E-administracja w społeczeństwie informacyjnym. Model a rzeczywistość na przykładzie województwa podkarpackiego mgr Sławomir Wilk
Finansowanie Grant promotorski nr N N116 697240 pt. E-administracja w społeczeństwie informacyjnym. Model a rzeczywistość na przykładzie województwa podkarpackiego. Kierownik prof. dr hab. Lesław H. Haber Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki.
Metodologia badania Wrzesień 2011 luty 2012 Reprezentatywna próba mieszkańców województwa podkarpackiego wylosowanych z rejestru PESEL (N=1068). Maksymalny błąd 3% przy poziomie ufności 95% Zbieranie danych za pomocą kwestionariusza wywiadu IDI z przedstawicielami jednostek samorządu terytorialnego (N=30) oraz z przedstawicielami organizacji pozarządowych (N=30) Analiza danych zastanych: listy rankingowe, badania, strategie rozwoju społeczeństwa informacyjnego
Cel dysertacji Głównym celem pracy była ocena stanu rozwoju e-administracji w województwie podkarpackim, ocena dostępu i stopnia wykorzystania w życiu codziennym i kontaktach z administracją publiczną nowoczesnych technologii informacyjna komunikacyjnych oraz aktywności obywatelskiej mieszkańców województwa podkarpackiego.
Czym jest e-administracja Urząd Obywatel e-administracja Przedsiębiorca Wykorzystywanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w administracji publicznej połączonej ze zmianami organizacyjnymi oraz nowymi umiejętnościami w cel poprawy usług publicznych i procesów demokratycznych oraz wzmocnienia wsparcia dla polityki publicznej.
Założenia teoretyczne Motywacja do korzystania Infrastruktura komputer, Internet Umiejętności obsługi sprzętu, Internetu Użytkowanie w tym korzystanie z e-administracji Teoria zasobów i przysposobienia rozwijana przez Jana van Dijka
Czy powinniśmy motywować? Respondenci niekorzystający z Internetu (N=341 na 1068 przebadanych osób) jako powody internetowej absencji wskazują Internet nie jest mi potrzebny (41,2%). W badaniu 37,4% respondentów przyznała także, iż nie korzysta z Internetu, gdyż nie ma odpowiednich umiejętności Wśród osób niekorzystających z Internetu 71,7% nie jest zainteresowanym udziałem w szkoleniu z zakresu obsługi omawianego medium. Dlaczego nie chciałby(a) Pan(i) wziąć udział w szkoleniu? 54,1% ankietowanych, niekorzystających z Internetu wskazało stwierdzenie: nie potrzebuję
Czy powinniśmy zapewniać Internet? 74,9% ankietowanych posiadało dostęp do Internetu. W badaniu 6,8% posiadało Internet, ale z niego nie korzystało Z jakich powodów Pani gospodarstwo domowe nie ma dostępu do Internetu? najczęstsza odpowiedź to: Internet nie jest nam potrzebny (46,2%) Znikomy procent respondentów korzysta z bezpłatnych, publicznych punktów dostępowych
Czy powinniśmy szkolić mieszkańców? 68,1% mieszkańców korzystało z Internetu. Najczęstszy cel korzystania to zdobywanie informacji (30,2%). Najbardziej popularną odpowiedzią na pytanie W jaki sposób uczyła się Pani obsługi Internetu? była odpowiedź: samodzielnie poprzez praktykę (43,8%). Najczęściej stosowany programem (aplikacją) jest Internet, następnie MS Word. MS Power Point, który okazał się programem najmniej poznanym przez badanych (5 miejsce)
Rozpoznawalność zagadnienia e-administracji (N=1068) Nazwa skojarzenia związanego z e-administracją L % Nie wiem/ nie mam pojęcia 426 39,9% Załatwianie spraw urzędowych przez Internet 140 13,1% Z Internetem 49 4,6% Z komputerem 49 4,6% Z niczym 40 3,7% Administracja on-line/przez Internet 34 3,2% Z zarządzaniem przez Internet 22 2,1% Z urzędami 20 1,9% Komunikacja z urzędami przez Internet 14 1,3% Z e-mailem 12 1,1% Dostęp do urzędów bez wychodzenia z domu 11 1,0% Komputer i Internet 11 1,0% Odmowa odpowiedzi 11 1,0% Z Internetem i urzędami 10,9%
Najczęstszy sposób kontaktu z jednostkami administracji publicznej W jaki sposób najczęściej, w ciągu ostatniego roku, kontaktował(a) się Pan(i) z jednostkami administracji publicznej? Rodzaj kontaktu L % % ważnych Osobiście 896 83,9% 92,9% Telefonicznie 51 4,8% 5,3% Internetowo 11 1% 1,1% Pocztą tradycyjną 6 0,6% 0,6% Ogółem 964 90,3% 100% Respondenci, którzy nie kontaktowali się z 104 9,7% jednostkami administracji publicznej oraz osoby, które nie udzieliły odpowiedzi Ogółem 1068 100%
Poszukiwanie informacji na stronach internetowych urzędów Poszukiwanie informacji na stronach L % % ważnych internetowych urzędów Poszukiwanie Tak, w ciągu ostatniego 172 16,1% 25,9% informacji miesiąca Tak, w ciągu ostatnich 6 102 9,6% 15,3% miesięcy Tak, między 6 a 12 miesięcy 52 4,9% 7,8% Nie 339 31,7% 51% Ogółem 665 62,3% 100% Niekorzystający z Internetu i osoby, które nie 403 37,7% odpowiedziały na pytanie a korzystają z Internetu. Ogółem 1068 100%
Samospis Internetowy Udział procentowy osób, które dokonały samospisu do dnia 16.06.2011 r. do godz. 24:00 (12 % w skali kraju) http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/poz_prezentacja_nsp2011_konferencja_26.07.2011_02v1.0.pdf
PIT on-line W 2012 r. dokonało takiej e-usługi w Polsce 2,1 miliona podatników w zdecydowanej większości składając elektroniczne formularze bez podpisu kwalifikowanego. Najwięcej deklaracji PIT wysłanych przez Internet wpłynęło w województwie mazowieckim, śląskim i małopolskim (odpowiednio ponad 302 tys., 261 tys. i 188 tys. zeznań, czyli ponad 15, 13 i 9% ogółu przesłanych). Elektroniczne PIT-y bez podpisu kwalifikowanego najchętniej przesyłają ludzie młodzi: prawie 53% wszystkich rozliczających się przez Internet to osoby w wieku 21-40 lat. Spory odsetek to jednak osoby w średnim wieku i starsze podatnicy pomiędzy 41-50 oraz 51-60 rokiem życia stanowią po ok. 17% ogółu wszystkich rozliczających się przez Internet, a blisko 8 % ogółu zeznań przesłały osoby w wieku 61-70 lat
Powody niekorzystania z Internetu w kontaktach z administracją Powody niekorzystania z Internetu do kontaktu z jednostkami administracji publicznej L % % ważnych Przyzwyczajenie do tradycyjnego sposobu załatwiania 524 37,4% 56,0% spraw Brak umiejętności 303 21,6% 32,4% Brak promocji i informacji nt. tego, jak korzystać z e-usług 117 8,4% 12,5% Brak możliwości osobistego kontaktu z urzędnikiem, 107 7,6% 11,4% bezpośredniego zadania pytania Urzędy, z którymi komunikowałem się nie oferują e-usług 96 6,9% 10,3% (elektronicznych usług) Zbyt duży stopień skompilowania sposobu załatwiania 81 5,8% 8,7% spraw dotyczących e-usług Obawa o bezpieczeństwo danych 68 4,9% 7,3% Inne powody 40 2,9% 4,3% Brak komputera i/lub Internetu 36 2,6% 3,8% Konieczność posiadania podpisu elektronicznego 28 2,0% 3,0% Ogółem 1400 100,0% 149,6% N=936
Powody niekorzystania z Internetu w kontaktach z administracją Mentalność też korzystających, nie mówię tutaj o pracownikach, bo oni raczej tutaj są do tego przygotowani, ale o petentach. Jednak przyjście do urzędnika zawsze traktowane jest jako lepsze rozwiązanie, szczególnie osób starszych, które z trudem czasem poruszają się w gąszczu przepisów, różnego rodzaju formularzy, plików, samych procedur. One wolą przyjść do urzędu, gdzie urzędnik pokaże nawet, jak wypełnić. Nie da się tego uniknąć. Zawsze to rozmowa z człowiekiem jest przyjemniejsza niż jak to petent kiedyś powiedział z bezduszną maszyną, która wyrzuci papier z drukarki ; woli zobaczyć urzędniczkę lub urzędnika tak nam to powiedział. To są te ograniczenia i wydaje mi się, że to chyba nigdy do końca tak nie będzie, że wszystkie sprawy będą załatwiane w drodze elektronicznej. [Wywiad 11-wicestarosta] Myślę, że nie korzystają, bo są przyzwyczajeni do składania tradycyjnego wniosków. Tak to ludzie przyjdą, dostaną pieczątkę, data wpływu papier jest pewny dla ludzi. [Wywiad 10 sekretarz, gmina wiejska] Świadomość ludzi też jest taka, że jeśli nie przyjdą do urzędu, nie podpiszą czegoś, to nie do końca wierzą, że coś zostało załatwione. [Wywiad 27 naczelnik, gmina miejska]
Wnioski Inwestycje w projekty infrastrukturalne przyczynią się do rozbudowy systemów informatycznych i zakupu nowego sprzętu komputerowego dla JST. Natomiast efekt tych inwestycji może być mało efektywny, gdyż jak wynika z niniejszych badań występuje niskie zainteresowanie e-usługami publicznymi skierowanymi dla mieszkańców województwa podkarpackiego. Podkarpacki System e-administracji Publicznej 103 947 232,73 zł Podkarpacki System Informacji Medycznej 57 799 051,29 zł Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej 105 808 038,60 zł
Wnioski Większość mieszkańców województwa podkarpackiego korzystających z Internetu nie jest zainteresowanych korzystaniem z e-usług i deklaruje, że nie będzie z nich korzystała. Brak zainteresowania e-usługami może wiązać się z brakiem wiedzy dotyczącej praktycznego wykorzystania elektronicznej realizacji spraw urzędowych. Należy wprowadzać pewne obowiązkowe e-usługi (rejestracja na studia, do przedszkola itp.)
Wnioski Należy informować o korzyściach związanych z funkcjonowaniem elektronicznej administracji (poprzez kampanie promocyjne) w tym oszczędność czasu, oszczędności pieniędzy. A także upraszczać e-usługi.
Dziękuję za uwagę