SPIS TREŚCI WSTĘP... 3 DEFINICJE I PODSTAWOWE INFORMACJE... 4 ETAPY PROJEKTU INNOWACYJNEGO TESTUJĄCEGO... 6 ETAP 1 PRZYGOTOWANIE... 6 Analiza i diagnoza problemu... 6 Tworzenie partnerstwa... 7 Opracowanie wstępnej wersji produktu finalnego i strategii wdrażania projektu innowacyjnego... 7 ETAP 2 - WDROŻENIE... 8 Testowanie wstępnej wersji produktu finalnego... 8 Analiza rzeczywistych efektów testowania... 8 Opracowanie ostatecznej wersji produktu finalnego... 9 Upowszechnienie i włączenie do głównego nurtu polityki... 9 PODSUMOWANIE... 10 BIBLIOGRAFIA... 10 2
Wstęp Projekty innowacyjne w POKL to takie projekty, których głównym zadaniem jest poszukiwanie nowych, lepszych, bardziej efektywnych sposób rozwiązywanie istniejących problemów. W latach 2011-2014 w Polsce, rozpoczęto realizację wielu projektów innowacyjnych, finansowanych ze środków POKL, które obejmowały swoim oddziaływaniem wielką różnorodności problemów i i obszarów wsparcie. Na stronach internetowych instytucji wdrażających (Urzędy Marszałkowskie, Wojewódzkie Urzędy Pracy itp.) oraz na stronach realizatorów tych projektów (Fundacje, Stowarzyszenia, firmy badawczo rozwojowe) można znaleźć szczegółowe opisy projektów innowacyjnych. W przyszłym okresie programowania środków unijnych na lata 2014-2020, jednym z głównych obszarów strategicznych będzie Rozwój kapitału ludzkiego, stanowiącego podstawę do kreatywności i innowacyjności społeczeństwa, w tym np. edukacja od najwcześniejszych lat, edukacja przez całe życie - umiejętności i reagowanie na potrzeby rynku pracy, aktywne starzenie się społeczeństwa. Oznacza to, że w latach 2014-2020 realizowanych będzie wiele przedsięwzięć/projektów innowacyjnych obejmujących różnorodne grupy odbiorów, formy i obszary wsparcia. Jest to niewątpliwie duża szansa dla wszystkich projektodawców lub/i ich partnerstw, by już dzisiaj zaplanować sobie konkretne działania przygotowawcze, służące aplikowaniu o środki finansowe w ramach innowacji w nowej perspektywie finansowej. W niniejszej publikacji zaprezentowane są podstawowe definicje oraz charakterystyka projektu innowacyjnego. Dodatkowo opisane zostały wybrane fragmenty projektu innowacyjnego pt. Młodzi Gniewni - wypracowanie nowych i skutecznych metod integracji społecznej młodzieży wykluczonej lub zagrożonej wykluczeniem społecznym", realizowany w latach 2012-2014 przez Fundację Edukacji Europejskiej w Wałbrzychu w partnerstwie z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Wałbrzychu oraz niemieckim stowarzyszeniem Michael Tiffernus Instytut. Odniesienie się do realizacji konkretnego projektu innowacyjnego i podanie przykładów badań, opracowanych dokumentów itp. pomoże zrozumieć istotę projektów innowacyjnych i proces ich realizacji. Niniejsza publikacja jest jednak tylko wstępem, krótką instrukcją postępowania i nie zastąpi dodatkowych szkoleń, konsultacji i ciągłego zgłębiania istoty problemu. 3
Definicje i podstawowe informacje Projekt innowacyjny (PI) to projekt, którego celem jest poszukiwanie nowych, lepszych, efektywniejszych sposobów rozwiązywania problemów mieszczących się w obszarach wsparcia EFS. W ramach PO KL można realizować projekty innowacyjne testujące oraz upowszechniające. Projekty innowacyjne dzielą się na dwa rodzaje projektów, różniących się celem ich realizacji: Projekty innowacyjne Projekty testujące Projekty upowszechniające Projekt innowacyjny testujący (PIT) to projekt, którego celem jest wypracowanie, upowszechnianie i włączenie do głównego nurtu polityki i praktyki nowych rozwiązań. Projekt innowacyjny upowszechniający (PIU) to projekt, których celem jest jedynie upowszechnianie i włączenie do głównego nurtu polityki i praktyki rozwiązań wypracowanych wcześniej w ramach innych programów lub projektów PO KL. Produkt w projekcie innowacyjnym Produktem projektu innowacyjnego może być nowy sposób działania, nowa metoda działania lub nowe podejście do rozwiązywania zdiagnozowanych problemów. Produktem może być np. program kształcenia, poradnik, gra edukacyjna, model współpracy, nowa metoda dydaktyczna itp. Wymiary innowacji planując projekt innowacyjny należy określić jego innowacyjność w trzech poniższych wymiarach: uczestnika projektu wsparcie powinno być kierowane do nowych lub nietypowych grup odbiorców, które: o nie korzystały wcześniej z pomocy, lub/i, o otrzymywały wsparcie innego rodzaju, lub/i o korzystały z podobnych, ale nieidentycznych form pomocy; problemu projekt powinien rozwiązywać problem/problemy, który do tej pory nie był w wystarczającym stopniu uwzględniony w polityce państwa wg. schematu: o nowy problem brak narzędzi lub o znany problem brak narzędzi lub o znany problem narzędzia niepozwalające na rozwiązanie problemu, 4
forma wsparcia w ramach projektu innowacyjnego należy zaplanować opracowanie i wykorzystanie nowych instrumentów w rozwiązywaniu dotychczasowych problemów lub adaptowanie rozwiązań wypracowanych w innych krajach lub modyfikacja dotychczas stosowanych instrumentów w celu zwiększenia ich skuteczności i efektywności Instytucja Zarządzająca (IZ) - Instytucje Zarządzające są odpowiedzialne za przygotowanie i realizację poszczególnych programów. Dla programów krajowych Instytucje Zarządzające zlokalizowane są w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju, a dla regionalnych w Urzędach Marszałkowskich właściwych regionów. Instytucja Pośrednicząca (IP) Instytucja Zarządzająca programem może przekazać wykonywania części zadań do Instytucji Pośredniczących. Rolę Instytucji Pośredniczących może pełnić wyłącznie jednostka sektora finansów publicznych Instytucja Pośrednicząca II stopnia (IP2) Instytucja Pośrednicząca może przekazać cześć swoich obowiązków innym instytucjom. Dlatego też można wyróżnić Instytucje Pośredniczące I i II stopnia. Instytucje Pośredniczące II stopnia to inaczej Instytucje Wdrażające. Instytucja Organizujące Konkurs (IOK) Konkursy na dofinansowanie projektów w ramach danego działania, poddziałania, czy poszczególnych typów projektów w POKL są ogłaszane i prowadzone przez Instytucję Wdrażającą (lub Instytucję Pośredniczącą, jeśli Instytucja Wdrażająca nie została wyznaczona). IOK może być Instytucja Wdrażająca, a jeśli nie została ona wyznaczona - Instytucja Pośrednicząca. Funkcje te pełnią Wojewódzkie Urzędy Pracy lub Urzędy Marszałkowskie. Krajowa Instytucja Wspierająca (KIW ) Jednostka powołana przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, której podstawowym zadaniem jest wsparcie zadań związanych z wyborem projektów innowacyjnych i ponadnarodowych w ramach POKL. Strategia wdrażania produktu innowacyjnego Dokument, który stanowi podstawę weryfikacji pierwszego etapu realizacji projektu, minimalny zakres strategii został opracowany przez KIW Regionalna Sieć Tematyczna (RST) - Instytucja sieci tematycznych była wykorzystywana wielokrotnie przy wdrażaniu funduszy europejskich (m.in. Urbact II, PIW EQUAL). Głównym zadaniem Sieci jest umożliwienie dialogu i wymiana informacji pomiędzy projektodawcami w poszczególnych obszarach tematycznych projektów innowacyjnych a ekspertami i praktykami w tych dziedzinach. Na poziomie regionalnym powstają obecnie Regionalne Sieci Tematyczne, które zapewniają wsparcie dla realizacji projektów innowacyjnych realizowanych w ramach komponentów regionalnych PO KL. Działają w oparciu o struktury 16 Podkomitetów Monitorujących PO KL (w każdym województwie funkcjonuje 1 Regionalna Sieć Tematyczna). Na posiedzeniach RST odbywa się walidacja projektów innowacyjnych. Walidacja produktu - Walidacja jest oceną realizowanego projektu pod kątem innowacyjności, trafności i użyteczności wypracowanego produktu finalnego. Walidacja projektu innowacyjnego przeprowadzana jest na posiedzeniu Regionalnej Sieci Tematycznej. 5
Etapy projektu innowacyjnego testującego Projekty innowacyjne - testujące, muszą być nastawione na badanie i rozwój konkretnego produktu. Każdy z projektów testujących musi być realizowany w dwóch etapach: przygotowawczym i wdrożeniowym. Etapy realizacji projektu innowacyjnego Etap 1 Przygotowanie Etap 2 Wdrażanie Przykład: opis projektu innowacyjnego Młodzi Gniewni Etap 1 Przygotowanie Pierwszy etap projektu innowacyjnego trwa ok. 3-8 miesięcy i obejmuje: Przygotowanie Analiza i diagnoza problemu Tworzenie partnerstwa Opracowanie wstępnej wersji produktu finalnego i strategii Analiza i diagnoza problemu Opracowanie wstępnej wersji produktu finalnego dotyczącego danego produktu, w wybranych wymiarach innowacyjności (uczestnik, problem, forma wsparcia) wymaga przeprowadzenia działań badawczych i diagnostycznych, dzięki którym określone zostaną rzeczywiste potrzeby, oczekiwania, bariery, związane z obszarem problemowym/produktem innowacyjnym. Działania badawcze i diagnostyczne powinny być przeprowadzone przed rozpoczęciem realizacji projektu innowacyjnego, tj. odpowiednio wcześnie, żeby na ich podstawie opracować projekt innowacyjnych do konkretnie zidentyfikowanego i zdiagnozowanego problem lub w trakcie realizacji 1 etapu projektu. Dotychczasowe doświadczenia polskich organizacji realizujących projekty innowacyjne wskazują, że badania i diagnoza realizowane były zwykle w pierwszym etapie projektu innowacyjnego. W zależności 6
od planowanego budżetu projektu, obszaru badawczego oraz liczby respondentów należy wybrać metodę badawczą: jakościową lub ilościową lub łączoną. Przykład: przykładowe raporty z badań społecznych w ramach projektu Młodzi Gniewni przykładowe warsztaty robocze w ramach projektu Młodzi Gniewni Tworzenie partnerstwa W zależności od rodzaju projektu innowacyjnego, obszaru wsparcia i rodzaju grup/y odbiorców, należy zastanowić się, czy opracowanie wstępnej wersji produktu finalnego i jego wdrożenia jest możliwe w oparciu o własny potencjał merytoryczny i techniczny projektodawcy, czy też niezbędne jest nawiązanie partnerstwa w celu osiągnięcia lepszej jakości produktu innowacyjnego. Do partnerstwa można zaprosić instytucje/organizacje zajmujące się na co dzień działaniami na rzecz wsparcia danej grupy społecznej (urzędy pracy, jednostki opieki społecznej, NGO, firmy doradcze, szkoleniowe), które posiadają odpowiednie doświadczenie, znajomość lokalnego rynku, znajomość potrzeb i oczekiwań beneficjentów i posiadają właściwy potencjał kadrowy i techniczny. W zależności od specyfiki projektu innowacyjnego partnerstwa mogą być: wewnątrzsektorowe lub międzysektorowe Partnerstwo Wewnątrzsektorowe np. NGO i NGO Międzysektorowe - partnerstwo publiczno społeczne np. NGO i organ administracji publicznej Przykład: partnerzy w ramach projektu Młodzi Gniewni Opracowanie wstępnej wersji produktu finalnego i strategii wdrażania projektu innowacyjnego Po przeprowadzeniu analizy i diagnozy problemu oraz podjęciu decyzji czy dalsze działania będą realizowane samodzielnie czy też w partnerstwie należy przejść do opracowania dwóch dokumentów: wstępnej wersji produktu finalnego i strategii wdrażania projektu innowacyjnego, które będą przedmiotem walidacji tj. oceny dokumentów i ich akceptacji lub korekty. Warunkiem przejścia do kolejnego etapu realizacji projektu innowacyjnego jest uzyskanie pozytywnej walidacji. Walidacji projektów innowacyjnych dokonuje Sieć Tematyczna właściwa dla danego województwa. Kluczowe znaczenie w projektach innowacyjnych testujących ma zasada zaangażowania w proces wypracowania innowacyjnych rozwiązań przedstawicieli grup docelowych (ang. empowerment). Każdy Wnioskodawca musi przewidzieć odpowiednią formę zaangażowania przedstawicieli grup docelowych i odpowiednio modyfikować opracowany produkt, aby ostatecznie jak najlepiej odpowiadał na rzeczywiste potrzeby przyszłych użytkowników i odbiorców. W tym celu wskazane jest zaangażowanie przedstawicieli grup docelowych w opracowanie koncepcji wniosku o dofinansowanie projektu i realizację projektu. 7
Przykład: - strategia wdrażania projektu innowacyjnego Młodzi Gniewni - wstępna wersja produktu finalnego cz.1 i 2 Etap 2 - Wdrożenie Etap wdrażania projektu innowacyjnego obejmuje: Wdrażanie Testowanie opracowanego wstępnego produktu finalnego Analiza rzeczywistych efektów testowanego produktu Opracowanie ostatecznej wersji produktu finalnego Upowszechnienie i włączenie do głównego nurtu polityki Testowanie wstępnej wersji produktu finalnego Proces testowania wstępnej wersji produktu finalnego został już zaplanowany i opisany w dokumencie pn. strategia wdrażania projektu innowacyjnego i zbudżetowany w złożonym wcześniej do IOK wniosku o dofinansowanie. Testowanie to proces różnorodnych działań mających na celu sprawdzenie opracowanej innowacji: jak działa, czy jest efektywna, czy zaplanowane wsparcie jest skuteczne, czy powołane partnerstwo wnosi do innowacji nowe wartości itp. W trakcie testowania produktu finalnego należy zaplanować proces jego ewaluacji wewnętrznej. Przykład: - opis działań realizowanych w ramach projektu Młodzi Gniewni (aktualności od 22.03.2013r) Analiza rzeczywistych efektów testowania Wszystkie działania zaplanowane i zrealizowane w ramach testowania powinny zostać poddane ewaluacji. Na etapie testowania Wnioskodawca powinien zaplanować ewaluację wewnętrzną, prowadzoną przez wyznaczonego pracownika a także ewaluację zewnętrzną, wykonaną przez zewnętrzny podmiot specjalizujący się w ewaluacji projektów, w tym innowacyjnych. Celem ewaluacji jest ocena czy proces testowania przebiegał zgodnie z zapisami w strategii wdrażania projektu innowacyjnego, czy osiągnięto założony cel główny i cele szczegółowe projektu oraz ocena trafności, efektywności, skuteczności, użyteczności, trwałości i innowacyjności produktu finalnego. 8
Przykład: - raport z testowania produktu finalnego w ramach projektu Młodzi Gniewni - raport z ewaluacji zewnętrznej produktu finalnego Młodzi Gniewni Opracowanie ostatecznej wersji produktu finalnego Ostateczna wersja produkt finalny jest opracowywana na podstawie wyników testowania, ewaluacji wewnętrznej i zewnętrznej. Ostateczny dokumenty może być skorygowana np. wzbogacony o dodatkowe elementy lub pomniejszony o elementy, które nie przyniosły oczekiwanego efektu. Korektę tego dokumentu przeprowadza się na bazie analizy raportów z ewaluacji i monitoringu testowania we współpracy z ekspertami/specjalistami uczestniczącymi w procesie testowania. Ostateczna wersja produktu finalnego poddana jest walidacji przez Sień Tematyczną. Przykład: - ostateczna wersja produktu finalnego Młodzi Gniewni cz. 1 i 2 przed walidacją Upowszechnienie i włączenie do głównego nurtu polityki Po uzyskaniu pozytywnej walidacji ostatecznej wersji projektu innowacyjnego, może on być upowszechniany i włączany do głównego nurtu polityki. Istotą projektów innowacyjnych jest możliwości ich wykorzystania w praktyce przez inne instytucje/organizacje oraz dzięki temu zwiększenie skuteczności i efektywności realizowanej polityki w układzie mikro i makrospołecznym. Działania upowszechniające i włączające mają na celu promocję i przybliżenie (upowszechnienie) wypracowanego produktu (podręcznik, poradnik, metoda dydaktyczna, nowa metoda wsparcia itp.) możliwie najszerszej grupie potencjalnych użytkowników danego produktu tj. instytucji/organizacji zainteresowanych jego stosowaniem w codziennej działalności. W procesie upowszechniania mogę mieć zastosowanie różnorodne metody np. konferencje, seminaria, warsztaty, artykuły promocyjne,m ogłoszenia radiowe itp. Oprócz działań upowszechniających i włączających do głównego nurtu polityki, stanowiących ostatnią podsumowującą fazę wdrażania projektu innowacyjnego, należy zaplanować również działania promujące dany produkt podczas realizacji wszystkich faz projektu innowacyjnego tj. od np. wyników badań społecznych, warsztatów roboczych, opracowania wstępnej wersji produktu aż do walidacji produktu finalnego. Przykład: - przykładowe metody upowszechniania projektu innowacyjnego Młodzi Gniewni 9
Podsumowanie Zawartość niniejszej publikacji to tylko zarys problematyki związanej z opracowaniem i realizacją projektu innowacyjnego. Zawarto w niej podstawowe definicje, objaśnienia oraz przykłady. Aby napisać projekt innowacyjny, który będzie miał szansę na pozytywną oceną Komisji Oceny Projektów oraz późniejszą realizację, trzeba jednak zapoznać się z szeregiem bardzo szczegółowych publikacji dostępnych m.in. w sieci internetowej. Poniżej przedstawiono przykładowe publikacje, strony www. z których można korzystać w trakcie prac nad wnioskiem o dofinansowanie a później nad wstępną wersją produktu finalnego i strategią wdrażania projektu innowacyjnego. Niezmierne ważne jest również obserwowanie przebiegu realizowanych już projektów innowacyjnych, zadawanie pytań, konsultacje i ciągłe poszukiwania sposobów na zdobycie dodatkowej wiedzy, umiejętności itp. Nigdy nie można zatrzymać się twierdząc wszystko już wiem, bo to będzie oznaczało początek końca, bo świat dookoła (projekty innowacyjne również) wciąż ewoluuje. Bibliografia 1. Projekty innowacyjne poradnik dla projektodawców POKL, 2011, Stowarzyszenie na rzecz rozwoju rynku pracy S-TO-S, Marcin Dygoń, Irena Wolińska 2. Biblioteka KIW_ABC innowacyjności www. http://www.kiw-pokl.org.pl 3. Vademecum członka Sieci Tematycznej (kiw.org.pl) 4. Baza projektów i produktów innowacyjnych POKL (kiw.org.pl) 5. Podręcznik przygotowywania wniosku o dofinansowanie POKL 6. Dokumentacja z realizacji projektu innowacyjnego Młodzi Gniewni 10