu bezpośredniego na porażenie jęczmienia jarego przez choroby. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 44(2): 594 596. Błażej J., Pisarek M. 1998. Wstępne badania nad nasileniem niektórych agrofagów pszenicy oraz bobiku w uprawach czystych i współrzędnych. Rocz. AR Poznań 307, Rol. 52: 85 92. Borowiecki J., Księżak J. 2000. Rośliny strączkowe w mieszankach ze zbożami w produkcji pasz. Post. Nauk Rol. 2: 89 100. Ceglarek F., Buraczyńska D., Brodowski H. 2000. Plonowanie i skład chemiczny wybranych mieszanek strączkowo-zbożowych. Rocz. AR Poznań 325, Rol. 58: 7 21. Hinfner K., Papp Z. 1964. Atlas chorób i szkodników zbóż i kukurydzy. PWRiL Warszawa, ss. 207. Kotecki A., Grządkowska A., Steinhoff-Wrześniewska A. 1997. Ocena przydatności odmian łubinu wąskolistnego do uprawy w mieszanakch ze zbożami. W: Łubin we współczesnym rolnictwie. Mat. Konf., Olsztyn Kortowo, 25 26 czerwca 1997: 261 271. Kotwica K., Rudnicki F. 2004. Efekty uprawy jarych mieszanek zbożowych i zbożowo-strączkowych na glebie kompleksu żytniego dobrego. Acta Sci. Pol., Agricultura 3(1): 149 156. Księżak J., Magnuszewska K. 1999. Plonowanie mieszanek grochu ze zbożami uprawianych w wybranych rejonach kraju. Fragm. Agron. 16(3): 89 96. Księżak J., Ufnowska J., Mieloch E. 2000. Ocena plonowania, efektywności ekonomicznej i żywieniowej mieszanek grochu ze zbożami jarymi. Rocz. AR Poznań 325, Rol. 58: 49 58. Kurowski T.P. 1992. Sanitary state of crops in continuous cropping and short crop rotation. Acta Acad. Agricult. Tech. Olst. 426, Agricultura 55: 93 102. Kurowski T.P., Wanic M., Nowicki M., Kostrzewska M., Sargalski D. 2005. Fitosanitarna ocena mieszanki zbożowo-strączkowej jako przedplonu dla jęczmienia jarego. Acta Sci. Pol., Agricultura 4(1): 61 68. Kuś J. 1999. Rola zasiewów mieszanych w różnych systemach gospodarowania. W: Przyrodnicze i produkcyjne aspekty uprawy roślin w mieszankach. Mat. Konf. Nauk., Poznań 2 3 grudnia 1999: 4 16. Łacicowa B. 1969. Metoda laboratoryjna szybkiej oceny odporności jęczmienia na Helminthosporium sativum. Biul. IHAR 3 4: 61 62. Mackiewicz S., Drath M. 1974. Zwalczanie łamliwości źdźbeł pszenicy za pomocą preparatów układowych. Prace Nauk. IOR 16(1): 131 136. Mikołajska J. 1993. Płodozmian a zdrowotność roślin. W: Biotyczne środowisko uprawne a zagrożenie chorobowe roślin. Mat. Symp., Olsztyn 7 9 września 1993: 25 33. Noworolnik K. 2000. Mieszanki zbożowo-strączkowe w systemie rolnictwa zrównoważonego. Pam. Puł. 120: 325 329. Pisulewska E., Zając T. 1997. Porównanie plonu, zawartości oraz składu aminokwasowego białka w ziarnie pszenżyta jarego w zależności od współrzędnie uprawianej rośliny motylkowatej. Zesz. Nauk. AR Szczecin 175, Rol. 65: 325 333. Pląskowska E., Kita W., Matkowski K. 2000. Badania zdrowotności jęczmienia jarego (Hordeum vulgare L.) i łubinu wąskolistnego (Lupinus angustifolius L.) uprawianych w siewie czystym i mieszankach. Zesz. Nauk. AR Wrocław 396, Rol. 77: 111 124. Pląskowska E., Matkowski K. 2001. Wstępne badania nad zdrowotnością łubinu żółtego (Lupinus luteus L.) i pszenżyta jarego (Triticosecale Witt.) w uprawie współrzędnej. Zesz. Nauk. AR Wrocław 427, Rol. 82: 221 231. Rudnicki F., Wenda-Piesik A. 2007. Produkcyjność mieszanek zbóż jarych z grochem na glebie kompleksu żytniego bardzo dobrego. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 516: 181 193. Sahile S., Fininsa C., Sakhuja P.K., Ahmed S. 2008. Effect of mixed cropping and fungicides on chocolate spot (Botrytis fabae) of faba bean (Vicia faba) in Ethiopia. Crop Prot. 27: 275 282. Szałajda R. 1997. Produkcyjność mieszanek strączkowych i zbożowo-strączkowych z udziałem owsa. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 446: 401-405. Szwejkowski Z. 1997. Badania ważniejszych elementów agroklimatu i ich wpływ na plonowanie wybranych roślin uprawnych. Zakład Agrometeorologii ART Olsztyn (maszynopis).

Zdrowotność jęczmienia jarego w siewie czystym i mieszanym z grochem siewnym 75 Wenda-Piesik A., Rudnicki F. 2000. Występowanie niektórych agrofagów pszenżyta jarego uprawianego w siewie czystym i w mieszankach. Folia Univ. Agric. Stetin. 206, Agricultura 82: 303 310. Wojciechowska-Kot H., Kurowski T. 1982. Rynchosporioza jęczmienia [Rhynchosporium secalis (Oud.) J. J. Davis] w województwie olsztyńskim. Zesz. Nauk. ART Olsztyn 234, Rol. 35: 107 115. M.K. KOSTRZEWSKA, M. WANIC, T.P. KUROWSKI, A. OKORSKI, J. NOWICKI HEALTHINESS OF SPRING BARLEY IN PURE STAND AND MIXTURE WITH PEA Summary The experiments were carried out during the years 2004 2006 at the Experimental Station in Tomaszkowo belonging to the University of Warmia and Mazury in Olsztyn. The experiment was established on brown-rusty soil. The study aimed at assessment of the healthiness of spring barley cultivated in pure stand and in the mixture with peas following potato and cereal-leguminous mixture (spring barley + sowing pea). The intensity of infestation by pathogens depended to a large extent on the weather conditions. Every year symptoms of cereal foot-rot and cereal eyespot, and on the leaves barley net blotch in 2005 and 2006 and scald of cereals during the seasons of 2004 and 2005 were found. Cultivation of spring barley in mixture with pea decreased the symptoms of barley net blotch (Helminthosporium teres) significantly and supported development of scald (Rynchosporium secalis), cereal foot-rot (Fusarium spp.) and cereal eyespot (Tapesia yallundae). The previous crops did not have any significant influence on infestation of barley leaves and stems by pathogens.