Walidacja metody analitycznej podejście metrologiczne Waldemar Korol Instytut Zootechniki-PIB, Krajowe Laboratorium Pasz w Lublinie
Walidacja potwierdzenie parametrów metody do zamierzonego jej zastosowania (P. Robouch and G. Simone, 2009)
Zachowawcze podejście do walidacji - Walidacja spełnienie wymagań potrzebnych do akredytacji metody - Określiłem wymagane parametry walidacji i nie ma potrzeby ich ustawicznego sprawdzania - Znam obszar analityczny w którym długo pracuję a mój wynik jest prawidłowy - Nie muszę ustawicznie potwierdzać poprawności wyniku i dowodzić spójności pomiarowej - Określiłem niską niepewność pomiaru stosowaną metodą (np. modelową) potwierdza to moje kompetencje
Podejście metrologiczne - Wynik badania jest przybliżeniem wartości rzeczywistej - Mam taką świadomość dlatego wykonuję badanie najlepiej jak to możliwe - W ramach kontroli i sterowania jakością staram się ocenić nie tylko precyzję ale także dokładność metody - Mam świadomość, że podczas walidacji badałem kilka wybranych matryc a w praktyce badam szeroki asortyment materiałów (żywność, pasze) - Staram się zrozumieć metodę badania i krytycznie ją oceniam
Charakterystyka metody analitycznej kryteria procesu walidacji wg rozp. PEiR 882/04 Dokładność Zakres (matryce, zakres zawartości) Granica wykrywalności (LOD) Granica oznaczalności (LOQ) Precyzja (pośrednia) Powtarzalność Odtwarzalność Odzysk Selektywność Czułość Liniowość (zakres kalibracji) Niepewność pomiaru Inne kryteria zgodnie z wymaganiami
Wymagane parametry charakteryzujące metodę podczas walidacji in house Thompson et. al.2002 Zakres (rodzaje matryc) Selektywność Liniowość kalibracji Dokładność - ocena dokładności - warunki badania d. - wartości odniesienia (CRM, RM, metody referencyjne, próbki fortyf./odzysk) Precyzja Odzysk Zakres zawartości (konc.) LOD i LOQ Czułość Odporność Dostosowanie do celu Zmienność matrycy Niepewność pomiaru
Selektywność stopień w jakim metoda pozwala oznaczyć badany analit w obecności substancji interferujących rys. P. Robouch, G. Simone, 2009
Zakres i liniowość kalibracji
Zakres (np. 5-15 μg/ml) i liniowość kalibracji (np. R 2 >0,998)
Precyzja i dokładność
Precyzja i dokładność Precyzję łatwo sprawdzić w laboratorium Jak sprawdzić dokładność? CRM, RM, PT/ILC ( od święta ) próbki fortyfikowane ( na co dzień ) Dokładność na co dzień przykład 1: PrEN 16162:2010 Pasze Oznaczanie dekokwinatu met. HPLC 8.4 Kontrola jakości poprzez fortyfikację mieszanki bez dekokwinatu (blank sample BS): - BS fort. 30 mg dek/kg (odzysk 90%-110%) - BS fort. 9 mg dek/kg (odzysk 80%-120%) dla każdej serii pomiarów
Precyzja i dokładność Dokładność na co dzień przykład 2: PrEN 16160:2010 Pasze Oznaczanie kwasu cyjanowodorowego metodą HPLC p. 9.4.3 i 10; Analiza HPLC-sekwencja dla każdej serii: wzorce, próbki fortyfikowane, próbki, wzorce - kryt. liniowości kalibr. wsp. korelacji R 2 >0,995 - odzysk próbek fort. w przedziale 90%-110% (jeżeli odzysk wykracza poza w/w przedział stosować korektę na 100% odzysk)
Odporność metody
Niepewność Podejście wewnątrzlaboratoryjne - modelowe (składowe niepewności) - doświadczalne (odtw. wew.,crm) Podejście międzylaboratoryjne - dane z badań mlab (ISO 5725) równanie Horwitz a - dane z PT/ILC
Niepewność sprawdzanie za pomocą równania Horwitz a Uproszczone równanie Horwitz a do obliczania względnego docelowego odchylenia standardowego RSD R (%) RSD R = 2 C -0,15 U = 2 x RSD gdzie: C niemianowany ułamek masy (Horwitz & Albert, J AOAC Int. 89 (4), 2006, 1095-1109) Raport SANCO (2005)
Określenie niepewności metod analitycznych w zależności od stężenia badanego analitu przy wykorzystaniu wzoru Horwitza (SANCO/0064/2003-rev.4) Stężenie Niepewność rozszerzona Zakres akceptowanych stężeń 100 g/100g 4% 96-104g/100g 10 g/100g 5% 9,5-10,5g/100g 1 g/100g 8% 0,92-1,08g/100g 1 g/kg 11% 0,89-1,11 g/kg 100 mg/kg 16% 84-116 mg/kg 10 mg/kg 22% 7,8-12,2 mg/kg 1 mg/kg 32% 0,68-1,32 mg/kg < 100 g/kg 44% 56-144 g/kg
Podwojona odtwarzalność jako niepewność rozszerzona zgodnie z wyt. EA-04/16 - stos. przez VDLUFA
Walidować czy weryfikować (sprawdzać)?
Walidować czy weryfikować (sprawdzać)? Opracowanie nowej metody (PBwalid) Adaptacja metody z literatury naukowo-technicznej (PB-walid) Zakup normy ISO, CEN (spr) Zast. metody AOAC, VDLUFA (spr) Postępowanie wg rozp. KE nr 152/2009 (Instr-walid/spr???)
Dziękuję za uwagę Pytania? Instytut Zootechniki-PIB, Krajowe Laboratorium Pasz, ul.chmielna 2, 20-079 Lublin, tel/fax +48 81 7436349 www.klp.izoo.krakow.pl