UZALEŻNIENIE CZY WYMOGI WSPÓŁCZESNEGO FUNKCJONOWANIA? STOSOWANIE NOWYCH MEDIÓW I TECHNOLOGII PRZEZ STUDENTÓW W ŚWIETLE BADAŃ ILOŚCIOWYCH dr Edyta Łyszkowska, Instytut Nauk Społecznych UW im. M. S-C międzynarodowa konferencja online Pomiędzy działaniami w przestrzeni społecznej a medialnej 19 maja 2014r. 1
O mediach Towarzyszą mi w codziennym życiu, ułatwiają je i umilają. Nie wyobrażam sobie życia bez nich chociaż nie wiem, czy to uzależnienie Wypowiedź jednej z badanych studentek, lat 30 2
Wstęp Kiedy na corocznym zjeździe Amerykańskiego Stowarzyszenia Psychologicznego w Toronto 18 lat temu Kimberley Young wygłosiła referat o internetowym nałogu, wielu uczestników potraktowało ją z uśmiechem. Obecnie nikt nie lekceważy tego problemu. Przetwarzanie informacji, zakupy, poszukiwanie silnych wrażeń, korespondencja, gry symulacyjne to tylko niewielka część możliwości, jakie stwarzają domowe media, które jednak wystarczą, aby spędzić przy komputerze od 4 do 16 godzin dziennie. Nowe media stały się niezbędną częścią codziennego życia i pracy człowieka wpisane na stałe w naszą kulturę i aktywność. Stąd coraz większe uzależnienie od nowych mediów. Cyberzależność, siecioholizm, sieciozależność, netoholizm, internetoholizm, infozależność, to tylko niektóre nazwy określające uzależnienie od mediów. 3
Definicja nowych mediów Uzależnienie od elektronicznych mediów najczęściej związane jest z: telewizją (i jej przystawkami CD, DVD), komputerem (gry, przetwarzanie plików, opracowywanie programów) Internetem (poszukiwanie informacji, tworzenie informacji, gry interaktywne, nawiązywanie kontaktów interpersonalnych, hazard, przeglądarki, pokoje tematyczne, fora dyskusyjne, zakupy, poczta) przenośne odtwarzacze (CD, MP3), automaty do gier telefony komórkowe. według I. Pospiszyl 4
Definicja nowych uzależnień : Ich przedmiotem są zachowania lub działania akceptowane społecznie. Pośród nowych uzależnień możemy wymienić: Uzależnienie od gier hazardowych Internetu, Zakupów, Pracy, Seksu, Pożywienia, Więzi emocjonalnych. według C. Guerreschi 5
Kryteria diagnozy uzależnienia Podręczniki diagnostyczne DSM-III, IV lub ICD-10 (3 z 7 kryteriów w ciągu roku oznaczają uzależnienie: I. Tolerancja, która może się ujawniać w dwojaki sposób: 1. Zwiększenie czasu korzystania z Internetu dla osiągnięcia tej samej satysfakcji. 2. Wyraźny spadek satysfakcji przy korzystaniu z Internetu przez taki sam czas. II. Zespół abstynencyjny. 1. Objawy typowe dla zespołu abstynencyjnego: a) Nieudane próby zaprzestania lub zredukowania czasu korzystania z Internetu. b) Co najmniej dwa z wymienionych kryteriów pojawiające się w ciągu kilku dni do miesiąca od zaprzestania lub zredukowania czasu korzystania z komputera: - pobudzenie psychoruchowe - lęk, - obsesyjne myślenie o tym, co dzieje się w Internecie, - fantazje i marzenia senne o Internecie, - dowolne lub mimowolne naśladowanie ruchu palców na klawiaturze c) Wymienione objawy powodują zaburzenia w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym i innych ważnych sferach życia. 6
Kryteria diagnozy uzależnienia III. IV. Częstotliwość i czas korzystania z Internetu większe od zamierzonych. Uporczywe pragnienie zaprzestania lub ograniczenia korzystania z Internetu. V. Większość zajęć koncentrowana na czynnościach związanych z Internetem. VI. VII. Ograniczenie lub rezygnacja z czynności i zainteresowań (społecznych, zawodowych, rekreacyjnych) istniejących przed uzależnieniem na rzecz korzystania z Internetu. Korzystanie z Internetu mimo świadomości pogłębiania się szkodliwych następstw fizycznych, społecznych lub psychologicznych (np., ograniczenie snu, problemów rodzinnych, spóźniania się, zaniedbywania obowiązków itd.) 7
Fazy rozwoju uzależnienia 1. Zaangażowanie (poznawanie) okazjonalne korzystanie z komputera w ramach wykorzystywania czasu na rozrywkę fascynacja i ostrożność. 2. Zastępowanie (uzależnienie) korzystanie z komputera staje się regularne, a czas przeznaczony na inne zajęcia ograniczony. Izolacja społeczna kosztem wielogodzinnych dyskusji lub innych formach spędzania czasu przed komputerem. Zaniedbywanie bliskich i swoich obowiązków ciągi komputerowe. 8
Fazy rozwoju uzależnienia 3. Ucieczka (destrukcja) dezorganizacja rytmu dnia, wzrost poczucia winy, jednostka zauważa, że ma problem. Kłamie, kręci, przerzuca odpowiedzialność na otoczenie. Inwersja światów. Komputer staje się kompulsywną potrzebą. 4. Desperacja (destrukcja) gwałtowna próba powrotu do normalności, która pojawia się jako następstwo okoliczności zewnętrznych. Osoba uzależniona przestaje stosować mechanizmy obronne, zaczyna szukać pomocy lub godzi się na nią. 9
Uwarunkowania Patricia Wallace (2001) istotę uzależnień upatruje w nagrodach, jakie oferują elektroniczne media: Krótki czas między reakcją a nagrodą, który ułatwia skojarzenia doświadczenia ze wzmocnieniem. Zmienność warunków nagradzania, utrwalająca reakcję. Złudzenie kontroli sytuacji, poczucie, że w każdej chwili można przerwać czynność. Wzmocnienia społeczne. Poczucie bezpieczeństwa, jakie zawsze daje anonimowość sytuacji. 10
Badania studentów Opis próby = 260 Studenci Uczelni Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej Curie i Uniwersytetu Warszawskiego Średnia wieku 27 lat Kobiety - 219, Mężczyźni - 28 Osoby pracujące - 216 Osoby niepracujące - 21 11
Cel badań W przeprowadzonych badaniach określono, ile czasu dziennie studenci poświęcają na użytkowanie mediów, czego poszukują w mediach i czy uważają, że czas spędzony w ten sposób nie jest początkiem ich uzależnienia. 12
Badania studentów Ile czasu badani poświęcają na nowe media Telefon komórkowy; 16% Komputer w domu; 21% Muzyka (mp3, CD); 11% Telewizja; 15% Komputer w pracy; 37% Badani spędzają średnio dziennie z nowymi mediami 13 godzin : Komputer w pracy 5 godzin dziennie Telewizja 2 godziny dziennie Komputer w domu średnio 3 godziny dziennie (większość badanych może korzystać prywatnie z komputera w pracy, również Ci, którzy nie korzystają z komputera w pracy, mogą korzystać w pracy z komputera w sprawach prywatnych). Telefon komórkowy (rozmowy, SMSy) średnio 1,6 godziny Muzyka (mp3, radio) średnio 2,2 godziny dziennie 13
Z 60 studentów, którzy poświęcają nowym mediom 14 godzin i więcej połowa studentów stwierdziła, że wydaje im się, że są uzależnieni od nowych mediów. Ile czasu badani, którzy spędzają przed mediami 14 godzin i więcej poświęcają na nowe media Muzyka (mp3, CD) 12% Telefon komórkowy 17% Komputer w pracy 34% Komputer w domu 23% Telewizja 14% 14
Wnioski Osoby, które spędzają przy komputerze 14 godzin i więcej, znajdują się w potencjalnej grupie osób uzależnionych. Studenci przeważnie szukają w Internecie: wiadomości, informacji związanych ze studiami, oglądanie i ściąganie filmów. Pierwszym serwisem zakupowym wśród wszystkich badanych jest Allegro (wymieniło go 50 % badanych) studenci kupują tam wszystko: kosmetyki, prezenty, książki, zabawki, części samochodowe, ubrania. Prawie każdy student spędza co najmniej 0,5 godziny dziennie szukając w Internecie materiałów dotyczących studiów, i prawie każdy wymienia na pierwszym miejscu szukanie i czytanie wiadomości potwierdza to tezę, że współczesne pokolenie Y jest społeczeństwem informacyjnym uzależnionym od newsów. Respondentka K61 stwierdziła Myślę, że trochę tak, uważam, że media są źródłem informacji i nie da się bez tego żyć. Ta sama studentka przyznała, że może być uzależniona od mediów. 15
Zamiast wniosków kilka wypowiedzi o nowych mediach Tak, są to narzędzia mojej codziennej pracy, praca, rutyna w zachowaniu codziennym. Jestem uzależniona moja praca od tego zależy. Komórka - praca mnie do tego zmusiła, muszę być pod telefonem czasem 24 godziny na dobę. Prawie nigdy się z nią nie rozstaję. Nie, taka jest moja praca. Wymaga kontaktu z klientem. 16
Co badani mówią o swoim uzależnieniu? Tak jestem uzależniona od korzystania z telefonu komórkowego, wysyłam bardzo dużo SMS-ów. Tak jestem uzależniona, ponieważ bardzo często korzystam z nowych mediów. Z telefonem komórkowym się nie rozstaję. Tak jestem uzależniona, gdyż ułatwia mi to kontakt i uzyskanie w prosty sposób informacji. Internet, ponieważ czas, który poświęcam jest zbyt duży oraz moja chęć jest na tyle duża, że nie umiem z niego zrezygnować mimo innych obowiązków. Internet 100% uzależnienia. Kiedy nie mam komputera nie umiem sobie znaleźć miejsca, a komórka to niezbędność i wymóg. 17
Pułapki - skutki uzależnienia Psychiczne zaburzenia relacji interpersonalnych (rezygnacja z bezpośredniego kontaktu), spędzanie przy komputerze coraz większej ilości czasu kosztem innych dotychczasowych zainteresowań, zapominanie o posiłkach, brak troski o własne zdrowie, zaburzenia w sferze uczuć i emocji, utrwalenie postaw egocentrycznych, zaburzenie w zakresie własnej tożsamości. Fizyczne skutki uzależnień od komputera: pogorszenie wzroku, migrena, zaburzenie snu, nieprawidłowy oddech, przemęczenie, zespół kanału nadgarstka, podrażnienie skóry, bóle pleców i karku, zaburzenia koncentracji uwagi i sprawności myślenia, podatność na infekcje, zanik mięśni grzbietu, mięśni pasa biodrowego, skrzywienie kręgosłupa, padaczka ekranowa. Moralne skutki: łatwy i niekontrolowany dostęp dzieci do Internetu, internetowa poronogradia, sekty. Społeczne skutki uzależnienia zawsze są podobne: wypadanie z ról, zaniedbywanie lub rezygnacja z obowiązków, utrata dotychczasowych zainteresowań, zaniedbywanie nauki, pracy, bliskich. Pewne różnice występują natomiast, jeśli chodzi o fizyczne skutki uzależnień od komputera, anonimowość, która dyferencjuje inne zachowania w życiu realnym i inne w sieci. Intelektualne skutki: bezmyślne kopiowanie cudzych tekstów, które może prowadzić do zaniku samodzielnego myślenia i działania. 18
Podsumowanie We współczesnym społeczeństwie wykorzystywanie nowych mediów w życiu codziennym stało się niejako naturalne. Dzisiaj nie wyobrażamy sobie pracy bez dostępu do telefonu komórkowego, czy Internetu. Nawyki korzystanie z nowych mediów w pracy przenoszą się na życie codzienne, a to wpływa na coraz większe uzależnienie społeczeństwa. 19
Dziękuję za uwagę 20