NAUKA ADMINISTRACJI Ćwiczenia 1-4 Dr Dominika Cendrowicz Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski
Nauka administracji Powstała na przełomie XVIII i XIX w. z chwilą przekształcenia się państwa policyjnego w państwo prawne. Nauka kompleksowa i wielopłaszczyznowa. Czerpie z dorobku innych nauk, w tym z dorobku nauki prawa. Bada administrację rzeczywistą, tj. funkcjonującą w danym miejscu i czasie. Korzysta z różnych metod badawczych. Jedną z ważniejszych jest metoda empiryczna.
Nauka administracji Treści kształcenia: Pojęcie i przedmiot nauki administracji Klasyczna triada nauk administracyjnych Krajowe modele administracji publicznej Ustrój administracji publicznej Definicje administracji publicznej Funkcje i formy działania administracji publicznej
Administracja publiczna w ujęciu nauki administracji To co dziś ogólnie rzecz ujmując nazywamy administracją, towarzyszy nam jako zjawisko społeczne przez całą historię ludzkiej cywilizacji. Najpierw było faktyczne sprawowanie administracji, dopiero później przyszła konstatacja tego zjawiska, jak również jego wyodrębnienie jako zjawiska społecznego, osobnego i całościowego o szczególnych cechach, które można analizować z punktu widzenia różnych płaszczyzn badawczych. Z początkiem XIX w. podjęto próbę zanalizowania tego zjawiska wraz ze zdefiniowaniem i nadaniem mu nazwy administracja.
Administracja definicje Administracja - działalność celowa, praktyczna, konkretna, planowa, bezpośrednia, władcza, regulująca, twórcza, kontrolowana, oparta na prawie, trwała, organizatorska, kierownicza i mająca na celu realizację zadań publicznych. (pozytywno-przedmiotowa) Administracja - działalność (celowa, praktyczna, rzeczywista, konkretna, planowa, bezpośrednia, władcza, ciągła, regulująca, twórcza, kontrolowana, oparta na prawie, trwała, organizatorska, kierownicza, swoista), mająca na celu realizację (potrzeb) zadań publicznych określonych ustawami. (przedmiotowo-pozytywna)
Administracja definicje Administracja - organizacja, składająca się z różnych jednostek organizacyjnych, skupionych wokół organów, tj. jednostek organizacyjnych wyposażonych w kompetencje określone w ustawach i tworzących pewien zamknięty układ organizacyjny, mających realizować zadania publiczne. Administrację publiczną - ogół podmiotów administracji: organy administracji i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu administracji publicznej. Administracja - działalność organów administracyjnych. Administracja - działalność organów administracji publicznej (rządowych, samorządowych, państwowych, centralnych, terenowych, zespolonych, niezespolonych).
Administracja publiczna jest to: 1. przejęte przez państwo; 2. realizowane przez jego zawisłe organy oraz organy samorządu terytorialnego; 3. zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli 4. wynikających ze współżycia ludzi w społeczeństwie.
Określenie administracji publicznej należy zdaniem Prof. J. Bocia budować tak, aby: 1) nie tworzyć niejako piętrowych definicji; 2) jej określenie obejmowało przedmiot na tyle szeroko, aby nie zostały poza nim przedsięwzięcia uznawane za administrację, w jakiejś przyjętej metodzie badawczej, ale równocześnie powinno być na tyle wąskie, by nie obejmować przedsięwzięć uznanych za nieswoiste dla administracji, a także nieswoistych dla administracji cech działania;
Określenie administracji publicznej należy zdaniem Prof. J. Bocia budować tak, by: 3) mieć na uwadze istotną potrzebę dostosowania pojęcia administracji publicznej do całości okoliczności politycznych, ustrojowych i społecznych, panujących w danym czasie i miejscu, 4) wykorzystywać taką metodę poszukiwania określenia administracji tak, by uzyskać wszechstronny opis zjawiska czy granic dzielących je z innymi zjawiskami typu społecznego.
Funkcja wykonawcza administracji publicznej Administracja publiczna to funkcja wykonawcza państwa i JST polegająca na wykonywaniu zadań publicznych określonych przepisami prawa powszechnie obowiązującego. Administracja publiczna polega na wykonywaniu prawa, sama nie stanowi dla siebie celów (zadań).
Funkcja wykonawcza administracji publicznej: zakres polityczny (rządzenia, art. 146 ust. 2 Konstytucji), zakres administracyjny (wykonawczy). Funkcja wykonawcza a trójpodział władzy wyrażony w art. 10 Konstytucji *przy czym należy pamiętać m.in. o art. 118 Konstytucji.
Funkcja polityczna administracji Administracja jest aparatem wykonawczym decyzji o charakterze politycznym. Polityka aprobowany przez organy państwowe system pozaprawnych i postulatywnych wypowiedzi, o tym jak, gdzie i kiedy korzystać z materialnych i organizacyjnych możliwości państwa i samorządu terytorialnego.
Funkcja polityczna administracji Administracja ma dwojaki charakter polityczny: Znajduje się w sferze uwarunkowań politycznych. Służy osiąganiu celów o charakterze politycznym.
Funkcja polityczna administracji Polityka wobec administracji (kształtująca) - zakres: Podmiotowy wskazuje na jej podmioty. Przedmiotowy tzn. co jest przedmiotem polityki wobec administracji. Polityka administracyjna tworzona poza administracją, zawarta w normach prawnych, wiązana z aktami polityki administracyjnej.
Administracja publiczna a administracja prywatna Różnice i podobieństwa Cele Zadania Motywacja działania Regulacja prawna prawo administracyjne, prawo cywilne Determinanty działania Adresat działania
Organ administracji publicznej 1. Człowiek (organ jednoosobowy) lub grupa ludzi (organ kolegialny): znajdujący się w strukturze organizacyjnej państwa, powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego, w sposób i ze skutkami właściwymi temu prawu, działający w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji.
Urząd administracji publicznej 1. Wyodrębniony zespół kompetencji (praw i obowiązków związanych z określonym organem administracji publicznej). W tym znaczeniu mówimy, np. o urzędzie ministra, urzędzie wojewody itp. W języku potocznym jest to pojęcie równoznaczne z pojęciem stanowiska. 2. Szczególna nazwa organu administracyjnego, np. urząd celny, urząd morski. 3. Zorganizowany zespół osób przydatny organowi administracyjnemu do pomocy w wykonywaniu jego funkcji ( np. ministerstwo, rektorat, urząd wojewódzki).
Administracja publiczna w Polsce Art. 2: RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Art. 3: RP jest państwem jednolitym. Art. 7: Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Art. 15. 1: Ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizację władzy publicznej. 2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.
Zasady budowy administracji publicznej w Polsce 1. Celowości. 2. Kolegialności i jednoosobowości. 3. Resortowości. 4. Terytorialności. 5. Centralizacji i decentralizacji. 6. Koncentracji i dekoncentracji. 7. Zakresu działania i kompetencyjności.
Zasady budowy administracji publicznej w Polsce 8. Pomocniczości. 9. Zespolenia organizacyjnego (administracyjnego). 10. Związania administracji prawem. 11. Kierownictwa. 12. Sprawności działania. 13. Planowania. 14. Koordynacji. 15. Nadzoru i kontroli.
Administracja państwowa Organy administracji państwowej Administracja rządowa Naczelne, centralne i terenowe organy administracji rządowej Administracja samorządu terytorialnego Organy gminy, powiatu i samorządu województwa
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, organy Najwyższej Izby Kontroli, KRRiT, Rzecznik Praw Obywatelskich, Krajowa Rada Sądownictwa, Administracja państwowa organy NBP, w tym Krajowej Rady Polityki Pieniężnej, centralne organy administracji podległe Sejmowi, ambasadorowie i konsulowie jako organy administracji państwowej funkcjonujące poza granicami państwa.
Administracja rządowa Naczelne organy administracji rządowej Są to organy, które wchodzą w skład RM. Zajmują nadrzędną pozycję wśród innych. Ich właściwość terytorialna rozciąga się na obszar całego państwa. Są powoływane przez Prezydenta lub przez Sejm: Prezes RM, Rada Ministrów, Ministrowie.
Prezes Rady Ministrów - reprezentuje Radę Ministrów oraz kieruje jej pracami, - zwołuje posiedzenia RM, ustala ich porządek i przewodniczy im, - wydaje rozporządzenia, - zapewnienia wykonywanie polityki RM i określa sposoby jej wykonywania, - sprawuje nadzór nad JST w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach, - pełni rolę zwierzchnika służbowego pracowników administracji rządowej. Prezesowi RM przysługuje wyłączne prawo do występowania do Prezydenta z wnioskiem o powołanie lub odwołanie członka RM.
Rada Ministrów W jej skład wchodzą Prezes RM i ministrowie. W skład RM mogą być powoływani wiceprezesi RM i przewodniczący komitetów określonych w ustawach. Kieruje całością administracji rządowej oraz prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną RP. Do zadań RM należy również m.in.: zapewnienie wykonywania ustaw, wydawanie rozporządzeń, koordynowanie i kontrolowanie prac organów administracji rządowej, ochrona interesów Skarbu Państwa, uchwalanie projektu budżetu Państwa.
Do zadań RM należy również m.in.: - kierowanie wykonaniem budżetu państwa, - zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządku publicznego, - sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, - zawieranie umów międzynarodowych wymagających ratyfikacji oraz zatwierdzanie i wypowiadanie innych umów międzynarodowych. W czasie swoich posiedzeń RM podejmuje decyzje w postaci uchwał.
Administracja rządowa Ministrowie Zgodnie z Konstytucją ministrów można podzielić na dwie grupy: ministrów kierujących określonymi działami administracji rządowej, ministrów wypełniających zadania wyznaczone im przez Prezesa RM (ministrowie bez teki).
Minister jest zobowiązany do inicjowania i opracowywania polityki RM w stosunku do działu, którym kieruje, oraz do przekładania w tym zakresie inicjatyw i projektów aktów normatywnych na posiedzeniach RM, w zakresie działu, którym kieruje, wykonuje politykę RM i koordynuje jej wykonywanie przez organy, urzędy i jednostki organizacyjne, które jemu podlegają lub są przez niego nadzorowane. W celu realizacji swoich zadań minister kierujący określonym działem współdziała z innymi członkami RM, Rządowym Centrum Studiów Strategicznych, innymi organami adm. rządowej i państwowymi jednostkami organizacyjnymi, organami ST czy organami samorządu gospodarczego i zawodowego.
Ustawa z 4 września 1997 o działach administracji rządowej Działy administracji rządowej to m.in.: - adm. publiczna, budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa, - budżet, finanse publiczne, - gospodarka wodna, instytucje finansowe, integracja europejska, - kultura i ochrona dziedzictwa narodowego, - obrona narodowa, oświata i wychowanie.
Szczegółowy zakres działania ministra - ustala Prezes RM w drodze rozporządzenia: a. minister wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza i podsekretarza stanu (zwanych - wiceministrami) oraz gabinetu politycznego ministra. b. obsługę ministra zapewnia ministerstwo lub inny urząd administracji rządowej. c. ministerstwo nie jest organem administracji rządowej, a jedynie zespołem urzędników pomagających ministrowi w realizacji jego zadań.
W skład ministerstwa wchodzą komórki organizacyjne: departamenty - do realizacji merytorycznych zadań ministerstwa, biura - do realizacji zadań w zakresie obsługi ministerstwa, sekretariaty - do obsługi ministra oraz komitetów, rad i zespołów, wydziały - komórki organizacyjne wewnątrz departamentów i biur. Minister ustala, w drodze zarządzenia, regulamin organizacyjny ministerstwa określający zakres zadań i tryb pracy komórek organizacyjnych oraz innych jednostek podległych i nadzorowanych przez ministra. Minister kieruje, nadzoruje i kontroluje działalność podporządkowanych organów, urzędów i jednostek.
Centralne organy administracji rządowej Nie wchodzą w skład RM, ich powołanie nie wymaga decyzji Sejmu czy Prezydenta, a jedynie naczelnego organu administracji rządowej. Ich właściwość terytorialna rozciąga się na obszar całego kraju. Mogą mieć różne nazwy: urząd, agencja, komisja, rada. Zadania centralnych organów administracji rządowej są określone w ustawach lub rozporządzeniach, powołujących te organy.
Centralne organy administracji rządowej - Główny Urząd Statystyczny, - Polski Komitet Normalizacyjny, - Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, - Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, - Agencja Wywiadu, - Urząd Służby Cywilnej.
Terenowa administracja rządowa Administrację rządową na obszarze województwa wykonują: - wojewoda, - działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach, w imieniu wojewody i własnym, - organy administracji niezespolonej, - organy ST, jeżeli wykonywanie zadań adm. rząd. wynika z ustawy lub porozumienia, - działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach, - organy innych samorządów, jeżeli wykonywanie zadań adm. rząd. następuje na podstawie ustawy lub porozumienia.
Wojewoda Przedstawiciel RM w województwie. Odpowiada za wykonywanie polityki rządu na jego obszarze. Powoływany i odwoływany przez Prezesa RM na wniosek ministra ds. adm. publicznej. Pełni następujące funkcje: - zwierzchnik zespolonej administracji rządowej, - organ nadzoru nad JST, - organ wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym, jeżeli ustawy szczególne tak stanowią, - reprezentant Skarbu Państwa.
Wojewódzka zespolona administracja rządowa Tworzą ją urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne (komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i straży. Działalnością zespolonej administracji rządowej kieruje wojewoda i jest on odpowiedzialny za rezultat ich działania - ma decydujący wpływ na obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej adm. zespolonej. Wyraża się to tym, że powołuje on i odwołuje kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, za wyjątkiem komendantów policji i straży pożarnej, którzy powoływani są na wniosek wojewody przez Min. Spraw Wewn. i Administracji.
Administrację zespoloną tworzą m.in.: - Policja, Państwowa Straż Pożarna, - Kuratorium Oświaty, Inspekcja Farmaceutyczna, - Inspekcja Handlowa, Inspekcja Budowlana, - Inspekcja Ochrony Środowiska, Inspekcja Weterynaryjna, - Inspekcja Ochrony Roślin.
Administracja zespolona wyraża zasadę zespolenia administracji publicznej: w województwie art. 3 u.s.w. + art. 3 u.w.a.r.w., a także w powiecie art. 33b u.s.p.
Terenowe organy rządowej administracji niezespolonej Podporządkowane właściwym ministrom, ich ustanowienie następuje tylko w drodze ustawy. Ich powoływanie i odwoływanie następuje na wniosek wojewody lub za jego zgodą. Organy administracji niezespolonej działające na obszarze województwa są obowiązane do uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego oraz zapewnienia zgodności swoich działań z poleceniami wojewody + są zobowiązane do składania wojewodzie rocznych i bieżących informacji o swej działalności na obszarze województwa.
Do organów administracji niezespolonej należą m.in.: dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień, izby skarbowe, urzędy skarbowe, inspektorzy kontroli skarbowej, dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów miar, dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych, dyrektorzy urzędów morskich, dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej, państwowi inspektorzy sanitarni.
SAMORZĄD TERYTORIALNY Stanowi integralną część ustroju państwa. Wg. Prof. Teresy Rabskiej - to wyodrębniona i określona przez przepisy grupa społeczna, w której członkostwo powstaje z mocy prawa, powołana do samodzielnego wykonywania zadań z zakresu adm. publicznej, w formach właściwych dla adm. rządowej, posiadająca organizację ustawowo ustaloną, o charakterze przedstawicielskim, kontrolowaną przez grupę, podlegająca nadzorowi ze strony państwa, ponosząca odpowiedzialność za swoje działania, wykonująca zadania własne i zlecone, posiadająca osobowość prawną i przysługujące jej prawo własności.
SAMORZĄD TERYTORIALNY ma udział w sprawowaniu władzy publicznej, zadania wykonywane przez ST nie różnią się od zadań państwa. O podziale zadań między organami samorządowymi i rządowymi decydują kryteria formalnoprawne, a nie określony rodzaj zadań, byt prawny ST opiera się na ustawie. O powstaniu, przekształceniu lub łączeniu JST decydują organy państwa. Mieszkańcy wspólnoty nie mogą rozwiązać samorządu terytorialnego przynależność do ST powstaje ipso iure, dysponuje tymi samymi prawnymi środkami działania co administracja rządowa.
SAMORZĄD TERYTORIALNY Zasada pomocniczości mowa o niej m.in. w preambule do Konstytucji RP. Wymiar filozoficzny + prawny. Zasada decentralizacji administracji publicznej. Zasada samodzielności. Zasada demokracji przedstawicielskiej. Zasada wolności zrzeszania się.
SAMORZĄD TERYTORIALNY Podmiot samorządu: społeczność lokalna zamieszkała na danym terenie, zorganizowana w terytorialny związek samorządowy. Przedmiot samorządu: samorząd tworzony jest w celu sprawowania w wyznaczonym zakresie administracji publicznej. Wykonywanie administracji publicznej należy uznać za przedmiot samorządu.
Konstytucja Rozdział VII Art. 163. ST wykonuje zadania publiczne niezastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych. Art. 164.1. Podstawową JST jest gmina. 2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa. 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania ST nie zastrzeżone dla innych JST.
Art. 165. 1. JST mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe. 2. Samodzielność JST podlega ochronie sądowej. Art. 166.1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez JST. 2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić JST wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych. 3. Spory kompetencyjne między organami ST i adm. rząd. rozstrzygają sądy administracyjne.
Art. 167.1. JST zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. 2. Dochodami JST są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa. 3. Źródła dochodów JST są określone w ustawie. 4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji JST następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych. Art. 168. JST mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.
Art. 169. 1. JST wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych. 2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa. 3. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych JST określa ustawa. 4. Ustrój wewnętrzny JST określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące. Art. 170. Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu ST. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa.
Art. 171.1. Działalność ST podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. 2. Organami nadzoru nad działalnością JST są Prezes RM i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych RIO. 3. Sejm, na wniosek Prezesa RM, może rozwiązać organ stanowiący ST, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy. Art. 172.1. JST mają prawo zrzeszania się. 2. JST ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. 3. Zasady, na jakich JST mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa.
Ustawy tzw. ustrojowe Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa
EKSL Art. 2. Podstawa konstytucyjna i prawna samorządu lokalnego Zasada samorządności lokalnej musi być uznana w prawie wewnętrznym oraz, w miarę możliwości, w Konstytucji. Art. 3. Koncepcja samorządu lokalnego 1. Samorząd lokalny oznacza prawo i zdolność społeczności lokalnych, w granicach określonych prawem, do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców. 2. Prawo to jest realizowane przez rady lub zgromadzenia, w których skład wchodzą członkowie wybierani w wyborach wolnych, tajnych, równych, bezpośrednich i powszechnych i które mogą dysponować organami wykonawczymi im podlegającymi. Przepis ten nie wyklucza możliwości odwołania się do zgromadzeń obywateli, referendum lub każdej innej formy bezpośredniego uczestnictwa obywateli, jeśli ustawa dopuszcza takie rozwiązanie.
samorząd korporacyjny (specjalny), Samorząd zawodowy rzeczowa forma decentralizacji administracji publicznej, organizacyjna forma zrzeszania się obywateli, ukształtowana na zasadzie więzi zawodowej, powstała celem reprezentowania ich interesów wobec instytucji państwa: a. element społeczeństwa obywatelskiego w demokratycznym państwie prawa, b. zapewnia możliwość uczestniczenia w życiu społecznym - prawne gwarancje tworzenia organizacji wyrażających interesy obywateli, przynależność do samorządu zawodowego jest obligatoryjna.
Konstytucyjne podstawy funkcjonowania samorządu zawodowego w Polsce Art. 17 ust. 1 Konstytucji RP: w drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, które reprezentują osoby wykonujące zawód zaufania publicznego i sprawują pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. *umiejscowienie art. 17 Konstytucji RP w rozdziale I odnoszącym się do zasad ustrojowych przesądza o pozycji prawnej samorządu zawodowego.
Podmioty prywatne pełniące funkcje administracji publicznej Osoby fizyczne Osoby prawna Fundacje Stowarzyszenia Organizacje pozarządowe Spółki prawa handlowego
Prezentację opracowano na podstawie: 1. A. Błaś, J. Boć, J. Jeżewski, Nauka administracji, Kolonia Limited 2013.
Dziękuję za uwagę!