Podstawowe akty prawne: Wybór formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. 1. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2000 r, Nr 14, poz.176 z późn. zm.) - zwana dalej updof 2. Ustawa z dnia 20 listopada 1998 roku o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. Nr 144, poz.930 z późn. zm.) - zwana dalej uzpdof Podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych są osoby fizyczne prowadzące indywidualną działalność gospodarczą oraz działalność w formie spółki cywilnej lub jednej z osobowych spółek prawa handlowego tj. spółki jawnej, komandytowej, partnerskiej lub komandytowo-akcyjnej. Nie dotyczy to spółek kapitałowych tj. spółki z o.o. i spółki akcyjnej, które posiadając osobowość prawną są podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych. O tym, czy podatnik ma prawo wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, czy jest tego prawa pozbawiony, decyduje rodzaj działalności, jaką zamierza prowadzić. Jeżeli jest uprawniony do skorzystania z możliwości płacenia podatku w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, czy też w formie karty podatkowej, musi zdecydować, czy chce z tego prawa korzystać. Jeżeli nie zadeklaruje wyboru zryczałtowanej formy opodatkowania to płacić będzie podatek dochodowy według zasad ogólnych. Zasady ogólne Opodatkowanie według skali podatkowej Zasady ogólne są podstawową formą opodatkowania. Przepisy nie zawierają warunków ograniczających możliwość opodatkowania w tej formie co oznacza, że może ją wybrać każda osoba fizyczna, która zdecyduje się na prowadzenie działalności gospodarczej. Podstawa opodatkowania. Wysokość podatku dochodowego płaconego według skali progresywnej zależy od faktycznie uzyskanych dochodów. Podstawę opodatkowania stanowi dochód, czyli nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania. Ustalenie podstawy opodatkowania (ustalenie dochodu) odbywa się na podstawie zapisów dokonywanych w prowadzonej przez podatnika podatkowej księdze przychodów i rozchodów lub w księgach rachunkowych. Przed obliczeniem podatku dochód ten można pomniejszyć o składki zapłacone bezpośrednio na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe podatnika oraz osób z nim współpracujących.
Wysokość podatku. Jeżeli podatnik jest opodatkowany na zasadach ogólnych, będzie płacił podatek według obowiązującej w danym roku podatkowym progresywnej skali. Skala (tabela) podatkowa zawarta jest w przepisie art. 27 ust.1 updof. Z tą formą opodatkowania wiąże się największa ilość obowiązków. Decydując się na zasady ogólne podatnik musi pamiętać o obliczeniu zaliczek na podatek i wpłacaniu ich na rachunek urzędu skarbowego. Podatnik rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej, może wybrać okres rozliczeniowy zaliczek na podatek dochodowy miesiąc lub kwartał. Podatnicy, którzy rozpoczynają prowadzenie działalności w trakcie roku podatkowego, mogą złożyć zawiadomienie o wyborze kwartalnego sposobu wpłacania zaliczek, w terminie do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia tej działalności, nie później jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. Jeżeli podatnik nie złożył zawiadomienia o wyborze kwartalnego sposobu wpłacania zaliczek, jest zobowiązany wpłacać zaliczki co miesiąc. W przypadku miesięcznego sposobu wpłacania zaliczek, pierwszą zaliczkę, wyliczoną zgodnie z obowiązującą w danym roku skalą podatkową, zapłaci za miesiąc, w którym dochód przekroczy kwotę powodującą obowiązek zapłaty podatku. Zaliczki miesięczne za okres od stycznia do listopada uiszcza się w terminie do dnia 20 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Zaliczkę za grudzień w wysokości należnej za listopad w terminie do dnia 20 grudnia /od roku 2010 zaliczka za grudzień będzie wpłacana do 20 stycznia roku następnego, chyba że przed tym dniem podatnik złoży zeznanie i dokona zapłaty należnego podatku/. Podatnicy nie mają obowiązku składania miesięcznych deklaracji podatkowych. W przypadku wyboru wpłacania zaliczek co kwartał, pierwszą zaliczkę podatnik zapłaci za kwartał, w którym dochód przekroczy kwotę powodującą obowiązek zapłaty podatku. Zaliczki kwartalne za pierwszy, drugi i trzeci kwartał uiszcza się w terminie do dnia 20 każdego miesiąca następującego po kwartale, za który wpłacana jest zaliczka. Zaliczka za ostatni kwartał jest uiszczana w wysokości zaliczki za kwartał poprzedni, w terminie do dnia 20 grudnia /od roku 2010 zaliczka za ostatni kwartał będzie wpłacana do 20 stycznia roku następnego, chyba że przed tym dniem podatnik złoży zeznanie i dokona zapłaty należnego podatku/ Po zakończeniu roku podatkowego - w terminie do dnia 30 kwietnia roku następnego podatnik obowiązany jest do złożenia zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT-36) i wpłacenia różnicy pomiędzy podatkiem należnym od dochodu wynikającego z zeznania, a sumą zapłaconych za dany rok zaliczek. Jeżeli nie uzyska dochodu, w zeznaniu rocznym podatnik wykaże wysokość poniesionej straty. Zawiadomienie o wyborze kwartalnego sposobu wpłacania zaliczek dotyczyć będzie również lat następnych, chyba że, w terminie do dnia 20 lutego roku podatkowego, podatnik zawiadomi w formie pisemnej o rezygnacji z kwartalnego sposobu wpłacania zaliczek. Jeżeli zaś w danym roku podatkowym rozliczano zaliczki miesięczne, a podatnik spełnia kryteria do uznania go za małego podatnika wg definicji zawartej w art. 5a ust. 20 updof, kwartalną formę rozliczeń może wybrać w terminie do dnia 20 lutego następnego roku podatkowego, składając w tym terminie stosowne zawiadomienie.
Obowiązki ewidencyjne. W przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych, podatnik ma obowiązek prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (patrz: art.24a updof) albo prowadzenia ksiąg rachunkowych. Najbardziej popularną i jednocześnie prostą formą ewidencji jest podatkowa księga przychodów i rozchodów. W sytuacji rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej, księga winna być założona na dzień rozpoczęcia tej działalności. Ponadto w terminie 20 dni od dnia założenia księgi podatnik ma obowiązek zawiadomić (w formie pisemnej) naczelnika urzędu skarbowego, właściwego według miejsca zamieszkania, o jej prowadzeniu. Opodatkowanie według stawki liniowej 19% Dochód uzyskany z działalności gospodarczej, może być opodatkowany według 19% stawki (bez względu na wysokość tego dochodu) art. 30c updof O wyborze tego sposobu płacenia podatku podatnik musi powiadomić pisemnie właściwego naczelnika urzędu skarbowego - do dnia 20 stycznia, a w przypadku rozpoczęcia działalności w ciągu roku - do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia działalności gospodarczej nie później jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. Forma płacenia podatku dotyczyć będzie wszystkich prowadzonych przez podatnika rodzajów działalności gospodarczej, do których mają zastosowanie przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, np. zarówno prowadzonej samodzielnie jak i w spółce niemającej osobowości prawnej. Podatnik nie może skorzystać z tego sposobu płacenia podatku wówczas, gdy wykonuje usługi - na rzecz pracodawcy, u którego był zatrudniony w poprzednim lub bieżącym roku podatkowym albo też nadal jest u niego zatrudniony - odpowiadające czynnościom wykonywanym w prowadzonej działalności. Podstawa opodatkowania i wysokość podatku. Podstawą opodatkowania jest dochód ustalony na podstawie zapisów w prowadzonej podatkowej księdze przychodów i rozchodów lub w księgach rachunkowych pomniejszony o zapłacone składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe podatnika oraz osób współpracujących. Wysokość podatku stanowi 19% podstawy opodatkowania. Podatnik jest zobowiązany do opłacania zaliczek na podatek dochodowy, miesięcznie lub kwartalnie, według analogicznych zasad jak w przypadku opłacania podatku według skali podatkowej. Po zakończeniu roku na podatniku ciąży obowiązek złożenia do urzędu skarbowego, właściwego według miejsca zamieszkania, zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT-36L) - w terminie do dnia 30 kwietnia roku następnego. Uwaga! Jeżeli podatnik wybierze 19% podatek dochodowy, utraci prawa do: wspólnego opodatkowania z małżonkiem, preferencyjnego opodatkowania przewidzianego dla osób samotnie wychowujących dzieci,
korzystania z innych ulg i zwolnień, w tym również z prawa do kontynuacji odliczeń (prawa nabyte). Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych Chcąc skorzystać z opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych należy złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania pisemne oświadczenie o wyborze tej formy opodatkowania. Podatnik winien to uczynić w terminie do dnia 20 stycznia, a jeżeli rozpoczyna działalność w trakcie roku do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia działalności, nie później jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. Oświadczenie to będzie ważne również w latach następnych, chyba że podatnik postanowi zmienić formę opodatkowania i poinformuje o tym właściwego naczelnika urzędu skarbowego również nie później niż w terminie do dnia 20 stycznia. W następnym roku prowadzenia działalności podatnik może korzystać z tej formy opodatkowania tylko wtedy, gdy jego przychody za rok poprzedni nie przekroczą 150 000 euro. (art. 6 ust. 4 uzpdof) Niektóre rodzaje działalności gospodarczej wykluczają możliwość korzystania z opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Zalicza się do nich np. prowadzenie aptek, kantorów, lombardów, handel częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych, wykonywanie większości wolnych zawodów - szczegółowy wykaz rodzajów działalności podlegających wyłączeniu z opodatkowania w formie ryczałtu zawarto w art. 8 uzpdof, oraz załączniku nr 2 do ustawy). Podstawa opodatkowania. Podstawę opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych stanowi przychód, który przed opodatkowaniem pomniejsza się o zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne w rozumieniu ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Wysokość podatku. Stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych są zróżnicowane w zależności od rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej i mogą odpowiednio wynosić: 3%, 5,5%, 8,5%, 17% i 20% przychodu. Bardziej szczegółowe informacje dotyczące stosowania poszczególnych stawek ryczałtu w odniesieniu do konkretnych rodzajów przychodów znajdują się w ustawie o uzpdof. Korzystając z tej formy opodatkowania podatnik obowiązany jest do prowadzenia ewidencji przychodów i ustalania - co miesiąc na jej podstawie kwoty podatku podlegającego wpłacie na rachunek bankowy urzędu skarbowego. Wpłat podatku dokonuje w terminie do dnia 20 następnego miesiąca, a za miesiąc grudzień w terminie złożenia zeznania rocznego. Zeznanie roczne o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (PIT-28) składa się w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku.
Uwaga! Decydując się na opodatkowanie w formie ryczałtu podatnik nie może rozliczyć się wspólnie z małżonkiem, ani w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci. (art.6 ust. 8 updof) Karta podatkowa Podobnie jak ryczałt od przychodów ewidencjonowanych również karta podatkowa jest fakultatywną formą opodatkowania. To do podatnika należy decyzja, czy chce z niej skorzystać. Lista rodzajów działalności podlegających opodatkowaniu w formie karty podatkowej jest bardzo obszerna. Aby móc płacić podatek w formie karty podatkowej, podatnik musi prowadzić działalność gospodarczą, która uprawnia do takiego opodatkowania i złożyć przed rozpoczęciem działalności wniosek (na formularzu PIT-16) do właściwego naczelnika urzędu skarbowemu. Naczelnik urzędu skarbowego rozpatrzy wniosek i wyda decyzję, w której ustali wysokość podatku dochodowego określając jego miesięczną stawkę. Wysokość podatku. Stawki karty podatkowej określone są kwotowo. Ich wysokość uzależniona jest od: rodzaju i zakresu prowadzenia działalności, liczby zatrudnionych pracowników, liczby mieszkańców miejscowości, w której prowadzona jest działalność gospodarcza. Prowadząc działalność opodatkowaną w formie karty podatkowej podatnik ma zdecydowanie mniej obowiązków. Jest zwolniony z obowiązków sprawozdawczych bowiem podatnik opodatkowany w tej formie nie prowadzi dla celów podatku dochodowego żadnych ksiąg, nie składa zeznań podatkowych ani deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu. ( art. 24 ust. 1 uzpdof ). Musi tylko pamiętać o wpłacaniu co miesiąc do dnia 7 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni (a za grudzień w terminie do dnia 28 grudnia), na rachunek urzędu skarbowego, kwoty podatku ustalonej przez naczelnika urzędu skarbowego w decyzji, pomniejszonej o zapłaconą w danym miesiącu składkę na powszechne ubezpieczenie zdrowotne. Po zakończeniu roku musi złożyć w urzędzie skarbowym (w terminie do dnia 31 stycznia) deklarację o wysokości zapłaconej i odliczonej od karty podatkowej, w poszczególnych miesiącach, składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne. Wybierając jako formę opodatkowania kartę podatkową musi też wiedzieć, że nie może rozliczyć się wspólnie z małżonkiem, ani w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci.