sprawność = skuteczność + ekonomiczność prof. Kotarbiński twierdzi, iż pewną postacią sprawności jest zarówno skuteczność, korzystność, jak i ekonomiczność (tzw. walory praktyczne działania) 1
prof. Kotarbiński za skuteczne uznaje wszelkie działania prowadzące do osiągnięcia skutku zamierzonego jako cel podejmowania tego działania skuteczność jest pojęciem, którego realizacja może podlegać stopniowaniu działania częściowo skuteczne pod warunkiem, iż zbliża ono podmiot do osiągnięcia zamierzonego celu, choć nie w pełni pozwala na jego realizację wyróżnia się również działania nieskuteczne (takie, których podjęcie co prawda nie prowadzi do osiągnięcia zamierzonego celu, lecz jednocześnie nie powodują one zapobieganiu osiągnięcia go) lub przeciwskuteczne (jego wystąpienie uniemożliwia zdobycie wyznaczonego celu) dodatnia cecha działań dających jakiś oceniany pozytywnie wynik bez względu na to czy był on zamierzony czy nie zamierzony (Pszczołowski) nie można mówić o skuteczności działania, nawet jeśli przyniosło ono pozytywny skutek, w sytuacji, gdy osiągnięty efekt nie stanowił założonego celu 2
działania można uznać za ekonomiczne wtedy, gdy osiąga się wysokie efekty przy zastosowaniu jak najmniejszej ilości nakładów o ekonomiczności przedsiębiorstwa świadczy umiejętność osiągnięcia, w pełni lub chociaż częściowo, założonych celów, przy zużyciu w toku wykonywanych prac jak najmniejszej ilości nakładów oraz wystąpieniu niewielkiej ilości błędów jeśli podmiot zrealizuje założone cele, lecz nakłady na ich realizację znacząco przewyższą osiągane korzyści, to można określić jego funkcjonowanie jako co prawda skuteczne, jednak nie ekonomiczne Postacie sprawności Skuteczność Interpretacja Pozytywnie oceniana zgodność wyniku z celem. Działanie może osiągnąć wszystkie wyznaczone cele, albo tylko ich część. Skuteczność progowa wyznacza minimum osiągnięcia celu, przy którym działanie oceniane jest jako skuteczne. Stopień osiągnięcia celu leżący poniżej progu skuteczności świadczy, że działanie było nieskuteczne lub przeciw skuteczne. t1 W C t2 Ocena relacji: Wyniku (W) uzyskanego w czasie t 2 do celu (C) sformułowanego w czasie t 1 Efektywność Sumaryczna, pozytywnie oceniana wartość wyników pracy, zarówno zamierzonych, jak i niezamierzonych. Ocena stanu: Cenność wyniku działania (cw) w danym momencie czasu (t 2 ) bez względu na to, czy wynik był planowany, czy też nie (czy cel jest znany, czy nie) Ekonomiczność Wyraża stosunek wyniku (W) do kosztów działania (K). Działanie jest ekonomiczne, jeśli: W-K.>1 Jeśli stosunek ten jest mniejszy od zera, to działanie jest nieekonomiczne. Ekonomizację tworzą najczęściej sytuacje: jednoczesny wzrost wyników i kosztóww szybciej-k wolniej. jednoczesny wzrost wyników i zmniejszenie kosztów: W -K. Warianty alternatywne ekonomiczności Korzystność C t1 t2 W cw Wydajność Porównanie wartości wyniku przy stałych (podobnych) kosztach: W max-k=const. Oszczędność Porównanie kosztów przy ustabilizowanym wyniku: W=const-K min. Wyraża się wzorem W K > 0, gdzie W to ogół skutków oceniony pozytywnie, nazywany wynikiem, a K to ogół skutków oceniony negatywnie, oznaczający koszt działania. Jeśli różnica między wynikiem a kosztem działania jest większa od zera, to działanie jest korzystne. Jeżeli różnica ta jest mniejsza od zera, to działanie jest niekorzystne. 3
1. Dyrektywa przygotowania akcji - każde skuteczne działanie jest poprzedzone namysłem! 2. Dyrektywa primum non nocere przede wszystkim nie szkodzić 3. Maksyma festina lente spiesz się powoli 4. Rada: o ile możności, robić wiele za jednym zamachem 5. Lepiej zapobiegać niż leczyć (lepiej zastąpić terapię profilaktyką) 6. Czekaj na pomyślne wiatry lub twórz pomyślne wiatry 7. Sprawdź, czy to, co zrobiłeś, zrobiłeś dobrze (kontrola) Sześcio-osobowa osobowa grupa rozpoczęła z dwuletnim wyprzedzeniem przygotowania do wyprawy wysokogórskiej. Zamierzali zdobyć dziewiczą turń ChangiTower (6500m) w rejonie K6 (Pakistan, góry Karakoram). Przygotowania obejmowały: 1. Zaprawę kondycyjną: 2 x w tygodniu siłownia (miesięczny karnet kosztuje 50 Euro). 2. Climbing wspinanie się po ścianie. To ćwiczenie stosowane było przez 6 miesięcy każdego roku. Miesięczny koszt karnetu wyniósł 65 Euro. 3. Uczestnictwo w trekingach. Każdy z uczestników musiał odbyć rocznie 3 takie wyprawy. Koszt ponoszony przez uczestników przeciętnie wyniósł 600 Euro za wyprawę. Zakup niezbędnego sprzętu oraz koszty podróży, a także wynajem tragarzy wyniósł 20.000 Euro, przy czym 60% sfinansowany został przez sponsorów, a pozostała kwota sfinansowana została solidarnie przez każdego z uczestników wyprawy. 4
W związku z przygotowaniem i przeprowadzeniem wyprawy uczestnicy musieli wziąć bezpłatny urlop, którego całkowity czas wyniósł 6 miesięcy. Miesięcznie wynagrodzenia uczestników wynosiły: Uczestnicy A1 i A2: 1200 Euro; Uczestnicy B1, B2: 1500 Euro; Uczestnik C1 : 1600 Euro; Uczestnik D1: 2600 Euro; Uczestnicy uwzględnili, że ostateczny atak na szczyt dokona dwóch spośród nich, przy czym skład osobowy zostanie wyznaczony na drugiej bazie, na wysokości 5800m. Taternicy, alpiniści i himalaiści zdobywają szczyty dlatego, że one są. Osiągnięcie szczytu jest wartością samą w sobie, trudno mierzalną. Jednak ci, którzy uczestniczą w wyprawach, a także wchodzą na dotąd nie zdobyty szczyt mogą liczyć na gratyfikacje finansowe. Gratyfikacje te przypadają na każdego z uczestników i związane są z: Tantiemami z tytułu książki, którą zamierzają napisać w 3 miesiące po wyprawie: 200 Euro/mies. Przez okres 6 miesięcy. Honorariami z tytułu spotkań organizowanych dla fanów: 2000 Euro w rok po wyprawie. Honorariami z tytułu reklam, w których będą uczestniczyć: 9500 Euro rocznie w ciągu dwóch lat. Ostatecznie turń Changi Tower zdobyli A1 oraz C1. A2 złamał nogę po przyjeździe do Pakistanu i został wyłączony z dalszej części wyprawy. (A2, który był lekarzem, w trakcie pobytu w szpitalu w Islamabadzie otrzymał propozycję objęcia stanowiska ordynatora oddziału ortopedycznego. Kontrakt taki zawarł na 3 lata. Z tego powodu nie został współautorem, książki, ani nie występował w reklamach). B1, B2 oraz D1 dotarli do drugiej bazy i stanowili zabezpieczenie dla atakującej szczyt dwójki. 5
Celem zespołu było przejście z Doliny Nangmahprzez przełęcz Austrian Col(5300m) do górnego piętra doliny Lachit, stąd wejście na przełęcz oddzielającą wybitną turnię Changi Tower od masywu K6 i następnie wejście północno-zachodnią jej granią na dziewiczy wierzchołek. Cała piątka przemieszczała się w pierwszej części wyprawy do doliny Nangmahrazem z australijską wyprawą atakującą K6.W trakcie wspólnej wspinaczki D1 uratował życie australijskiemu alpiniście biznesmenowi. Biznesmen ten w geście wdzięczności uczynił darowiznę na rzecz firmy, której D1 jest właścicielem. Darowizna ta wynosiła 25000 Euro. Natomiast B1 otrzymał propozycję dołączenia do międzynarodowej grupy, która za dwa lata ma wyruszyć na Mont Everest. Po powrocie z wyprawy B2 założył szkółkę alpinistyczną. Zadanie: 1. Określ skuteczność działania każdego z członków wyprawy. 2. Określ efektywność działania każdego z członków wyprawy. 3. Określ ekonomiczność działania każdego z członków wyprawy. 6