Informator dla rodziców osób z autyzmem województwo podlaskie 2009 r.

Aktualizacja informatora w ramach projektu Od wykluczenia do integracji - w obronie podstawowych praw osób z autyzmem realizowanego przy wsparciu Szwajcarii w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej. marzec 2014 r., aktualizacja częściowa Informator dla rodziców osób z autyzmem województwo podlaskie 2009 r. EDYCJA PIERWSZA, WRZESIEŃ 2009 r. Aktualizacja Informatora w ramach Projektu Prowadzenie poradnictwa psychologicznego, socjalno-prawnego oraz udzielanie informacji o uprawnieniach i usługach na rzecz osób z autyzmem i ich rodzin współfinansowanego przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, marzec 2013 r., aktualizacja częściowa PRZED DIAGNOZĄ PO DIAGNOZIE I. ŚWIADCZENIA ZDROWOTNE I REHABILITACYJNE POMOC W RAMACH UBEZPIECZENIA ZDROWOTNEGO GDZIE SZUKAĆ INFORMACJI? PORADNIE DLA OSÓB Z AUTYZMEM: PUBLICZNE, NIEPUBLICZNE, PRYWATNE II. POMOC OFEROWANA W RAMACH SYSTEMU EDUKACJI ŚWIADCZENIA PORADNI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNYCH WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU PLACÓWKI PRZEDSZKOLNE I SZKOLNE DLA DZIECI Z AUTYZMEM III. WSPARCIE OFEROWANE W RAMACH POMOCY SPOŁECZNEJ SPECJALISTYCZNE USŁUGI OPIEKUŃCZE ŚWIADCZENIE PIENIĘŻNE - ZASIŁEK CELOWY PRACA SOCJALNA I PORADNICTWO SPECJALISTYCZNE 1

IV. ŚWIADCZENIA SOCJALNE DLA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH I ICH RODZIN ZASIŁEK PIELĘGNACYJNY ZASIŁEK RODZINNY WRAZ Z DODATKAMI ŚWIADCZENIE PIELĘGNACYJNE V. ORZEKANIE O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI TRYB ORZEKANIA LEGITYMACJE OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNEJ ULGOWE PRZEJAZDY KOMUNIKACJĄ LOKALNĄ VI. DOFINANSOWANIE ZE ŚRODKÓW PFRON TURNUS REHABILITACYJNY DOFINANSOWANIE LIKWIDACJI BARIER TECHNICZNYCH ORAZ KOMUNIKACYJNYCH VII. WSPARCIE DOROSŁYCH OSÓB Z AUTYZMEM ŚRODOWISKOWE DOMY SAMOPOMOCY POWIATOWE OŚRODKI WSPARCIA DLA OSÓB Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI WARSZTATY TERAPII ZAJĘCIOWEJ ZAKŁADY AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ VIII. DZIAŁALNOŚĆ ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH SPIS ORGANIZACJI W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM 2

PRZED DIAGNOZĄ podejrzenie autyzmu lub innych całościowych zaburzeń rozwojowych Z badań wynika, że w większości przypadków pierwszy niepokój i podejrzenie, że rozwój dziecka nie jest prawidłowy, sygnalizują rodzice. Jest to oczywiste ze względu na charakter zaburzeń autystycznych są to zaburzenia relacji i porozumiewania się z innymi osobami oraz tendencja do nietypowych, dziwnych, stereotypowych zachowań i zainteresowań, ograniczenie różnorodności zabawy. Wczesne oznaki takich nieprawidłowości rozwojowych są najbardziej zauważalne w naturalnych relacjach i sytuacjach domowych, rodzinnych. Dlatego pierwsi spostrzegać je mogą rodzice. Niekiedy sygnał wypływa od członków dalszej rodziny, opiekunek, lekarzy, wychowawców przedszkolnych, psychologów lub innych osób mających kontakt z dzieckiem. W przypadku takich podejrzeń, warto szybko zgłosić się na wizytę do specjalistycznego ośrodka (Poradni dla Dzieci z Autyzmem) z prośbą o ocenę rozwoju dziecka (szybko z tego względu, że oczekiwanie na termin wizyty może być długie). W większości tego rodzaju placówek, również finansowanych przez NFZ, nie jest wymagane skierowanie. Jeżeli jego przedstawienie jest wymagane, poproś o nie lekarza rodzinnego lub pediatrę w Twojej Poradni podstawowej opieki zdrowotnej. Informacje o placówkach, w których możesz uzyskać pomoc diagnostyczną, znajdziesz w rozdziale ŚWIADCZENIA ZDROWOTNE I REHABILITACYJNE WAŻNE INFORMACJE Twoje dziecko i Ty potrzebujecie konkretnej oceny prawidłowości rozwoju dziecka wykluczenia lub potwierdzenia zaburzeń przez postawienie rozpoznania zgodnego z kryteriami diagnostycznymi obowiązującej w Polsce klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia ICD-10 (patrz ramka z wykazem rozpoznań CAŁOŚCIOWYCH ZABURZEŃ ROZWOJOWYCH). 3

CAŁOŚCIOWE ZABURZENIA ROZWOJOWE Wykaz rozpoznań według obowiązującej w Polsce Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 F 84 Całościowe zaburzenia rozwojowe F 84.0 Autyzm dziecięcy F 84.1 Autyzm atypowy F 84.2 Zespół Retta F 84.3 Inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne F 84.4 Zaburzenia hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi F 84.5 Zespół Aspergera F 84.8 Inne całościowe zaburzenia rozwojowe F 84.9 Całościowe zaburzenia rozwojowe, nieokreślone W przypadkach trudnych diagnostycznie może to być początkowo rozpoznanie wstępne, do dalszej obserwacji i weryfikacji diagnozy w ciągu kilku miesięcy. Placówka, stawiająca rozpoznanie wstępne, powinna wskazać jak i gdzie kontynuować postępowanie diagnostyczne. W przypadku występowania nieprawidłowości w rozwoju, przedłużenie procesu stawiania ostatecznej diagnozy nie powinno odraczać podjęcia oddziaływań terapeutycznych. Ze względu na ewentualną potrzebę zapewnienia dziecku odpowiednich świadczeń zdrowotnych, edukacyjnych i pomocy społecznej, konieczne jest uzyskanie potwierdzenia rozpoznania w formie pisemnego zaświadczenia. UWAGA Opisany wyżej proces diagnostyczny dotyczy ustalenia rozpoznania rozumianego w sensie medycznym, to znaczy czy w przypadku Twojego dziecka występuje lub nie występuje autyzm dziecięcy bądź inne całościowe zaburzenie rozwojowe (ze spektrum autyzmu). Taka diagnoza w terminologii medycznej określana jest jako diagnoza nozologiczna (oznacza rozpoznanie konkretnej jednostki chorobowej lub zespołu zaburzeń zgodnie z kryteriami diagnostycznymi klasyfikacji ICD-10). Oprócz diagnozy nozologicznej niezbędne jest również dokonanie diagnozy funkcjonalnej Twojego dziecka. Diagnoza funkcjonalna określa poziom rozwojowy dziecka we wszystkich istotnych funkcjach, m.in. ruchowych, percepcyjnych, poznawczych, porozumiewania się z otoczeniem, w odniesieniu do inwentarzy prawidłowego rozwoju. Dokonywana jest przy pomocy odpowiednich skal i testów. Najczęściej stosowanym narzędziem diagnostycznym dla dzieci z autyzmem jest PEP-R (Profil Psychoedukacyjny wg E. Schoplera), a dla młodzieży i dorosłych z autyzmem jego odpowiednia do wieku wersja AAPEP (lub nowsza TTAP). Diagnoza funkcjonalna jest podstawą do tworzenia indywidualnych planów i programów terapeutycznych oraz edukacyjnych dla dzieci i młodzieży z autyzmem. Powinna być cyklicznie ponawiana w miarę rozwoju dziecka. Jest podstawą kompleksowego postępowania terapeutycznego. Dlatego jest niezbędna w następnych etapach po diagnozie nozologicznej. 4

PO DIAGNOZIE Jeżeli w wyniku postępowania diagnostycznego podejrzenie zaburzeń rozwoju u Twojego dziecka zostało potwierdzone, jeżeli rozpoznano u niego autyzm dziecięcy, Zespół Aspergera lub inne całościowe zaburzenie rozwojowe to: twoje dziecko powinno zostać jak najszybciej objęte pomocą terapeutyczną, rehabilitacyjną i edukacyjną. Składają się na nią świadczenia zdrowotne, edukacyjne (dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi) oraz pomocy społecznej, które przedstawiamy w kolejnych rozdziałach Informatora. UWAGA Z interwencją terapeutyczną nie można czekać również w przypadku przedłużania się procesu diagnostycznego. Może mieć miejsce sytuacja, w której ze względu na trudności diagnostyczne po pierwszych wizytach nie zostało jeszcze postawione ostateczne, jednoznaczne rozpoznanie. Niezbędna jest wówczas dłuższa obserwacja, kontynuacja postępowania diagnostycznego. Jednak jeżeli diagnoza wstępna potwierdza podejrzenie całościowych zaburzeń rozwojowych, konieczne jest podjęcie oddziaływań terapeutycznych i rehabilitacyjnych bezzwłocznie, na podstawie wstępnego rozpoznania, nie czekając na potwierdzenie ostatecznej diagnozy. I. ŚWIADCZENIA ZDROWOTNE I REHABILITACYJNE POMOC W RAMACH UBEZPIECZENIA ZDROWOTNEGO System opieki zdrowotnej w Polsce powinien obejmować pomocą specjalistyczną osoby z autyzmem. Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) zawiera umowy na świadczenie usług zdrowotnych dla osób z autyzmem i innymi pokrewnymi zaburzeniami rozwojowymi. Usługi te są kontraktowane w ramach Poradni dla Osób z Autyzmem. Także Poradnie Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży mogą zakontraktować świadczenia zdrowotne dla osób z autyzmem, jeżeli prowadzą odpowiednie programy terapeutyczne dla tych osób. NFZ zawiera kontrakty na świadczenia Poradni dla Osób z Autyzmem również z niepublicznymi poradniami (niepublicznymi zakładami opieki zdrowotnej NZOZ), prowadzonymi przez organizacje pozarządowe (stowarzyszenia i fundacje) oraz podmioty prywatne. 5

UWAGA Twoje dziecko może skorzystać ze świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, jeżeli odprowadzane są składki zdrowotne za dziecko (powinno być ono zgłoszone do ubezpieczenia). Korzystając ze służby zdrowia w ramach ubezpieczenia zdrowotnego, należy przedstawić dowód ubezpieczenia. Jeżeli masz problemy z uzyskaniem dostępu do świadczeń zdrowotnych (odległy termin wizyty, brak miejsc, brak specjalistycznych placówek zdrowotnych dla osób z autyzmem) skargi możesz kierować do: Sekcji Skarg i Wniosków w Podlaskim Oddziale Narodowego Funduszu Zdrowia, ul. Pałacowa 3, 15-042 Białystok, tel.(085) 745 95 77, 745 95 76, e-mail: pacjenci@nfz-bialystok.pl Działu Skarg i Wniosków przy Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia ul. Grójecka 186, 02-390 Warszawa, tel. (022) 572 61 55, 572 61 95 Biura Rzecznika Praw Pacjenta ul. Młynarska 46, 01-171 Warszawa, sekretariat: tel. (022) 532 82 50, fax (022) 532-82-30 ogólnopolska bezpłatna infolinia: 800 190 590 e-mail: sekretariat@bpp.gov.pl www.bpp.gov.pl Fundacji Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej ul. Nowogrodzka 62a lok. 315, 02-002 Warszawa, tel. (022) 474 15 22, fax (022) 474 15 23 e-mail: kontakt@prawapacjenta.eu http://www.prawapacjenta.eu/ Dokumentem potwierdzającym prawo do świadczeń zdrowotnych może być: - dla osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę druk ZUS RMUA wydawany przez pracodawcę, aktualne zaświadczenie z zakładu pracy, legitymacja ubezpieczeniowa wraz z aktualnym wpisem i pieczątką (wpis ten ważny jest tylko miesiąc), - dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą aktualny dowód wpłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne, - dla osoby ubezpieczonej w KRUS legitymacja KRUS wraz z dowodem wpłaty ostatniej składki na ubezpieczenie społeczne, - dla emerytów i rencistów legitymacja emeryta lub rencisty lub aktualny odcinek emerytury lub renty, - dla osoby bezrobotnej aktualne zaświadczenie z Urzędu Pracy, - dla osoby ubezpieczonej dobrowolnie umowa zawarta z NFZ wraz z aktualnym dowodem opłaty składki, - dla członka rodziny osoby ubezpieczonej dowód opłacenia składki zdrowotnej przez osobę, która zgłosiła członków rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego, legitymacja rodzinna z wpisanymi członkami rodziny wraz z aktualną datą i pieczątką płatnika lub ZUS, aktualne zaświadczenie z zakładu pracy, legitymacja emeryta lub rencisty z wpisanymi członkami rodziny wraz z aktualnym odcinkiem emerytury lub renty; w przypadku członków rodziny dzieci, które ukończyły 18 r.ż., dodatkowo należy przedstawić dokument potwierdzający fakt kontynuacji nauki (do 26 r.ż.) lub dokument potwierdzający znaczny stopień niepełnosprawności. 6

Gdzie szukać informacji? Informacje o tym, które poradnie zawarły kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia na leczenie osób z autyzmem można uzyskać: - dzwoniąc na prowadzoną w oddziale wojewódzkim NFZ infolinię dotyczącą kontraktów zawartych na świadczenia zdrowotne: Podlaski Oddział NFZ, Wydział Świadczeń Opieki Zdrowotnej: ambulatoryjna opieka specjalistyczna, tel. (085) 745 95 11, (085) 745 95 28; psychiatria: tel. (085) 745 95 68 - na stronie internetowej Podlaskiego Oddziału NFZ w zakładce : Dla pacjentów => Wykaz szpitali i poradni 2014 => Opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień => Świadczenia dla osób z autyzmem dziecięcym lub innymi całościowymi zaburzeniami rozwoju (Poradnie) HTTP://109.231.41.91:9998/INF/2012/INDEX_2008.PHP NIEPUBLICZNE ZAKŁADY OPIEKI ZDROWOTNEJ: PORADNIE DLA OSÓB Z AUTYZMEM, KTÓRE MAJĄ W 2014 R. ZAWARTY KONTRAKT Z NFZ Białystok NZOZ AXON ul. Antoniukowska 11, 15-740 Białystok, tel. (085) 743 88 63, tel. kom. 0518 499 008 e-mail: axon@mentor-med.pl http://www.mentor-med.pl/axon.php Poradnia dla osób z autyzmem dziecięcym lub innymi całościowymi zaburzeniami rozwoju Oferowana pomoc: DIAGNOSTYKA: - autyzm, Zespół Aspergera, całościowe zaburzenia rozwoju - diagnoza całościowa: nozologiczna i funkcjonalna orientacyjny czas oczekiwania: około 1 roku kryteria zapisów: dzieci, młodzież, osoby dorosłe Dni i godziny przyjmowania pacjentów: poniedziałek wtorek: 10.00-20.00, środa: 11.00-18.00, czwartek: 8.00-18.00, piątek: 15.00-18.00, sobota: 8.00-11.00. Oferowana pomoc: TERAPIA I REHABILITACJA: - autyzm, Zespół Aspergera, całościowe zaburzenia rozwoju - układanie indywidualnych programów terapeutyczno-rehabilitacyjnych - terapia psychologiczna - terapia pedagogiczna - terapia logopedyczna - terapia z lekarzem psychiatrą - trening Umiejętności Społecznych - psychomotoryka orientacyjny czas oczekiwania: około 1,5 roku po diagnozie w tutejszej Poradni kryteria zapisów: dzieci, młodzież, osoby dorosłe 7

Łomża NZOZ Ośrodek Stymulacji i Rozwoju dla Dzieci w Łomży ul. Szosa Zambrowska 1/27, 18-400 Łomża, tel. (086) 473 31 84 e-mail: kontakt@osrodekstymulacji.pl http://www.osrodekstymulacji.pl/ Poradnia dla Osób z Autyzmem Dni i godziny przyjmowania pacjentów: poniedziałek, wtorek, środa, czwartek. Zapisy w rejestracji: poniedziałek: 12.00-18.00, wtorek: 9.00-15.00, środa: 9-00-13.30, czwartek: 9.00-15.00 Oferowana pomoc: DIAGNOSTYKA: - autyzm, Zespół Aspergera - diagnoza lekarska, psychologiczna, pedagogiczna, logopedyczna orientacyjny czas oczekiwania: na bieżąco kryteria zapisów: dzieci i młodzież do okresu gimnazjum/liceum Oferowana pomoc: TERAPIA I REHABILITACJA: - autyzm, Zespół Aspergera - tworzenie indywidualnych, wieloprofilowych programów usprawniania - wskazówki do pracy z dzieckiem w środowisku - terapia indywidualna - terapia grupowa - terapia psychologiczna - terapia pedagogiczna - Trening Umiejętności Społecznych - integracja sensoryczna - terapia logopedyczna - konsultacje dla rodzin; - terapia rodzin orientacyjny czas oczekiwania: około 1 miesiąca kryteria wiekowe: dzieci, młodzież 8

INNE PLACÓWKI ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH Białystok Fundacja Nadzieja i Szansa ul. Gliniana 14, 15-068 Białystok, tel. (085) 741 30 22 Oferowana pomoc: DIAGNOSTYKA: - dzieci z autyzmem - ocena pediatryczno-rehabilitacyjna - ocena psychologiczna i logopedyczna - ocena neurologiczna orientacyjny czas oczekiwania: 1-2 tyg. kryteria zapisów: dzieci od 5 r.ż. i młodzież do 18 r.ż. Oferowana pomoc: TERAPIA: - autyzm - EEG Biofeedbeck - zajęcia z logopedą, psychologiem - zajęcia świetlicowe - zajęcia z hipoterapii we współpracy z Ośrodkiem Jeździecko-Edukacyjnym HORSE HEAVEN orientacyjny czas oczekiwania: 1-2 tyg. kryteria zapisów: dzieci od 5 r.ż. i młodzież do 18 r.ż. Krajowe Towarzystwo Autyzmu Oddział w Białymstoku ul. Pułaskiego 96, 15-338 Białystok, tel. (085) 745 37 44 e-mail: kta@kta.bialystok.pl http://www.kta.bialystok.pl/ Punkt konsultacyjno-diagnostyczny tel. (085) 745 37 44, 745 37 11 e-mail: punkt@kta.bialystok.pl http://www.kta.bialystok.pl/kta/punkt-konsultacyjno-diagnostyczny/ Oferowana pomoc: DIAGNOZA: - autyzm, Zespół Aspergera, całościowe zaburzenia rozwojowe - diagnoza funkcjonalna orientacyjny czas oczekiwania: na bieżąco kryteria zapisów: dzieci z autyzmem do 15 r. ż z orzeczeniem o niepełnosprawności Dni i godziny przyjmowania pacjentów: poniedziałek-piątek: 14.00-19.00 9

Oferowana pomoc: TERAPIA I REHABILITACJA: - układanie indywidualnych programów terapeutycznych - terapia indywidualna: pedagogiczna, logopedyczna, sensoryczna - terapia grupowa z zakresu treningu umiejętności społecznych: grupa dla małych dzieci oraz grupa dla dzieci starszych i młodzieży Zespołem Aspergera) Oferowana pomoc: KONSULTACJE: - konsultacje dla: rodzin i opiekunów osób z autyzmem - konsultacje dla nauczycieli i specjalistów z różnych placówek oświatowych Ośrodek Szkolno-Terapeutyczno-Opiekuńczy dla Dzieci i Młodzieży z Cechami Autyzmu w Białymstoku e-mail: osto@kta.bialystok.pl http://www.kta.bialystok.pl/kta/osto/ Dni i godziny pracy Ośrodka: poniedziałek-piątek: 8.00-16.00 Oferowana pomoc: TERAPIA I REHABILITACJA: - autyzm, całościowe zaburzenia rozwoju - opracowywanie indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych; terapia indywidualna; rehabilitacja; edukacji - specjalistyczne usługi opiekuńcze - szkolenia dla własnej kadry; szkolenia dla rodziców i nauczycieli, pedagogów, psychologów z terenu miasta i województwa; - propagowanie wiedzy o autyzmie i problemach rodzin nim dotkniętych; - organizowanie dni otwartych dla rodzin, dla profesjonalistów; - współorganizowanie ze stowarzyszeniem imprez integracyjnych; - współpraca z lokalnymi mediami; - współorganizowanie ze stowarzyszeniem imprez charytatywnych, pozyskiwanie środków finansowych i rzeczowych na funkcjonowanie i wyposażenie ośrodka; - współpraca z organizacjami pozarządowymi i samorządowymi zajmującymi się problemami osób niepełnosprawnych i ich środowiska. kryteria zapisów: dzieci, młodzież i dorośli do 22 r.ż. 10

TERAPIE WSPOMAGAJĄCE Białystok Gabinet Terapii Dzieci ZMYSŁ Urszula Malinowska ul. Warmińska 34C, 15-553 Białystok, tel. 0 602 368 008 Oferowana pomoc: - integracja sensoryczna Grabówka-Białystok Ośrodek Jeździecko-Edukacyjny HORSE HEAVEN Jolanta Stanisława Kaminski ul. Wypoczynkowa 22, 15-523 Grabówka-Białystok, tel. 0 666 103 330, 0 601 505 887, tel. (085) 740 23 99 Oferowana pomoc: - hipoterapia dla dzieci i młodzieży z autyzmem 11

II. POMOC OFEROWANA W RAMACH SYSTEMU EDUKACJI ŚWIADCZENIA PORADNI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNYCH Poradnie wydają orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego niezbędne w przedszkolach i szkołach oraz opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju, udzielają też pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom i ich rodzinom. Do zadań poradni psychologiczno-pedagogicznych należy m.in. terapia zaburzeń rozwojowych, pomoc uczniom w dokonywaniu wyboru kierunku kształcenia, zawodu i planowaniu kariery zawodowej, pomoc rodzicom i nauczycielom w diagnozowaniu i rozwijaniu potencjalnych możliwości oraz mocnych stron uczniów, wspomaganie wychowawczej i edukacyjnej funkcji rodziny oraz szkoły. Poradnie wydają opinie w sprawach dotyczących m.in.: - wcześniejszego przyjęcia dziecka do szkoły podstawowej oraz odroczenia rozpoczęcia spełniania obowiązku szkolnego, - dostosowania wymagań edukacyjnych, wynikających z programu nauczania, do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom, - zwolnienia ucznia z głęboką dysleksją rozwojową z nauki drugiego języka obcego, - przystąpienia ucznia lub absolwenta z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi lub ze specyficznymi podstawowej, egzaminu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w gimnazjum, egzaminu maturalnego lub egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, w warunkach i formie dostosowanych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych ucznia lub absolwenta. Pomoc oferowana w ramach poradni psychol ogiczno-pedagogicznych jest bezpłatna. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tj. Dz. U. z 2004., nr 256, poz. 2572 z (późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz.U. Nr 228, poz. 1488) Gdzie szukać informacji? Informacje dotyczące poradni psychologicznopedagogicznych powinny znajdować się w starostwie w Wydziale Edukacji (Oświaty) oraz w analogicznym wydziale Urzędu Miasta lub Urzędu Gminy. Informacji tych można także szukać w Kuratorium Oświaty. 12

W województwie podlaskim wykaz poradni psychologiczno-pedagogicznych można znaleźć na stronie internetowej Podlaskiego Kuratorium Oświaty: http://www.kuratorium1.home.pl/kuratorium2/szkoly/2013/sz_publiczne.xls Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne: Białystok orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydają dwie poradnie psychologicznopedagogiczne: Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna Nr 1 ul. Piotrkowska 2A, 15-439 Białystok tel. (085) 744 53 17, fax(085) 744 53 50 Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna Nr 2 ul. Mazowiecka 35, 15-301 Białystok tel.(085) 742 34 34, fax. (085) 742 99 78 Łomża orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydaje: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 2 ul. Kopernika 16, 18-400 Łomża tel. (086) 215 03 18, fax (086) 216 26 87 e-mail: ppplomza@poczta.onet.pl Suwałki orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydaje: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Nowomiejska 10, 16-400 Suwałki tel. (087) 566 41 49 powiat augustowski orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydaje: Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Młyńska 52, 16-300 Augustów tel./fax (087) 643 36 21 powiat sokólski opinie dla dzieci z autyzmem wydaje: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. 1000-lecia Państwa Polskiego 24a, 16-200 Dąbrowa Białostocka tel. (085) 712 13 46 13

powiat zambrowski orzeczenia i opinie dla dzieci z autyzmem wydaje: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Obwodowa 2, 18-300 Zambrów tel. (086) 271 21 78 WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU Pomoc ta organizowana jest dla małych dzieci (od urodzenia do momentu pójścia do szkoły, zazwyczaj do 7 roku życia). Wczesne wspomaganie rozwoju dzieci ma na celu pobudzanie psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka od chwili wykrycia niepełnosprawności, do podjęcia nauki w szkole. Wczesne wspomaganie może być organizowane w przedszkolu, w szkole podstawowej, w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, w publicznej i niepublicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, jeżeli mają one możliwość realizacji wskazań zawartych w opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, w szczególności dysponują środkami dydaktycznymi i sprzętem, niezbędnymi do prowadzenia wczesnego wspomagania. Jednak nie wszystkie ww. placówki prowadzą wczesne wspomaganie rozwoju. Pomoc ta oferowana jest przez zespół specjalistów, w skład którego wchodzą osoby posiadające przygotowanie do pracy z małymi dziećmi z zaburzonym rozwojem psychoruchowym: oligofrenopedagog, tyflopedagog lub surdopedagog, psycholog, logopeda, inni specjaliści w zależności od potrzeb dziecka i jego rodziny. Zespół ten ustala kierunki pracy z dzieckiem oraz harmonogram podejmowanych działań w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka oraz wsparcia jego rodziny. Poza tym do jego zadań należy: nawiązanie współpracy z zakładem opieki zdrowotnej lub ośrodkiem pomocy społecznej w celu zapewnienia dziecku rehabilitacji, terapii lub innych form pomocy, opracowanie i realizacja indywidualnego programu pracy z dzieckiem i jego rodziną, analiza skuteczności pomocy udzielanej w ramach wczesnego wspomagania. Zajęcia w ramach wczesnego wspomagania organizowane są w wymiarze od 4 do 8 godzin w miesiącu. UWAGA Ze względu na bardzo małą liczbę godzin przewidzianą w ramach Wczesnego Wspomagania Rozwoju (od jednej do dwóch godzin tygodniowo) forma ta może być jedynie uzupełnieniem podstawowych form terapii dla dzieci z autyzmem i innymi całościowymi zaburzeniami rozwoju. Aby dziecko mogło skorzystać z tego rodzaju wsparcia, musi mieć wydaną opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju. Opinie te wydają publiczne i niepubliczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne. P om o c o f e r o w a n a w r a m a c h w c z e s n e g o w s p o ma g a n i a r o z w o j u j e s t b e z p ł a t n a. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tj. Dz. U. z 2004 r, nr 256, poz. 2572 z (późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11.XI.2013 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz.U.2013 r., nr 1257) 14

Gdzie szukać informacji? Przede wszystkim postaraj się dotrzeć do publicznej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Twoim mieście lub powiecie. Tam można dowiedzieć się o placówkach oświatowych, w których jest prowadzone wczesne wspomaganie rozwoju dziecka. Informacje te powinny znajdować się także w Wydziale Edukacji (Oświaty) Urzędu Miasta lub Urzędu Gminy oraz w analogicznym wydziale w starostwie powiatu. Białystok wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Samorządowe Przedszkole Integracyjne nr 26 ul. Ciepła 19, 15-472 Białystok, tel./fax (085) 675 42 55 Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowczy im. Waldemara Kikolskiego ul. Antoniuk Fabryczny 40,15-741 Białystok, te. (085) 654 01 63, fax (085) 662 20 99 Zespół Szkół nr 11 Szkoła Podstawowa Specjalna Nr 17 Publiczne Gimnazjum Specjalne nr 21 ul. Rzemieślnicza 16, 15-773 Białystok, tel. (085) 653 07 84 Łomża wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Przedszkole nr 4 z Oddziałami Integracyjnymi ul. Spółdzielcza 8, 18-400 Łomża, tel. (086) 218 39 77 Suwałki wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Nowomiejska 10, 16-400 Suwałki, tel. (087) 566 41 49 Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Nr 1 ul. Przytorowa 8, 16-400 Suwałki, tel. (087) 566 29 53, fax (087) 566 28 27 powiat augustowski wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Młyńska 52, 16-300 Augustów, tel./fax (087) 643 36 21 powiat grajewski wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Zespół Szkół Specjalnych ul. Ełcka 11, 19-200 Grajewo, tel.(086) 272 31 15 15

powiat sokólski wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Janusza Korczaka w Sokółce Osiedle Zielone 1A, 16-100 Sokółka, tel./fax (085) 711-26-78 powiat wysokomazowiecki wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Ludowa 15A, 18-200 Wysokie Mazowieckie tel./fax (086) 275 25 52, 0 695 998 244 powiat zambrowski wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci z autyzmem prowadzi: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Obwodowa 2, 18-300 Zambrów tel. (086) 271 21 78 PLACÓWKI PRZEDSZKOLNE I SZKOLNE DLA DZIECI Z AUTYZMEM Dzieci z autyzmem, z zespołem Aspergera i innymi zaburzeniami rozwojowymi w wieku przedszkolnym i szkolnym mają prawo do otrzymania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. O jego wydanie wnioskują rodzice. Orzeczenie to jest wydawane dla dzieci i młodzieży, które wymagają stosowania specjalnej organizacji nauki i metod kształcenia. Na tej podstawie przedszkole lub szkoła dostosowuje warunki i formy nauczania do potrzeb dziecka określonych w orzeczeniu. Prawo oświatowe gwarantuje dzieciom i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi możliwość uczęszczania do wszystkich typów przedszkoli i szkół: ogólnodostępnych (tzw. masowych), integracyjnych, z oddziałami integracyjnymi, specjalnych, z oddziałami specjalnymi. Placówka oświatowa, do której uczęszcza dziecko, ma zapewnić mu realizację zaleceń określonyc w orzeczeniu. Uczeń taki ma także prawo do dostosowania treści nauczania, a co za tym idzie dostosowania systemu jego oceniania. Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci i młodzieży z autyzmem wydają poradnie psychologicznopedagogiczne wskazane przez kuratora oświaty. 16

Jeżeli stan zdrowia dziecka znacznie utrudnia lub uniemożliwia uczęszczanie do szkoły (w tym do kl. 0), może być wydane orzeczenie o nauczaniu indywidualnym. Zajęcia te mogą być organizowane w domu rodzinnym, szkole lub w specjalnym ośrodku szkolnowychowawczym. Możliwe jest także wprowadzanie ucznia na zajęcia z innymi dziećmi, z klasą. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tj. Dz. U. z 2004 r., nr 256, poz. 2572 z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz.U.2010.228.1489), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz.U.2010.228.1490), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 18 września 2008 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz. U. z 2008 r., nr 173, poz. 1072), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 18 września 2008 r. w sprawie sposobu i trybu organizowania indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz. U. z 2008 r., nr 175, poz. 1086). Gdzie szukać informacji? Informacje o przedszkolach i szkołach integracyjnych można znaleźć w Urzędzie Gminy (Miasta) oraz w Kuratorium Oświaty. Informacje o szkołach specjalnych znajdują się w starostwach powiatu i w Kuratoriach Oświaty. Jeżeli masz problemy z uzyskaniem dostępu do wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, przedszkola, szkoły, poradni psychologiczno-pedagogicznej możesz kontaktować się z: - wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta odpowiedzialnym za sprawy edukacji, - starostą odpowiedzialnym za sprawy edukacji (jeżeli chodzi o szkoły specjalne, poradnie psychologiczno pedagogiczne). Jeżeli przedszkole, szkoła, poradnia psychologiczno-pedagogiczna łamie prawa ucznia (nie realizuje zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, nie organizuje zajęć rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych, nie dostosowuje programu nauczania do potrzeb dziecka z orzeczonym kształceniem specjalnym), możesz kontaktować się z Rzecznikiem Praw Ucznia (osobą odpowiedzialną za kształcenie uczniów niepełnosprawnych) w: Podlaskim Kuratorium Oświaty Rynek Kościuszki 9, 15-950 Białystok, tel. (085) 748 48 48, fax (085) 748 48 49 e-mail: kuratorium@kuratorium.bialystok.pl http://www.kuratorium.bialystok.pl/kuratorium2/desktopdefault.aspx lub delegaturą Kuratorium Oświaty na Twoim terenie: Delegatura Kuratorium Oświaty w Łomży ul. Nowa 2, 18-400 Łomża, tel./ fax (086) 216 54 65 e-mail: lomza.delegatura@kuratorium.bialystok.pl 17

Delegatura Kuratorium Oświaty w Suwałkach ul. Sejneńska 13, 16-400 Suwałki, tel. (087) 566 52 77, fax (087) 566 37 02 e-mail: suwalki.delegatura@kuratorium.bialystok.pl SZKOŁY, W KTÓRYCH UCZĄ SIĘ DZIECI Z AUTYZMEM Dzieci z autyzmem mają prawo uczęszczać do wszystkich placówek edukacyjnych (ogólnodostępnych, integracyjnych, specjalnych). SZKOŁY I PRZEDSZKOLA SPECJALNE ORAZ PROWADZĄCE ODDZIAŁY SPECJALNE: Białystok Niepubliczne Przedszkole Terapeutyczne "PRZYJAZNY DOMEK" ul. Przyjazna 39 (Oś. Leśna Dolina), 15-666 Białystok, tel. 0 668 772 259, 0 519 081 200 e-mail: sekretariat@przyjaznydomek.com.pl http://www.bialystokautyzm.pl/ Niepubliczny Terapeutyczny Punkt Przedszkolny dla dzieci autystycznych U Tygryska ul. W. Wysockiego 62, 15-167 Białystok, tel. 0 603 403 708 e-mail: p.przedszkolny.tygryska@wp.pl http://bialystok-autyzm-tygryska.webnode.com/ Przedszkole Samorządowe NR 12 Tęczowe (z oddziałami specjalnymi) ul. Podleśna 3A, 15-227 Białystok, tel./ fax (085) 732-77-71 Szkoła Podstawowa Nr 11 im. Kornela Makuszyńskiego w Białymstoku z oddziałami specjalnymi dla dzieci z wadą słuchu oraz ze sprzężoną niepełnosprawnością ul. Poleska 27, 15-476 Białystok, tel. (085) 675 06 61, fax (085) 664 21 96 - oddziały dla uczniów z autyzmem Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowczy im. Waldemara Kikolskiego Szkoła Podstawowa Specjalna Publiczne Gimnazjum Nr 24 ul. Antoniuk Fabryczny 40,15-741 Białystok, tel. (085) 654 01 63, fax (085) 662 20 99 Szkoła Podstawowa Specjalna ul. Wojska Polskiego 17, 17-100 Białystok, tel. (085) 833 26 80 Zespół Szkól Nr 11 Szkoła Podstawowa Nr 17 Specjalna w Publiczne Gimnazjum nr 21 Specjalne ul. Rzemieślnicza 16, 15-773 Białystok, tel./ fax (085) 653 07 84 18

Łomża Suwałki Zespół Szkół Nr 12 Szkoła Podstawowa Nr 35 Specjalna Publiczne Gimnazjum Nr 26 Specjalne ul. Krakowska 19, 15-875 Białystok, tel. (085) 742 06 75 Zespół Szkół nr 13 Szkoła Podstawowa Nr 46 Specjalna Publiczne Gimnazjum Nr 22 Specjalne ul. Słonimska 38, 15-029 Białystok, tel. (085) 741 56 61, fax (085) 732 27 92 Zespół Szkół Nr 14 przy Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym im. J. Śniadeckiego Szkoła Podstawowa Nr 39 Publiczne Gimnazjum Nr 27 ul. M. C. Skłodowskiej 26, 15-276 Białystok, tel. (085) 744 73 22 Zespół Szkół Nr 15 przy Dziecięcym Szpitalu Klinicznym im. L. Zamenhofa Szkoła Podstawowa Nr 40 Publiczne Gimnazjum Nr 28 ul. Waszyngtona 17, 15-274 Białystok, tel. (085) 745 05 67 Zespół Szkół Nr 16 Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna im. Marii Grzegorzewskiej Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy ul. Lipowa 41d, 15-424 Białystok, tel. (085) 742 25 69 Przedszkole Publiczne Nr 8 ul. Wojska Polskiego 161, 18-400 Łomża, tel. (086) 216 95 41 Zespół Szkół Specjalnych Szkoła Podstawowa Specjalna Nr 8 Filia Szkoły Podstawowej Specjalnej Publiczne Gimnazjum Specjalne nr 7 Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy Nr 1 ul. Nowogrodzka 4, 18-400 Łomża, tel./fax (086) 216 57 64 Niepubliczna Terapeutyczna Szkoła Podstawowa Bajka w Suwałkach ul. M. Skłodowskiej Curie 5, tel. kom. 0514 233 065 e-mail bajka.suwalki@op.pl http://www.bajka.suwalki.pl/ 19

Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Nr 1 Szkoła Podstawowa Specjalna nr 1 w Suwałkach dla uczniów z upośledzeniem umysłowym oraz autyzmem i niepełnosprawnościami sprzężonym Gimnazjum Specjalne nr 8 w Suwałkach dla uczniów z upośledzeniem umysłowym oraz autyzmem i niepełnosprawnościami sprzężonymi Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna ul. Przytorowa 8, 16-400 Suwałki, tel. (087) 566 29 53, fax (087) 566 28 27 Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Nr 2 Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna ul. Wojska Polskiego 9, 16-400 Suwałki, tel. (087) 566 58 78 powiat augustowski Zespół Szkół Specjalnych Szkoła Podstawowa Nr 7 Specjalna Gimnazjum Nr 5 Specjalne Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy ul. Mickiewicza 2, 16-300 Augustów, tel. (087) 643 43 36 Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy (niepubliczny dla chłopców) Gimnazjum Specjalne ul. Jeziorna 31,16-300 Augustów, tel. (087) 644 31 61 powiat bielski Zespół Szkół Specjalnych Szkoła Podstawowa Specjalna Gimnazjum Specjalne Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna Szkoła Przysposabiająca do Pracy ul. Wojska Polskiego 17, 17-100, tel. (085) 833 26 80 powiat grajewski Zespół Szkół Specjalnych Szkoła Podstawowa Nr 3 Specjalna - 2 oddziały dla uczniów z autyzmem Publiczne Gimnazjum Nr 4 Specjalne Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna Szkoła Przysposabiająca do Pracy Zawodowej ul. Ełcka 11, 19-200 Grajewo, tel./ fax (086) 272 31 15 powiat hajnowski Zespół Szkół Nr 4 Szkoła Podstawowa Nr 4 Publiczne Gimnazjum nr 4 Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy ul. Wróblewskiego 2, 17-200 Hajnówka, tel. (085) 682 24 05 20

powiat moniecki Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych Gimnazjum Specjalne Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy ul. Szkolna 22, 19-100 Mońki, tel./ fax (085) 716 27 05 powiat siemiatycki Zespół Szkół Specjalnych Szkoła Podstawowa Specjalna Gimnazjum Specjalne ul. Pałacowa 16, 17-300 Siemiatycze, tel. (085) 655 21 26 powiat sokólski Filia Szkoły Podstawowej Specjalnej przy Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opiekuńczo-Leczniczym dla Dzieci i Młodzieży w Bacikach Średnich Baciki Średnie 68, 17-300 Siemiatycze, tel. (085) 655-25-01 Salezjański Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Szkoła Podstawowa Specjalna Gimnazjum Specjalne 16-200 Różanystok 13 b, tel. (085) 712 84 08 Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. J. Korczaka Szkoła Podstawowa Specjalna Gimnazjum Specjalne Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna Nr 3 Osiedle Zielone 1A, 16-100 Sokółka, tel./fax (085) 711 26 78 powiat zambrowski Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Przedszkole Specjalne Szkoła Podstawowa Specjalna Gimnazjum Specjalne Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna Długobórz Pierwszy 5, 18-301, tel. (086) 271 84 16, fax (086) 271 47 51 SZKOŁY I PRZEDSZKOLA INTEGRACYJNE LUB Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI: Białystok Samorządowe Przedszkole Nr 26 Integracyjne ul. Ciepła 19, 15-472 Białystok, tel./fax (085) 675 42 55 21

Przedszkole Samorządowe Nr 41 Integracyjne ul. Świętojańska 13/4B, 15-082 Białystok, tel. (085) 741 28 13, fax (085) 741 04 03 Przedszkole Samorządowe Nr 55 z Oddziałami Integracyjnymi ul. Kozłowa 25,15-868 Białystok, tel./ fax (085) 662 88 99 Przedszkole Samorządowe nr 58 Integracyjne im. Jana Wilkowskiego ul. Palmowa 20A, 15-795 Białystok, tel. (085) 654 03 63, fax (085) 654 14 74 - oddział specjalny dla dzieci z autyzmem Szkoła Podstawowa Nr 8 im. Świętego Kazimierza Królewicza ul. Jesienna 8, 15-151 Białystok, tel. (085) 675 08 62, fax (085) 675-57-35 Szkoła Podstawowa Nr 14 im. Kazimierza Pułaskiego ul. Pułaskiego 25, 15-337 Białystok, tel. (085) 742 03 64, fax (085) 744 91 59 Szkoła Podstawowa Nr 47 im. Jana Klemensa Branickiego ul. Palmowa 21, 15-795 Białystok, tel. (085) 653 19 81 Szkoła Podstawowa Nr 49 im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego-Prymasa Tysiąclecia ul. Armii Krajowej 32, 15-661 Białystok, tel. (085) 661 74 71, fax (085) 661 74 76 Szkoła Podstawowa Nr 50 im. Świętej Jadwigi Królowej Polski ul. Pułaskiego 96, 15-338 Białystok, tel. (085) 748 90 41, fax (085) 748 90 52 Szkoła Podstawowa Nr 51 ul. J.K. Kluka 11a, 15-197 Białystok, tel. (085) 678 50 60 Publiczne Gimnazjum Nr 4 ul. Ciepła 32, 15-472 Białystok, tel. (085) 675 21 34, fax (085) 664 22 71 Publiczne Gimnazjum Nr 5 im. Sługi Bożego Jana Pawła II ul. Pułaskiego 25, 15-337 Białystok, tel./ fax (085) 746 55 05 Publiczne Gimnazjum Nr 13 ul. Piastowska 3d, 15-207 Białystok, tel. (085) 740 30 90, fax (085) 740 30 95 Publiczne Gimnazjum Nr 14 ul. Upalna 26, 15-669 Białystok, tel./ fax (085) 661 32 27 Zespół Szkół Integracyjnych Nr 1 im. Jana Pawła II w Białymstoku Szkoła Podstawowa Nr 45 im. Jana Pawła II Publiczne Gimnazjum Nr 17 Integracyjne im. Jana Pawła II ul. Łagodna 10, 15-757 Białystok, tel. (085) 664 46 80, fax (085) 654 00 49 Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących z Oddziałami Integracyjnymi X Liceum Profilowane Liceum Ogólnokształcące Integracyjne Technikum Zawodowe z Oddziałami Integracyjnymi ul. Sienkiewicza 57, 15-002 Białystok, tel. (085) 675 25 33, fax (085) 675 02 15 22

Łomża Suwałki Zespół Szkół Ogólnokształcących XIV Liceum Ogólnokształcące ul. Upalna 26, 15-668 Białystok, tel. (085) 661 32 27 Przedszkole Nr 4 z Oddziałami Integracyjnymi ul. Spółdzielcza 8, 18-400 Łomża, tel. (086) 218 39 77 Szkoła Podstawowa Nr 5 im. Stanisława Staszica ul. Polna 40a, 18-400 Łomża, tel. (086) 216 20 38, 216 52 90 Szkoła Podstawowa Nr 10 im. Jana Pawła II ul. Niemcewicza 17, 18-400 Łomża, tel./ fax (086) 218 90 10 Publiczne Gimnazjum Nr 2 ul. Niemcewicza 17, 18-400 Łomża, tel./ fax (086) 473 59 43 Przedszkole Nr 4 z Oddziałem Integracyjnym ul. Skłodowskiej 7, 16-400 Suwałki, tel. (087) 567 90 84 Przedszkole Nr 5 z Oddziałem Integracyjnym ul. Witosa 4, 16-400 Suwałki, tel. (087) 567 76 29 Przedszkole Samorządowe Nr 8 ul. Putry 4b, 16-400 Suwałki, tel. (087) 567 15 54 - oddział dla dzieci z autyzmem Szkoła Podstawowa Nr 11 z Oddziałami Integracyjnymi ul. Szpitalna 66, 16-400 Suwałki, tel./ fax (087) 565 52 86 Zespół Szkół Nr 3 Gimnazjum Nr 5 z Oddziałami Integracyjnymi ul. Szpitalna 66, 16-400 Suwałki, tel./ fax (087) 567 80 63 Zespół Szkół Nr 10 ul. Antoniewicza 5, 16-400 Suwałki Szkoła Podstawowa Nr 10 z Oddziałami Integracyjnymi im. Olimpijczyków Polskich tel./ fax (087) 567 74 05 Gimnazjum Nr 7 z Oddziałami Integracyjnymi tel./ fax (087) 567 82 98 powiat augustowski Przedszkole Nr 3 ul. Tytoniowa 12, 16-300 Augustów, tel./ fax (087) 643-36-52 Szkoła Podstawowa Nr 2 im. Zygmunta Augusta ul. Rajgrodzka 1, 16-300 Augustów, tel./ fax (087) 643 28 55 Szkoła Podstawowa Nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi i Oddziałami Sportowymi ul. Mickiewicza 1, 16-300 Augustów, tel. (087) 643 51 08, fax (087) 643 29 33 23

Szkoła Podstawowa Nr 4 ul. M. Konopnickiej 5, 16-300 Augustów, tel. (087) 643 22 29, 643 61 38 Gimnazjum Nr 1 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego ul. Młyńska 35, 16-300 Augustów, tel./ fax (087) 643 22 26 Gimnazjum Nr 2 im. Sybiraków ul. Nowomiejska 41, 16-300 Augustów, tel./ fax (087) 643 22 30 Zespół Szkół Samorządowych im. 1 Pułku Ułanów Krechowieckich Gimnazjum nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi ul. Mickiewicza 1, 16-300 Augustów, tel. (087) 643 51 08, fax (087) 643 29 33 Zespół Szkół Technicznych im. gen. I. Prądzyńskiego Zasadnicza Szkoła Zawodowa Nr 2 ul. Tytoniowa 6, 16-300 Augustów, tel./ fax (087) 643 28 29 powiat białostocki Przedszkole z Oddziałami Integracyjnymi ul. J. Piłsudskiego 1a, 16-030 Supraśl, tel./ fax (085) 718-36-23 Przedszkole Samorządowe Nr 1 ul. Polna 27, 18-100 Łapy, tel. (085) 715 27 44 - oddział dla dzieci z autyzmem Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Papieża Jana Pawła II ul. Polna 9, 18-100 Łapy, tel. (085) 715 24 19 Szkoła Podstawowa im. króla Zygmunta Augusta ul. Polna 1/4a, 16-010 Wasilków, tel. (085) 718 54 98 Gimnazjum Nr 1 ul. Matejki 19, Łapy 18-100, tel. (085) 715 29 42 powiat bielski Przedszkole Samorządowe Nr 3 ul. Żeromskiego 4, 17-100 Bielsk Podlaski, tel. (085) 730 26 21 Szkoła Podstawowa Nr 3 im. Jarosława Kostycewicza ul. Poniatowskiego 9, 17-100 Bielsk Podlaski, tel. (085) 730 25 08 powiat grajewski Szkoła Podstawowa Nr 4 im. Henryka Sienkiewicza ul. Konstytucji 3 Maja 23, 19-203 Grajewo, tel./ fax (086) 272 30 78 Szkoła Podstawowa im. Władysława Broniewskiego ul. Kilińskiego 42, 19-230 Szczuczyn, tel./ fax (086) 272 50 32 24

Zespół Szkół Miejskich Nr 1 Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego Publiczne Gimnazjum Nr 1 im. Polskiego Czerwonego Krzyża ul. Szkolna 12, 19-200 Grajewo, tel. (086) 272 24 53, 272 48 28, fax (086) 272 29 65 Gimnazjum ul. Sportowa 1, 19-213 Radziłów, tel. (086) 273 64 80, fax (086) 273 60 14 powiat hajnowski Przedszkole Samorządowe Nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi ul. Rzeczna 3, 17-200 Hajnówka, tel. (085) 684 35 05, 684 35 33 Zespół Szkół Nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi w Hajnówce Szkoła Podstawowa Nr 2 im. Władysława Jagiełły - oddział dla uczniów z autyzmem Gimnazjum Nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi ul. Wróblewskiego 2, 17-200 Hajnówka, tel. (085) 682 28 66, fax (085) 682 29 70 - oddział dla uczniów z autyzmem powiat kolneński Szkoła Podstawowa Nr 2 im. H. Sienkiewicza ul. Szkolna 2, 18-500 Kolno, tel. (086) 278 23 36 powiat łomżyński Szkoła Podstawowa im. Pułku 3-go Strzelców Konnych ul. Łomżyńska 29, 18-411 Śniadowo, tel. (086) 217 61 43, fax (086) 473 80 29 Publiczne Gimnazjum ul. Łomżyńska 29, 18-411 Śniadowo, tel. (086) 473 83 99 powiat moniecki Szkoła Podstawowa ul. Białostocka 36, 19-120 Knyszyn, tel. (085) 716 70 53, fax (086) 716 70 23 Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Jana Pawła II ul. Planetarna 13, 19-100 Mońki, tel. (085) 716-27-95 Gimnazjum ul. Leśna 3, 19-100 Mońki, tel./ fax (085) 716 22 37 Zespół Szkolno-Przedszkolny Szkoła Podstawowa Gimnazjum ul. Konstytucji 3 Maja 18, 19-110 Goniądz, tel. (085) 738 00 04, fax (085) 738 00 04 powiat siemiatycki Szkoła Podstawowa ul. Szkolna 1, 16-124 Sidra, tel. (085) 721 16 14 25

Zespół Szkół z Oddziałami Integracyjnymi im. Jana Pawła II w Siemiatyczach ul. Gen. Wł. Andersa 4, 17-300 Siemiatycze Szkoła Podstawowa Nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi im. Jana Pawła II tel. (085) 655 67 71, fax (085) 655 67 71 Gimnazjum Nr 2 tel. (085) 656 08 11, fax (085) 655 67 71 powiat sokólski Zespół Szkół Samorządowych Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki ul. Południowa 13, 16-200 Dąbrowa Białostocka, tel./ fax (085) 712 10 23 Zespół Szkół Integracyjnych Szkoła Podstawowa Nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi Gimnazjum Nr 3 Integracyjne ul. Szkolna 2, 16-100 Sokółka, tel./ fax (085) 711 21 36 powiat wysokomazowiecki Przedszkole Miejskie Nr 2 ul. Wołodyjowskiego 2, 18-200 Wysokie Mazowieckie, tel. (086) 275 24 81 - oddział dla dzieci z autyzmem Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Tadeusza Kościuszki ul. Kościelna 1, 18-200 Wysokie Mazowieckie, tel. (086) 275 20 08, fax (086) 275 31 49 Szkoła Podstawowa nr 5 im. Mikołaja Kopernika ul. Obrońców Zambrowa 6, 18-300 Zambrów, tel. (086) 271 43 49 powiat zambrowski Miejskie Przedszkole Nr 4 ul. Papieża Jana Pawła II 8a, 18-300 Zambrów, tel. (086) 271 32 19 Miejskie Przedszkole Nr 6 ul. 71 Pułku Piechoty 10, 18-300 Zambrów, tel. (086) 271-47-77 Szkoła Podstawowa Nr 4 im. Władysława Broniewskiego ul. Marii Konopnickiej 13, 18-300 Zambrów, tel./ fax (086) 271 44 68 Szkoła Podstawowa Nr 5 ul. Obrońców Zambrowa 6, 18-300 Zambrów, tel. (086) 271 43 49, 271 25 39 Miejskie Gimnazjum Nr 1 ul. Kardynała S. Wyszyńskiego 6a, 18-300 Zambrów, tel. (086) 271 29 08 26

PRZEDSZKOLA I SZKOŁY PROWADZONE PRZEZ ORGANIZACJE POZARZĄDOWE Krajowe Towarzystwo Autyzmu Oddział w Białymstoku ul. Pułaskiego 96, 15-338 Białystok, tel. (085) 745 37 44 e-mail: ktabialystok@poczta.onet.pl http://ktabialystok.republika.pl/ Ośrodek Szkolno-Terapeutyczno- Opiekuńczy dla Dzieci i Młodzieży z Cechami Autyzmu tel.(085) 745 37 44, 747 97 87 e-mail: osto@kta.bialystok.pl http://www.kta.bialystok.pl/kta/osto/ Dwa Oddziały Przedszkolne Szkoła Podstawowa Nr 10 dla Dzieci z Cechami Autyzmu Gimnazjum Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Dzieci Niepełnosprawnych Intelektualnie BARWA ul. Sobolewska 18, 15-560 Białystok, tel. kom. 509 635 653 e-mail: barwnyswiat@onet.pl http://www.barwnyswiat.bialystok.pl/index.html Niepubliczny Punkt Przedszkolny Barwny Świat (przedszkole terapeutyczne dla dzieci ze spektrum autyzmu) 27

III. WSPARCIE OFEROWANE W RAMACH POMOCY SPOŁECZNEJ Jeżeli jesteś w trudnej sytuacji życiowej, spowodowanej wychowywaniem dziecka z autyzmem, masz prawo skorzystać z różnych form wsparcia oferowanego w ramach pomocy społecznej przez ośrodek pomocy społecznej (OPS). Spełniając warunki dotyczące dochodów, możesz starać się w OPS m.in. o zasiłek celowy. Natomiast niezależnie od dochodów masz prawo do pomocy w formie pracy socjalnej, poradnictwa oraz specjalistycznych usług opiekuńczych (pomoc dla Twojego dziecka). SPECJALISTYCZNE USŁUGI OPIEKUŃCZE (SUO) Specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi (SUO) są dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności. Usługi te są świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym. Wsparcie w postaci usług przyznaje się osobom, które wymagają pomocy innych. Ośrodek Pomocy Społecznej, przyznając usługi opiekuńcze, ustala w decyzji administracyjnej ich zakres, okres i miejsce świadczenia. W ramach SUO prowadzone jest m.in.: uczenie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia, w tym także wspólne organizowanie i spędzanie czasu wolnego, korzystanie z usług różnych instytucji, asystowanie w codziennych czynnościach życiowych, usprawnianie zaburzonych funkcji organizmu, t.j. współpraca ze specjalistami w zakresie wspierania psychologiczno-pedagogicznego i edukacyjno-terapeutycznego zmierzającego do wszechstronnej aktywizacji osoby korzystającej ze specjalistycznych usług. W ramach usług mogą być realizowane zalecenia przekazywane przez terapeutów do pracy w domu Specjalistyczne usługi są świadczone przez osoby posiadające kwalifikacje do wykonywania zawodu m.in.: pracownika socjalnego, psychologa, pedagoga, logopedy, terapeuty zajęciowego, asystenta osoby niepełnosprawnej lub innego zawodu dającego wiedzę i umiejętności pozwalające świadczyć określone specjalistyczne usługi. Osoby te muszą także posiadać określony w przepisach staż pracy. UWAGA Specjalistyczne usługi opiekuńcze są szczególnie cenną formą wspomagania umożliwiającą m.in.: - zapewnienie dzieciom i młodzieży intensywnych form kompleksowych oddziaływań (najlepiej przez współpracę osób świadczących SUO ze specjalistycznym ośrodkiem, w którym będą przygotowywane programy terapeutyczne, rehabilitacyjne i edukacyjne), - pomoc asystenta w różnych sytuacjach życiowych w placówkach edukacyjnych oraz aktywizacji społecznej i zawodowej, a także w integracji społecznej w codziennym życiu. 28

SUO przyznawane są niezależnie od dochodów. Jednak poziom dochodów odgrywa rolę przy ustalaniu odpłatności za korzystanie z usług. W przypadku dochodu poniżej 477 zł netto na osobę w rodzinie, usługi te realizowane są nieodpłatnie, w przypadku przekroczenia tego progu są współfinansowane w różnym stopniu przez świadczeniobiorcę. WAŻNE! Jeżeli chcesz starać się o specjalistyczne usługi opiekuńcze: - należy złożyć w Ośrodku Pomocy Społecznej podanie o przyznanie tej formy pomocy (na kopii podania poproś o potwierdzenie jego złożenia, podanie możesz także posłać listem poleconym), - konieczne jest dołączenie zaświadczenia lekarskiego, wydanego przez lekarza psychiatrę, które określa potrzebę korzystania z usług, - OPS przeprowadzi wywiad środowiskowy, - OPS powinien wydać decyzję administracyjną dot. przyznania bądź nie tej formy pomocy, - usługi przysługują niezależnie od tego czy rodzic zrezygnował z pracy, by opiekować się dzieckiem czy też pracuje, - fakt, że dziecko chodzi do przedszkola czy szkoły nie stanowi powodu odmowy przyznania usług. Więcej na temat SUO dla osób z zaburzeniami psychicznymi można przeczytać na stronie internetowej Fundacji SYNAPSIS: http://www.synapsis.org.pl/images/poradniki/rozporzadzenie_suo.pdf http://www.synapsis.org.pl/images/poradniki/suo.pdf ŚWIADCZENIA PIENIĘŻNE ZASIŁEK CELOWY Zasiłek celowy przyznawany jest na zaspokojenie niezbędnej potrzeby bytowej (np. pokrycie kosztów zakupu leków, opłacenie specjalistycznej terapii, niedostępnej w ramach publicznej służby zdrowia, pokrycie kosztów dojazdu na terapię, zakup żywności, opału). Zasiłek ten przyznawany jest rodzinom, w których miesięczny dochód netto (po odjęciu składek emerytalno-rentowych, zdrowotnych i ew. alimentów płaconych przez członka rodziny) nie przekracza 351 zł na osobę. W szczególnie uzasadnionych przypadkach rodzinie przekraczającej kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy w wysokości 351 zł lub 477 zł. Z podaniem o zasiłek celowy należy zwrócić się do OPS w miejscu zamieszkania. W trakcie procedury przyznawania pomocy zostanie przeprowadzony wywiad środowiskowy przez pracownika socjalnego; trzeba będzie dostarczyć także informacje o dochodach rodziny. 29