Z nieuczciwymi beneficjentami walczą urzędnicy i policja; Komenda Główna Policji opracowuje strategię zwalczania nowego rodzaju przestępstw. Wejście Polski do struktur unijnych zrodziło w naszym kraju nową kategorię przestępstw - działanie na szkodę interesu ekonomicznego UE. Nieuczciwym beneficjentom grozi nie tylko odpowiedzialność karna, ale też zwrot dotacji. Polska zgłosiła Komisji Europejskiej nieprawidłowości na kwotę 170 mln zł z 25,4 mld zł wypłaconych do tej pory beneficjentom. Przedstawiciele OLAF-a - Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych - zapewniają jednak, że na tle starych krajów Unii Europejskiej, system kontroli i audytu w Polsce jest dość szczelny.,,kto w celu uzyskania dla siebie lub innej osoby kredytu, pożyczki bankowej, gwarancji kredytowej, dotacji, subwencji lub zamówienia publicznego, przedkłada fałszywe lub stwierdzające nieprawdę dokumenty albo nierzetelne, pisemne oświadczenia dotyczące okoliczności mających istotne znaczenie dla uzyskania takiego kredytu, pożyczki, gwarancji, dotacji, subwencji lub zamówienia publicznego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5'' - znajomość tego artykułu kodeksu karnego muszą potwierdzić podpisem beneficjenci składający wnioski pomocowe. Mimo świadomości odpowiedzialności karnej, po unijne euro sięgają też ludzie nieuczciwi. Liczba ujawnianych przez policję przestępstw systematycznie rośnie. Przeszkoleni policjanci Otwarta szeroko przed Polską brama do unijnych miliardów euro spowodowała powstanie nowej kategorii przestępstw związanych z działaniami na szkodę interesów finansowych Unii Europejskiej i Rzeczpospolitej Polskiej. Wypełniając zobowiązania akcesyjne Komenda Główna Policji zajęła się wypracowaniem strategii i taktyki zwalczania nowej kategorii przestępstw. - Zajmuje się tym wydział do walki z przestępczością gospodarczą Biura Kryminalnego Komendy Głównej Policji. Jednocześnie we wszystkich komendach wojewódzkich powołano koordynatorów, których zadaniem jest ujawnianie, rozpoznawanie oraz ściganie sprawców przestępstw godzących w interesy finansowe UE i RP. W 2006 r. powołano w KGP zespół, do którego najważniejszych zadań należy m.in. koordynowanie i nadzorowanie czynności realizowanych przez komendy wojewódzkie w sprawach o znacznym stopniu skomplikowania, a także współpraca i wymiana informacji z policyjnymi i pozapolicyjnymi organizacjami międzynarodowymi, np. Europolem - informuje Małgorzata Gołaszewska z biura prasowego Komendy Głównej Policji. Ten sam kodeks karny nakłada też na instytucje publiczne, a więc i te zajmujące się 1 / 6
wdrażaniem funduszy unijnych, powiadomienie o nieprawidłowościach policji i prokuratury. Niezależnie od tego każda instytucja prowadzi procedury administracyjne. Komisji Europejskiej, a także każdemu z krajów członkowskich zależy, by jak najwięcej nieprawidłowości było wykrywanych przez instytucje narodowe. Wkroczenie OLAF-a, czyli wyspecjalizowanej jednostki UE powinno być ostatecznością. Funkcja kontrolno-sprawdzająca procesu aplikacyjnego jest w perspektywie finansowej 2007-13 zarezerwowana dla instytucji certyfikującej, którą jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Choć ministerialny departament instytucji certyfikującej funkcjonuje w ramach tego samego resortu co instytucje zarządzające poszczególnymi programami operacyjnymi, istnieje między nimi niezależność. Do zadań IC należy kontrola instytucji zarządzających krajowymi programami operacyjnymi oraz instytucji pośredniczących i beneficjentów, a także współpraca z instytucjami kontrolnymi oraz koordynacja przebiegu kontroli wydawania unijnych funduszy. Kontrola prawidłowego wydawania środków unijnych będzie w latach 2007-13 oparta na Krajowym Systemie Informatycznym. Zastąpi nie zawsze dobrze funkcjonujący w latach 2004-06 system SIMIK. W ramach nowego systemu funkcjonuje system finansowo-księgowy spełniający wymogi ustawy o rachunkowości oraz Krajowy System Informatyczny monitoringu i sprawozdawczości. Nie ma dramatu Według danych z Departamentu Certyfikacji i Poświadczeń Środków UE w Ministerstwie Finansów, od chwili przystąpienia Polski do UE do końca 2007 r. do Komisji Europejskiej zgłoszono prawie 500 nieprawidłowości. Przed dokonaniem płatności na rzecz beneficjentów zabezpieczono kwotę 28 mln euro, już po przekazaniu pieniędzy - 21 mln euro, a do odzyskania pozostaje jeszcze 19 mln euro. Kwota nieprawidłowości stanowi pół procenta wartości wniosków o refundację złożonych do KE. Najczęściej nieprawidłowości wykrywano podczas kontroli u beneficjenta, choć także często dochodziło do tego w czasie wstępnych czynności sprawdzających, a także kontroli dokumentów w urzędach. Często jednak zdarza się, że instytucje zarządzające nie weryfikują, czy wnioskodawca spełnia kryteria otrzymania pomocy, a tylko, czy do wniosku dołączono odpowiednie zaświadczenia. - Jeżeli chodzi o polskie warunki, ani poziom nieprawidłowości, ani przestępstw z udziałem funduszy unijnych nie jest dramatyczny Zgłosiliśmy do KE nieprawidłowości na kwotę około 170 mln zł z 25,4 mld zł wypłaconych do tej pory beneficjentom. Trzeba mieć świadomość tego, że poziom nieprawidłowości jest funkcją matematyczną wielkości alokacji. Mając w perspektywie do wydania ponad 67 mld euro, musimy brać pod 2 / 6
uwagę fakt, że ilość tych nieprawidłowości będzie się zwiększała - twierdzi Marek Kalupa, dyrektor departamentu koordynacji i zarządzania Podstawami Wsparcia Wspólnoty Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Odzyskane w wyniku kontroli i pobrane niezgodnie z prawem pieniądze jako tzw. kwoty wycofane po anulowaniu całości lub części wkładu dla operacji są zwracane do budżetu UE przed zamknięciem danego programu operacyjnego, poprzez potrącenie ich z następnej deklaracji wydatków. Czujny OLAF Tropieniem nieuczciwych beneficjentów oraz urzędników zajmuje się OLAF - Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych. Działa od 1999 r. (wcześniej pod nazwą UCLAF) jako służba dochodzeniowa instytucji europejskich i jednocześnie platforma usług dla partnerów z krajów członkowskich. Główną odpowiedzialność za zarządzanie i kontrole wydatkowania funduszy strukturalnych ponoszą państwa członkowskie, ale powiadomiony o poważnych nieprawidłowościach lub nadużyciach finansowych (choćby z prasy lub donosu obywatelskiego) OLAF może rozpocząć dochodzenie prowadzone w siedzibie beneficjenta końcowego, a nawet jego kontrahentów i podwykonawców. Władze krajowe mają obowiązek współpracy z OLAF-em. Na podstawie raportu końcowego sprawa nadużyć przekazywana jest zarówno wymiarowi sprawiedliwości danego kraju (postępowanie karne), jak i władzom administracyjnym w celu odzyskania utraconych kwot dotacji (postępowanie administracyjne). Z chwilą wejścia Polski do UE najliczniejszymi beneficjentami unijnej pomocy są rolnicy i właściciele gospodarstw. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, będąca agencją płatniczą, prowadzi też postępowania administracyjne. Pracownicy biur powiatowych i oddziałów regionalnych zajmowali się tym już przy wdrażania SAPARD-u, a potem funduszy strukturalnych i Wspólnej Polityki Rolnej (m.in. płatności bezpośrednie do gruntów rolnych). - Administracja jest gotowa na pełną współpracę, bo jest to w interesie obu stron. Nam zależy, aby jak najmniej przypadków nieprawidłowości ujawniał bezpośrednio OLAF. Jeżeli już się pojawią, powinien je wykrywać system krajowy. Musimy stale doskonalić nasze działania i współpracę tak, aby skutecznie i sprawnie wykorzystywać dostępne zasoby. Nie może się okazać, że są niewystarczające w obliczu ogromu spraw, które musimy ogarnąć - uważa Augustyn Kubik, wiceminister rozwoju regionalnego. Nieprawidłowość Oznacza jakiekolwiek naruszenie przepisów prawa wspólnotowego wynikające z działania lub zaniedbania ze strony podmiotu gospodarczego, które spowodowało lub mogło spowodować 3 / 6
szkodę w ogólnym budżecie Wspólnot lub w budżetach, które są zarządzane przez Wspólnoty, albo poprzez zmniejszenie lub utratę przychodów, które pochodzą ze środków własnych pobieranych bezpośrednio w imieniu Wspólnot, albo też w związku z nieuzasadnionym wydatkiem. (Rozporządzenie Rady (WE, EURATOM) nr 2988/95 z 18 grudnia 1995 r. w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich). Przekręt na maszyny Andrzej Gąska, rzecznik Komendy Wojewódzkiej Policji w Katowicach: - Właściciel firmy budowlanej ze Śląska wystąpił o dofinansowanie ze środków EFRR zakupu trzech używanych maszyn budowlanych, których wartość we wniosku została zawyżona w ten sposób, że wnioskodawca za otrzymaną dotację kupił pięć maszyn. Przy rozliczeniu 240 tys. zł dotacji beneficjent przedstawił fałszywe faktury zakupu. W wyniku podjętych przez nas czynności ustalono świadków i zebrano materiał dowodowy wskazujący na popełnienie przestępstwa przez właściciela firmy budowlanej. Ponieważ faktury przedkładane w trakcie rozliczania dotacji zostały wystawione przez firmę niemiecką - nawiązano kontakt z OLAF-em. Dzięki temu polska policja uzyskała zeznania właściciela niemieckiej firmy - wykonawcy inwestycji - złożone w prokuraturze, z których wynikało, że sfałszowane zostały niektóre dokumenty przedłożone w Regionalnej Instytucji Finansującej. Podejrzany w trakcie przesłuchania przez prokuratora przyznał się częściowo do zarzucanego mu czynu i złożył wyjaśnienia, z których wynikało, że przetarg na zakup maszyn był przeprowadzony wyłącznie dla potrzeb uzyskania dotacji, a faktury z podpisami szefa niemieckiej firmy były dokumentami podpisanymi in blanco, wypisanymi zgodnie z dokumentacją złożoną wcześniej w RIF. Kwoty na tych fakturach nie miały związku z faktycznymi kosztami poniesionymi przy zakupie dotowanych maszyn. Właściciel śląskiej firmy zobowiązał się zwrócić całość uzyskanej dotacji. Wiemy coraz więcej Małgorzata Gołaszewska, biuro prasowe Komendy Głównej Policji: - Z roku na rok wzrasta liczba wszczętych i zakończonych postępowań przygotowawczych z zakresu przestępczości na szkodę interesów finansowych Unii Europejskiej i Rzeczpospolitej Polskiej. Rozpoznanie zagrożenia jest więc coraz lepsze, świadomość wśród policjantów jest również zdecydowanie większa niż jeszcze 2-3 lata temu. Policjanci są też coraz lepiej wyszkoleni w tej tematyce. Tylko w 2007 roku specjalny zespół z Komendy Głównej Policji przygotował osiem ogólnopolskich szkoleń dla policjantów z komend wojewódzkich. Cztery odbyły się wspólnie z Departamentem Wdrażania Programów Rozwoju Regionalnego 4 / 6
Ministerstwa Rozwoju Regionalnego i oprócz funkcjonariuszy uczestniczyli w nich także przedstawiciele urzędów marszałkowskich i wojewódzkich oraz wojewódzkich urzędów pracy. Ostatnie ze szkoleń odbyło się w ramach projektu twinningowego Transition Facility 2005, gdzie prelegentami byli eksperci reprezentujący niemieckie organa ścigania. Łącznie w 2007 roku przeszkolono 188 policjantów z komend wojewódzkich i powiatowych. Jak wyłudzają dotacje? Najczęstsze nadużycia finansowe i nieprawidłowości w funduszach strukturalnych: - zawyżanie faktur przez dostawcę towaru lub usług, - naruszanie czasu kwalifikowalności wydatków poprzez fałszowanie dokumentów lub deklarowanie wydatków, które nie zostały poniesione podczas realizacji projektu, - naruszenie procedur przetargowych, - fałszowanie listy uczestników szkoleń, - kwalifikowanie codziennych kosztów beneficjenta jako kosztów projektu. Agencja na tropie Nieprawidłowości stwierdzone przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 2005 2006 2007 Raportowane do KE (powyżej 68 10 tys. euro) 58 40 Niepodlegające raportowaniu 506 (do 10 tys. euro) 3742 10654 Sprawy skierowane do organów 1650 ścigania 311 2020 Jak było wcześniej Nieprawidłowości zgłoszone przez Polskę do KE w perspektywie finansowej 2004-06 (liczba przypadków): ZPORR - 41% WPR - 39% 5 / 6
PO RZL - 7% PO Transport - 5% Fundusz Spójności - 4% EQUAL - 1% PO WKP - 2% INT - 1% 6 / 6