ZABURZENIA ODŻYWIANIA co warto wiedzieć o anoreksji i bulimii informacje podstawowe. SOPOT 2011
Od czego zaczyna się... anoreksja? U nastolatek często rozpoczyna się od odchudzania (spowodowanego np. niewielką nadwagą; zafascynowaniem modelkami; krytycznymi uwagami dot. wyglądu, wagi). W tym okresie spadek masy ciała postrzegany jest jako potwierdzenie efektywnej diety odchudzającej. Z czasem dieta przybiera coraz bardziej rygorystyczne ograniczenia, aż do całkowitego zaprzestania przyjmowania pokarmów. W tym samym czasie rośnie satysfakcja i duma dziecka z kontroli nad ilością przyjmowanych pokarmów i nad własnym ciałem (zmniejsza się uczucie łaknienia). Z czasem ten stan swoistej euforii przeradza się w strach związany z poczuciem utraty panowania nad ciałem, apatię, depresję, izolację od rówieśników i rodziny.
Co może wskazywać na anoreksję? przesadne zainteresowanie wartością kaloryczną i składem pożywienia; odmawianie jedzenia ( Jadłam już u koleżanki, Po szkole byłam na pizzy ); unikanie wspólnych posiłków ( Zjem w swoim pokoju, bo muszę się uczyć ); przygotowywanie posiłków dla całej rodziny, bez uczestniczenia w nich; nasilony perfekcjonizm; zamykanie się w sobie i izolacja; brak/zanik miesiączek; omdlenia, zaburzenia pracy serca; częste głodówki, przedłużające się diety; podporządkowanie rytmu dnia wymogom diety; stosowanie długich, wyczerpujący ćwiczeń fizycznych; nagłe wypadanie włosów, próchnica zębów, łamliwe i zniszczone paznokcie; ciągła obawa o zwiększenia masy ciała, mimo wciąż niskiej lub obniżającej się wagi; częste ważenie się; podwyższona drażliwość, rozdrażnienie, częste zmiany nastroju; egocentryzm; skrajnie szczupłe ciało (BMI poniżej 17,5 lub poniżej 15% prawidłowej masy ciała), zaostrzają się rysy twarzy.
Bulimia zwykle pojawia się u osób, które próbowały kontrolować swoją wagę za pomocą różnego rodzaju diet. Przebieg ataku bulimii ma swój określony rytuał. Zazwyczaj poprzedzony jest poczuciem narastającego napięcia, którego przyczyn dziecko nie jest w stanie podać. Podczas ataku bulimii osoba chora ma poczucie utraty kontroli nad sobą i ilością przyjmowanych pokarmów. Odczuwa niemożność zaprzestania jedzenia. Dziecko po ataku najczęściej odczuwa rodzaj ulgi i spadku napięcia, które go poprzedzało, lecz zaraz po tym pojawia się poczucie winy i wstyd z powodu utraty kontroli, co z kolei powoduje przymus pozbycia się przyjętego pokarmu.
Co może wskazywać na bulimię? objadanie się i podkradanie jedzenia; unikanie wspólnych posiłków; nadmierne zainteresowanie jedzeniem i własną masą ciała; udawanie się do toalety bezpośrednio po posiłku (szczególnie gdy towarzyszą temu wymioty); używanie środków przeczyszczających, odwadniających, odchudzających; paniczny lęk przed przytyciem; pękające naczyńka krwionośne na twarzy, szczególnie w okolicach oczu; obrzęk ślinianek i zmiany chorobowe w jamie ustnej; nadżerki przełyku, bóle gardła; duże wahania wagi ciała; próchnica i postępujące uszkodzenia szkliwa zębów; bolesne skurcze mięśni, szczególnie łydek; rany na dłoni, palcach (skutek prowokowania wymiotów);
ZABURZENIA ODŻYWIANIA Kryteria diagnostyczne: DSM IV, ICD-10 Jadłowstręt psychiczny, anoreksja (med. Anorexia nervosa ) Świadome powstrzymywanie się od spożywania pokarmów; obsesyjne pragnienie utraty masy ciała, brak łaknienia, psychiczne uzależnienie od niejedzenia. Żarłoczność psychiczna, bulimia (med. Bulimia nervosa ) O chorobie można mówić, gdy w czasie dłuższym niż 3 miesiące, przynajmniej dwa razy w tygodniu występują ataki: objadania się czyli szybkiego jedzenie dużej ilości żywności, w czasie krótszym niż 2 godziny - po którym stosowane są różnego rodzaju środki przeczyszczające i wymioty. Chodzi tu o to żeby zaspokojenie głodu nie wiązało się z przyrostem masy ciała.
PRZYCZYNY ANOREKSJI Zaburzone postrzeganie obrazu własnego ciała Przywiązywanie dużego znaczenia do wyglądu zewnętrznego i masy ciała Przekonanie, że szczupła sylwetka jest pomocna w życiu Negatywny stosunek do dojrzewania Lęk przed dorosłością Negacja własnej tożsamości (niska samoocena i brak wiary w siebie)
PRZYCZYNY BULIMII Traktowanie jedzenia jako namiastki miłości Stresujące wydarzenia życiowe Niska samoocena i brak samoakceptacji Cechy osobowości: Niestabilność emocjonalna Skłonność do depresji Poczucie osamotnienia i niedostosowania (również nadużywanie środków psychoaktywnych)
UWARUNKOWANIA PSYCHOLOGICZNE Typ osobowości anorektycznej Perfekcjonizm Wzmożona potrzeba rywalizacji, kontroli i sukcesów Niezadowolenie z własnych osiągnięć Nieśmiałość, skłonność do reagowania lękiem Obniżona odporność na stres (Ziółkowska,2005)
UWARUNKOWANIA RODZINNE Anoreksja: Usidlenie w relacjach, zmiana ról Nadopiekuńczość Sztywność w relacjach, nie ujawnianie konfliktów, tłumiona wrogość (Jablow, 1993)
UWARUNKOWANIA RODZINNE Bulimia: Wysokie natężenie konfliktów Wysoki poziom stresu, rozchwianie emocjonalne rodziny Niski poziom wsparcia psychologicznego i autotomii jednostki
Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na anoreksję i bulimię; Czynniki indywidualne: lęk i depresja, zaburzenia obrazu własnego ciała, trauma psychologiczna lub fizyczna, niska samoocena, perfekcjonizm, choroby układu pokarmowego, skłonność do otyłości, podejmowanie restrykcyjnej diety (często na skutek poczucia bycia zbyt grubym lub komentarzy innych osób), reakcje na nowe doświadczenia (dojrzewanie, odejście z domu, zmiana szkoły). Czynniki rodzinne: specyficzny model rodziny (dominująca matka, pasywny, ambiwalentny ojciec), nadopiekuńczość, sztywność, przecenianie oczekiwań społecznych, zaburzenia odżywiania w rodzinie, alkoholizm i zaburzenia nastroju w rodzinie. Czynniki kulturowe: ideał szczupłej sylwetki, koncentracja na własnym wyglądzie, stygmatyzacja otyłości.
Kogo dotyczy choroba? Osób w okresie młodzieńczym 12-14 i 18-21 lat Częstość występowania w populacji anoreksji 1% bulimii 2% Przewaga 15-krotna zachorowalności dziewcząt
Leczenie ma na celu doprowadzenie do samoakceptacji i poprawy kontaktu z otoczeniem, umiejętności wyrażania swoich uczuć, co w rezultacie umożliwia spożywanie odpowiedniego ilościowo i jakościowo pożywienia. Najbardziej wskazane jest leczenie dziecka w specjalistycznej placówce, połączone z terapią systemową całej rodziny. Anoreksja to choroba potrzebna jest konsultacja medyczna i pomoc specjalisty!
Gdzie szukać pomocy? Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111 www.116111.pl Oddział dzienny psychiatryczny dla dzieci i młodzieży Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Gdańskie Centrum Zdrowia 80-542 Gdańsk woj. pomorskie, ul. Oliwska 62, tel: 058-3430423 Oddział psychiatryczny dla dzieci i młodzieży Wojewódzki Szpital Psychiatryczny im.prof. Tadeusza Bilikiewicza w Gdańsku 80-282 Gdańsk ul. Srebrniki 1 Poradnia zdrowia psychicznego dla dzieci Niepubliczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej Poradnia Psychiatryczno-Psychologiczna "GOSPODY-MED" 80-344 Gdańsk woj. pomorskie, ul. Gospody 7, tel: 058-5562723 Poradnia zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży Niepubliczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej "OPTIMMED" 80-767 Gdańsk woj. pomorskie, ul. Jaskółcza 7/15, tel: 058-3052412 Poradnia zdrowia psychicznego dla młodzieży Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centrum Zdrowia Psychicznego 81-384 Gdynia woj. pomorskie, ul. Traugutta 9, tel: 058-6216143 wew.46 Młodzieżowy Ośrodek Terapeutyczny Mrowisko w Sopocie tel. (58) 550 26 69 Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Osiek ul. Osiek 11/12 Gdańsk tel. (58) 305 80 60
Wykorzystane materiały: Anoreksja i bulimia artykuł Ewy Maciochy, psychologa klinicznego i psychoteraupety ANOREKSJA, BULIMIA, OTYŁOŚĆ. Przewodnik dla rodziców Jablow Martha, wyd. GWP, Anoreksja od A do Z. Podręcznik dla nauczycieli i wychowawców Ziółkowska Beata, wyd. Scholar www.abcanoreksja.pl