PLATELIA TM VZV IgM 48 testów 72685 TEST IMMUNOENZYMATYCZNY DO WYKRYWANIA PRZECIWCIAŁ KLASY IgM PRZECIWKO WIRUSOWI VARICELLA-ZOSTER W LUDZKIEJ SUROWICY Polski 1/10
1. ZASTOSOWANIE SPIS TREŚCI 2. ZNACZENIE KLINICZNE 3. ZASADA TESTU 4. SKŁAD ZESTAWU 5. PRZECHOWYWANIE I TRWAŁOŚĆ ODCZYNNIKÓW 6. ZALECENIA I OSTRZEŻENIA 7. PRÓBKI 8. PROCEDURA 9. SCHEMAT PROCEDRY TESTU 10. WALIDACJA TESTU 11. INTERPRETACJA WYNIKÓW 12. OGRANICZENIA METODY 13. SWOISTOŚĆ ANALITYCZNA 14. CZUŁOŚĆ I SWOISTOŚĆ DIAGNOSTYCZNA 15. PRECYZJA 16. NAJCZĘSTSZE PROBLEMY 17. LITERARTURA Polski 2/10
1. ZASTOSOWANIE TEST IMMUNOENZYMATYCZNY DO WYKRYWANIA PRZECIWCIAŁ KLASY IgM PRZECIWKO WIRUSOWI VARICELLA-ZOSTER W LUDZKIEJ SUROWICY 2. ZNACZENIE KLINICZNE Wirus ospy wietrznej-półpaśca (VZV) jest czynnikiem etiologicznym ospy wietrznej (varicella) i półpaśca (zoster). Wirus należy do rodziny herpeswirusów. Zakażenie przenosi się przez kontakt bezpośredni. Ospa wietrzna jest wysoce zakaźną chorobą wieku dziecięcego, będącą wynikiem zakażenia pierwotnego wirusem VZV. Zakażenie kobiety w ciąży może spowodować wady rozwojowe u dziecka; jeśli występuje w końcowym okresie ciąży, może prowadzić do śmierci noworodka. Półpasiec najczęściej występuje u dorosłych i jest wynikiem reaktywacji wirusa, pozostającego w stanie latencji w zwojach czuciowych osób, które przebyły ospę wietrzną. Objawem jest bardzo bolesna wysypka pęcherzykowa, występująca wzdłuż przebiegu zajętych nerwów. Metody serologiczne pozwalają określić stopień uodpornienia i podatność na zakażenie (zwłaszcza pacjentów podlegających immunosupresji) oraz umożliwiają pre- i postnatalną diagnostykę zakażeń wewnątrzmacicznych. 3. ZASADA TESTU Test PLATELIA VZV IgM jest oparty na immunoenzymatycznej technice ELISA. Z fazą stałą (paski po 8 studzienek) związane są przeciwciała monoklonalne przeciwko łańcuchom µ immunoglobulin, które wiążą obecne w badanej surowicy przeciwciała IgM. Następnie dodawany jest antygen wirusa varicella-zoster w kompleksie z koniugatem - przeciwciałami monoklonalnymi znakowanymi peroksydazą chrzanową. Na fazie stałej powstają kompleksy przeciwciało anty-igm IgM anty-vzv antygen VZV znakowane przeciwciało monoklonalne. Wykrycie kompleksu immunologicznego następuje przez dodanie roztworu substratu dla peroksydazy / chromogenu, wywołującego reakcję barwną. Natężenie niebieskiej barwy jest proporcjonalne do stężenia swoistych przeciwciał w badanej próbce. Po zatrzymaniu reakcji enzymatycznej roztworem kwasu siarkowego, barwa studzienek zmienia się na żółtą. Gęstość optyczną odczytuje się spektrofotometrycznie. Uzyskana wartość OD jest proporcjonalna do ilości przeciwciał IgM anty-vzv. 4. SKŁAD ZESTAWU Odczynniki wystarczają na 48 oznaczeń. Przed użyciem przenieść odczynniki do temperatury pokojowej. MT PLATE Mikropłytka (gotowa do użycia) 3 x 2 paski po 8 studzienek opłaszczonych monoklonalnymi przeciwciałami przeciwko ludzkim IgM. Użycie: Opakowanie otworzyć po przeciwnej stronie niż kod (M + nr serii), potrzebny do identyfikacji, i wyjąć potrzebną ilość pasków. Pozostałe paski zamknąć szczelnie w oryginalne torebce z pochłaniaczem wilgoci, usuwając powietrze przed zamknięciem. CONTROL+ Kontrola dodatnia (gotowa do użycia) 1 x 1.6 ml Zawartość: Ludzka surowica, zawierająca przeciwciała IgM anty-vzv, rozcieńczona w 0.01 M buforze fosforanowym + 1% BSA + 0.09% azydek sodu. Barwa: proporcjonalna do względnego miana przeciwciał CONTROL cut-off Ag Kontrola dodatnia cut-off (gotowa do użycia) 1 x 2.5 ml Zawartość: Ludzka surowica, zawierająca przeciwciała IgM anty-vzv, rozcieńczona w 0.01 M buforze fosforanowym + 1% BSA + 0.09% azydek sodu. Barwa: proporcjonalna do względnego miana przeciwciał Antygen (liofilizowany) 3 fiolki Zawartość: Częściowo oczyszczony wirus varicella-zoster, inaktywowany betapropiolaktonem, w 0.04 M. buforze fosforanowym, zawierającym laktozę, ph 7.2. Przygotowanie: Rekonstytuować za pomocą koniugatu, dodając ilość podaną na fiolce; wymieszać przez odwracanie. Polski 3/10
CONJ CONTROL IgM- WASH BUF 10x SAMP DIL 50x Koniugat (gotowy do użycia) 10 ml Zawartość: Monoklonalne przeciwciała znakowane peroksydazą chrzanową, w buforze fosforanowym zawierającym mysi płyn puchlinowy + 0.05% fenol i 0.02% Bronidox. Przygotowanie: Kompleks immunologiczny należy przygotować około 45 minut przed użyciem. Kontrola ujemna (PF93900) (gotowa do użycia) 1 x 1.6 ml WYMIENNA POMIĘDZY SERIAMI Zawartość: Ludzka surowica nie zawierająca przeciwciał IgM anty-vzv, rozcieńczona w 0.01 M buforze fosforanowym + 1% BSA + 0.09% azydek sodu. Bufor do płukania (10 x stężony) (PF93603) 1 x 100 ml WYMIENNY POMIĘDZY SERIAMI Skład: Sól zbuforowana fosforanem + 0.5% Brij Przygotowanie: Rozcieńczyć potrzebną ilość w stosunku 1:10 wodą destylowaną. W przypadku krystalizacji, przed rozcieńczeniem rozpuścić osad w temp. 37 C. Rozcieńczalnik próbek (PF93601) (stężony 50x) 1 x 4.5 ml WYMIENNY POMIĘDZY SERIAMI Zawartość: Roztwór białek + 0.05% fenol i 0.02% Bronidox. Przygotowanie: Rozcieńczyć potrzebną ilość w stosunku 1:50 buforem do płukania. SUBS TMB Substrat (PF93619) (gotowy do użycia) 12 ml WYMIENNY POMIĘDZY SERIAMI Zawartość: Czterometylobenzydyna (0.26mg/ml) i 0.01% nadtlenek wodoru, stabilizowana w 0.05 M buforze cytrynianowym (ph 3.8). H 2 SO 4 0.3 M Roztwór zatrzymujący (PF93602) (gotowy do użycia) 1 x 16 ml WYMIENNY POMIĘDZY SERIAMI 0.3 M kwas siarkowy Folia adhezyjna (2) Torebka polietylenowa (1) INNE NIEZBĘDNE MATERIAŁY I SPRZĘT Cieplarka na 37 C Czytnik mikropłytek (długość fali 450 lub 450/620 nm; odczyt liniowy co najmniej do OD = 2000). Płuczka mikropłytek, pobierająca objętość 225-375 µl. Jałowa woda destylowana lub dejonizowana Szkło laboratoryjne: cylindry miarowe, próbówki, itp. Pipety pobierające 10 µl, 100 µl i 1000 µl. Pojemnik na materiał zakaźny i zanieczyszczone odpady 5% Podchloryn sodu (wybielacz) Rękawiczki jednorazowe Timer Bibuła 5. PRZECHOWYWANIE I TRWAŁOŚĆ ODCZYNNIKÓW Odczynniki należy przechowywać w temp. 2-8 C. Data ważności jest wydrukowana na każdym odczynniku i na opakowaniu zewnętrznym. Polski 4/10
Po otwarciu odczynniki mają określoną trwałość: ODCZYNNIK Mikropłytka Surowice wzorcowe Koniugat Zrekonstytuowany antygen Substrat Rozcieńczalnik próbek Bufor do płukania Roztwór zatrzymujący WARUNKI PRZECHOWYWANIA 5 tygodni w temp. 2-8 C w torebce polietylenowej 5 tygodni w temp. 2-8 C 5 tygodni w temp. 2-8 C 5 dni w temp. 2-8 C po rekonstytucji koniugatem; (-20 C po rekonstytucji buforem do płukania. Unikać rozmrażania i powtórnego zamrażania. Zobacz p.1 Zalecenia i ostrzeżenia ). Zgodnie z datą ważności w temp. 2-8 C, 1 tydzień w temp. 15-30 C, w ciemności Gotowy do użycia, 2 tygodnie w temp. 2-8 C 2 tygodnie w temp. 2-8 C, 5 dni w temp. 15-30 C Zgodnie z datą ważności w temp. 2-8 C 6. ZALECENIA I OSTRZEŻENIA Wszystkie odczynniki są przeznaczone wyłącznie do diagnostyki in vitro. Zestaw zawiera materiał pochodzenia ludzkiego, przebadany technikami zatwierdzonymi przez FDA i określony jako ujemny pod względem antygenu HBs i przeciwciał anty-hiv-1, anty-hiv-2 i anty-hcv. Ponieważ nie ma metod absolutnie wykluczających obecność czynników zakaźnych, odczynniki pochodzące z materiału ludzkiego powinny być traktowane jako materiał potencjalnie zakaźny. Uzyskanie prawidłowego wyniku zależy od przestrzegania zasad Dobrej Praktyki Laboratoryjnej: 1. Antygen zrekonstytuowany za pomocą koniugatu nie jest stabilny po zamrożeniu. W przypadku wolnego zużywania antygenu należy postąpić następująco: zrekonstytuować antygen w 1/10 objętości podanej na etykiecie, w buforze do płukania przygotowanym do użycia (np.: gdy objętość podana na fiolce wynosi 3 ml, dodać 0.3 ml buforu do płukania). Pobrać ilość antygenu potrzebną do bieżącego testu i zmieszać z 10 częściami koniugatu. Resztę rozporcjować i zamrozić. Bezpośrednio przed użyciem porcję rozmrozić i zmieszać z 10 częściami koniugatu. 2. Przed użyciem przenieść próbki i odczynniki do temperatury pokojowej (18-30 C). Po użyciu od razu schować odpowiednie odczynniki do lodówki. Ważne jest zachowanie podczas pracy odpowiedniej temperatury; nie może ona spadać poniżej 35 C i przekraczać 39 C. Potrzebne do testu paski wyjąć z opakowania po co najmniej ½ godziny pozostawienia w temp. pokojowej. 3. Nie używać odczynników po upływie terminu przydatności, unikając zanieczyszczenia mikrobiologicznego. 4. Nie zmieniać opisanej procedury ani nie używać odczynników innych producentów i z innych serii, o ile odczynnik nie jest oznaczony jako stosowany zamiennie. Nie skracać zalecanego czasu inkubacji. 5. Używać szkła dokładnie umytego, przepłukanego 2M kwasem solnym, wodą destylowaną lub wysokiej jakości wodą dejonizowaną, i wysuszonego, lub, co jest wskazane, materiałów jednorazowych. 6. Unikać samoistnego rozmrożenia próbek podczas przechowywania. 7. Podczas przechowywania i na etapach inkubacji nie eksponować odczynników na światło lub pary podchlorynu. 8. Nie dopuszczać do wysuszenia mikropłytki na etapach procedury. 9. Unikać krzyżowego zanieczyszczenia odczynników; do każdego używać innej pipety. 10. Uważnie nanosić koniugat, nie dotykając końcówką krawędzi płytki i nie doprowadzać do przelania się zawartości studzienki. 11. Test immunoenzymatyczny może czasem wykazywać efekt brzeżny, który należy zminimalizować zwiększając wilgotność podczas inkubacji. Płytka podczas inkubacji w temp. 37 C musi być nakryta pokrywką i umieszczona w statywie lub na platformie w łaźni wodnej, albo inkubowana w cieplarce. Alternatywnie, oznaczenie można wykonywać automatycznie i wówczas płytka jest inkubowana w aparacie. Nie używać inkubatorów CO 2. 12. Przed odczytem dokładnie osuszyć spód mikropłytki i sprawdzić, czy w studzienkach nie ma pęcherzyków powietrza. Polski 5/10
13. Dla próbek silnie zhemolizowanych, niecałkowicie odwłóknionych lub zanieczyszczonych mikrobiologicznie można uzyskać błędne wyniki. 14. Należy zapoznać się z instrukcją obsługi używanej aparatury: - instalacja i szczegóły wyposażenia - zasada działania, instrukcja, ostrzeżenia i zagrożenia - specyfikacje producenta i charakterystyka aparatu - serwis i konserwacja. HIGIENA I BEZPIECZEŃSTWO PRACY Nie pipetować ustami. Podczas pracy z odczynnikami i próbkami należy używać okularów ochronnych i rękawiczek jednorazowych, a po pracy dokładnie umyć ręce. Następujące odczynniki zawierają niskie stężenie związków szkodliwych lub drażniących: - bufor do płukania zawiera detergenty - koniugat zawiera fenol - substrat ma odczyn kwaśny - surowice wzorcowe zawierają 0.09% azydek sodu, który może reagować z miedzią i ołowiem w kanalizacji, tworząc wysoce wybuchowe azydki metali. Po wylaniu do zlewu spłukać dużą ilością wody. Sprzęt wielokrotnego użytku należy wysterylizować po użyciu. Zaleca się autoklawowanie przez co najmniej godzinę w temp. 121 C; materiały jednorazowe należy autoklawować lub spalać. Kwas siarkowy w roztworze zatrzymującym i kwas solny używany do płukania szkła laboratoryjnego są związkami żrącymi i wymagają ostrożnego obchodzenia się. W przypadku kontaktu ze skórą lub z oczami, przemyć dużą ilością wody. Do neutralizacji kwasów i dekontaminacji innych płynnych odpadów używać podchlorynu sodu w końcowym stężeniu (po zmieszaniu z odpadem) 1.0%. 30-minutowa ekspozycja na 1% podchloryn sodu jest wystarczająca dla efektywnej dekontaminacji. Rozlany materiał zakaźny zebrać szybko bibułą, a zanieczyszczoną powierzchnię przemyć 1.0% roztworem podchlorynu i osuszyć, przed kontynuacja pracy. W przypadku rozlania kwasu należy dokładnie wytrzeć powierzchnię przed zmyciem podchlorynu sodu. Materiał używany do czyszczenia, w tym rękawiczki, wyrzucić do pojemnika na skażone odpady. Nie autoklawować roztworów zawierających podchloryn sodu. 7. PRÓBKI Próbki krwi należy pobrać zgodnie z rutynową procedurą, z wkłucia dożylnego. Z próbkami postępować przestrzegając zasad Dobrej Praktyki Laboratoryjnej. Jeśli test będzie wykonany w ciągu 4 dni, próbki można przechować w temp. +2-8 C. Jeśli test będzie wykonany później, lub próbki będą transportowane, należy je zamrozić w temp. -20 C lub niższej. Próbki można zamrozić i rozmrozić najwyżej 3 razy. Po rozmrożeniu próbki należy dokładnie wymieszać przed oznaczeniem. Inaktywacja termiczna próbki nie wpływa na jakość wyników. Zanieczyszczenie mikrobiologiczne próbki może powodować błędne wyniki. Należy unikać próbek silnie lipemicznych, żółtaczkowych i zanieczyszczonych. Do testu nie nadaje się osocze. 8. PROCEDURA Metoda manualna - Przygotować potrzebną liczbę pasków. - Przygotować bufor do płukania rozcieńczając stężony bufor 10x (100 ml + 900 ml wody). - Przygotować potrzebną ilość rozcieńczalnika próbek, dodając 1 część rozcieńczalnika stężonego 50x do 49 części rozcieńczonego buforu do płukania (np. 2 ml + 98 ml rozcieńczonego buforu do płukania). - Przygotować antygen rekonstytuując liofilizat przy pomocy koniugatu (objętość podana na etykiecie). W przypadku małego zużycia antygenu, liofilizat rozpuścić w roboczym buforze do płukania (1/10 objętości podanej na fiolce), a następnie w stosunku 1/11 w koniugacie. Polski 6/10
Rozcieńczyć próbki 1:101 dodając 10 µl surowicy do 1 ml rozcieńczalnika. Do studzienek nanieść po 100 µl rozcieńczonych próbek (zaleca się oznaczenie w duplikacie). Do kolejnych studzienek nanieść po 100 µl NIEROZCIEŃCZONYCH kontroli: co najmniej 1 kontrolę ujemną, 2 kontrole cut-off i 1 kontrolę dodatnią. Jedną studzienkę pozostawić na ślepą próbę, jaką jest 100 µl mieszaniny substratu. Studzienki zakryć folią adhezyjną i inkubować przez 45 minut w temp. 37 C. Przepłukać 4 razy przez 30 sekund (300 µl) i dodać do każdej studzienki 100 µl kompleksu immunologicznego. Zakryć szczelnie mikropłytkę folią adhezyjną i inkubować przez 45 minut w temp. 37 C. Ponownie przepłukać 4 razy jak poprzednio. Następnie do każdej studzienki dodać 100 µl substratu. Po 15 minutach inkubacji w temp. pokojowej zatrzymać reakcję enzymatyczną przez dodanie do każdej studzienki 100 µl roztworu zatrzymującego. Odczytać wartość absorbancji (OD) przy długości fali 450 nm lub 450/620 nm w czasie 30 minut po zatrzymaniu reakcji. Metoda manualna 9. Schemat procedury testu Platelia TM VZV IgM ETAP 1 ETAP 2 ETAP 3 ETAP 4 Do studzienek nanieść po 100 µl rozcieńczonych próbek/ kontroli Inkubować przez 45 minut w temp. 37 C Przepłukać 4 razy przez 30 sekund (300 µl) Do każdej studzienki nanieść 100 µl kompleksu immunologicznego (oprócz ślepej próby) Inkubować przez 45 minut w temp. 37 C Przepłukać 4 razy przez 30 sekund (300 µl) Do każdej studzienki nanieść 100 µl substratu Inkubować przez 15 minut w temp. pokojowej Do każdej studzienki nanieść 100 µl roztworu zatrzymującego Odczytać absorbancję przy 450 nm w czasie 30 minut 10. WALIDACJA TESTU Od odczytanych wartości OD odjąć wartość OD dla ślepej próby ( 150). Żadna z wartości OD kontroli cut-off, oznaczonej w tryplikacie, nie może odbiegać od średniej o 25%. Wartość, która odbiega o ponad 25%, należy pominąć i obliczyć średnią dla dwóch pozostałych. Aby wyniki testu były ważne, muszą być spełnione odpowiednie kryteria - uzyskanie wartości gęstości optycznej: OD kontroli dodatniej 1.5 x OD kontroli cut-off OD kontroli ujemnej / OD kontroli cut-off < 0.6 OD kontroli cut-off 0.2 przy 450 nm i > 0.16 przy 450/620 nm Jeśli nie spełnione są kryteria kontroli jakości, test należy powtórzyć. 11. INTERPRETACJA WYNIKÓW WYNIKI JAKOŚCIOWE Jeśli absorbancja próbki jest wyższa niż absorbancja kontroli cut-off, próbka jest dodatnia pod względem swoistych przeciwciał IgM. Obliczyć iloraz wartości OD próbki i OD kontroli cut-off (INDEX). Wynik dodatni: iloraz > 1.2 Wynik wątpliwy: ± 20% wartości cut-off Wynik ujemny: iloraz < 0.8 W przypadku wyników wątpliwych zaleca się powtórzenie testu. Jeśli wynik kolejnego testu jest wątpliwy, należy pobrać i oznaczyć nową próbkę. Polski 7/10
12. OGRANICZENIA METODY Wyniki testu należy interpretować w kontekście danych klinicznych, historii choroby pacjenta i wyników innych testów laboratoryjnych. 13. SWOISTOŚĆ ANALITYCZNA W teście Platelia VZV IgM oznaczono 63 próbki, zawierające czynniki potencjalnie interferujące: - surowice od kobiet w ciąży (n = 12) - IgM przeciwko parwowirusowi (n = 3) - IgM anty-cmv (n = 12) - IgM anty-hsv (n = 5) - IgM anty-vca (przeciwciała heterofilne) (n = 5) - IgM przeciwko wirusowi różyczki (n = 5) - IgM przeciwko wirusowi odry (n = 5) - IgM przeciwko wirusowi świnki (n = 5) - czynnik reumatoidalny (do 1080 UI/dl) (n = 5) - bilirubina (do 11 mg/dl) (n = 5) - trójglicerydy (do 1281 mg/dl) (n = 5) - próbki silnie zhemolizowane (n = 3) Nie zaobserwowano wpływu tych czynników na wynik testu. 14. CZUŁOŚĆ I SWOISTOŚĆ DIAGNOSTYCZNA W badaniu zewnętrznym oznaczono 154 próbki w teście Platelia VZV IgM, i równolegle rutynową metodą, stosowaną w tym laboratorium. Próbki podzielono na 5 paneli: - Panel 1: 56 próbek od pacjentów aktualnie przechodzących ospę wietrzną. - Panel 2: 10 próbek z przypadków reinfekcji, co wykazano jako serokonwersję lub wzrost miana przeciwciał metodą CFT. - Panel 3: 15 próbek od pacjentów z niedawnym zakażeniem CMV, zawierających przeciwciała IgM anty-cmv. - Panel 4: 8 próbek dodatnich pod względem mononukleozy zakaźnej, zawierających przeciwciała IgG i IgM anty-vca przy braku przeciwciał anty-eb-na. - Panel 5: 65 próbek z ogólnej populacji, z których 61 zawierało przeciwciała IgG anty-vzv. Porównanie wyników uzyskanych dla obu metod wykazało 99.4% zgodności (153/154). Czułość testu Platelia VZV IgM określono na 100% (63/63), a swoistość na 98.8% (90/91). 15. PRECYZJA Powtarzalność wewnątrz-testowa próbka VZC 1 (ujemna<cut-off) VZC 2 (dodatnia>cut-off) VZC 3 (dodatnia) Cut-off Kontrola dodatnia N (powtórzenia) 24 24 24 12 12 OD 0.115 0.511 1.769 0.292 1.755 CV% 10 5 5 9 6 Powtarzalność dla odczynników różnych serii INDEX Próbka Seria nr 034 Seria nr 035 Seria nr 036 Średnia CV% Kontrola dodatnia 5.7 5.8 6.1 5.9 4 VZC1 0.3 0.4 0.4 0.4 16 VZC2 1.3 2.0 2.0 1.8 23 VZC3 4.9 6.2 6.5 5.9 15 Polski 8/10
Odtwarzalność pomiędzy-testowa INDEX Próbka Średnia CV% Kontrola dodatnia 6.1 2 VZC1 0.4 6 VZC2 1.8 16 VZC3 6.9 4 16. NAJCZĘSTSZE PROBLEMY PROBLEM MOŻLIWA PRZYCZYNA DZIAŁANIE Jeden lub więcej odczynników nie dodanych lub dodanych w niewłaściwej kolejności Powtórzyć test. Nieważny test (wszystkie próbki ujemne) Nieważny test (wszystkie próbki dodatnie) Nieaktywna mikropłytka Zanieczyszczenie substratu Sprawdzić procedurę. Sprawdzić nie używane roztwory. Sprawdzić kod na opakowaniu płytki (patrz p.4 instrukcji) Sprawdzić wilgotność nie używanej płytki (pochłaniacz wilgoci żel silikonowy musi być jasno-żółty). Powtórzyć test. Wziąć nową porcję substratu. Niedostateczne płukanie Sprawdzić pracę płuczki. studzienek Niska precyzja Niedokładne płukanie studzienek Sprawdzić pracę płuczki. Niedokładna aspiracja ze Sprawdzić pracę płuczki. studzienek Błąd pipetowania Zmienić ustawienie pipety Zbyt wolne dodawanie odczynników Powstanie niewłaściwej barwy Obecność pęcherzyków powietrza Zanieczyszczenie na drodze optycznej Nieprawidłowy czas lub temperatura inkubacji Dodana nieodpowiednia ilość substratu Unikać wysuszenia płytki po etapie płukania. Od razu dodawać odczynniki. Unikać powstawania pęcherzyków podczas pipetowania. Sprawdzić czystość źródła światła i detektora. Wytrzeć spód płytki miękkim materiałem. Sprawdzić ustawienie termostatu i monitorowanie czasu. Zastosować się do instrukcji. Zmienić ustawienie pipety Polski 9/10
17. LITERARTURA patrz wersja angielska 05/2012 Polski 10/10