Projekt został współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Środki Przejściowe PL2005/017-488.01.01.01. Niniejszy dokument został opublikowany dzięki pomocy finansowej Unii Europejskiej. Za treść tego dokumentu odpowiada Lokalna Organizacja Turystyczna Brama na Bagna, poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej. SCENARIUSZ EKOLOGICZNYCH ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH Temat: BOGACTWO NADNARWIAŃSKICH PTAKÓW Autor: Agnieszka Maszkowska Poziom: szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna Przedmiot: warsztaty ekologiczne w Ośrodku Edukacji Ekologicznej Brama na Bagna Cele operacyjne: UCZEŃ: - poznaje budowę ptaków; - potrafi wymienić gatunki ptaków występujących nad Narwią potrafi określić środowiska, w których gniazdują i zdobywają pożywienie ptaki nad Narwią poznaje gatunki ptaków zagrożone wyginięciem - wie dlaczego i jak można chronić ptaki - potrafi rozpoznawać gatunki po sylwetce, wyglądzie (na zdjęciach oraz w środowisku naturalnym) Metody i techniki pracy: burza mózgów; prezentacja multimedialna; quiz praca w grupach; 1
film obserwacje w terenie Materiały pomocnicze: przewodniki ze zdjęciami i opisami ptaków wycięte zdjęcia i rysunki ptaków kredki, mazaki, farby lornetki, lunety wypluwki, pióra płyta CD z odgłosami ptaków (Ptaki Polski, cz. 1) film Czas: 5 godzin lekcyjnych Żródła: Andrzej G. Kruszewicz, Ptaki Polski, część 1, część 2, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2005 Lars Jonsson, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, MUZA SA, Warszawa 2006 Wilfried Stichmann, Erich Kretzschmar, Spotkania z przyrodą. Zwierzęta, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2006 Przyroda Biebrzańskiego Parku Narodowego. Monografia. Red. A. Dyrcz, C. Werpachowski, Biebrzański Park Narodowy, Osowiec-T wierdza 2005 Wilfried Stichmann, Erich Kretzschmar, Spotkania z przyrodą. Zwierzęta, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2006 2
M. Kramer, Ptaki wokół nas, Oficyna Wydawnicza Multico Ptaki wokół nas. Młody obserwator przyrody. (praca zbiorowa), Oficyna Wydawnicza Multico 2007 Zdjęcia, rysunki:www.wikipedia.pl, Paweł Świątkiewicz www.ptaki-polski.com Rysunki: Monika Kożuchowska Materiały uzupełniające: (1) Charakterystyka budowy ptaków. (2) Części ciała ptaków. (3) Budowa skrzydeł, rodzaje piór. (4) Ptaki nad Narwią i Biebrzą wprowadzenie. (5) Poznajemy ptaki zadanie. (6) Wypluwki. (7) Poradnik obserwatora ptaków. (8) Cechy przyjaciela ptaków. (9) Polska Czerwona Księga Zwierząt. (10) Ptaki w niebezpieczeństwie. (11) NATURA 2000. (12) Quiz. Realizacja: 3
1) Zajęcia rozpocznij od krótkiego konkursu. Podziel uczniów na 5 grup. Ich zadaniem jest wypisanie w ciągu 2 minut jak największej liczby gatunków ptaków. Wygrywa drużyna, która zna najwięcej gatunków. Drużyna zwycięska otrzymuje nagrody (np. pocztówki). 2) Zapytaj uczniów, czym charakteryzują się ptaki. Zapisz na tablicy. Następnie podsumuj to, co powiedzieli uczniowie, uzupełniając ich wypowiedzi dotyczące budowy ptaków (1). Pokaż uczniom obrazek ptaka, na którym zaznaczone są części ciała ptaka (2). Można również omówić budowę skrzydeł i rodzaje piór (3), pokazując też prawdziwe pióra. 3) Wprowadzamy uczniów w temat ptaków zamieszkujących okolice Narwi i Biebrzy (4). Następnie włączamy uczniom film Biebrzański Park Narodowy, rozdział Czas zwierząt. 4) Podziel uczniów na 5-6 grup. Rozdaj dzieciom powycinane sylwetki - zdjęcia ptaków, osobno nazwy (5). Każda grupa otrzymuje 4-5 ptaków. Uczniowie mają za zadanie dopasować to do siebie, a w przewodnikach odnaleźć opis danego ptaka. Następnie zdjęcie i nazwę wklejają na kartkę A4. Obok opisują ptaka na podstawie przewodników i informacji z filmu. W opisie powinny się znaleźć następujące informacje: nazwa łacińska, tryb osiadły czy wędrowny, co jedzą, kiedy składają jaja, jakieś ciekawe zachowania, czy są rzadkie czy pospolite. Uczniowie rysują środowisko życia danego ptaka. Wymyślają też dwuwersowy rymowany wierszyk o tym ptaku i wpisują na kartkach. 5) Uczniowie prezentują wykonane prace oraz poszczególne ptaki. Dodatkowo wyświetl zdjęcia poszczególnych ptaków na ekranie oraz uzupełniaj informacje podawane przez uczniów o różne ciekawostki. 6) Pokaż uczniom wypluwki, krótko opowiedz, co to jest i dlaczego są ważne dla badaczy ptaków (6). 7) Powiedz uczniom, że ptaki możemy również rozpoznawać po ich odgłosach. Każdy gatunek ptaka ma swój charakterystyczny dźwięk. Zapytaj uczniów, kiedy i w jakim celu ptaki posługują się głosem (szukanie partnera, ostrzeganie się, straszenie, porozumiewanie się). 8) Zaproponuj uczniom posłuchanie odgłosów kilku gatunków ptaków - bąka, bociana białego, gęgawy, bielika, myszołowa, żurawia, skowronka, słowika szarego, kwiczoła, wrony. Posłuchajcie ich 2-3 razy. Następnie przeprowadź konkurs na poprawne rozpoznanie gatunków. Podziel uczniów na 4 grupy. Prezentuj poszczególne odgłosy, a uczniowie zapisują je w odpowiedniej kolejności. 4
9) Podsumuj, po czym możemy rozpoznać ptaka i jak należy obserwować ptaki (7). 10) Zapytaj uczniów czego nie powinien robić przyjaciel ptaków (8). 11) Powiedz uczniom o gatunkach ptaków zagrożonych (9). Poinformuj, że istnieje dokument Polska Czerwona Księga Zwierząt, w której są opisane wszystkie gatunki w jakikolwiek sposób zagrożone wyginięciem. Pokaż uczniom tę księgę. 12) Zapytaj uczniów, jakie widzą przyczyny tego, że niektóre ptaki są tak rzadkie (burza mózgów). Odpowiedzi zapisuj na tablicy. Następnie uzupełnij wypowiedzi uczniów (10). Zastanówcie się, jak można chronić ptaki. 13) Daj uczniom do ułożenia w kilku grupach następującą rozsypankę definicję sieci NATURA 2000. Natura 2000,/ nazwana także/ Europejską Siecią Ekologiczną,/ to system obszarów,/ których ochrona ma zapewnić trwałą egzystencję/ florze i faunie Starego Kontynentu,/ głównie poprzez zachowanie zagrożonych siedlisk przyrodniczych/ jako miejsc bytowania/ roślin i zwierząt. 14) Opowiedz uczniom o sieci Natura 2000 - gimnazjum/szkoła ponadgimnazjalna (11). 15) Przeprowadź QUIZ. Podziel uczniów na 2 grupy. Kolejno podchodzą do ciebie 2 osoby. Po zadaniu pytania podnoszą rękę. Osoba, która podała poprawną odpowiedź, otrzymuje punkt dla grupy. Jeśli nie, szansę ma druga grupa. Następnie odpowiadają inne osoby. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów. 5