KONCEPCJA PRACY MŁODZIEŻOWEGO OŚRODKA WYCHOWAWCZEGO W HERBACH Herby, Sierpień 2013
Spis treści Wstęp.....3 Rozdział I. Cele i zadania Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego..4 Rozdział II. Funkcjonowanie MOW.....6 Rozdział III. Struktura organizacyjna..9 Rozdział IV. Wychowankowie..10 Rozdział V. Pracownicy 11 Rozdział VI. Kierunki działania......12 Rozdział VII. Koncepcje rozwoju. 14 2
Wstęp Koncepcja pracy Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w Herbach powstała w oparciu o diagnozę i analizę mocnych i słabych stron oraz potrzeb placówki wynikających z różnych aspektów jej funkcjonowania. Uwzględnia ona specyfikę ośrodka, wyniki prowadzonej ewaluacji. Była tworzona w trakcie licznych dyskusji angażujących przedstawicieli całej społeczności szkolnej/ ośrodkowej. Jej przygotowanie zostało poprzedzone opracowaniem i wdrożeniem narzędzi oraz procedur. Pozwoliły one na określenie pożądanych kierunków rozwoju placówki oraz możliwość modyfikacji. Zostały zaplanowane sposoby informowania o koncepcji pracy i wprowadzanych zmianach. Koncepcja pracy powstała w oparciu i jest spójna z dokumentami obowiązującymi w placówce. Najważniejsze założenia koncepcji pracy placówki: 1. Zapewnienie bezpieczeństwa wychowankom. 2. Kompensacja deficytów i rozwój psychofizyczny wychowanków. 3. Rozwijanie idei twórczej resocjalizacji. 4. Proces usamodzielniania obejmujący wdrażanie do funkcjonowania w społeczeństwie zgodnego z normami społecznymi i prawnymi. 5. Współpraca ze środowiskiem lokalnym. Koncepcja pracy powstała w oparciu o następujące dokumenty: Statut Ośrodka Strategiczny Plan Rozwoju Placówki Misja i Wizja Program Wychowawczy Program Profilaktyki 3
Rozdział I. Cele i zadania Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w Herbach Ośrodek jest placówką resocjalizacyjno rewalidacyjną przeznaczoną dla dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie, upośledzonej umysłowo w stopniu lekkim, w wieku od 13 lat do 18 lat. W przypadkach uzasadnionych sytuacją szkolną wychowanka jego pobyt w placówce może być przedłużony do czasu umożliwiającego ukończenie szkoły lub klasy. Ośrodek zapewnienia wychowankom warunki niezbędne do nauki, wychowania, resocjalizacji i terapii, w tym warunki bezpiecznego pobytu. Cele ośrodka: 1. Eliminowanie przyczyn i przejawów niedostosowania społecznego. 2. Rewalidacja i korekta deficytów. 3. Umożliwienie zdobycia wiedzy i umiejętności niezbędnych do uzyskania świadectwa ukończenia szkoły lub innych form kształcenia. 4. Przygotowanie do samodzielności zawodowej. 5. Przygotowanie do prawidłowego uczestniczenia w życiu społecznym oraz życia zgodnego z powszechnie obowiązującymi normami prawnymi i społecznymi. Cele realizowane są we współpracy z rodzinami wychowanków, sądami, instytucjami państwowymi i samorządowymi oraz stowarzyszeniami i innymi organizacjami społecznymi, których celem statutowym jest działalność wychowawcza lub rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej placówki. 4
Cele realizowane są poprzez następujące zadania: prowadzenie zajęć dydaktycznych, organizowanie zajęć sportowych, turystycznych, rekreacyjnych oraz kulturalno-oświatowych, prowadzenie indywidualnych lub grupowych zajęć specjalistycznych w zakresie terapii pedagogicznej, logopedycznej, organizowanie zajęć psychoedukacyjnych, rewalidacyjnych, socjoterapeutycznych oraz profilaktycznych, podejmowanie działań zmierzających do uzyskania pełnej samodzielności po opuszczeniu placówki, przygotowanie do pracy zawodowej, z uwzględnieniem potrzeb i wymogów rynku pracy, kształtowanie postaw przedsiębiorczości sprzyjających aktywnemu uczestnictwu w życiu gospodarczym, wspomaganie w zakresie nabywania umiejętności życiowych ułatwiających funkcjonowanie społeczne oraz umożliwiających powrót do środowiska rodzinnego i społecznego, wspieranie rodziców (prawnych opiekunów) w pełnieniu funkcji wychowawczej i edukacyjnej pomoc w planowaniu kariery edukacyjnej i zawodowej, z uwzględnieniem możliwości i zainteresowań młodzieży oraz współpraca w tym zakresie z sądem oraz ośrodkami pomocy społecznej i innymi instytucjami wspomagającymi, podejmowanie działań interwencyjnych w przypadku zachowań wychowanków szczególnie zagrażających ich zdrowiu lub życiu, organizowanie udziału w życiu społecznym, gospodarczym i kulturalnym środowiska, współpracę ze środowiskiem lokalnym. 5
Rozdział II. Funkcjonowanie MOW w Herbach Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy w Herbach przeznaczony jest dla chłopców niedostosowanych społecznie upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim. Wychowankowie trafiają do niego na mocy postanowienia sądu oraz orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej. Ośrodek jest placówką resocjalizacyjno-rewalidacyjną, zapewnia młodzieży bezpieczeństwo, opiekę i wychowanie, umożliwia kontynuowanie nauki, zdobycie kwalifikacji zawodowych, opiekę zdrowotną, korektę deficytów oraz wszechstronny rozwój psychofizyczny. Przygotowuje podopiecznych do funkcjonowania w społeczeństwie zgodnego z normami społecznymi i prawnymi. W ośrodku działa siedem grup wychowawczych, w których przebywa od sześciu do dwunastu wychowanków. Są do nich dobierani ze względu na wiek, stopień demoralizacji, etap kształcenia, a także indywidualne potrzeby i możliwości. Każda grupa wychowawcza ma swojego koordynatora, który kieruje pracą zespołu wychowawczego. Wychowankowie mają przydzielonych wychowawców prowadzących, którzy wspólnie z podopiecznymi ustalają indywidualne cele, zadania i metody pracy oraz kontrolują przebieg procesu resocjalizacji. W ośrodku działa zespół psychologiczno-pedagogiczny, którego działania są określane corocznie i dostosowane do aktualnych potrzeb wychowawczych. Przy MOW w Herbach funkcjonują trzy szkoły: szkoła podstawowa (6 klasa), gimnazjum oraz szkoła zawodowa, która kształci młodzież w dwóch kierunkach: kucharz oraz pracownik pomocniczy obsługi hotelowej. Praktyki zawodowe odbywają się zarówno w placówce jak i poza nią w restauracji, szkole i hotelach. Praca dydaktyczna jest prowadzona w taki sposób, aby łączyła się z całością oddziaływań resocjalizacyjno-rewalidacyjnych, stanowiła ich 6
element. Sfery wychowania i edukacji nawzajem się przenikają i uzupełniają, toteż duży nacisk położony jest na spójność zespołu dydaktycznego i wychowawczego. Wychowankowie placówki to młodzież upośledzona, mająca różnego rodzaju deficyty i zaburzenia. Stąd ogromna rola rewalidacji, a więc zajęć o charakterze kompensacyjno-wyrównawczym. Jest ona prowadzona w oparciu o Indywidualne Programy Rewalidacji, tworzone na miarę możliwości i potrzeb poszczególnych chłopców. Korekcji zaburzeń służą również: terapia indywidualna i grupowa, hipoterapia, socjoterapia, logopedia, gimnastyka korekcyjna. W placówce organizowane są zajęcia dodatkowe, m.in. klub sportowy, koło fotograficzno-filmowe, zajęcia plastyczne, muzyczne, a także koło turystyczne obejmujące zajęcia survivalowe (wspinaczka górska, jaskinie), zajęcia z twórczej resocjalizacji, a także mini projekty realizowane w poszczególnych grupach wychowawczych. Ich tematyka wynika z potrzeb młodzieży, ale także z zainteresowań i pasji pracowników, co sprawia, że mają ciekawą, niesztampową formę i podnosi stopień zaangażowanie uczestników. Elementem wykorzystywanym w pracy w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym w Herbach jest współpraca ze środowiskiem lokalnym, a także instytucjami wspierającymi proces resocjalizacji, np. sądami, policją, opieką społeczną, PCPR. Ważnym aspektem działalności ośrodka jest proces usamodzielniania wychowanków, który odbywa się na wielu płaszczyznach. Jedną z nich jest funkcjonowanie grupy przeznaczonej dla chłopców przebywających w placówce ostatni rok lub, po ukończeniu 18 roku życia, na własną prośbę. Na potrzeby tej grupy został w 2005 roku wybudowany domek, który znajduje się na terenie placówki, ale w jej odsuniętej od całości części, a rok później zaadaptowane małe samodzielne mieszkanko. Elementy usamodzielniania pojawiają się również w funkcjonowaniu wszystkich grup wychowawczych i dotyczą przede wszystkim: samodzielnego przygotowywania 7
posiłków, sporządzania jadłospisów, dokonywania zakupów oraz wszelkich czynności związanych z samoobsługą i codziennym funkcjonowaniem grup. Prowadzone działania pozwalają na lepsze przygotowanie chłopców do samodzielnego życia, zwiększają motywację do dokonywania pozytywnych zmian, a przede wszystkim podnoszą wiarę we własne możliwości. W realizacji programu usamodzielniania wychowanków pomocne jest zaplecze socjalne, a także pewna filozofia działania placówki, zgodnie z którą należy być otwartym na pojawiające się możliwości, szukać niestandardowych rozwiązań i współpracować z wychowankami podczas całego procesu. Co roku rośnie liczba wychowanków, którzy na własną prośbę chcą pozostać w ośrodku mimo ukończenia 18 roku życia. Dużym atutem ośrodka są tereny zewnętrzne, które przypominają park. Obejmują one m.in.: boisko trawiaste do piłki nożnej, boisko do siatkówki, koszykówki, a także wybieg dla koni, tereny ogrodnictwa, miejsca do wypoczynku i rekreacji. Młodzież chętnie spędza tam wolny czas i uczestniczy w różnego rodzaju zajęciach. 8
Rozdział III. Struktura organizacyjna 9
Rozdział IV. Wychowankowie W ośrodku przebywają chłopcy upośledzeni umysłowo w stopniu lekkim niedostosowani społecznie. Umieszczenie w ośrodku wychowawczym odbywa się na podstawie postanowienia wydanego przez sąd rodzinny oraz orzeczenia poradni psychologiczno pedagogicznej. Wychowankowie wymagają stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania oraz specjalistycznej pomocy psychoedukacyjnej. W MOW w Herbach przebywa do 70 chłopców o dużej rozpiętości wiekowej, różnym stopniu demoralizacji i stopniu opóźnień szkolnych. To wszystko sprawia, że praca z nimi jest bardzo trudna, wymaga dużego zaangażowania oraz stosowania zróżnicowanych i zindywidualizowanych metod. Okres przebywania chłopców w ośrodku jest różny, są uczniowie, którzy przebywają w placówce około 4 lat. Czas pobytu w placówce wyznacza z jednej strony moment uzyskania pełnoletniości, a z drugiej ukończenie etapu edukacyjnego (szkoła podstawowa, gimnazjum). Uczniowie kończący gimnazjum w ośrodku często kontynuują naukę w miejscu zamieszkania. Są sytuacje, gdy pełnoletni wychowankowie decydują się na pozostanie w placówce i kontynuowanie edukacji. Chłopcy pochodzą z terenu całego kraju. Połowa wychowanków wychowuje się w rodzinach, gdzie rodzice pozbawieni są lub mają ograniczone prawa rodzicielskie. Pozbawienie praw rodziców wynika często ze zjawisk patologicznych zachodzących w rodzinie. Planując proces resocjalizacji należy uwzględniać nie tylko cechy biopsychiczne wychowanka, ale również jego pochodzenie, zainteresowania, potrzeby. Poznanie uwarunkowań niedostosowania społecznego tkwiących w osobowości nieletniego, środowisku rodzinnym, szkolnym, rówieśniczym pozwalają na trafną diagnozę i szczegółowe opracowanie Indywidualnego Planu Edukacyjno-Terapeutycznego (IPET). Wyznaczone w nim cele i zadania służą wybraniu odpowiednich metod pracy resocjalizacyjno-rewalidacyjnych i podejmowaniu skutecznych działań. Zdiagnozowanie ucznia pozwala dostosować wymagania edukacyjne do jego potrzeb i możliwości, aby jego rozwój intelektualny i fizyczny osiągnął odpowiedni poziom. Efektem dobrze zaplanowanej i realizowanej pracy będzie prawidłowe przygotowanie wychowanka - absolwenta do udziału w życiu społecznym, a także do podjęcia obowiązków zawodowych i rodzinnych oraz prawidłowego funkcjonowania po opuszczeniu placówki. 10
Rozdział V. Pracownicy W ośrodku pracuje ok.50 pracowników pedagogicznych. Są oni zatrudnieni w internacie i w funkcjonujących przy ośrodku szkołach. Osoby zatrudnione w internacie to: dyrektor i jego zastępcy, pedagodzy, psycholog, wychowawcy, a także instruktorzy zajęć: plastycznych, muzycznych, fotograficzno-filmowych i hipoterapii. Kadrę internatu uzupełniają osoby zatrudnione na umowę zlecenie, np. lekarz psychiatra, terapeuta EEG Biofeedback oraz pracownicy niepedagogiczni będący opiekunami nocnymi. Kadrę szkoły stanowią nauczyciele, pedagog/ logopeda oraz instruktorzy praktycznej nauki zawodu i gimnastyki korekcyjnej. Wszyscy pracownicy pedagogiczni podlegają zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu stopniowalnemu awansowi zawodowemu. Dodatkowo pracownicy biorą udział w specjalistycznych kursach, studiach podyplomowych podnoszących poziom ich wiedzy i umiejętności oraz służące szeroko rozumianemu rozwojowi zawodowemu. Pracownicy pedagogiczni muszą współpracować ze sobą w podejmowanych działaniach edukacyjno-wychowawczych, gdyż zwiększa to szanse na osiągnięcie pozytywnych efektów pracy. Na co dzień są oni wspomagani przez pracowników administracji i obsługi, którzy stanowią ważną, integralną część funkcjonowania placówki. Aktualnie zatrudnionych jest łącznie 19 pracowników niepedagogicznych: 7 osób w administracji i 12 osób w obsłudze. Osoby pracujące w administracji pragnąc uzyskać optymalne wyniki w swojej pracy podejmują działania mające na celu podniesienie swoich kwalifikacji oraz współpracują z pracownikami pedagogicznymi w realizacji działań statutowych ośrodka. 11
Rozdział VI. Kierunki działania W Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym w Herbach tworzymy warunki zapewniające bezpieczeństwo i optymalny rozwój psychofizyczny wychowanków dostosowany do ich indywidualnych potrzeb i możliwości. Cechuje nas sprawność organizacyjna, gotowość na zmiany i konsekwencja w dążeniu do realizacji stawianych celów. Ośrodek działa w oparciu o wieloletnie doświadczenie wynikające z ponad pięćdziesięcioletniej tradycji w pracy z młodzieżą niedostosowaną społecznie niepełnosprawną intelektualnie. Posiada bazę lokalową spełniającą wysokie standardy, która jest systematycznie wzbogacana. Zatrudnia osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych oraz posiadających predyspozycje do pracy z młodzieżą sprawiającą problemy wychowawcze. Pracownicy rozwijają swoją wiedzę i umiejętności poprzez różnorodne formy doskonalenia zawodowego. Placówka podejmuje działania zmierzające do zapewnienia bezpieczeństwa podopiecznym oraz eliminacji przejawów drugiego życia. Wychowankowie są traktowani podmiotowo, a wszelkie działania dostosowuje się do ich indywidualnych potrzeb i możliwości. Zwiększoną opieką otaczani są wychowankowie w początkowym okresie pobytu w ośrodku. Szczegółowa diagnoza określa mocne i słabe strony wychowanka, umożliwia stworzenie i realizację Indywidualnych Programów Edukacyjno - Terapeutycznych. Ośrodek działa w oparciu o grupy wychowawcze. Każda z nich ma określoną specyfikę i realizuje własną koncepcję pracy wynikającą z planu pracy ośrodka. Działania podejmowane w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym w Herbach zmierzają do osiągnięcia pozytywnych efektów pracy resocjalizacyjno-rewalidacyjnej. 12
Praca zespołu pedagogicznego ukierunkowana jest na przygotowywanie chłopców do samodzielnego funkcjonowania w środowisku otwartym oraz życia zgodnego z normami społecznymi. Różnorodna oferta edukacyjna daje możliwość eliminowania deficytów, wyrównywania braków szkolnych i ukończenia poszczególnych etapów kształcenia: II ( klasa 6), III i IV. Szkoła zawodowa umożliwia wychowankom zdobycie zawodu zgodnego z wymaganiami rynku pracy. Dzięki dobrze przygotowanej bazie lokalowej, która obejmuje również właściwie wyposażone zaplecze kuchenne, zajęcia praktyczne mogą być w większości realizowane na terenie placówki. MOW w Herbach posiada szeroką ofertę zajęć rekreacyjno-sportowych, turystycznych i artystycznych. Tworzy i realizuje projekty edukacyjne, programy autorskie, a także zarządza projektami w ramach Europejskich Funduszy Społecznych. Prowadzone są również zajęcia specjalistyczne: socjoterapia, logopedia, gimnastyka korekcyjna, hipoterapia. W podejmowanych działaniach wykorzystywane są tradycyjne metody pracy, a także nowatorskie rozwiązania, które, poddawane systematycznej ewaluacji, służą podnoszeniu jakości pracy placówki. Ważnym elementem pracy terapeutycznej jest indywidualny rozwój wychowanków oparty na wzmacnianiu pozytywnego obrazu samego siebie i budowaniu poczucia własnej wartości. Wszelkie działania w MOW w Herbach są realizowane z poszanowaniem godności osobistej, w atmosferze życzliwości i wzajemnej współpracy. 13
Rozdział VII. Koncepcje rozwoju Koncepcja rozwoju została stworzona w oparciu o analizę strategiczną, która służyła badaniu wewnętrznego i zewnętrznego środowiska placówki. Jej wyniki, w formie analizy SWOT, zostały przedstawione w Strategicznym Planie Rozwoju Placówki na lata 2013-2015. Podstawowe zamierzenia związane z rozwojem dotyczą: Przygotowania wychowanków do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie zgodnego z obowiązującymi normami prawnymi i społecznymi Wyrównywania deficytów rozwojowych i niwelowanie przejawów niedostosowania społecznego Umożliwiania wychowankom pełnego rozwoju psychofizycznego dostosowanego do indywidualnych potrzeb i możliwości Stwarzanie możliwości i motywowanie do zdobywania wykształcenia zgodnie z indywidualnymi możliwościami i potrzebami Stałego podnoszenia jakości prowadzonej pracy resocjalizacyjnorewalidacyjnej we wszystkich jej obszarach Włączania wychowanków w proces edukacyjno- wychowawczy, aktywizowanie do współpracy Zamierzenia będą realizowane poprzez: Dbałość o poziom i różnorodność oferty zajęć edukacyjnych, wychowawczych, specjalistycznych Systematyczne prowadzenie ewaluacji wewnętrznej i wykorzystywanie jej wyników do podnoszenia jakości pracy placówki 14
Zwiększanie motywacji wychowanków do aktywnego uczestniczenia w zajęciach edukacyjnych Podnoszenie poziomu poczucia bezpieczeństwa wychowanków Dostosowanie treści zawartych w podręcznikach przeznaczonych do szkół masowych do możliwości uczniów upośledzonych umysłowo oraz do nowej podstawy programowej Nauczanie w szkołach zawodowych w oparciu o autorskie programy nauczania i ich modyfikowanie w miarę potrzeb Opracowanie ogólnego programu usamodzielniania wychowanków MOW w Herbach Motywowanie pełnoletnich wychowanków do kontynuowania nauki w ośrodku Monitorowanie zmian na rynku pracy i poszerzanie oferty kształcenia zawodowego zgodnie z potrzebami Poszukiwanie możliwości prowadzenia praktyk zawodowych w nowych instytucjach Rozwijanie wolontariatu (praca wolontariuszy na rzecz placówki, pełnienie wolontariatu przez wychowanków ośrodka na zewnątrz) Systematyczne przygotowywanie uczniów do egzaminów zewnętrznych Opracowywanie nowych narzędzi do pomiaru wiadomości i umiejętności szkolnych oraz modyfikacja istniejących Gromadzenie i wykorzystanie informacji o losach absolwentów Stałe podnoszenie umiejętności wychowawców/ nauczycieli do działania zadaniowego i wykorzystywanie jej w adekwatnych sytuacjach Kształtowanie umiejętności szybkiego i skutecznego reagowania na zmiany w prawodawstwie Motywowanie pracowników do udziału w szkoleniach wewnętrznych i zewnętrznych, właściwe wykorzystywanie dofinansowania 15
Doskonalenie współpracy między pracownikami, podejmowanie zintegrowanych działań wobec wychowanków Prawidłowe reagowanie na przejawy drugiego życia, wzrost informacji dotyczących tego problemu u nauczycieli i wychowawców Kształtowanie prawidłowego wizerunku ośrodka oraz zwiększenie współpracy w środowisku lokalnym Utrzymanie mocnej pozycji placówki wśród placówek resocjalizacyjnych Inicjowanie działań wspierających współpracę z innymi placówkami Kontynuowanie współpracy z organem prowadzącym Podniesienie konkurencyjności placówki Przygotowanie do zmian umożliwiających stabilne funkcjonowanie placówki w zmieniających się realiach zewnętrznych: niż demograficzny, zwiększanie się liczby placówek resocjalizacyjnych, częstsze niż dotąd występowanie zaburzeń psychicznych u wychowanków itp. Zintensyfikowanie współpracy z uczelniami, instytucjami zajmującymi się profilaktyką uzależnień, placówkami opiekuńczymi, instytucjami doradztwa zawodowego placówkami zagranicznymi Wykorzystywanie wszelkich sytuacji do nawiązania współpracy i włączenia rodziców w proces resocjalizacji Wdrażanie obowiązujących procedur, modyfikowanie ich zgodnie z potrzebami Tworzenie i dostosowywanie dokumentów wewnętrznych, formularzy do zmieniających się przepisów prawnych i potrzeb placówki Systematyczna dbałość o stan pomieszczeń placówki i ich wyposażenie, wzbogacenie bazy lokalowej i sportowej Racjonalne gospodarowanie środkami finansowymi Motywowanie pracowników do większej dbałości o estetykę pomieszczeń i poszanowanie mienia ośrodka 16
Wykorzystanie bazy ośrodka do organizacji imprez i zajęć plenerowych przygotowanych przez placówkę oraz miejscowe firmy/instytucje Aktywizacja działalności SPOMNIS w zakresie pozyskiwania dodatkowych funduszy i realizacji projektów Promocja idei 1% odpisu podatku dochodowego na rzecz SPOMNIS Zwiększenie monitoringu placówki Właściwe wykorzystywanie posiadanych samochodów i dbałość o ich stan Stałe dbanie o przestrzegania zasad bhp przez pracowników i wychowanków Unowocześnienie strony internetowej i jej systematyczne aktualizowanie Przyjęto do realizacji przez Radę Pedagogiczną w dniu 28.08.2013r. 17